Wykład 1

Hodowla i genetyka:

*hormony

*genetycznie modyfikowane organizmy(GMO)

*klonowanie zwierząt

*Transplantacja zarodków

Higiena i profilaktyka:

*środki ochrony pomieszczeń inwentarskich: dezynfekcja ,dezynsekcja ,deratyzacja

*środki wiążące lub niwelujące gazy kloacze : saponiny, dezodoranty

* leki i szczepionki

*środki zapachowe ,feromony

Żywienie zwierząt:

• środki poprawiające wartość pokarmową pasz: AA, Ko, Kt , środki chronione przed rozkładem w żwaczu

• środki polepszające wykorzystanie paszy

• enzymy, probiotyki, kwasy organiczne, antybiotyki i zioła

• środki zwiększające odporność immunologiczną: probiotyki, antyoksydanty, zioła

• środki zabezpieczające higienę pasz: przeciwpleśniowe, konserwanty i zioła

• środki modyfikujące jakość produktów zwierzęcych: barwniki, antyoksydanty, zioła

Podział środków paszowych:

1. Uzupełniające wartość odżywczą pasz:

- białko chronione i aminokwasy: lys, met.,try,thr,phen

- tłuszcze i kwasy tłuszczowe: nikt

- makroelementy: Na Cl, kreda, fosforany

- NPT(mocznik i inne)

2.Regulujące funkcje trawienne:

-apetyzery smakowe i zapachowe

- enzymy: egzo i endogenne

- zakwaszacie: kwasy organiczne(cytrynowy i mlekowy)

- probiotyki: bakterie kwasu mlekowego

- probiotyki jako pożywka dla probiotycznej flory

3.Regulujące metabolizm zwierząt:

- mikroelementy: Cu ,Se, I, Zn , Mn, Co

- hormony: gruczołowe i tkankowe

- przeciwutleniacze: naturalne i syntetyczne

- witaminy: litofilne, hydrofilne

- zioła i przetwory galenowe

4. Modyfikatory produktów zwierzęcych:

- barwniki: karotenowce i ksantofile

- zioła: czosnek, oregano, olejki eteryczne

Wykład II-

Rodzaje obciążeń środowiska naturalnego przez produkcje zwierzęcą.

Źródło emisji: Rodzaj zanieczyszczeń:

Wydaliny zwierząt

Mocz -N,P makro i mikroelementy

Kał -N,P makro i mikro elementy

Gazy -CO₂,NH₃,CH₄

składowanie odchodów -P₂O₅,H₂S,CO₂,CH₄,NH₃,N₂O,NO₃

Dyrektywa azotowa-na 1ha użytków nie może być więcej niż 170 kg (na ha na rok) azotu z produktów zwierzęcych.

Średnie wykorzystanie N P K u różnych zwierząt w %

Azot fosfor potas

Bydło 16 21 4

Trzoda chlewna 35 28 6

Drób 33 21 7

Produkcja amoniaku:

540 000 ton(1985r), 372 000(1994r), 353 000(2003r)

świnie 22%

przeżuwacze 50%

nawozy min. 12%

przemysł 5%

konie 3%

drób 8%

Na wiosnę przeżuwacze wydalają najwięcej amoniaku bo w roślinności zielonej na wiosnę jest bardzo dużo białka.

Żywienie Fazowe

Stosujemy 2 rodzaje pasz:

1.w początkowym stadium jest więcej białka 19%

2.w drugim stadium jest mniej białka 16%

Stosujemy 3 rodz. pasz:

1. 20%

2. 17%

3. 15%

Zmniejsza się strata białka, jest mniejsze zanieczyszczenie środowiska, a potrzeby pokrywają się z ilością dawki.

Trzeba dobrze bilansować dawki azotu Jeżeli dawka będzie źle zbilansowana będą większe straty energii w wydalinach.

Ważniejsze żywieniowe sposoby obniżenia N i P przez świnie do środowiska:

1.zwiększenie strawności mieszanek paszowych

• odpowiedni dobór komponentów paszowych

• stosowanie dodatków paszowych (antybiotyki, probiotyki, enzymy paszowe, fitaza, NSP, kw. Organiczne)

• zabiegi technologiczne, obróbka pasz(ekstrakcja, granulacja, ekspandowanie, mikronizacja)

• zmniejszenie związków przeciwodżywczych

• inaktywacja niepożądanych enzymów: ureaza, peroksydaza,

2.optymalizacja składu mieszanek oraz dawek paszowych:

• zabezpieczenie potrzeb energetycznych u zwierząt

• zbilansowanie poziomu białka, AA w mieszankach

• zastosowanie AA syntetycznych

• zastąpienie CaCO₃ w mieszankach CaCl₃, Ca lub CaSO₄

3.zastosowanie restrykcyjnych lub fazowych systemów żywienia

4.wdrażanie nowych systemów wartościowania pasz i bilansowanie potrzeb pokarmowych świń.

Wykład 3

Witaminy i składniki mineralne:

Witaminy- składniki organiczne niezbędne do procesów życiowych, nie wnoszące energii i białka.

Witaminy lipofilne:

A (akserofile): A1, A2

D (kalcyferole): D2, D3

E (tokoferole):

K (naftochinon): K1,K2

F ( NNKT).

Witaminy hydrofilne:

B1 - tiamina

B2- ryboflawina

B3- niacyna (PP)

B5- pantotenian wapnia

B6- pirydoksyna

B8- biotyna (H)

B9- kw. foliowy

B12- kabalamina,

B13- kw. ortowy

B15- kw. bangamowy

B17- lefril

C- kw. Askorbinowy

P- hesperdyna

PABA- kw. parazminobeznoesowy

Inozutol.

Witaminy rozpuszczalne w wodzie- B1, C, B2, B12, B6, folacyna, kw. pantotenowy.

Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na stabilność witamin:

• pH

• tlen

• światło

• temperatura

• metale ciężkie(B6, D3)

• wilgotność

Związki mineralne: Ca, P, Na, K, Mg, Fe, Zn, Cu, Hn,I, Se, Co.

W zbożach:

Ca - 0,3g kukurydza; 1,2g owies

K - 2,7g ryż; 4,9g pszenica

P - 0,9g żyto; 3,0g owies

Mg- 0,7g ryż; 2,2g sorgo

Na- 0,1g pszenica; 0,5g ryż

Hn- 6mg kukurydza; 51g ryż

Cu- 1,7g sorgo; 8,2g pszenica ozima

Zawartość Ca [g]:

Kukurydza - 0,3

Pszenica - 0,6

Żyto - 0,8

Buraki - 2,9

Trawy 6

Liście buraczane - 15.

Premiksy- mieszanka mineralno-witaminowa, w której mogą jeszcze występować stymulatory wzrostu, probiotyki, AA, antyoksydanty. Ma uzupełniać niedobór składników mineralnych i witamin.

Premiks farmerski- to taki, który stosuje się w gospodarstwie w 3-4%, musi zawierać więcej rozcieńczalnika.

Premiks przemysłowy- stosowane w mieszankach pasz, stosuje się jego niewiele. Są to czyste witaminy: składniki mineralne. Stosuje się go 0,2-0,5%. Wysoce skoncentrowany.

Jeżeli dodamy białko np. roślinne to będziemy mieli koncentraty. Jak dodamy wszystko prócz zboża to otrzymamy mieszankę pełnoporcjową.

Koncentraty- jest to zboże, a nie ma komponentów.

Premiksy- mamy wszystko oprócz witamin i składników mineralnych.

Dopuszczalne zawartości w mg/kg paszy:

Kadm 1-10.

• pasze pochodzenia roślinnego 1

• mieszanki mineralne 5

• pełnoporcjowe mieszanki paszowe 0,5

Ołów - pełnoporcjowe mieszanki paszowe 5

Rtęć- mieszanki uzupełniające 0,2

Azotyny:

• mączki rybne 60

• pełnoporcjowe mieszanki paszowe 15

Sole nieorganiczne i chelaty organiczne:

Kompleksy nieorganiczne: - działają na żołądek

• chlorki

• siarczany

• fosforany

• azotany

chelatray organiczne: działają na jelita

• aminokwasowe

• białkowe

• polisacharydowe

żołądek - niska reoorpcja (pasywne wchłanianie):

• zwiększone wydalanie w kale

• niedobór składników mineralnych w ustroju

• większe zapotrzebowanie

Jelita - wysoka resorpcja (aktywny transport i wchłanianie):

• mniejsze obciążenie w odchodach

• zwiększona aktywność składników mineralnych

• 20-30% potrzeb doli mineralnych.

Wykłady 4:

Antybiotyki paszowe- substancje produkowane przez grzyby, niektóre rośliny lub syntetyczne działające na mikroflorę w obrębie przewodu pokarmowego zwierząt.

Dyrektywa UE z 1998r. - ograniczono do 3:

• salinomycyna sodu (świenie, bydło) 15-60 mg/kg s.m.

• flavofosfolipid (drób , świenie, bydło, króliki) 2-20mg/kg s.m.

• avilamaina (drób, świenie) 5-40 mg/kg sm.m

Nie ma antybiotyków dla krów mlecznych, bo mogą one przechodzić do produktów. Nie ma dla loch i macior.

Ekologiczne efekty wycofania AP (ASW):

• ograniczenie pobierania paszy

• większe zużycie paszy

• zwiększona śmiertelność

• częste stosowanie antybiotyków w paszy w stężeniach leczniczych

• obniżenie jakości tusz, więcej konfiskat

• kłopoty z zapewnieniem jakości surowca dla przetwórstwa mięsnego

Proekologiczne dodatki dla świń:

• probiotyki (drobnoustroje)

• prebiotyki (pożywka- cukrowce)

• enzymy paszowe

• kw. organiczne

• detoksykanty

• ziała i aromaty

• biopleksy mineralne

Probiotyki - są to produkty zawierające żywe i/ lub martwe mikroorganizmy, jak też dostarczone przez nie substancje, które przyczyniają się do stabilizacji równowagi enzymatycznej i populacji mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym. Wywierających pozytywny wpływ na rozwój zwierząt.

Formy probiotyków:

1. kultury żywe: płynne, mrożone, liofilizowane, suszone, zawiesina, otoczkowe i spory - przetrwalniki (najbardziej popularne).

2. kultury inaktywowane: płynne, suszone.

Sposoby stosowania:

1. rozprowadzenie:

• z wodą pitną

• do paszy: premiksy pełnoporcjowe

• rozpryskiwane i zamgławione

• inokulowane

2. okres:

• ciągłe podawanie

• okazjonalne i perjodycznie

Probiotyki - przeżuwacze:

1. cielęta i jagnięta:

• zapobiegają infekcji jelit

• polepszają przyrosty masy ciała

• wcześniejsze odsadzanie

• przyśpieszają rozwój przedżołądków

• zmniejszają stresy podczas transportu.

2. opasy:

• optymalizacji i stabilizacja.

3. prosięeta:

• zapobiegają biegunkom

• zwiększają przyrosty masy

• immuodulacje przemian

• zmniejszają upadki

4. konie:

• lepsze wskaźniki krwi

• poprawa strawności

• zmniejszają stres

5. jelenie:

• mniejsze upadki

• lepsze przyrosty

6. króliki

• poprawa strawności

• lepsze przyrosty

• wykorzystanie paszy

• zmniejsza upadki.

Probiotyki stosuje się u zwierząt młodych.

Preparaty zarejestrowane dla zwierząt:

• Biogen B, D/p, D/w, N, O, T, W.

• Probios

• Toyocerin

Prebiotyki:

Oligosaharydy:

• FOS - insulina, kestoza

• MIS - pochodne mannozy

• GOS - α - galaktoza, rofinoza

Fruktoolisacharydy, mannanoolisacharydy, galaktooligosacharydy.

Laktoza tylko dla drobiu, laktulina.

Wiążą i wydalają patogeny z kałem, nie stanowią pokarmu dla patogenów, wzmacniają system immunologiczny.

Prebiotyki - co dają?

• polepszenie produkcyjności

• redukcja śmiertelności

• polepszenie tempa przyrostu

• lepszy poziom cholesterolu w jajach

• polepszenie wydajności

• zwiększają wydajność paszy

• zmniejszenie liczby patogenów jelitowych.

Wykład 5:

Enzymy paszowe- są to biokatalizatory wytwarzane przez żyjące komórki ale zdolne do działania poza komórką

I enzymy endogenne- decyduje wiek i gat. zwierzęcia

-lipazy

- proteazy

• amylaza i inne

II enzymy egzogenne - decyduje skład paszy i gat. zwierzęcia

- betaglukanaza

- celulaza

- pentozanaza

- fitaza

Enzymy:

1.oksydareduktazy

2.transferazy

3.hydrolazy:

- proteolityczne- proteazy

- amylolityczne- glikozydazy

- lipolityczne- lipazy

4. lipazy itp.

Cel stosowania enzymów paszowych:

- uzupełnienie enzymów endogennych

- poprawa strawności skł pok paszy

- zwiększenie en. Metabolicznej w dawce pok

- zwiększone przyrosty masy ciała zwierzęcia

- redukcja subs antyodżywczych w paszach

- umożliwia zastosowanie tańszych pasz

Młode zwierzęta najbardziej potrzebują enzymów, starsze zaś posiadają florę bakteryjną.

Enzymy paszowe aktualnie dostępne w Polsce:

-Uernzyme B dry

- Biofeed plus

- Feedzyme I BG

- Kemzyme Dry

- Kemzyme Ps Dry

- Optyzym W Powder

- Porzyme

Wyróżniamy 3 rodzaje fitaz

1. fitaza natywna- występuje w niektórych roślinach i P jest rozkładany w 5-10 %

2. Fitaza endogenna- produkują ją zwierzęta przez własne mikroorganizmy w przewodzie pokarmowym

3. Fitaza mikrobiologiczna- powstająca w wyniku działalności biotechnologicznej

Fitasa działa lepiej gdy podawana jest na wolno.

Co daje Fitasa:

- lepsze efekty wzrostu

- lepsze wykorzystanie paszy

- lepsza strawność energii, białka

- lepsza strawność elementów mineralnych

- wpływa na krew

Stosowanie enzymów jest dobre u zwierząt młodych. Fitasa powinna być stosowana zamiast fosforanów.

Preparaty deodezujące ( odświeżające)- wyciągi z Yucca Schindigera powodują blokowanie rozkładu mocznika do amoniaku np. Micro- Aid i De- Odorase.

Wykład 6

Właściwości biologiczne Micro-Aids:

• podawany w postaci dodatku do paszy wydatnie obniża aktywność bakteryjnego enzymu -ureazy, hamuje powstawanie amoniaku z mocznika

• nie wpływa ujemnie na składniki pokarmowe

• bezpieczny w stosowaniu i nie toksyczny dla zw.

• przejawia działanie antystresowe

• zmnejasza suchej masy w zbiornikach gnojowych

U brojlerów i tuczników dodatek Yocca zmniejsz emisję NH₃ nawet o 80%

Barwniki naturalne lub syntetyczne karotenoidy: ၢ-karoten, ksantofile, luteina i zeaksantyna, kryptaksantyna, kapsaksantyna, widaksantyna, likopen.

Koncentraty barwników naturalnych dodawany do mieszanek paszowych w ilości o,1-0,5 kg/t mieszanki.

Postęp w syntezie chemicznej pozwala obecnie na produkcję przemysłową barwników syntetycznych. Wytworzone są w ten sposób kantaksantyna (czerw.) i ester etylowy kwasu apokarotenowego (żółty).

Kwasy organiczne: zakwaszacze (dodawane z chwilą skarmiania) lub konserwanty ( dodawane do paszy, aby ją zakonserwować).Są to: kw. octowy, kw. mlekowy, propionowy, mrówkowy, cytrynowy, fumarowy, winowy, jabłkowy.

Działanie:

a) w paszy- stabilizująco i konserwująco

b) w przewodzie pok. - regulacja pH, wchłanianie, ograniczanie patogenów

preparaty dostępne na rynku to mieszaniny kwasów lub ich soli.

Zakwaszacz ma działać w obrębie przewody pokarmowego.

Mykotoksyny - zearalenon, ochratoksynaA, aflatoksyny, sterigmatocystyna, trichoteceny, patulina, cytrinina, citreowinydyna, toksyna PR.

Sposób zapobiegania mykotoksynom: stosowanie preparatów przeciw pleśniom i dosuszanie ziarna.

Preparaty przeciw mykotoksynom to: Fix-A-Tax, Mycoband, Mycofix Plus, Taxi Bind.

Gdy jest zbyt dużo mykotoksyn to wówczas paszę należy spalić

Wykład 7

Przeciw utleniacze - antytoksykanty

a)substancje dodawane do pasz przemysłowych w celu ochrony wrażliwych na utlenianie składników jak,np.: kw. Tłuszczowe, wit.A, karoteny

b)zapobiegają powstawaniu niekorzystnych dla organizmu zwierz. Substancji, głównie nadtlenków i wolnych rodników, które są resorbowane

c)mogą prowadzić do niedoboru wit.E, np.: …encephalanal……….skłonności do chorób wysiękowych i dystrofii mięśni

Podział przeciwutleniaczy:

a)naturalne: wit.E,C, bioflawonoidy, Se

b)syntetyczne: bytylo-hydroksytolnol, bytylo-hydroksyanizol, ethoksyaink (EQ)

Psucie się tłuszczów:

1.hydroliza - rozpad trój glicerydów na glicerol i wolne kw. tłuszczowe

2.utlenianie - wychwytywane z wiązań i w to miejsce wchodzi tlen

• teoria wolnych rodnik

• hydrotlenki i nadtlenki

3. rewersja zapachu i olej sojowy

Wpływ psucia się tł. na wartość i przydatność dietetyczną:

• cechy organoleptyczne

• wartość odżywcza

• wartość di etyczna

Przechowywanie tłuszczów:

-unikanie kontaktu z Fe , Cu

-unikanie kontaktu z tlenem, światłem

-obniża temp

-okres przechowywania masła kilka dni 5-10, margaryna miesiąc, smalec do roku czasu

-opakowanie - beczki, ciemne szkło, pergamin

Kokcydiostatyki

Kokcydioza - najgroźniejsza choroba kur, wywołana przez Eimeria sp. (pierwotniak). Występuje u kur,, królików, rzadziej u indyków i drobiu wodnego. Głównie występuje w warunkach intensywnej produkcji drobiarskiej. Wrażliwe są na nią szczególnie młode osobniki. Podatność na zarażenie uwarunkowane jest ponadto czynnikami środowiskowymi i występowaniem chorób zakaźnych w stadzie.

Od kokcydiostatyków bezwzględnie wymaga się:

a)szybkiej eliminacji z organizmu

b)braku toksycznego wpływu na zwierzęta

c)barku negatywnego wpływu na jadalne cząstki tuszek

d)braku działania immunologicznego

e)braku działania antagonistycznego względem innych składników mieszanek paszowych

f)stabilność podczas produkcji mieszanek i magazynowania

g)wolnego narastania leko-odporności u terenowych szczepów Eimeria

h)szerokie spektrum działania

i)łatwość mieszania z komponentami paszy

j)nie toksyczność dla środowiska

k0szybko wydalany z organizmu ptaka

l)brak właściwości higroskopijnych i elektrostatycznych

kokcydiostatyki:

AVIAKS - karencja 6h, semiduvamicyna(substancja czynna), 25ppm-dawka

CYCOSTAT - 5/7 dni karencji, nobenidyna, 30/36 dawka u kurcząt/indyków

SACOX - szelinomycyna, 5 dni karencji, 60ppm

Kokcydiostatyków nie stosuje się u kur niosek.

Wykaz ustaw i rozporządzeń:

1. Dz.U.Nr 192, poz.1880 z dnia 22.X.2003 o substancjach nie pożądanych w paszach

2. Dz.U.Nr 29, poz.243 z dnia 8.I.2003 o dodatkach paszowych dla zwierząt

3. Dz.U.Nr. 123 poz.1350 z dnia 23.VIII.2001 o środkach żywienia zwierząt

4. Dz.U.Nr 122, poz.1144 z dnia 13.VI.2003 Nowelizacja ustawy o środkach żywienia zwierząt

Wykład 8

Zioła w ekologicznej produkcji żywności

Zioła - rośliny lub ich części pochodzące z upraw polnych lub zbieractwa, zawierające wtórne metabolity aktywnie odziaływujące na organizm.

Oddziaływanie:

- stymulacja apetytu (smak, zapach)

- funkcje trawienne (motoryka, sorpcja)

-metabolizm ( ukierunkowanie przemian)

- jakość produktu ( barwa jaj,tuszki).

Zakres dawkowania: kompozycja, cechy specyficzne, oczekiwane działanie.

Użyteczność ziół zależy od warunków zbioru i przechowywania, miejsca i fazy wegetacji, świeżość i jakość surowca.

Surowce ziołowe: owoce i nasiona(len,kminek,anyż), ziele (melisa,pokrxywa,krwawnik), kwiaty (nagietek,rumianek,lipa), korzeń (żywokost,kozłek,prawikost), liście ( brzoza,mięta,podbiał), kora (dąb,kruszyna,wierzba), kłącza (perz,tatarak), cebule (czosnek).

Składniki specyficzne:

1. alkaloidy (lei i trucizny: atropina,ergotamina,morfina)

2. flawonoidy (przeciw utleniacze,przeciwzapalne,rozkrztuśne)

3. garbniki (przeciwbiegunkowo,antyseptycznie,przeciwzapalnie)

4. glikozydy (antycjanowe - wzmacniające ściany naczyń krwionośnych)

5. olejki eteryczne (terpeny,fenole,etery,estry)

6. saponiny (obniżają napięcie powierzchniowe,wykrztuśne)

7. śluzy i pektyny (przeciwbiegunkowe,przeciwzapalne)

Przetwory galenowe ( ziołowe):

1. alkoholatury - nalewki alkoholowe z ziół (głóg,jemioła,brusznica)

2. emulsje - mleczka roślinne, kleiki, zawiesiny (len,konopie,soje)

3. galarety - zole i żele, agar,karagen, pektyny,

4. granulaty - leki ziarniste, granulki musujące

5. kadzidła ziołowe

6. krople

7. maceraty

8. maści i mazidła

9. nalewki i syropy

10. napary i odwary

11. okłady ziołowe

12. pigułki

13. wina lecznicze

14. świeże sole roślinne

15. herbatki ziołowe

Biegunka:

1. sarna ( łyko świerkowe, kora dębu, przetocznik leśny, czarna borówka)

2. owce (czarna borówka)

3. bydło (szczaw)

Wzdęcia: bydło i owce (rzeżucha, kminek gospodarczy)

Pasożyty: sarna (szalej jadowity, wilcza jagoda, paprocie)

Przeziębienia: podbiał żywokost

Wykład 9

Endokrynologia - nauka zajmująca się hormonami i substancjami pochodnymi tzw. mediatory chemiczne.

Mediatory chemiczne:

• hormony przysadki i pozaprzysadkowe

• neurohormony (oksycyna, wazopresyna), neuromediatory (acetylocholina, dopanina)

• fotohormony (anksyna, cytokininy)

• fermony (wewnątrzgatunkowe), allamony (międzygatunkowe).

Hormony- substancje pełniące funkcję integracyjne wewnątrz organizmu. Gruczoły dokrewne.

Przysadka:

STH- somatropina (wzrost kości i mięśni, pobudza metabolizm BTW)

ACTH - adrenokortykotropina (wydzielanie sterydów kory)

TSH- tyreotropina (pobudzenie tarczycy)

Gonadotropiny:

LH - luteinizujący ( rozwój ciałek żółtych)

FSH- folikulina (wzrost pęcherzyków i owulacja)

LTH- prolaktyna (wydzielanie mleka)

MSW- melanotropina (synteza melaniny, ciemnienie skóry)

ADH- wazopresyna (wzrost ciśnienia krwi)

Oksytocyna (pobudzenie skurczów macicy, wydzielanie mleka).

Hormony pozaprzysadkowe:

Tyroksyna (tarczyca) - metabolizm BTW, kretynizm.

Adrenalina (rdzeń nadnerczy) - zwiększona aktywność organizmu, serca

Insulina (trzuska) - komórki B - obniżenie poziomu glukozy

Glukagon (trzyska A) - zwiększa poziom glukozy, pobudza katabolizm.

Estrogeny i androgeny - żeńskie i męskie cechy płciowe.

Gastrogeny - zahamowanie cyklów płciowych, utrzymanie ciąży.

Glukolortykoidy (kora nadnerczy) - synetza W, rozpad B.

Hormony jelitowe:

Gastryna - wydzielanie soku żołądkowego

Cholecystokinina - wydzielanie enzymów trzuski

Sekretyna - stymuluję trzuskę.

Hormony w produkcji zwierzęcej:

W żywieniu zwierząt dodatek hormonów w UE jest prawnie zabronione!

Niepewność zmian w organizmie konsumentów produktów zwierzęcych, młodych i w ciąży.

W USA (oznakowanie)

• implanty z samotropinami

• β - blokert (agoniści) adrenalina

Hormony płciowe (gestrogeny) - do koordynowania (synchronizowania) cyklu płciowego np. u loch.

Układ hormonalny jest bardzo finezyjnym i skomplikowanym mechanizmem oddziaływań w ustroju - łatwo naruszają tą równowagę, ale trudno naprawić.

Wykład 10

Żywność-naturalna i przetworzona, genetycznie modyfikowana, wegetarianizm, kanibalizm.

Racjonalne żywienie człowieka to dostarczenie wszelkich niezbędnych do życia składników pokarmowych : energii, białka, wit. Są tu skł. Odżywcze, dietetyczne, szkodliwe

Składniki pokarmowe

1. odżywcze-po strawieniu i wchłonięciu do krwi wykorzystywane są przez organizmy jako źródło energii, budulec lub czynnik regulujący procesy życiowe

2. balastowe-nie ulegają trawieniu i wchłonieniu ale zapewniają prawidłowe funkcjonowanie skł.pok.

3. nadające produktom barwę, smak i zapach: informują o jakości żywności, kształtują upodobania pokarmowe, zwykle polepszają trawienie

4. antyodzywcze-taminy, inhibitory proteaz,

5. składniki szkodliwe-stwarzają zagrożenie dla zdrowia powstają w wyniku niewłaściwego przechowywania przetwarzania żywności lub są efektem jej zanieczyszczenia

apetyt-o tym decydują:

• czynniki społeczne(kultura, religia, oświata)

• psychologiczne(przyzwyczajenia, nałogi, naśladownictwo)

• fizjologiczne(hormony, mechanizm głód-sytość, neurotransmtery)

• alliestezja(sytość-przy anoreksji)

• wygląd, smak, zapach

• reakcje warunkowe: upodobania (+) awersja (-)

dane o spożyciu żywności

obliczeniowe

• bilanse żywności

• rachunkowość inwentarzowa

rejestracyjne

• węglanorejestracyjne

• wagowa

• o miarach domowych

wywiadowcze

• ankieta

• wywiad 24 i 48 h

• historia żywienia

• częstość spożycia żywności

1. spożycie żywności-ilość zwyczajowa spożywanej żywności w ujęciu indywidualnym lub zbiorowym w przeliczeniu na dzień lub rok

2. sposób żywienia-ile czego ,jak często, w jakiej formie człowiek spożywa dziennie, tygodniowo lub na miesiąc

3. stan dożywiania- stan zdrowotny wynikający z jego odżywiania się

wskaźnik Avateleta(BMI)

BMI= masa ciała(kg)

Wysokość(m²)

wartość BMI :

poniżej 20-u niektórych osób może występować niedożywnienie

20-25- najmniejsze ryzyko zwiększonej umieralności

25-30-mogą występować problemy zdrowotne na tle przekarmienia

30-40-otyłość umiarkowanego stopnia wraz z konsenkfencjami zdrowotnymi

powyżej 40-otyłośc dużego stopnia

• produkty pełnoziarniste

• tłuszcze roślinne płynne

• warzywa i owoce

• rośliny strączkowe

• ryby, drób, jaja

• nabiał

• alkohol

• masło

• czerwone mięso

• biały ryż, białe mięso

wykład 11

żywność funkcjonalna: każda żywności zmodyfikowana w taki sposób ,że jej efekt zdrowotny jest zwiększony

korzyści:

• zwiększenie wydajności fizycznej i umysłowej

• łagodzenie stresu i poprawa samopoczucia

• spowolnienie starzenia się organizmu

• łagodzenie alergii i poprawa odporności

• zapobieganie chorobom nowotworowym

• poprawa funkcjonowania jelit

zagrożenia:

• zubożenie wartości odżywczej

• obniżenie przyswajalności skł. Miner.

• Pogłębienie nadmiaru P

• Efekt laksacyjny

• Wprowadzenie niepożądanych zanieczyszczeń lub pozostałości rozpuszczalników

Żywność względna- do szybkiego wykorzystania

Korzyści:

• Dogodność w obrocie handlowym i stosowaniu

• Oszczędność czasu

• Ułatwienie przygotowania posiłków

Zagrożenia:

• Obniża zawartość witamin i aktywność biologiczną białka

• Zmniejszenie strawności

• Zwiększone zatrucia NO₂ i NO₃, pestycydami

• Przedawkowanie substancji dodatkowych

• Zanieczyszczenia środowiska odpadami opakowań

Żywność transgeniczna -żywność wytworzona z udziałem GMO(genet.modyfikowane organizmy)

Korzyści:

• Większa dostępność i niższy koszt surowców

• Przedłużenie przydatności do spożycia

• Odporność na patogenny i szkodniki

• Spowolnienie pęknięcia

• Poprawa walorów: użytkowych, technologicznych, sensorycznych, odżywczych

• Zmniejszenie zanieczyszczenia pestycydami

Zagrożenia:

• Obniżenie wartości odżywczych( tł.,wit.E.,NNKT)

• Zmniejszona strawność i biodostepność

Higieniczno-zdrowotne:

• Odporność a antybiotyki

• Wywoływanie alergii(soja)

• Powstawanie nieznacznych toksyn

• Negatywnie wpływa na środowisko naturalne

Wegetarianizm:

1. laktowegetarianizm- mleko i przetwory

2. laktoowowegetarianizm- jeszcze jajka

3. semiwegetarianizm- ryby i drób

4. weganizm-tylko rośliny

5. fruktorianizm- owoce

pozytywy:

• niska gęstość energetyczna

• wysoka gęstość odżywcza

• ograniczona zawartość tłuszczów nienasyconych kw..tłuszczowych

• zwiększony udział NNKT

• brak lub niska zawartość cholesterolu

• wyższa zawartość błonnika pokarmowego

zmniejszenie zagrożenia ze strony węglowodanów aromatycznych, hitrozamin, antybiotyków, leków weteryn.

Negatywy:

• kłopoty z pokryciem zapotrzebowania na energie

• niedostateczna podaż białka

• niska zawartość biologiczna białka

• niedostateczna podaż Ca, Fe, Zn

• obniżona strawność składników odżywczych

zwiększenie zagrożenia ze strony subst. Antyodżywczych, pozostałości składników ochrony roślin i nawozów

konsekwencje wegetarianizmu:

zmniejszone zagrożenia:

• otyłość

• cukrzyca insulino nie zależna

• hipochlesterolemia

• nadciśnienie tętnicze

• niedokrwienia chorób serca

• nowotwory jelit, płuc,

• kamica żółciowa i nerkowa

• próchnica zębów

zwiększone zagrożenia:

• niedorozwój fizyczny i umysłowy

• niedokrwistość megablastu

• krzywica

• osteomalacja

• neuropatie

• biegunki

• zaburzenia miesiączkowania

zwiększony poziom cholesterolu

obniżony poziom glukozy

---