UWAGI OGÓLNE

• w ramach życia społecznego muszą istnieć pewne reguły obowiązujące wszystkich.

• niezbędne jest określenie obowiązków ale także uprawnień.

• tylko to co przewiduje ustawa porcesowa może być wykorzystywane przez określony organ, który musi jednocześnie zachować uprawnienia, które wynikają dla określonego uczestnika postepowania.

• nie ma zasad które obowiązują (regulacje, instytucje), które by pasowały do regulacji wszystkich państw

• należy uwzględniać tradycje danego państwa w przyjmowaniu pewnych instytucji prawa materialnego i fomralnego (w latach 40 zniesiono we Włoszech przepis który karał za niewierność małżeńską tylko kobietę - u nas nie ma i nie było akceptacji takiego prawa)

• pewne instytucje procesowe w poszczególnych krajach bedą identyczne jeżeli chodzi o założenia ale mogą się różnić w zastosowaniu (istnieje w praktyce europejskiej postępowanie nakazowe polegające na tym iż sąd może na posiedzeniu wydać wyrok nakazowy, w którym skazuje na odpowiednią karę i sam decyduje o doborze tego trybu a juz w Niemczech jest to uzależnione od wniosku prokuratora i nie można wykroczyć poza wniosek prokuratora)

TERMINOLOGIA

Należy zwracać szczególną uwagę na zakres i precyzje pojęć prawnych

Pokrzywdzony - podmiot którego sfera prawna została naruszona

Poszkodowany - pojęcie prawa cywilnego, poniesienie szkody

Osoba podejrzana, podejrzany, oskarżony

Tymczasowe aresztowanie - środek zapobiegawczy z kk, areszt - kara za wykroczenie z kw

Zeznanie świadka - zobowiązanie do składania zeznań, wyjaśnienia podjerzanego, oskarżonego - nie obligatoryjne, może nie składać wyjaśnień

Prokurator wniósł powództwo - bzdura.

Uczestnik procesu - podmiot, osoba która ma określony zakres uprawnień w danym procesie

Uczestnik postępowania karnego - organy procesowe (mające określone uprawnienia - sąd, prokurator, policja i inne), inne podmioty których status uregulowany jest w ustawie procesowej (świadek, biegły)

sprawa rozwojowa - ktoś chce zasugerować więcej niż ma dowodów (używane w prasie i tv)

pomówienie - obciążanie przez sprawcę innej osoby o popełnienie tego przestępstwa lub udział w tym przestępstwie

SYSTEM SĄDOWY

• 
  Sąd Rejonowy (I instancja)

• Sąd Okręgowy (właściwy rzeczowo do spraw o zbrodnie - I inst.,

II - odwołania od Rejonowego) sądy powszechne

• Sąd Apelacyjny (II instancja dla Okręgowego)

• Sąd Najwyższy

a quo - I instancja

ad quem - II instancja

PROCES KARNY - MODEL

• Mówiąc o procesie mamy na myśli określony model

• Model jest wzorcem, jak powinno przebiegać dane postępowanie - przebieg procesu karnego (zespół czynności które powinny zostać zachowane zgodnie z modelem)

ELEMENTY SKŁADAJĄCE SIĘ NA POJĘCIE PROCES KARNY

1. Postępowanie przygotowawcze

• prokurator jako kierowniczy organ procesowy - dominus littis

• podejrzany

• pokrzywdzony

2. Postępowanie jurysdykcyjne

• Sąd kierowniczym organem procesowym

• oskarżony

• żądanie prokuratora o dożywocie jest traktowany tak samo jak wniosek oskarżonego o uniewinnienie

3. Postępowanie wykonawcze

• skazany

Ławnik Przewodniczący Ławnik

S Ą D

Oskarżony Prokurator (nie jest częścią składu)

• Przepisy prawa procesowego regulują przebieg procesu, naruszanie przepisu regulującego zasadę procesowa, może spowodować nietrafność orzeczenia. (np: sąd jest obowiązany do udzielenia głosu oskarżonemu - naruszenie tej normy likwiduje możliwość obrony)

• Sąd ma takie prawa jakie mu daje kodeks (ani więcej ani mniej) i to dotyczy każdego uczestnika postępowania (świadka, oskarżonego itp., ;jeżeli oskarżony korzysta z prawa odmowy wyjaśnień to korzysta z uprawnienia i nie może to rodzić dla niego ujemnych konsekwencji - może z tego skorzystać ale nie musi)

Postępowanie karne - postępowanie w sprawie popełnionego przetępstwa

• nie ma prowadzenia postępowania bez uprawdopodobnionego popełnienia przestępstwa

niedopuszczalność postępowania w sytuacji gdy nie ma mowy o przestępstwie

• musi istnieć uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa (co do stanu faktycznego i co do osoby sprawcy) -

• musi się opierać na racjonalnych przesłankach

O JAKI CZYN CHODZI I KIEDY MOŻNA URUCHOMIĆ PROCEDURĘ?

• czyn musi naruszać normę prawa materialnego i jest przestępstwem (czyn przestępny)

• Prowadzić postępowanie można tylko wtedy gdy ustawa zezwala (patrz: oskarżenie prywatne)

• podstawa faktyczna i prawna obowiązkowa do wszczęcia postępowania

• instytucja zawiadomienia o przestępstwie - obowiązek lub brak obowiązku denuncjacji

• ustawodawca zachęca obywatela żeby zgłosił o wiadomym mu przestępstwie ściganym z urzędu (nie ma obowiązku co do zasady)

• obowiązek procesowy musi wynikać z ustawy

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

1. proces karny (postępowanie przygotowawcze) zaczyna się wiadomością o przestepstwie

• zawiadomienie o przestępstwie pokrzywdzonego - co do zasady nie ma obowiązku zgłoszenia (denoucjacji)

• zawiadomienie o przestępstwie przez inną osobę -co do zasady nie ma obowiązku zgłaszania

• kodeks nie narzuca fomry zawiadomienia (może być ustne do protokołu, pisemnie, telefonicznie)

• zawiadomienie anonimiowe nie może być bezpośrednią przesłanką wszczęcia postępowania, ale najpierw sprawdzenie takiej informacji i potwierdzenie staje się przesłanką wszczęcia

• przestępstwo ścigane z urzędu

• ściganie z oskarżenia publicznego (ściganie karne) - z urzędu - określony czyn jest ścigany z urzędu w razie dojścia zawiadomienia o przestępstwie do odpowiedniego organu ścigania (czyny ścigane z urzędu określa ustawa określając wyraźny tryb, jeżeli ustawa nie określa to znaczy iż przestepstwo jest ścigane z urzędu)

• ściganie na wniosek pokrzywdzonego przy przestępswie względnie wnioskowym (to nie jest oskarżenie prywatne,) i nie znana jesdt tożsamość sprawcy a w wypadkach popełnienia przestępstwa przez osobę najbliższą (konieczność uzyskania zgody osoby pokrzywdzonej, jeżeli nie ma zgody to postępowanie zostaje umorzone)

• na wniosek kiedy od razu wiadomo że sprawcą jest osoba najbliższa (również względnie wnioskowe) - znana jest tożsamość sprawcy

• na wniosek pokrzywdzonego, bezwzględnie wnioskowe, gdzie ściganie jest zależne od woli pokrzywdzonego (zgwałcenie - na pierwszym miejscu interes pokrzywdzonego, dla którego postępowanie może zwiększyć cierpienie przez np. ujawnienie okoliczności przestępstwa)

• za zgodą władzy na ściganie - immunitety procesowe

• immunitety procesowe - uruchomienie postępowania wymaga określonej zgody jakiegoś organu, (zezwolenie na prowadzenie czynności), immunitety wynikają z ustawy, uchylenie immunitetu jest potrzebne aby wymagać zachowania przepisów dotyczących obowiązków procesowych

• ściganie z oskarżenia prywatnego - dotyczy drobnych przestępst (np: zniewaga) - samemu wnosi się akt oskarżenia do sądu, nie ma etapu przygotowawczego (policji, porkuratora)

• oskarżyciel prywatny

• pochodząca z instytucji

• pochodząca z działalności policyjnej

• obowiązek denuncjacji przestępstw ściganych z urzędu

• przedmiotowy - obowiązek dotyczy instytucji państwowych i samorządowych, które w związku ze swoją działalnością, dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa

• podmiotowy

• niepotwierdzenie elementów przestępstwa na podstawie denuncjacji nie dyskwalifikuje zgłaszającego i nie ponosi on odpowiedzialności, chyba że świadomie i celowo fałszywie oskarżył

• fałszywe zeznanie - (prawo materialne) odmienne wersje zeznań tego samego świadka, i prokurator musi wykazać, że zeznanie było fałszywe (więc nie sam fakt odmienności ale dowód prokuratora nieprawdziwości i celowej fałszywości z winy umyślnej zeznał nieprawdę)

2. instytucja sprawdzenia zawiadomieina o przestępstwie (art. 307)

• wpływa zawiadomienie

• nie istnieje obowiązek wszczęcia postępowania

• dokonuje się sprawdzenia wiadomości w terminie do 30 dni

• np: przesłuchanie zgłaszającego

• konieczność zabezpieczenia dowodów by móc następnie rozstrzygnąć kwestię czy jest przestępstwo czy nie - dochodzenie w niezbędnym zakresaie (jeszcze nie jest to formalne wszczęcie postępowania przygotowawczego)e do zabezpieczenia dowodów np: sekcja zwłok)

• ustalenie że nie ma podejrzenia popełnienia przestępstwa nakłada obowiązek wydania postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego (może wydać takie postanowienie policja a potwierdza to prokurator)

• jeżeli natomiast ustalenie potwierdza istnienie przestępstwa, wydaje się:

3. postanowienie o wszczęciu postępowania przygotowawczego - formalna decyzja organu procesowego o uruchomieniu przygotowawczego postepowania karnego, określa się o jaki czym prowadzone będzie postępowanie, wszynane jest postępowanie in rem, może przybrać postać:

• śledztwa - uruchamiać może poprzez wydanie postanowienia prokurator i tylko on może prowadzić śledztwo (ze względu na osobę prowadzącą) oraz postępowanie o określone w ustawie czyny musi byc prowadzone w formie śledztwa i rozpatruje sąd okręgowy jako I instancja (ze względu na rodzaj przestępstwa, np: zbrodnie), może policji lub określonym organom zlecić określone czynności

• dochodzenia - pozostałe (np: odpadają zbrodnie) - wszczyna policja, np: kradzież

4. postępowanie in rem - w sprawie czynu określonego co do czasu i miejsca (np. zgonu, morderstwa popełnionego w gdyni w dniu 24.4.2000)

• wskazanie na przepis prawa materialnego - kwalifikacja

• przesłuchania

• biegli

• ustalenie czy doszło do popełnienia przestępstwa czy nie

• dowody mogą ukierunkowane pod adresem określonej osoby jako sprawcy danego przestępstwa

• jeżeli dowody uprawdopodabniają że dana osoba mogła popełnić przestępstwo to prokurator jest zobowiązany do wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów

• na mocy tej decyzji postepowanie in rem zmienia się w postępowanie in personam (przeciwko osobie)

5. postepowanie in personam

• prokurator imiennie sporządza akt oskarżenia (prokurator rejonowy postanowił przedstawic Janowi K. Zarzut, że dnia X w miejscu X przywłaszczył samochód), i podaje kwalifikację prawną

• podejrzanym w sensie procesowym staje się osoba wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów (żeby stać się podejrzanym w sensie procesowym nie jest koniecznie przedstawienie zarzutów osobiste bo sprawca może się ukrywać)

• nie ma ustawowego obowiązku zatrzymania podejrzanego (można to zrobić kiedy istnieją przesłanki iż można podejrzewać że się bedzie ukrywał lub zbiegnie) - czyli tylko kiedy ma cel, sens i jest prawnie dopuszczalny

• obowiązek wezwania podejrzanego, przedstawienia zarzutu i przesłuchania na zarzucone okoliczności (przed przesłuchaniem jest wymóg poinformowania podejrzanego o jego uprawnieniach procesowch - prawo do odmowy zeznań) - art. 300 kpk

• Sam fakt przyjęcia kwalifikacji prawnej podjętej przy wszczęciu nie oznacza że musi ona być taka sama przy przedstawieniu zarzutów

DOWODY W SPRAWIE

• Podstawa faktyczna to ustalanie poszczególnych faktów na podstawie procesowo przewidzianych dowodach

• na określoną sytuację należy mieć dowody a nie pomówienia których nie można zweryfikować

• jeden świadek = żaden świadek

• pomówienie współoskarżonego

• poszlaki można obalić bardzo łatwo

• przestępsto znęcania się nad członkami rodziny - opiera się na zeznaniach kobiety, nie wytrzymuje nerwowo i idzie na policję, na ogół poza jej zeznaniami nie ma bezpośrednich dowodów, te sytuacje się powtarzały więc prokurator wystapił o tymczasowe aresztowanie, rozprawa a kobieta odmawia złożenia zeznań, więc uniewinnienie nie dlatego że jest niewinny ale dlatego że nie ma dowodów na podstawie których można skazać, w dodatku on może wystąpić o odszkodowanie za nieuzasadnione aresztowanie

• Dowody muszą uprawdopodabniać fakt popełnienia przez daną osobę przestępstwa

• Należy utrwalić i zabezpieczyć dowód w sprawie tak jak przewidują to przepisy procesowe

• obowiązek ustaleń faktycznych zgodnych z prawdą

• obiektywim czyli zbieranie tego co mogę zebrać i niezależnie od oceny dla interesów procesowych określonego uczestnika

• nie można rezygnować ze zeberania dowodów bo już mamy jakieś dowowdy na coś innego, nie wolno przyjmować jednej wersji i bez udowodnienia odrzucać innej

• w przygotowaniu do rozprawy głownej jest instytucja zwrotu do prokuratora sprawy w celu uzupełnieniu braków postępowania przygotowawczego

• nie można robić z sądu prokuratowa - sąd ma rozstrzygac sprawę z tego co zgromadził prokurator a nie uzupełniać dodowy

• częściowa niepoczytalność (ograniczona) - sąd ma obowiązek zastosować nadzwyczajne złagodzenie

• dowody przeprowadza się na wniosek stron i to one mają dążyć do składania wniosków dowodowych i do inicjowania przedstawiania dowodów

• konieczność zbierania dowodów potwierdzających inny dowów, albo mających znaczenie dla rozstrzygnięcia

• w postępowaniu przygotowawczym pokrzywdzony i podejrzany mają status strony procesowej

• status pokrzywdzonego w postępowaniu jurysdykcyjnym jest wtedy kiedy jest bądz oskarżycielem posiłkowym lub powodem cywilnym

• dowód bezpośredni - świadek widział zdarzenie, a pośredni - widział świadka w miejscu zdarzenia

• jeżeli wiadomo że jakiś dowód nic nie wnosi to nie trzeba go przeprowadzać

• obowiązek zbierania dowodów nawet w przypadku umorzenia - trzeba udowodnić że umorzenie jest zasadne i trafne (podobnie w przypadku zawieszenia)

• każde ustalenie faktyczne określające jakąs sytuację bądź decyzję procesową musi spełniać warunki określone w ustawie

• fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu, podobnie fakty znane z urzędu ale należy poinformować stronę

• strona może podważać określone okoliczności jeśli jest to w jej interesie na zasadzie przeciwdowodu

• nie ma mowy że przyznanie się jest królową dowodów - przyznanie się musi zostać sprawdzone jeżeli istnieje taka możliwość

• o zakończeniu postępowania przygotowawczego można mówić po wykorzystaniu wszystkich możliwości dowodowych

• przed pierwszym przesłuchaniem należy uprzedzić podejrzanego że może składać wnioski o zapoznanie się z mtaeriałami zebranymi przeciwko niemu, wyznaczyć termin kiedy może się zapoznać (ale podejrzany nie musi korzystać z tego prawa i może nie przyjść)

• od momentu wniesienia aktu oskarżenia przed rozprawą obrońca powinien zapozać się z materiałami zebranymi po wniesieniu aktu oskarżenia - bo prokurator mógł jeszcze wnieść wnioski dowodowe jeszcze po zapoznaniu się przez podejrzanego (np: wniosek o tymczasowe aresztowanie lub inne)

• sporządza się protoków co stwierdził podejrzany w związku z zapoznaniem się z aktami - może nie skomentować i wtedy po 3 dniach następuje zamknięcie śledztwa; ale może oceniać i twierdzić, że chce składać wyjaśnienia których wcześniej na przykład nie składał, lub może precyzować wniosek dowodowy (np: opinia bieglłego jest błędna i podaje okoliczność , którą należy następnie sprawdzić - może dojść do tego że z momentem zapoznania się powstaną oświadczenia, będące wręcz wnioskami dowodowymi nie dojdzie do zamknkięcia śledztwa a prokurator ma obowiązek dalej prowadzić postępowanie)

• prokurator ma wątpliwości że czegoś brakuje i może być tak, że po przeczytaniu akt uchyli postanowienie o zamknięciu śledztwa i podejmuje dalsze czynności

• następuje zamknięcie śledztwa - 14 dni na sporządzenie aktu oskarżenia i wnosi go do sądu, albo umarza, zawiesza lub uzupełnia śledztwo lub dochodzenie; terminy (instrukcyjne, nie mogą działać na niedopuszczalność dalszego postępowania)

HIERARCHIA DOWODÓW

• nie ma teorii wartościowania dowodów - nie jest ważniejsze zeznanie kogoś o wyższymdoświadczeniu czy też zeznania członka rodziny (ale można podchodzić ostronie i krytycznie)

• nie ma z góry ocen prawdziwości przedstawionego dowodu, w ramach dalszej działalności można podważyć dowów (nie ma czegoś czego nie można podważyć)

• to co jest możliwe do ustalenia, należy ustalić

• czym innym jest ocena dowodów

• świadek ma relacjonować zdarzenie ale nie oceniać

AKT OSKARŻENIA

• prokurator decyduje o akcie oskarżenia i go sporządza - niezwykle istotne pismo, które rodzi skutki procesowe które nie mogą być ominięte

• postępowanie jurysdykcyjne nie może być rozpoczęte bez jakiegoś impulsu - sąd nie może sobie wszcząć postępowania bez inicjatywy oskarżyciela - jego akt oskarżenia zobowiązuje sąd do podjęcia działań

• musi być sporządzony zgodnie z przepisami gdyż regulacja ustawowa upoważnia prezesa sądu do zwrotu aktu prokuratorowi, gdy ten akt nie spełnia wymogów formalnych (regulacja w k.p.k oraz regulacje zawarte w regulaminie prokuratorskim)

• złożony musi zostać w określonym terminie żeby uruchomić stadium jurysdykcyjne

• nie zmieszczenie się w terminie może doprowadzić do odpowiedzialności służbowej, dyscyplinarnej

• zakres przedmiotowy i podmiotowy jest określony tym aktem procesowym - zasady skargowości: sąd nie może uruchomić postępowania bez impulsu oskarżyciela,

akt składa prokurator, oznaczenie że prokuratura oznacza tylko z której prokuratury

Prokuratura Rejonowa						data..
						Areszt
					Do Sądu Rejonowego w Gdańsku
			Akt Oskarżenia
	przeciwko Janowi K.
	o przestępstwo z art. X
Oskarżam Jana K. syna X, ur. ... (potrzebne dla identyfikacji określonej osoby, sprawdzenia czy na przykład nie jest recydywistą itp)
Wzmianka czy wobec okarżonego stosowano środki zapobiegawcze, np: tymczasowo aresztowany, karta 28 (tam jest postanowienie o tymczasowym aresztowaniu) lub zastosowano dozór policji lub środka zapobiegawczego nie stosowano
				Podpis

• art. 332 kpk - wymogi aktu oskarżenia

• określona osoba będąca organem opartym na ustawie, może działać w zakresie ustanowionym

PRAWO KARNE PROCESOWE - WYKŁAD prof. Grajewski

6

---