1. Zasoby przyrody - definicja, podział, przykłady

Zasoby przyrody to ogół mierzalnych i niemierzalnych komponentów środowiska przyrodniczego.

Do zasobów tych zalicza się przede wszystkim :

• Bogactwa mineralne

• Substancje roślinne i zwierzęce

• Wodę

• Powietrze

• Gleby

• Różne rodzaje energii słoneczna cieplna zjawisk wulkanicznych wiatru rzek i przypływów morskich a także piękno czy unikalność przyrody

Zasoby przyrody to bogactwa naturalne występujące w danym środowisku . W wyniku systematycznej, intensywnej eksploatacji większość zasobów przyrody zmniejsza się lub całkowicie wyczerpuje,

Stad dzielimy je na niewyczerpywalne i wyczerpywane.

Z kolei zasoby wyczerpywane dzielą się na odnawialne i nieodnawialne.

Zasoby przyrody niewyczerpywalne : wiatry, prądy morskie, światło słoneczne

Za odnawialne uważa się te zasoby biosfery obejmującej część atmosfery ( bez jonosfery), hydrosfery i część litosfery, gdzie koncentruje się życie organiczne i zachodzą procesy fotosyntezy oraz działa społeczeństwo ludzkie.

Za nieodnawialne uważa się zasoby litosfery : skały i surowce mineralne

Zasoby odnawialne :

• Rośliny

• Zwierzęta

• Gleby

Do nieodnawialnych zaliczamy

• Węgiel kamienny i brunatny

• Ropa naftowa

• Gaz ziemny

• Rudy metali

• Substancje radioaktywne

• Skały użytkowe

Zasoby niewyczerpywalne to takie których eksploatacja nie zagraża ich wyczerpaniem.

Należą do nich :

• Prądy morskie

• Woda płynąca w rzekach

• Wiatry i światło słoneczne

Są to więc głównie zasoby energetyczne , z których można uzyskać tanią energię.

2.      Na czym polega racjonalna gospodarka zasobami

Gospodarowanie zasobami przyrody wymaga wyjątkowej mądrości i rozwagi, Nierozsądna gospodarka powoduje ich przedwczesne wyczerpanie się, degradację i skażenie. Większość zasobów jest nieodnawialna. Do nich zalicza się surowce mineralne i wody podziemne a to ze względu na długi czas tworzenia się tych złóż.

Racjonalna gospodarka zasobami polegać więc będzie na oszczędnym i właściwym pozyskiwaniu, przetwarzaniu i wykorzystywaniu danego surowca. Możemy to osiągnąć przez:

•ograniczenie pozyskiwania do niezbędnego minimum, aby zachować zasoby dla przyszłych pokoleń;

•zastosowanie takich metod pozyskiwania, które wywołują minimalne zmiany w środowisku;

•zmniejszenie ilości odpadów i zanieczyszczeń przez zastosowanie odpowiednich metod i urządzeń;

•oszczędne wykorzystanie surowców, półfabrykatów i produktów końcowych;

•unikanie długich przewozów i strat w transporcie;

•powtórne wykorzystanie zużytych produktów (recykling).

Wobec wyczerpywalności zasobów naturalnych zachodzi konieczność bardzo oszczędnego eksploatowania złóż. W żadnym razie nie można marnować pokładów cienkich i trudniejszych w eksploatacji pokładów o stromym nachyleniu. Znacznie wyższe dochody, przy ograniczeniu wydobycia można osiągnąć poprzez eksport wysoko przetworzonych wyrobów, a nie przez sprzedaż surowców.

Jedną z dróg oszczędnego gospodarowania zasobami, zwłaszcza w odniesieniu do surowców energetycznych, jest poszukiwanie zastępczych lub zupełnie nowych, niezniszczalnych źródeł energii.

Są to zarazem źródła zaliczane do tak zwanych „czystych” źródeł energii.

Należą do nich: energia prądów morskich, energia cieplna wnętrza Ziemi, energia wiatru, wody i in..

3.      Jakie argumenty podnoszą przeciwnicy antropogenicznego ocieplania klimatu ?

Przeciwnicy wysuwają następujące argumenty:

wkład czynnika cywilizacyjnego w obserwowany przez ostatnie 120 lat ocieplenie klimatu naukowo nie został udowodniony;

trudno uwierzyć, iż jego udział jest większy od udziału ocieplenia naturalnego (wywołanego procesami przyrody), lub chociażby był tego samego rzędu wielkości, bo przecież energia poruszająca układ klimatyczny Ziemi jest w przybliżeniu 5000 razy większa od ogólnej energii produkowanej przez ludzkość;

zahamowanie i zmniejszenie zapotrzebowania na paliwo kopalne jest na rękę państwom rozwiniętym z dwóch powodów:

1) staną się one eksporterami alternatywnych i ekonomiczniejszych technologii wytwarzanie energii,

2) państwa eksportujące ropę naftową i gaz utracą swoje pozycje zarówno w światowej gospodarce, jak i polityce.

Krytycy twierdzą ponadto, że prognozy zmian klimatu są oparte na przypuszczeniach. Grupa amerykańskich i angielskich uczonych stoi na stanowisku, że ogólnie przyjęty pogląd o zmianach klimatu, w istocie nie został dotąd dowiedziony. Sądzą, iż zwiększone ilości gazów cieplarnianych odprowadzanych do atmosfery mogą nie być głównym czynnikiem globalnego ocieplenia.

Amerykańscy uczeni z Instytutu George'a Marshalla uważają, że prognozy wzrostu temperatury w obecnym stuleciu pozostają "nieznane i niezbadane"; nazywają je "medialnym mitem".

W opublikowanym dokumencie stwierdzili, że wnioski Międzynarodowego Komitetu ONZ ds. Zmian Klimatu mają charakter polityczny. W szczególności krytycznie się ustosunkowali do kwestii następujących:

Prognozy zmian klimatu oparte są na modelach i założeniach, które nie tylko, iż nie są zbadane, ale nie są zbadane w tych obszarach, które są podstawą do wypracowywania politycznych decyzji.

•Modele nie zawierają adekwatnych charakterystyk chmur, pary wodnej, aerozoli, oceanicznych prądów i oddziaływania Słońca.

•Prace Komitetu nie odzwierciedlają tendencji zmian temperatury w niższych warstwach troposfery i na powierzchni Ziemi, jakie zaobserwowano w ostatnich 20 latach.

4.      Jakie efekty (skutki) będą obserwowane na świecie wskutek prognozowanego
globalnego ocieplenia ?

• Cofanie się górskich lodowców

• Zmniejszenie się powierzchni i grubości pokrywy lodowej w Arktyce

• Zmniejszenie się powierzchni szelfowych lodowców na Antarktydzie

• Zwiększenie się trwania długości wegetacji

• Bezpośredni wpływ zwiększonej koncentracji CO2 na wzrost wydajności naturalnej i hodowanej roślinności.

5.      Podaj def. zanieczyszczeń powietrza, wymień je i scharakteryzuj skutki dla
środowiska jednego wybranego przez siebie.

Zanieczyszczenia powietrza, wprowadzone do powietrza organizmy żywe lub substancje chemiczne, które albo nie są jego naturalnymi składnikami, albo - będąc nimi - występują w stężeniach przekraczających właściwy dla nich zakres.

Do najważniejszych zanieczyszczeń powietrza należą:

pyły (popioły lotne, sadza, stałe związki organiczne, azbest, pestycydy),

gazy (tlenki siarki, azotu i węgla, węglowodory, ozon, radon, fluor),

zanieczyszczenia biologiczne (mikroorganizmy wraz z produktami ich metabolizmu oraz makroorganizmy, np. grzyby).

Zapylenie atmosfery, jeden ze wskaźników zanieczyszczenia powietrza, określany jako zawartość cząstek pyłu w jednostce objętości powietrza.

Największe zapylenie atmosfery występuje na obszarach gleb lessowych i na terenach silnie uprzemysłowionych (zwłaszcza w pobliżu cementowni).

Zapylenie atmosfery zależy od:

wielkości emisji pyłów i ich rodzaju,

rozmieszczenia źródeł emisji,

przemian fizycznych i chemicznych pyłów w atmosferze,

usuwania pyłów, np. przez opady atmosferyczne.

Może mieć przyczyny zarówno naturalne, jak też spowodowane działalnością człowieka.

Antropogennymi źródłami zanieczyszczenia powietrza są m.in.:

•chemiczna konwersja paliw,

•wydobycie i transport surowców,

•przemysł chemiczny,

•przemysł rafineryjny,

•przemysł metalurgiczny,

•cementownie,

•składowiska surowców i odpadów,

•motoryzacja.

Naturalne źródła zanieczyszczenia powietrza to:

•wybuchy wulkanów,

•erozja wietrzna skał,

•pył kosmiczny,

•niektóre procesy biologiczne,

•pożary lasów i stepów.

Zanieczyszczenia powietrza są wchłaniane przez ludzi głównie w trakcie oddychania. Przyczyniają się zatem do powstawania schorzeń układu oddechowego (astma, rozedma płuc, zapalenie oskrzeli), a także zaburzeń reprodukcji i alergii.

W środowisku kulturowym człowieka zanieczyszczenia powietrza powodują korozję metali i materiałów budowlanych. Wtórnie skażają wody i gleby.

Działają niekorzystnie również na świat roślinny, zaburzając procesy fotosyntezy, transpiracji i oddychania.

W skali globalnej mają wpływ na zmiany klimatyczne.

Kwaśne deszcze, deszcze zawierające zaabsorbowane w kroplach wody:

• dwutlenek siarki,

•tlenki azotu

oraz ich produkty reakcji w atmosferze:

•rozcieńczone roztwory kwasów siarki, głównie kwasu siarkawego (siarkowego(IV) wg nowej nomenklatury)

•oraz najbardziej szkodliwego kwasu siarkowego (inaczej siarkowego(VI))

•a także kwasu azotowego (inaczej azotowego(V)).

Kwaśne deszcze powstają nad obszarami, gdzie atmosfera jest zanieczyszczana długotrwałą emisją dwutlenku siarki i tlenków azotu (ze źródeł naturalnych, jak czynne wulkany, albo sztucznych, jak spaliny z dużych elektrowni i elektrociepłowni zasilanych zasiarczonym - tzn. zawierającym siarkę i jej związki - paliwem, zazwyczaj węglem kamiennym lub brunatnym).

Czasami opady (kwaśnego deszczu, a także kwaśnego śniegu) trafiają na obszary bardzo odległe od źródeł zanieczyszczeń atmosfery, dlatego przeciwdziałanie kwaśnym deszczom stanowi problem międzynarodowy.

Kwaśne deszcze działają niszcząco na florę i faunę, są przyczyną wielu chorób układu oddechowego, znacznie przyspieszają korozję konstrukcji metalowych (np. elementów budynków, samochodów) oraz zabytków (np. nieodporność wielu gatunków kamieni budowlanych na kwaśne deszcze).

Zapobieganie polega na budowaniu instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu ze spalin emitowanych do atmosfery (odsiarczanie gazu) oraz rezygnacji z paliw o znacznym stopniu zasiarczeniu.

Smog, zanieczyszczone powietrze zawierające duże stężenia pyłów i toksycznych gazów, których źródłem jest głównie motoryzacja i przemysł.

Rozróżnia się dwa rodzaje smogu:

1)smog typu Los Angeles (smog fotochemiczny, utleniający), może wystąpić od lipca do października przy temperaturze 24÷35°C, powoduje ograniczenie widoczności do 0,8÷1,6 km (powietrze ma brązowawe zabarwienie).

Głównymi zanieczyszczeniami są: tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i nienasycone, ozon, pyły przemysłowe.

Dla wytworzenia się smogu tego typu konieczne jest silne nasłonecznienie powietrza, natomiast ani dym, ani mgła nie mają większego znaczenia.

2) smog typu londyńskiego (kwaśny, "siarkawy"), może wystąpić w zimie przy temperaturze -3÷5°C, powoduje ograniczenie widoczności nawet do kilkudziesięciu m.

Głównymi zanieczyszczeniami powietrza są: dwutlenek siarki, dwutlenek węgla, pyły.

Smog ten powoduje:

duszność,

łzawienie,

zaburzenie pracy układu krążenia,

podrażnienie skóry.

Wywiera również silne działanie korozyjne na środowisko.

Dioksyny, TCDD, związki chemiczne zawierające w cząsteczce dwa pierścienie benzenowe połączone dwoma atomami tlenu.

W chlorowanych dioksynach atomy wodoru w pierścieniach benzenowych podstawione są atomami chloru.

Dioksyny powstają jako produkty uboczne przy produkcji herbicydów oraz przy spalaniu śmieci w miejskich spalarniach. Dioksyny występują w środowisku w znikomo małych ilościach.

Do najbardziej znanych dioksyn należy 2,3,7,8-tetrachlorodibenzo-p-dioksyna (TCDD), która była składnikiem defoliantu o nazwie Agent Orange stosowanego przez Amerykanów w Wietnamie.

TCDD jest jedną z najsilniej działających trucizn. Przeciętna dawka śmiertelna dla królika wynosi 115 μg/kg masy ciała.

Ekspozycja na działanie dioksyn powoduje u człowieka wystąpienie:

trądziku chlorowego,

zaburzenie procesów trawiennych,

uszkodzenie niektórych systemów enzymatycznych,

bóle mięśni i stawów,

zaburzenia w układzie nerwowym.

Dioksyny podejrzewa się także o działanie karcinogenne (sarkoma tkanki łącznej) i teratogenne.

Degradacja dioksyn w środowisku odbywa się dzięki światłu słonecznemu, które powoduje odszczepianie kolejnych atomów chloru z cząsteczek dioksyn i ich rozkład.

W warstwach gleby, gdzie nie dociera światło słoneczne, TCDD może przetrwać okres do 10 lat.

Najpoważniejsze katastrofy związane z zatruciami dioksynami miały miejsce w Nitro (1949, USA) i Seveso.

Freony, pochodne chlorowcowe węglowodorów nasyconych, zawierające w cząsteczce jednocześnie atomy fluoru i chloru, niekiedy także bromu, np. dichlorodifluorometan CCl2F2 (F-12), dichlorotetrafluoroetan C2Cl2F4 (F-114).

Niższe freony charakteryzują się tym, że:

mają dużą prężność pary w niskich temperaturach i duże ciepło parowania,

są bezwonne lub mają zapach eteru,

są pozbawione barwy,

są nietrujące i niepalne,

nie powodują korozji metali,

są łatwe do skroplenia,

odznaczają się małym napięciem powierzchniowym i lepkością.

Niższe freony można otrzymać w reakcji tetrachlorometanu z fluorowodorem.

Wyższe freony wykorzystywane są jako smary i oleje izolacyjne. Gazowe freony były szeroko stosowane w urządzeniach chłodniczych oraz jako propelenty w rozpylaczach kosmetycznych i gaśnicach.

6.      Wymień po 3 kraje z obszaru deficytu i nadwyżek wody (gdzie należałoby
zakwalifikować Polskę?) , podaj ile z ogólnej ilości wody występującej na Ziemi
nadaje się do picia

Obszary rzeczywistych nadwyżek są niewielkie, ograniczają się do klimatu:

•równikowego (Amazonia, Kongo, Kamerun, część Indonezji),

•wilgotnego monsunowego (Assam, Bangladesz)

•wilgotnego umiarkowanego chłodnego (Norwegia, pacyficzne wybrzeża Alaski południowej, południowe Chile).

Biorąc pod uwagę opady, zasobność rzek wynikającą z bilansu wodnego oraz liczbę mieszkańców, można zestawić kilkanaście państw zasobnych w wodę i kilkanaście szczególnie odczuwających jej brak.

Na czele pierwszej grupy jest Kanada

(92 000 m3/mieszkańca/rok)

na końcu drugiej Jordania, Izrael i Kuwejt z setkami m3 mieszkańca/rok

(odpowiednio 138 i 124).

Aby w sposób istotny nie zmieniać zasad obiegu wody, należy pobierać tylko te jej część, która odpływa lądami do oceanów.

Jest to zaledwie 42 tys. km3 wody, czyli poniżej 6 tys. m3 na mieszkańca Ziemi. Ze wspomnianych wcześniej 42 000 km3 odpływu człowiek może wykorzystać najwyżej 9000 km3, gdyż zasoby ogranicza niestabilność odpływu, konieczność zachowania wody w korycie z powodów hydrologicznych oraz niedostępności szeregu rzek.

Polska należy do krajów o małych zasobach wodnych. Średni roczny odpływ wód powierzchniowych (jeziora, rzeki), łącznie z dopływami z zagranicy, w latach 1951-2000 wyniósł 62,4 km3, w tym z obszaru Polski 54 km3

7. Podaj metody oszczędzania wody

Nieodnawialne zasoby wód podziemnych, podobnie jak złoża mineralne , nie są niewyczerpane. Wszędzie więc wprowadza się nowe metody oszczędzania wody: oczyszczanie i przeróbkę ścieków, mniej „łakome” systemy nawadniające, sprawne zarządzanie terenami wodonośnymi, innowacje techniczne takie jak młot „fond de trou” , którym można wiercić w granicie stosunkowo tanio i odzyskiwać znajdująca się w obiegu wodę.

Wreszcie coraz szerzej stosuje się niekonwencjonalne metody otrzymywania wody pitnej, takie jak odsalanie wody morskiej i wód o dużej zawartości substancji mineralnych. Połowa produkcji wody techniką odsalania ma miejsce w Zatoce Perskiej i zaspokaja 12% potrzeb; jednak ze względu na koszty jest to tylko metoda uzupełniająca.

A także:

Używać prysznica o małym przepływie

Rezerwuar o mniejszym przepływie

Nie spłukiwać toalety z byle powodu

Podlewać ogród za pomocą urządzeń dozujących wodę kroplami, a nie rozpylaczy

Zakręcać kran w czasie szorowania zębów

8.      Podaj znane Ci wskaźniki demograficzne

Ważnym wskaźnikiem demograficznym jest specyficzny wskaźnik płodności, który informuje, ile dzieci może mieć para ludzka, aby w następnym pokoleniu zostać przez nie zastąpiona.

W krajach rozwiniętych wskaźnik ten wynosi 2,1, a w krajach rozwijających się 2,7.

Wskaźnik przyrostu naturalnego a czas podwajania się liczby ludności

•1%c 700 lat

•5%o 140 lat

•10%c 70 lat

•20%o 35 lat

Wskaźnik przyrostu naturalnego w świecie w 1995 roku

•wartość średnia- 16%o

•wykazuje lekką tendencję spadkową

•wartość najwyższa (37%o i więcej)

-Syria, Zambia, Kenia

•wartości ujemne

-Węgry, Rosja, Niemcy, Ukraina, Rumunia, Czechy, Estonia, Łotwa (-7,4)

• Państwa o najwyższym (powyżej 30%o) wskaźniku przyrostu naturalnego Irak, Iran, Kenia, Malawi, Nigeria, Pakistan, Syria, Tanzania, Uganda, Wybrzeże Kości Słoniowej, Zambia

Przyczyny spadku wskaźnika śmiertelności

•rozwój gospodarczy świata (wzrost produkcji rolnej - sztuczne nawożenie, środki ochrony roślin itp.)

•rozwój medycyny i higieny

9.      Czym jest zjawisko eksplozji demograficznej  - jakie skutki dla środowiska z
niej wynikają.

Konsekwencje bomby demograficznej

-przedłużanie się średniego wieku życia w świecie

-obecnie wynosi około 60 - 65 lat

-w Europie i Ameryce Północnej powyżej 70 łat

•odmłodzenie struktury wiekowej

-ludność w wieku O - 19 lat w niektórych państwach stanowi ponad 50% społeczeństwa

-Iran, Nigeria, Bangladesz, Uzbekistan

-w Polsce 31,1%, w Niemczech 21,5%

•szybki roczny wzrost ludności

-Indie około 25 000 000 (liczba mieszkańców 935 740 000)

-Meksyk około l 700 000 (liczba mieszkańców 94 780 000)

-Irak około 500 000 (liczba mieszkańców 19 925 000)

•szybszy wzrost liczby ludności niż produkcji rolnej i przemysłowej

-dysproporcje rozwoju gospodarczego poszczególnych obszarów Ziemi

-problemy z zapewnieniem obywatelom wyżywienia, wykształcenia, pracy

-wzrost przestępczości, nasilanie się zjawisk patologii społecznych

10.     Czym jest głód - jakie są jego przyczyny, rodzaje i skutki?

Głód jest to stan organizmu ludzkiego spowodowany niedoborem i niedostatecznym przyswajaniem składników pokarmowych. Człowiek umiera po 7-10 dniach głodowania bez przyjmowania wody i po 40-75 dniach, gdy w tym czasie ją pije.

Chroniczne niedożywienie jest także przyczyną wad wzroku, apatii czy zatrzymania wzrostu. W znacznym stopniu zwiększa też podatność na choroby. Ludzie ciężko niedożywieni nie są w stanie normalnie funkcjonować nawet na podstawowym poziomie.

Przyczyny niedoborów żywności :

• Bardzo szybki wzrost liczby ludności

• Zmniejszenie areału użytków rolnych

• Erozja gleb spowodowana wyrębem lasów, zagospodarowania terenów sawannowych czy stepowych - zniszczenie naturalnej pokrywy roślinnej

• Deficyt wody

• Przestarzała struktura agrarna

• Niska produkcja rolna w krajach rozwijających się

• Wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego wyższy niż wzrost produkcji rolnej

• Brak funduszy na zakup wyżywienia

Rodzaje głodu

• Jawny - człowiek odczuwa ból wywołany brakiem pożywienia

• Utajony- wywołany brakiem białka , witamin i mikroelementów w pożywieniu, jest przyczyną wielu chorób

Skutki głodu

• Upośledzenia fizyczne i psychiczne

• Choroby wywołane brakiem niektórych składników w pożywieniu

• Brak białka - kwashiorkor, wychudzenie, obrzęki, zmiany w wątrobie, zgony

• Brak witaminy A - wywołuje ślepotę,

• Brak witaminy D - krzywica

• Brak witaminy B- zanik mięśni

• Brak witaminy C- szkorbut

• Brak żelaza- anemia

• Brak jodu - zakłócenia w funkcjonowaniu tarczycy

Zapobieganie zjawisku głodu :

• Ograniczanie przyrostu naturalnego

• Powiększenie obszarów gruntów ornych - uprawa nieużytków, nawadnianie pustyń, osuszanie bagien

• Zwiększenie plonów- wzrost nawożenia nawozami sztucznymi, stosowanie środków ochrony roślin, stosowanie odmian wysokopiennych (zielona rewolucja).

• Powiększanie ilości pożywienia przez mechanizację rolnictwa - grunty przeznaczone na paszę dla zwierząt pociągowych można przeznaczyć pod uprawy roślin stanowiących pożywienie dla ludzi

• Zmniejszenie strat produkcyjnych

• Racjonalne wykorzystanie zasobów morza

Przestrzeń użytkowa

Surowce mineralne

Rośliny

zwierzęta

Gleby

Woda

Powietrze atmosferyczne

Zasoby nieodnawialne

Zasoby odnawialne

Energia wnętrza ziemi

Energia wiatrów

Energia wodna

Energia słoneczna

Zasoby wyczerpywane

Zasoby niewyczerpywalne

Zasoby

Środowiska
przyrodniczego

---