Tabela 1

Etapy powstania GATT

Konferencja	Czas	Postanowienia
Breton Woods	VII 1944	Powstanie Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, potwierdzenie konieczności powstania podobnej organizacji zajmującej się kwestiami handlowymi
	XII 1945	Departament Stanu USA publikuje dokument O zaproszeniu szeregu krajów do wielostronnych rokowań mających na celu zawarcie wielostronnej umowy handlowej
	II 1946	Rada Społeczno-Gospodarcza ONZ zwołuje konferencję w sprawie handlu i zatrudnienia wraz Komitetem Przygotowawczym w celu zorganizowania prac konferencji i opracowania statutu Międzynarodowej Organizacji Handlu
	X 1946	USA przedstawiają propozycję Karty Międzynarodowej Organizacji Handlowej Narodów Zjednoczonych
Londyn	X-XI 1946	Ustalenie procedury wielostronnych negocjacji handlowych
Lake Success, Nowy Jork	I -II 1947	Przygotowanie pierwszego szkicu umowy GATT jako części ITO
Genewa	IV-XI 1947	Najważniejsze spotkanie dla powstania GATT, przyjęcie części II GATT dotyczącej polityki handlowej, co umożliwiło podpisanie Aktu Końcowego powołującego GATT wraz z Protokołem o Tymczasowym Stosowaniu GATT oraz przeprowadzenie pierwszych rokowań handlowych w celu redukcji ceł, przygotowanie projektu Karty ITO
Hawana	IX 1947-III 1948	Opracowanie statutu Międzynarodowej Organizacji Handlu tzw. Karty Hawańskiej oraz wejście w życie (1 I 1948) Protokołu o Tymczasowym Stosowaniu GATT, który de facto dał początek funkcjonowaniu GATT

Źródło: oprac. własne na podstawie R. R. Ludwikowski, Handel międzynarodowy, Wydawnictwo C.H. Beck,

Warszawa 2006, s. 72-73; M. J. Trebilcock, R. Howse, The Regulations of International Trade, 2d ed. Routledge, London and New York 2000 s. 36-37; T. Bartoszewicz, GATT a międzynarodowa polityka handlowa, PWN, Warszawa 1988, s. 11-12.

Główne zasady GATT

Zasady	Treść
Klauzula Najwyższego Uprzywilejowania (KNU)	Zawarta w art. I GATT. Istotą KNU była równość traktowania partnerów handlowych, oznaczająca brak możliwości przyznania tylko jednemu z nich szczególnych korzyści w handlu, ponieważ automatycznie powinny być one rozciągnięte na pozostałych uczestników wymiany. Wyjątki od jej stosowania to regionalne ugrupowania integracyjne tworzone na mocy art. XXIV GATT, preferencje dla krajów rozwijających się w ramach systemu GSP.
Klauzula narodowa	Zawarta w art. III GATT. Oznacza, ze produkt importowany nie może być gorzej traktowany niż taki sam lub podobny produkt pochodzenia krajowego
Zasada wzajemności	Oznacza równości korzyści i koncesji. Zgodnie z ta reguła, żaden członek GATT nie musi poddać redukcji swoich stawek celnych, jeśli nie uzyskał podobnych redukcji os partnera handlowego. Stanowiła uzupełnienie KNU. Wyjątkiem od wzajemności są jednostronne preferencje dla krajów najmniej rozwiniętych i rozwijających się np. w ramach systemu GSP.
Cła jako podstawowy instrument polityki handlowej	GATT zalecał jako podstawowy instrument ochrony rynku wewnętrznego przed importem cła, a nie inne instrumenty polityki handlowej. W uzasadnień tego zalecenia czytamy, że cła jako najstarszy instrument polityki handlowej są najmniej dyskryminacyjne, przejrzyste i nie naruszają mechanizmów rynkowych. Na mocy art. XIX GATT dopuszczano stosowanie ograniczeń ilościowych w sytuacji, gdy wzrastający import powodował szkodę lub jej groźbę dla krajowego przemysłu.

Źródło: opracowanie własne na podstawie tekstu GATT, General Agreement on Tariffs and Trade. Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu, IKiCHZ, Warszawa 2001.

Pierwsze rundy negocjacyjne w ramach GATT i ich efekty

Czas	Miejsce	Przedmiot i tryb negocjacji	Liczba uczestników	Rezultaty
1947	Genewa	Cła, metoda ofertowa towar za towar	23	Koncesje dotyczące 45 tys. pozycji taryfowych
1949	Annecy	Cła, metoda ofertowa towar za towar	13	5 tys. koncesji taryfowych, 9 akcesji do GATT
1950-1951	Torquay	Cła, metoda ofertowa towar za towar	38	8,7 tys. koncesji taryfowych, 4 akcesje do GATT
1955-1956	Genewa	Cła, metoda ofertowa towar za towar	26	Umiarkowane obniżki w postaci 59 porozumień bilateralnych, przystąpienie do GATT Japonii
1960-1962	Runda Dillona (Genewa)	Cła, metoda towar za towar	39	4,4 tys. wymienionych koncesji
1964-1967	Runda Kennedy'ego (Genewa)	Cła, metoda linearna, metoda towar za towar	74	Przeciętna obniżka ceł o 35%, ponad 33 tys. pozycji celnych uległo konsolidacji, przyjęto porozumienie o wycenie celnej i Kodeks Antydumpingowy

Źródło: Understanding the WTO, s. 16. Opracowanie dostępne w internecie:

http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e?tif_e/utw_chap1_e.pdf. [dostęp: 10 II 2005] oraz B. Hoekaman, M. M. Kostecki, Ekonomia światowego systemu handlu. WTO: Zasady i mechanizmy negocjacji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2002, s. 104.

Efekty Rundy Tokijskiej GATT

Liczba uczestników*	Metoda redukcji	Udział handlu objętego obniżką ceł w ogólnej wartości handlu światowego	Liczba krajów, które udzieliły sobie koncesji	Rezultaty
102 kraje	Metoda linearna z wyjątkami	33%	102	-Obniżka ceł na artykuły przemysłowe średnio o 1/3, -związanie 33 tys. pozycji towarowych -średnie ważone cła importowe na produkty przetworzone zmalały do około 6% -przyjęcie tzw. Kodeksów GATT dotyczących zagadnień pozataryfowych (z pominięciem środków ochronnych) -przyjęcie klauzuli ułatwień (enabling clause) dla krajów rozwijających się

Źródło: Polska w WTO, (red.) J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska, IKiCHZ, Warszawa 2002, s. 31; Understanding the WTO, 3^rd ed. October 2005, s. 17; opracowanie dostępne również w internecie http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/understanding_text_e.pdf [dostęp: 8 I 2005].

*w zależności od źródła można spotkać różne dane np. w pracy B. Hoekmana i M. M. Kosteckiego (Ekonomia światowego handlu. WTO: Zasady i mechanizmy negocjacji, Wydawnictwo

Główne problemy negocjacyjne i stanowiska najważniejszych uczestników rokowań urugwajskich

problem	USA	WE	Japonia	Grupa Cairns	Państwa rozwijające się
Rolnictwo	liberalizacja i znaczne ograniczenie subsydiów eksportowych	przeciwko znacznej liberalizacji,	ochrona własnego rynku obawa przed zbytnia liberalizacją	możliwie jak największa liberalizacja handlu, likwidacja subsydiów eksportowych	większość z nich żądała liberalizacji handlu rolnego, otwarcie rynku WE oraz liberalizacja handlu art. Tropikalnymi
Dostęp do rynków nierolnych	otwarcie rynku i dalsza znaczna redukcji obciążeń celnych	dalsze redukcje ceł	dalsze redukcje	dalsze redukcje	za redukcją ceł, a zwłaszcza zjawiska eskalacji celnej
Ograniczenia w handlu	zwolennik likwidacji ograniczeń ilościowych i innych podobnych barier	opowiadała się za selektywnym stosowaniem ograniczeń gdy wzmożony import powoduje szkodę lub jej groźbę	selektywne ograniczenie	za likwidacją	za likwidacją
Usługi	włączenie do negocjacji	za włączeniem do negocjacji	popierała włączenie do negocjacji	za włączeniem do negocjacji	generalnie nie zgadzają się na liberalizacje handlu usługami
Tzw. nowe tematy	silne poparcie do włączenie w pakiet negocjacyjny	podobnie jak USA orędownik objęcia rokowaniami tych kwestii	obok USA największy zwolennik włączenia tych kwestii do rokowań	za włączeniem do negocjacji	przeciwko rozszerzaniu zakresy rundy o nowe tematy z wyjątkiem nowo uprzemysłowionych państw azjatyckich

Źródło: Oprac. na podst., M. Sowa, A. T. Werner, Problemy stojące przed negocjatorami w Rundzie

Urugwajskiej GATT, „Prace i Materiały” IGŚ SGPiS, styczeń 1987, nr 11, Warszawa 1987.

Etapy negocjacji rolnych w ramach Rundy Urugwajskiej GATT

Czas	Zakres rozmów
Listopad 1982	Ministrowie handlu planują nową rundę negocjacji w ramach GATT
20 września 1986	Rozpoczyna się Runda Urugwajska, planowany koniec rokowań to 1990 rok
Październik 1989	Stany Zjednoczone proponują ograniczenie subsydiowania rolnictwa
Listopad 1990	WE przedkłada ograniczoną propozycje dotyczącą reformy rolnictwa
7 grudnia 1990	Spotkanie w Brukseli kończy się niepowodzeniem i zerwaniem rozmów
20 luty 1991	A. Dunkel - szef GATT, doprowadza do wznowienia negocjacji
Grudzień 1991	A. Dunkel, przedkłada własną propozycję ostatecznego Porozumienia
Październik 1992	„Wojna tłuszczowa” pomiędzy USA a UE
20 listopad 1992	USA i UE podpisują porozumienie z Blair House
Styczeń 1993	USA i UE nie zgadzają się w sprawie dostępu do rynków
Marzec 1993	Porozumienie musi być przedstawione amerykańskiemu Kongresowi
15 grudnia 1993	Koniec negocjacji w ramach Rundy Urugwajskiej

Źródło: „The Economist” January 23rd - 28th 1993, s. 7

Konferencje Ministerialne WTO w latach 1995-2005

Czas	Miejsce	Postanowienia
9-13 XII 1996	Singapur	Ocena pierwszego roku działalności WTO oraz debata nad nowymi problemami negocjacyjnymi tzw. kryteriami singapurskimi. Przyjęcie Deklaracji w sprawie rozwoju handlu produktami technologii informatycznej (ITA).
18-20 V 1998	Genewa	Potwierdzono konieczność rozpoczęcia nowej rundy rokowań handlowych, podtrzymano kierunek rozwoju WTO ustalony w Singapurze. Przyjęcie planu prac nad handlem elektronicznym.
30 XI-3 XII 1999	Seattle	W atmosferze protestów przeciwników globalizacji i WTO nie udało się rozpocząć rozmów. Spotkanie zakończyło się szeroko komentowanym fiaskiem, które przyczyniło się do kryzysu w organizacji i pojawienia się głosów o jej nieskuteczności.
9-14 XI 2001	Doha	Rozpoczęcie IX rundy rokowań handlowych, wynegocjowanie Dohijskiej Agendy Rozwoju, w której zapisano główne cele i problemy negocjacyjne nowej rundy rokowań, podkreślenie specjalnego i zróżnicowanego traktowania państwa rozwijających się. Przyjęcie do WTO po wielu latach negocjacji Chin oraz Tajwanu.
10-14 IX 2003	Cancun	Brak Porozumienia w sprawie dalszych negocjacji w ramach Rundy Katarskiej, bezkompromisowe stanowisko państw rozwijających się zjednoczonych w grupie G 21 pod przewodnictwem Brazylii i Indii w konsekwencji zawieszenie negocjacji na pewien czas.
13-18 XII 2005	Hongkong	Przyjęcie testu Deklaracji z postanowieniem likwidacji do 2013 roku subsydiów eksportowych. Brak jednak szczegółowych ustaleń dotyczących metod i zakresu nowych obniżek.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WTO: http://www.wto.org/english/thewto_e/minist_e/minist_e.htm [dostęp: 4 X 2006]

Etapy Rundy Katarskiej WTO

Czas	Miejsce	Postanowienia
XI 2001	IV Konferencja WTO w Doha (Katar)	Przyjęcie Dohijskiej Agendy Rozwoju (Doha Development Agenda-DDA) na podstawie, której rozpoczęto IX rundę rokowań handlowych. Zwrócenie szczególnej uwagi na problemy państw rozwijających się stad nazwanie rokowań Rundą Rozwoju
IX 2003	V Konferencja WTO w Cancun (Meksyk)	Brak przyjęcia wspólnego porozumienie w sprawie najważniejszych kwestii negocjacyjnych (w tym przede wszystkim rolnictwa), zablokowanie rokowań państwa rozwijające się zjednoczone w grupie G 20. Konsekwencją nieudanego szczytu było zawieszenie na pewien czas rokowań
VII 2004	Genewa -Porozumienie Lipcowe	Przyjęcie w trakcie maratonu negocjacyjnego w Genewie wstępnego porozumienia (July Agreement) regulującego najważniejsze problemy rokowań, w tym kwestie dalszej liberalizacji handlu artykułami rolno-spożywczymi.
XII 2005	VI Konferencja WTO w Hongkongu	Przyjęcie porozumienia kończącego rundę, jednak bez szczegółowych postanowień dotyczących redukcji. Przyjęcia roku 2013 jako daty likwidacji subsydiów eksportowych w rolnictwie
VII 2006	Genewa	Propozycja kompromisu w sprawach rolnych
27 VII 2006	Genewa	Brak porozumienia w sprawach rolnych, zawieszenie negocjacji
I 2007	Davos	Wyrażenie woli polityczne do kontynuowania negocjacji

Źródło: http://www.wto.org/english/tratop_e/agric_e/agnegs_bkgrnd_e.pdf [dostęp: 5 I 2007]

Porozumienie rolne RU GATT

W zależności od źródła podawane są różne liczby uczestników pierwszych rokowań GATT. Zamieszczone w tabeli nr 4 dane pochodzą ze źródeł WTO. Dane o takiej samej treści znajdują się też w pracy Polska w WTO, (red.) J. Kaczurba, E. Kawecka-Wyrzykowska, IKiCHZ, Warszawa 2002, s. 31. Jednak J. H. Jackson, w pracy Restructuring the GATT System, Chatham House Papers, Royal Institute of International Affairs/Pinter Publishers, London 1990 na stronie 37 zamieszcza dane: Annecy-33, Torquay-34, Geneva-22. Z kolei B. Hoekman i M. M. Kostecki w pracy Ekonomia światowego systemu handlu. WTO: Zasady i mechanizmy negocjacji, Wrocław 2002, s. 104, podają następujące dane: Annecy-29 krajów, Torquay-32 kraje, Genewa- 33 kraje.

---