Dr hab. Bohdan Godziszewski, prof. UMK

Katedra Podstawowych Problemów Zarządzania

Tel. [phone]

e-mail: [e-mail]

dyżury: środa godz. 10:30-11:30 p. 5a

egzamin pisemny- 15 pytań- nie test a opisówka

Literatura:

• R.W. Gryffin- „Podstawy zarządzania organizacjami”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

• Red. A.K. Koźmiński, W. Piotrowski- „Zarządzanie. Teoria i praktyka”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

• S. Sudol- „Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Zarządzanie przedsiębiorstwem”, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

• Red. J. Lichtarski- „Podstawy nauki o przedsiębiorstwie”, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław

• J.A.F. Stoner, R.E. Freeman, D.R. Gilbert- „Kierowanie”, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

• A.K. Koźmiński, A. Jemielniak- „Zarządzanie od podstaw podręcznik akademicki”, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa

• H. Steiman, G. Schreyogg- „Zarządzanie. Podstawy kierowanie przedsiębiorstwem”, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław

14.02.2011

Organizacja jako system społeczno- ekonomiczny.

• Organizacja- to grupa ludzi zjednoczonych wspólnymi: planem, programem działania, wspólnymi poglądami, zadaniami [tłum nie jest organizacją, ale może mieć jego cechy]

• Organizacja- to wyodrębniona względnie z otoczenia całość ludzkiego działania, mająca określoną strukturę pozwalająca na osiągnięcie danego celu lub celów. Podstawowe cechy organizacji to:

• celowość

• złożoność

• odrębność celów i struktury w stosunku do otoczenia a jednocześnie połączenie przez nie z otoczeniem

• Organizacja- to system, którego uporządkowanie polega na tym, iż funkcjonalnie zróżnicowane jego części współprzyczyniają się do powodzenia całości , a powodzenie całości jest istotnym wrunkiem powodzenia części.

• Instytucja- zakład o charakterze publicznym zajmujący się określonym zakresem spraw, działający w określonej dziedzinie

• Instytucja społeczna- to zespól urządzeń materialnych i organizacyjnych, w których niektórzy członkowie grupy społecznej otrzymują uprawnienia do wykorzystywania czynności określonych publicznie i bezosobowo i zaspokajania potrzeb jednostkowych i/oraz zapewnienia sprawnego funkcjonowania zbiorowości jako całości.

Organizacje, niezależnie od tego jakie są ich cele oraz w jakich dziedzinach życia funkcjonują, składają się z takich podstawowych elementów jak:

• System celów

• Formalna struktura- określone relacja między elementami

• Ludzie

• Technologia

Otoczenie

Cele i zadania: Misja Cele strategiczne Cele operacyjne zadania	Ludzie: postawy kwalifikacje predyspozycje motywacja stosunki wewnętrzne kultura
Struktura: hierarchia schemat organizacji zakresy czynności instrukcje	Technologia: procesy wytwórcze przetwarzanie danych procedury

Otoczenia

Podstawowe cechy współczesnych organizacji to:

• są systemami otwartymi

• są systemami celowymi

• są ustrukturyzowane, czyli wewnętrznie uporządkowane

• są systemami uczącymi się, czyli zdolnymi do podnoszenia sprawności funkcjonowania oraz do wprowadzania zmian

• są systemami adaptatywnymi, zdolnymi dostosowywać się do zmiennych uwarunkowań zewnętrznych

• są systemami mogącymi osiągać podobne efekty (cele) w drodze różnych działań

• są systemami sformalizowanymi, czego wyrazem jest ujmowanie w postaci dokumentów organizacyjnych podstawowych celów struktury organizacyjnej, procedur i zasad funkcjonowania

Cele organizacji:

1. Przetrwania i rozwój [dążyć do przetrwania cel systemowy; warunkiem przetrwania jest zysk]

2. Miary stosowane w rachunkowości jako pomiar wyników i cel działania:

1. Rentowność

• Zwrot poniesionych inwestycji (ROI) uniwersalna miara

Zysk netto/ wartość aktywów

• Zwrot z kapitałów własnych (ROE)

Zysk netto/ kapitały własne

• Rentowność sprzedaży

Zysk operacyjny/ przychody ze sprzedaży

2. Wskaźniki płynności

• Wskaźnik bieżącej płynności

Bieżące aktywa/ bieżące zobowiązania

Płynne z natury, łatwo je zamienić w gotówkę

3. Wskaźniki zadłużenia

Zobowiązania ogółem/ wartość aktywów

4. Wskaźniki aktywności

Przychody ze sprzedaży/ zapasy

3. Wielokryteriowa ocena z punktu widzenia różnych grup zainteresowanych

• Interesy właścicieli

• Interesy menadżerów

• Interesy pracowników

• Inni zainteresowani

4. Wartość przedsiębiorstwa

• Wartość księgowa (bilans)

• Wartość rynkowa („za ile można ją sprzedać”)

• Wartość odtworzenia ( suma inwestycji potrzebna do jej odtworzenia)

21.02.2011

Cele organizacji:

Sprawność jako cel działania organizacji:

Atrybuty sprawności działania:

• Korzystność [np. uniwersytet-społeczeństwu]

• Racjonalność (efektywność, gospodarność)

• Skuteczność

[zabicie komara łopatą: skuteczne- tak; gospodarne-nie]

Ogólna zasada racjonalności ( gospodarności)

• Działalność racjonalna to taka, dzięki której zamierzone efekty realizuje się przy minimalnych nakładach lub przy danych nakładach osiąga się maksymalne efekty

• Działanie skuteczne to takie, dzięki któremu osiągnie się zamierzone cele (wyniki, rezultaty)

Wewnętrzne i zewnętrzne ograniczenia w procesie formułowania celów:

• Ograniczenia wewnętrzne:

• Charakter zasobów fizycznych (możliwości firmy)

• Ilość i jakość posiadanych zasobów

• Konflikt interesów

• Ograniczenia zewnętrzne”

• Regulacje prawne

• Dostęp do zasobów( nie wszystkie zasoby są powszechnie dostępne; im go mniej tym cenniejszy)

• Dostęp do rynków

Struktura formalna organizacji:

Każda organizacja ma swoją wewnętrzną strukturę organizacyjną, w ramach której wyróżniane są różne jej elementy składowe powiązane wzajemnymi zależnościami, więzami organizacyjnymi. Podstawowy element struktury to stanowisko pracy.

Podstawowe więzi organizacyjne to:

• Więzi służbowe( hierarchie, kto przełożonym, kto podwładnym, podwładny powinien mieć jednego przełożonego)

• Więzi technologiczne

• Więzi funkcjonalne

• Więzi informacyjne ( kto jest odpowiedzialny za tworzenie informacji, krążenie informacji)

Podstawowe formy organizacyjne przedsiębiorstw :

• Struktury jednolite ( przedsiębiorstwa jednozakładowe)

• Struktury dywizyjne( firmy międzynarodowe, transnarodowe)

• Holdingi (grupy kapitałowe; grupy przedsiębiorstw powiązanych prawami własności)

[duże-SM- spółki matki; małe SC- spółki córki'

-pączkowanie

- wiodąca firma kupuje inne

• Joint venture ( wspólne przedsięwzięcie)

Podmiot gospodarczy, który jest wykreowany przez jeden lub dwa inne podmioty na realizację innych celów

NESTLE CM

CPW

CPPFP

• Konsorcjum( porozumienie firm, osób prywatnych odnośnie dużych zamierzeń firmy)

Podstawowe formy prawne organizacji:

• Jednoosobowa własność

• Spółki prawa handlowego (np. zoo, akcyjne)

• Spółdzielcze

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Jednostki administracji państwowej i samorządowej (urzędy gminy, powiatu)

• Instytucje publiczne (np. muzea)

• Stowarzyszenia, fundacje itp.

Społeczny podsystem organizacji:

Ludzie są zasadniczym i bardzo specyficznym elementem każdej organizacji. Ludzie traktowani jako jednostki lub ich grupy są jedynym naturalnym podsystemem w ramach organizacji. Pozostałe podsystemy są sztucznie stworzone przez ludzi.

W ramach podsystemu społecznego wyróżniamy trzy główne poziomy:

• Jednostkowy, akcentujący różnorodność osobowości ludzi

• Grupowy wskazujący na mechanizm tworzenia i funkcjonowania grup społecznych

• Kulturowy decydujący o klimacie społecznym organizacji

Typy osobowości ludzi:

• Szef/ przywódca

• Siewca

• Poszukiwacz

• Twórca

• Lojalny pracownik

• Obserwator

• Pracownik grupy

Kultura organizacji:

• Kultura- to wspólne przekonania i wartości uczestników organizacji, pozwalający wytworzyć system znaczeń oraz reguł zachowań organizacyjnych

Kultura jest kolektywnym zaprogramowaniem umysłu, który wyróżnia jedną grupę

Podstawowe elementy organizacji:

• Założenia dotyczące takich kwestii jak czas, przestrzeń, ludzka natura, motywy ludzkiej działalności

• Wartości, postawy stanowiące „kody etyczne” dotyczące tego co i jak powinno być robione

• Artefakty: zewnętrzne przejawy kultury, np. rytuały, sposoby porozumiewania się, mity, symbole, wystrój wnętrz, sposoby ubierania się

Podstawowe wymiary kultury:

• Indywidualizm- kolektywizm

• Dystans władzy

• Stosunek do niepewności (patrzymy bardziej do tyłu, w przeszłość, czy do przodu- przyszłość)

• Męskość- żeńskość

Kryteria oceny „siły” kultury:

• Wyrazistość

• Stopień upowszechnienia

• Głębokość zakorzenienia ( emocjonalne zakorzenienie do norm itp.)

Podsystem techniczny organizacji:

• Podsystem techniczny organizacji to zbiór ogólnych i szczególnych sposobów, technik oraz narzędzi wykorzystywanych w procesach realizacji zadań organizacyjnych

Sposoby i techniki działania organizacji różnić się mogą szczegółowością, sztywnością i stopniem sformalizowania, podzielić je można na:

• Ogólne algorytmy

• Technologie

• Procedury

Ogólne algorytmy określają krok po kroku sposób postępowania w określonych sytuacjach, np. w przypadku procesu decyzyjnego są to:

• Identyfikacja informacji umożliwiających analizę problemu

• Zbieranie informacji umożliwiających rozwiązanie problemu

• Formułowanie możliwych, alternatywnych rozwiązań problemu

• Ocena alternatywnych rozwiązań według przyjętych kryteriów

07.03.2011

ISTOTA ZARZĄDZANIA

• Zarządzanie to działalność lub proces polegające na stałej koordynacji i integracji używanych zasobów dla osiągnięcia celów organizacji, przy zachowaniu zasady racjonalnego gospodarowania.

PROCES ZARZĄDZANIA:

PLANOWANIE

Określanie celów organizacji i decydowanie o najlepszym sposobie ich osiągnięcia

ORGANIZOWANIE

Określenie najlepszego sposobu grupowania typów działań i zasobów

KONTROLOWANIE

Obserwowanie i wprowadzanie korekt do bieżących działań dla ułatwienia realizacji celów

PRZEWODZENIE (kierowanie ludźmi)

Motywowanie ludzi do pracy zgodnej z interesem organizacji

1. Planowanie polega na wytyczaniu celów organizacji i określaniu sposobów najlepszej ich realizacji z uwzględnieniem przewidywanych, przyszłych uwarunkowań funkcjonowania organizacji.

[Plan nie bierze się z sufitu]

Rezultatem procesu planowania jest plan, który powinien odpowiadać na następujące pytania:

• Co ma być dokonanie (cel)

• Przy pomocy jakich środków (zasobów) realizowane będą cele

• W jaki sposób wykorzystywać dostępne środki (zasoby) aby założone cele osiągnąć sprawnie

2. Organizowanie polega na logicznym grupowaniu działań i zasobów oraz właściwej koordynacji

Głównym zadaniem organizowania jest tworzenie jednostek (komórek) składających się na strukturę organizacyjną, określenie dla nich zadań, uprawnień decyzyjnych i zakresu odpowiedzialności oraz budowa systemu informacji warunkującego sprawne funkcjonowanie tych jednostek.

3. Przewodzenie to zespół procesów wykorzystywanych w celu spowodowania, aby członkowie organizacji pracowali i współpracowali w interesie organizacji.

4. Kontrolowanie polega głównie na porównywaniu stanu rzeczywistego ze stanem pożądanym bądź ustaleniu i analizie przyczyn występujących odchyleń.

[planowanie i kontrolowanie są wzajemnie powiązane]

EWOLUCJA TEORII ZARZĄDZANIA

[EGZAMIN- co stanowi istotę procesów zarządzania]

W historii zarządzania wyróżnić można kilka ważnych nurtów poszukiwań, z których najważniejsze to:

• Dawne poglądy na kierowanie [zarządzanie]

• Szkoła naukowej organizacji pracy

• Szkoła klasycznej teorii organizacji

• Szkoła behawioralna

• Szkoła ilościowa

• Szkoła systemowa

• Szkoła sytuacyjna

1. Dawne poglądy na kierowanie [zarządzanie]

• Sun-Cy (Sztuka wojny 2000 lat temu w Chinach)

• Kiedy nieprzyjaciel atakuje, cofamy się

• Kiedy nieprzyjaciel zatrzymuje się, nękamy go

• Kiedy nieprzyjaciel chce uniknąć bitwy, atakujemy

• Kiedy nieprzyjaciel uchodzi, następujemy za nim

• N.Machiavelli (połowa XVI wieku, Włochy)

• „Organizacja jest bardziej trwała, jeżeli jej członkowie mają prawo wyrażania swoich różnorodnych poglądów i rozstrzygania swoich sporów wewnątrz niej”

• „wprawdzie jeden człowiek może zapoczątkować organizacje, ale jest ona trwalsza, jeżeli powierza się ją trosce wielu i kiedy wielu pragnie jej utrzymania”

• Utrzymywać władzę może słaby przywódca następujący po silnym, ale nie słaby następujący po słabym

• Przywódca dążący do zmiany w istniejącej organizacji powinien zachować przynajmniej cień dawnych zwyczajów

2. Szkoła naukowej organizacji pracy (Federik W. Taylor 1856-1915)

W oparciu o szczegółowe badania przebiegu procesu pracy, zmierzające do zapewnienia wzrostu wydajności pracy robotników. F.W. Taylor sformułował zasady naukowego zarządzania, zgodnie z którymi aby praca była efektywna i wydajna należy:

1. Naukowo opracować każdy element pracy na danym stanowisku w miejsce praktykowanych metod typu „mniej więcej”

2. Naukowo dobierać pracowników i następnie szkolić ich do wykonywania pracy zgodnie z zasadą 1)

3. Nadzorować pracowników, by mieć pewność, że będą się stosować do przypisanych im metod wykonywania pracy

4. Dalej planować pracę, ale wykorzystywać robotników do faktycznego wykonywania pracy

3. Szkoła klasycznej teorii zarządzania (Henry Fayol 1841-1925)

H.Fayol jako pierwszy określił specyficzne funkcje zarządzania: planowanie, organizowanie, przewidywanie, kontrolowanie. Sformułował również aktualne do dzisiaj zasady sprawnego zarządzania:

1. PODZIAŁ PRACY: wysoki stopień specjalizacji powinien przynieść wzrost efektywności. Specjalizacja dotyczy zarówno pracy technicznej, jak i kierowniczej

2. AUTORYTET: do wykonywania obowiązków kierowniczych niezbędny jest autorytet: autorytet formalny i osobisty wynikający z wiedzy i doświadczenia

3. DYSCYPLINA: członkowie organizacji muszą szanować reguły rządzące organizacją

4. JEDNOŚĆ ROZKAZODAWSTWA: każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia tylko od jednego przełożonego

5. JEDNOŚĆ KIEROWNICTWA: podobne czynności w organizacji powinny być zgrupowane i podległe tylko jednemu kierownikowi

6. PODPORZĄDKOWANIE INTERESU OSOBISTEGO INTERESOWI OGÓŁU: w żadnym przedsięwzięciu interesy poszczególnych pracowników nie powinny przeważać nad interesami całej organizacji

7. WYNAGRADZANIE: płaca za wykorzystywaną pracę powinna być sprawiedliwa zarówno z punktu widzenia pracownika jak i organizacji

8. CENTRALIZACJA: władza i autorytet są atrybutem kierowników, ale jednocześnie powinni oni przekazywać podwładnym dostateczne uprawnienia niezbędne do właściwego wykonywania obowiązków

9. HIERARCHIA: linia władzy powinna przebiegać z góry w dół organizacji i należy jej zawsze przestrzegać

10. ŁAD: każdy człowiek i każda rzecz powinny być we właściwym miejscu i we właściwym czasie. Ludzie powinni zajmować te stanowiska, które są dla nich najodpowiedniejsze.

11. SPRAWIEDLIWOŚĆ: kierownicy powinni być uprzejmi i sprawiedliwi w stosunku do podwładnych

12. STABILIZACJA PERSONELU: duża fluktuacja niekorzystnie wpływa na sprawność funkcjonowania organizacji

13. INICJATYWA: podwładni powinni mieć swobodę tworzenia własnych planów, nawet jeżeli może to prowadzić do pewnych błędów

14. ESPRIT DE CORPIS (HARMONIA): praca zespołowa, duch współpracy, poczucie jedności i przynależności do jednej grupy powinny być popierane i podtrzymywane
    

~ 9 ~

---