AGENDA

• Uczenie w ujęciu koneksjonistycznym (Pawłow, Watson, Guthrie, Thorndike, Skinner)

• Zasady stosowania wzmocnień

• Reguły wzmacniania

• Motywacja

• Schemat nauczania bezpośredniego

• Syntaksa modelu nauczania bezpośredniego

UCZENIE SIĘ

Proces prowadzący do modyfikacji zachowania jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń ( S.Baley 1965 )

NAUCZANIE

Proces, którego celem jest zmiana zachowania się ucznia, w rezultacie współdziałania z nauczycielem

UCZENIE SIĘ W UJĘCIU KONEKSJONISTYCZNYM

• Polega na tworzeniu bezpośrednich związków/powiązań między pewnymi bodźcami a pewnymi reakcjami

• Ważne są w tym ujęciu bodźce i reakcje obserwowalne

• Czynnikom wewnętrznym tj. myśli, uczucia, postawy, zainteresowania rzadko poświęca się uwagę, gdyż są uważane za subiektywne - trudne do mierzenia i kontrolowania (nie można ich zaobserwować bezpośrednio)

IWAN PAWŁOW (1849-1936) warunkowanie klasyczne zwierząt

• Dowiódł, że reakcja ( np. odruchy), które u danego organizmu wydają się występować bez konieczności uczenia się ich można „uwarunkować” jeśli zastosuje się pewne procedury -

EKSPERYMENT Z PSEM

przeprowadzony eksperyment ilustruje wiele ważnych ideii stanowiących podstawę koneksjonistycznego (behawiorystycznego) podejścia do uczenia się

JOHN WATSON (1878-1958) uwarunkowanie klasyczne dzieci

• Opierał się na badaniach Pawłowa

• Utrzymywał, że zachowanie człowieka można wyjaśnić w kategoriach odruchów warunkowych, argumentując iż nawet złożone typy reakcji są przyswajane dzięki procesowi warunkowania klasycznego (łączenie bodźców)

• Najbardziej znany z przeprowadzonych przez Watsona eksperymentów (Watson i Rayner 1929) pokazuje w jaki sposób zasady warunkowania klasycznego można wykorzystać do zmodyfikowania pewnych naturalnych reakcji u dzieci

EKSPERYMENT Z DZIECKIEM I SZCUREM

REGUŁA WARUNKOWANIA KLASYCZNEGO

Bodźce, które występują razem zaczynają wywoływać podobne reakcje”

(na podstawie prac Watsona i Pawłowa)

EDWIN GUTHRIE (1896-1959)
utrwalenie łańcucha bodźców i reakcji

Prosta reguła zachowania Guthrie'go -
„Człowiek uczy się tego co robi”

Podstawowe twierdzenie teorii Guthriego:

„jeśli pewnej kombinacji bodźców towarzyszył jakiś ruch, to po ponownym pojawieniu się wystąpi tendencja do wykonania tego ruchu”

RÓŻNICA - Nie ma wzmianki o bodźcach bezwarunkowych, warunkowych, wzmocnieniu ani generalizacji czy różnicowaniu

Guthrie twierdzi, że jeśli bodźce i reakcje występują razem to zachodzi uczenie się

EDWARD THORNDIKE (1874-1949)
założenia teorii:

• Nauczanie to dostarczanie jednych a niedopuszczanie innych bodźców czego wynikiem jest wywoływanie pewnych reakcji lub zapobieganie im

• Celem nauczyciela jest powodowanie pożądanych zmian w uczniach i zapobieganie niepożądanym. Dokonuje się tego przez wytwarzanie pewnych reakcji i zapobieganie innym.

• Środki oddziaływania nauczyciela: słowa, gesty, wygląd nauczyciela, stan i wyposażenie sali szkolnej, książki do wykorzystania, przedmioty do obejrzenia itd..

• Reakcje ucznia: myśli, uczucia, ruchy ciała, itd…

POGLĄDY THORNDIKE'A
a
POZOSTAŁYCH BEHAWIORYSTÓW

• RÓŻNICE

• Ćwiczenie odgrywa ważną rolę w uczeniu się - powtarzanie prowadzi do zwiększenia siły związku między bodźcem a reakcja

• Wzmocnienie jednym z kluczowych pojęć w uczeniu się

• PODOBIEŃSTWA

• Obiektywność - badać to co robią, a nie to co czują

• Nacisk na związek bodziec - reakcja

PRAWO EFEKTU THORNDIKE

• Reakcje nagrodzone zostają wzmocnione

• Reakcje karane zostają osłabione

• Początkowo równe znaczenie przypisywał nagrodzie (wzmocnieniu) i karze (osłabieniu). Ostatecznie doszedł do wniosku, że rola kary polega przede wszytskim na powodowaniu zmienności zachowania

B.F SKINNER (ur. 1904-1990)

• NAUCZANIE wg Skinnera

„kształtowanie warunków wzmacniania, pod wpływem których następuje uczenie się

DWA TYPY UCZENIA SIĘ

• ZACHOWANIE SPRAWCZE

• Zachowanie sprawcze ma charakter molarny

• Zachowanie wytwarzane przez sam organizm - codzienne czynności, które jak się wydaje nie związane z żadnym konkretnym bodźcem (siedzenie, stanie, chodzenie, śpiewanie, patrzenie)

• Wyuczenie się danego zachowania uzależnione jest od tego w jaki sposób zachowanie to oddziałuje na środowisko, otoczenie i jakie są konsekwencje środowiskowe

ZACHOWANIE WYWOŁANE PRZEZ BODŹCE

WARUNKOWANIE SPRAWCZE (INSTRUMENTALNE)

• Jego podstawę stanowi zachowanie sprawcze

• Większość aktualnego zachowania jest wynikiem warunkowania środowiskowego, któremu podlegają podstawowe zachowania sprawcze z jakimi się rodzimy ( patrzenie, chwytanie, sięganie, zginanie )

• „Skrzynka Skinnera” - EKSPERYMENT ZE SZCZUREM

• Na podstawie eksperymentu Skinner wyprowadził wiele zasad uczenia się (sformułowanych w ujęciu koneksjonistycznym), które pozwalają lepiej zrozumieć nabywanie i utrwalanie, zanikanie i wygaszanie określonych reakcji

• PROCESY ZACHODZĄCE W TRAKCIE WARUNKOWANIA SPRAWCZEGO

OBECNIE	PRZYSZŁOŚĆ
Reakcja wykonana + wzmocnienie	Reakcja wzmocniona
Reakcja wykonana + brak wzmocnienia	Reakcja osłabiona
Reakcja wykonana + kara	Reakcja stłumiona

• Skinner badał również wpływ kar na uczenie się - modyfikacja

eksperymentu ze szczurem

• REGUŁY WZMACNIANIA I KARANIA

1. Reakcje wzmacniane zostają wyuczone, podczas gdy reakcje nie wzmacniane ulegają wygaszeniu

1. Reakcje karane zostają stłumione, zaś organizm unika kary lub ucieka przed nią




PRZYKŁADY WZMOCNIEŃ POZYTYWNYCH NA LEKCJACH WYCHOWANIA FIZYCZNEGO:

1. Słowa i zdania : tak! Właśnie! Cieszę się, ze do tego doszedłeś! Genialnie!

2. Mimika i gesty : spojrzenie, śmiech, miły wyraz twarzy

3. Bliskość i dotyk : przystanięcie obok, podanie ręki, pogłaskanie po głowie

4. Czynności i przywileje : załatwianie sprawunków

5. Rzeczy : zakładki do książki, ołówki z imieniem dziecka

6. Sukces : „umieć coś zrobić” , „wiedzieć, że się wie”

W PROCESIE NAUCZANIA JAKO WZMOCNIENIE NEGATYWNE WYKORZYSTUJE SIĘ SAM FAKT BRAKU NAGRODY

ZASADY STOSOWANIA WZMOCNIEŃ
(Galloway)

• MOŻNA JE SPROWADZIĆ DO ODPOWIEDZI NA NASTĘPUJĄCE PYTANIA:

• Kiedy powinno nastąpić wzmocnienie?

• Jak znaczna powinna być dawka wzmocnienia?

• Jak często powinno się wzmacniać?

• W jakich warunkach wzmocnienie jest skuteczne

REGUŁY WZMACNIANIA
(Galloway)

• REGUŁA NADRZĘDNA :

Reakcje, które ulegają wzmocnieniu zostają wyuczone, podczas gdy reakcje nie wzmacniane wygasają

• PROSTE REGUŁY WZMACNIANIA:

• Ponieważ niemal każdy bodziec może pełnić funkcję wzmocnienia, zachowanie Twoich uczniów powie Ci, czy zastosowane przez Ciebie bodźce rzeczywiście działają wzmacniająco

• W zasadzie powinieneś stosować wzmocnienia natychmiast po pojawieniu się właściwej reakcji

• Stosuj tylko taką dawkę wzmocnienia, jaka jest niezbędna do tego, aby zadanie zostało wykonane. Utrzymuj swoich uczniów w stanie „niedosytu”

• Z początku wzmacniaj każdą właściwą reakcje. Stopniowo przechodź do wzmacniana sporadycznego

• Jeśli jest to konieczne do wywołania pierwszych reakcji zastosuj bodźce wzmacniające typu pierwotnego, namacalnego i zewnętrznego. Przejdź możliwie jak najszybciej do wzmocnień typu wtórnego, nienamacalnego i wewnętrznego („przeżycie sukcesu”). Uważaj jednak, by ta zmiana nie nastąpiła zbyt gwałtownie bo uczeń może „odpaść”

• Wzmacniaj tylko reakcje prawidłowe. Powstrzymuj się od wzmacniania reakcji niewłaściwych

• Nie próbuj od razu zmieniać zachowania swoich uczniów, trzymaj się procedury modelowania, nastaw się na zmiany stopniowe

• Twoja funkcja polega na dobrym nauczaniu. Nie próbuj się w niej wyręczać „workiem prezentów”. Bez względu na to jaką obierzesz metodę musisz tak zorganizować proces dydaktyczny, by spełnione były warunki uczenia się

• MOTYWACJA - zespół czynników pobudzających człowieka do określonego działania i zachowania. Stanowi układ potrzeb i wartości określających stopień i kierunek zaangażowania jednostki w jej dążeniach / Z. Czajkowski/

• MOTYWACJA - zachowanie ukierunkowane na cel, jako wewnętrzną potrzebę osiągnięcia celu

/ Singer/




• Pobudza do działania, które ma wartość samą w sobie

• Przykładem jest zainteresowanie, zamiłowanie do czegoś

• Tendencja do wzmocnień, sięgania od potrzeb prostych do złożonych - coraz silniejsze działania, rezultaty są trwalsze i efektywniejsze

• Powstaje z chwilą działania zachęty z zewnątrz

• Przykładem wywołania zewnętrznej motywacji jest system nagród i kar

• Tendencja do oddziaływania słabszego, nie potęguje siły swojego działania

CZYNNIKI MOTYWACYJNE

• Poziom napięcia - związany ze stresem, umiarkowany poziom napięcia pobudza do uczenia się

• Koloryt emocjonalny - pozytywny / negatywny / neutralny

• Poziom poczucia sukcesu - powiązane ze stopniem trudności zadania i włożonym wysiłkiem - PRAWA

YERKESA-DODSONA

• Poziom zainteresowania - powiązany z motywacją, czynienie lekcji bardziej pociągającymi dla uczniów, rozmaite metody (praca indywidualna, pogadanka, dyskusja, praca w grupach)

• Sprzężenie zwrotne - informacja zwrotna, powinna docierać do ucznia jak najszybciej, powinna być jak najdokładniejsza, nie wartościująca

II PRAWA YERKESA-DODSONA

PRAWO - Skuteczne motywowanie nie powinno być ani zbyt silne, ani zbyt słabe. Najskuteczniejszy jest optymalny poziom motywacji

II PRAWO - Optymalny poziom motywacji może być niski przy zadaniach trudniejszych, natomiast wyższy przy zadaniach łatwiejszych. Wskazuje na relacje między siłą motywowania i trudnością zadania





SYNTAKSA MODELU NAUCZANIA BEZPOŚREDNIEGO (ARENDS 1994)

Lp.	Fazy	Czynności nauczyciela
1.	Podanie celów i wywołanie nastawienia	Nauczyciel omawia cele lekcji, dostarcza informacji wstępnych, wyjaśnia dlaczego lekcja będzie ważna, wywołuje gotowość do nauki
2.	Pokaz wiedzy lub umiejętności	Nauczyciel demonstruje w poprawnej postaci umiejętności lub podaje, tworząc łańcuch małe porcje wiadomości
3.	Ćwiczenia pod kierunkiem nauczyciela	Nauczyciel ustala dokładną strukturę początkowych ćwiczeń
4.	Sprawdzenie opanowania umiejętności i wiadomości	Nauczyciel kontroluje prawidłowość wykonania czynności i dostarcza informacji zwrotnych
5.	Rozbudowanie ćwiczenia: transfer	Nauczyciel ustala warunki rozbudowanych ćwiczeń: zwraca uwagę na przeniesienie (transfer) umiejętności na bardziej złożone sytuacje






NEGATYWNE

(KARY)

POZYTYWNE

(NAGRODY)

WZMOCNIENIA -

ZEWNĘTRZNA

WEWNĘTRZNA

MOTYWACJA

środowisko

Ruchy - czynności

Rozpoznanie bodźca

Wybór reakcji

WZMOCNIENIA

Doświadczenie uprzednie (pamięć)

NAUCZYCIEL

POTRZEBY MOTYWACJA

UCZEŃ

---