Surowce roślinne stosowane w mieszankach o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym.

Wpływ przez GABA na wyciszanie naszego organizmu.

Valeriane radix - korzeń kozłka

Valeriana officinalis - kozłek lekarski

Valerianaceae - kozłkowate

Skład:

• 0,1-2% olejku eterycznego - warunkuje działanie (przechowywanie w niskich temperaturach; zbytnie rozdrobnienie - utrata olejku)

monoterpeny: pineny, kamfen, limonen, octan i izowalerianian bornylu

seskwiterpeny: kwas walerenowy, acetoksywalerenowy, hydroksywalerenowy (prawdopodobnie one warunkują działania, standaryzacja na kwas walerenowy)

• 0,5-2% mieszaniny lipofilowych triestrowych irydoidów - walepotriany (najwięcej jesienią) - łatwo ulegają rozłożeniu np. podczas suszenia

waltrat, acetowaltrat, dihydroksywaltrat występujące w różnych połączeniach estrowych - łącznie 12 związków

• alkaloidy - aktynidyna, walerianina, izooksyskytantyna, chatynina

• związki flawonoidowe - pochodne apigeniny - gigantem receptorów benzodiazepinowych

hesperydyna wspomagająco

Mechanizm działania:

• zwiększa ilość GABA w szczelinie synaptycznej - wyciszenie organizmu

• hamuje wychwyt zwrotny GABA

• zwiększa uwalnianie GABA

Działanie:

• uspokajające (oddziaływanie na receptor benzodiazepinowy - mogą nasilać działanie tych preparatów

• przeciwlękowe

• delikatne nasenne (korzystne połączenie waleriany z chmielem lub dziurawcem)

Dawkowanie:

• stosowany głównie doustnie, ale można również stosować go zewnętrznie w formie kąpieli

• surowiec działa przy dłuższy stosowaniu nawet po 28 dniach

• można stosować kilka razy dziennie (herbata z 2-3g surowca = 1 łyżeczka, lub 0,5-1 łyżeczki nalewki lub ekstraktu)

• zewnętrznie - uspokajające kąpiele (100g/wannę)

Polecany w geriatrii w przypadku:

• trudności w zasypianiu (30 dni): 400-900mg wodnego lub wodno-etanolowego ekstraktu (1,5-3g surowca) na 30-60 min przed snem

+ chmiel lub dziurawiec

• niepokoju - 28 dni

+ męczennica lub dziurawiec

• rozdrażnienia - 14 dni

Działania uboczne:

www.emea.europa.eu - European Medicines Agency

Ale przy krótkim stosowaniu 2-6 tygodni

objawy uboczne:

• bóle głowy, żołądka, uczucie zmęczenia, duszność, obniżenie temperatury ciała, alergia, spowolnienie pracy serca

• obniżenie refleksu! (głównie w połączeniu z propranololem)

• można się uzależnić od korzenia kozłka ?

• dłuższe stosowanie - surowiec należy stopniowo ograniczać , może wystąpić zespół odstawienia (abstynencyjny)

brak danych, ale…

• cytotoksyczne i mutagenne działanie walepotrianów w badaniach in vitro (w wielu sprzedawanych preparatach brak walepotrianów)

• żeby przedawkować trzeba spożywać dawkę ok. 20g surowca

• bezpiecznie można stosować 4-6 tygodni

• przy stosowaniu 2-6 miesięcy - bóle głowy, problemy jelitowe, spadek temperatury ciała, bezsenność

• nie stosować u dzieci <12 roku życia i u kobiet w ciąży !

Interakcje:

• nasilenie senności wywołanej:

benzodiazepinami: lorazepam, diazepam

barbituranami: fenobarbital

narkotykami: kodeina

alkoholem i antydepresantami

• + propranolol - działanie uspokajające, obniżenie refleksu!

• + fluoksetyna / alkohol - przypadki roztrzęsienia, niepokój i samookaleczenia

• + dziurawiec + kava kava - nudności, osłabienie mięśni, przyspieszenie tętna, wzrost ciśnienia krwi

Stosowanie również w:

• zaburzeniach krążenia (o podłożu emocjonalnym)

• regulacja procesów trawiennych, np. gastrosan - surowce gorzkie

• w niepokoju

• pobudza wydzielanie soków trawiennych - poprawa trawienia

• we wzdęciach

• w trądziku

Passiflorae herba - ziele męczennicy

Passiflora incarnata - męczennica cielista

Passifloracea - męczennicowate

Skład:

• flawonoidy ~2,5% głównie witeksyna (działanie na mięsień sercowy - układ krążenia)

• kumaryny - umbeliferon

• alkaloidy indolowi - harman, harmina, harmalina (nasilają działanie MAO)

• maltol - 0,05% pochodna γ-pironu (prawdopodobnie warunkuje działanie)

Szczególnie polecane połączenie z głogiem - witeksyna występuje także w głogu (poprawia ukrwienie i funkcje mięśnia sercowego).

W mieszankach o działaniu:

• uspokajającym

• nasercowym

• ułatwiającym zasypianie

Wyciągi 50% wykazują też działanie rozkurczowe i przeciwastmatyczne.

Dawkowanie:

• 0,5-2g surowca 3-4 razy dziennie

• 1-4 ml nalewki 3-4 razy dziennie

Owoce SA bogatym źródłem glikozydów cyjanogennych (niebezpieczeństwo zjedzenia przez dzieci z roślin hodowlanych jako ozdobne).

Działania uboczne:

przyspieszenie akcji serca, nudności, wymioty, senność, wyciszenie, ograniczenie refleksu, zwiększenie ryzyka uszkodzenia wątroby + kava kava, alergie

ostrożnie podawać dzieciom <12 roku życia i kobietom w ciąży

Interakcje:

• alkaloidy harmanowe - nasilenie działania inhibitorów MAO (działanie synergistyczne)

• nasilenie działania leków uspokajających

• +aspiryna, heparyna, clopidogrel (PLAVIX), naproxen, ibuprofen - zwiekszone ryzyko krwawień, zwłaszcza przy dłuższy stosowaniu

Strobili lupulin - szyszki chmielowe

Humulus lupulus - chmiel zwyczajny

Cannabaceae - kanabinoidowe

Surowiec olejkowo-gorzki - wpływ na układ pokarmowy, lepsze trawienie.

Surowiec:

• szyszki (owocostany)

• gruczoły chmielu (lupulina - Granudulae lupuli)

Skład:

• olejek 1-3%

monoterpeny: myrcen

seskwiterpeny: farnezen, humulen, kariofylen

izomaślan -2-metylbutylu, metylononyloketon, 2-tridenkanon I inne w sumie ponad 100 składników

• żywica do 80%: kwasy α i β goryczkowe (humulon, lupulon, kolupulon, metylbutenol)

• flawonoidy - fitoestrogeny

Standaryzacja na:

• związki gorzkie

• flawonoidy

Działanie:

• uspokajające

metylbutenol - autooksydacja składników żywicy (po 2 latach 0,04% tego związku)

• hipotensyjne - działanie na układ krążenia

Dawkowanie:

• 300-400mg surowca lub w połączeniu z walerianą

• sproszkowany 0,5-2g do przygotowania naparu 3-4 razy dziennie

• nasennie: 2g po południu i ok. 1 godziny przed snem

• stosować maksymalnie do 2 tygodni

Działania niepożądane:

suchy kaszel, problemy z oddychaniem, chroniczny bronchit, zapalenie oskrzeli, duszność, depresyjnie na OUN, ograniczenie refleksu - ostrożnie przy obsłudze maszyn, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, hipertermia, obniżenie poziomu cukru we krwi, zwiększa impotencję

Przeciwwskazania:

Ciąża, laktacja, dzieci < 12 roku życia

Interakcje:

• potęgują działanie benzodiazepiny, barbiturany, narkotyki, antydepresanty, alkohol

• może obniżać poziom cukru u osób zdrowych a podwyższać u cukrzyków (leki przeciwcukrzycowe w tym insulina

Melissae folium - liść melisy

Melissa officinalis - melisa lekarska

Labiatae - wargowe

Surowiec olejkowy

Niekorzystne jest stosowanie w postaci rozdrobnionej - utrata olejku z gruczołów egzogennych.

Skład:

• olejek 0,02-0,2%: citral A (geranial) i B (neral), cytronelal (40% olejku), linalol, betakariofylen (3-7% olejku)

• fenolokwasy: kwas kawowy, ferulowy, chlorogenowy

• flawonoidy

• kwasy triterpenowe

Działanie (EMEA):

• uspokajające (uspokajające )nie jest to działanie ośrodkowe ale wynika z działania spazmolitycznego powodującego relaksację - głównie w dolegliwościach układu pokarmowego)

• napary - ułatwiają zasypianie, pomagają w przypadku nerwic wegetatywnych

• wiatropędne

• bakterio- i wirusostatyczne (olejek)

• stosowane zewnętrznie w nerwobólach (Melissana)

Drogi podania:

• wyciągi, napary

• nalewki (etanol 40%)

• ekstrakty płynne

Dawkowanie:

• surowiec bezpieczny

• ale ostrożnie u dzieci < 12 roku życia, kobiet w ciąży

• brak ograniczeń czasowych stosowania

• przy dłuższym stosowaniu - ograniczenie refleksu

Przygotowując napary z surowców olejkowych - zawsze pod przykryciem.

Flos Lavandulae - kwiat lawendy

Lavandula officinalis - lawenda lekarska

Labiatae - wargowe

Skład:

• olejek eteryczny ~3%: estry linalolu (octan linalolu), borneol, cyneol, geraniol, α-terpineol i inne

Zapach zależy od gatunku (ok. 30 gatunków) - na północy ostrzejszy, na południu delikatniejszy.

Działanie:

• uspokajające, usposabiające do snu - aromaterapia

• żółciopędne i żółciotwórcze

• antyseptyczne - olejek w leczeniu trądziku, infekcji bakteryjnych, zewnętrznie przeciwświądowo, przeciwzapalnie, np. po ukąszeniach owadów

• polecana w menopauzie - aromaterapia

• w aromaterapii łagodzi bóle głowy i działa uspokajająco

Ostrożnie:

• u kobiet w ciąży i karmiących - olejek przechodzi do mleka matki

• stosować >18 roku życia

• działanie fotouczulające

• mutagennie na komórki skóry - w badaniach in vitro

Sposoby podania:

• herbatki

• inhalacje

• do kąpieli (dobrze wpływa na dolegliwości po porodzie - przeciwświądowo, przeciwzapalnie)

Herba Leonuri - ziele serdecznika

Leonurus cardiaca - serdecznik pospolity

Labiatae - wargowe

Skład:

• związki protoalkaloidowe - leonukardyna (obniża ciśnienie)

• glikozydy bufadienolidowe (normalizują pracę serca)

• triterpeny - kwas ursolowy

• glikozydy gorzkie

Coraz rzadziej stosowany.

Działanie i zastosowanie:

• uspokajające i hipotensyjne - protoalkaloidy

• nieznaczne działanie nasercowe - zmniejszenie częstości skurczów mięśnia sercowego (działanie chronotropowe +) i zwiększa siłę skurczu mięśnia sercowego (działanie inotropowe +)

• słabo hipotensyjne, rozkurczowe i żołądkowe

• dobre u kobiet w ciąży - zmniejsza napięcie mięśni macicy

występuje w tabletkach uspokajających Labofarmu.

Głównie w mieszankach doustnych:

• sproszkowane

• nalewki (45% etanol)

• płynne

Ostrożnie:

• stosować >18 roku życia

• po 4 tygodniach stosowania konsultacja z lekarzem

Chamomillae anthodium - koszyczek rumianku

Chamomilla recutita - rumianek pospolity

Compositae - złożone

Skład:

• olejek eteryczny (0,5-1,5%):

składniki seskwiterpenowe: α-bisabolol (40-50%) i jego tlenki, chamazulen

farnezen, mircen i kadinen

• spiroeter

• flawonoidy do 8%: pochodne apigeniny, luteoliny, kwercetyny

• kumaryny

• związki śluzowe

Działanie i zastosowanie:

• przeciwskurczowe - bisabolol, en-in-dicykloeter, hydroksykumaryny i flawonoidy

• przeciwzapalne - α-bisabolol, chamazulen, fernazen, flawonoidy, śluz

• stany zapalne przewodu pokarmowego, pęcherza moczowego, jamy ustnej

• medycyna ludowa - w celu ułatwienia zaśnięcia dzieciom - olejki eteryczne (apigenina - wpływ na poziom GABA - uspokojenie)

Uwaga! Alergie

Istotny jest sposób przygotowania aby było działanie uspokajające.

Archangelicae radix - korzeń arcydzięgla

Archangelica officinalis - arcydzięgiel litwor

Umbeliferae - baldaszkowate

Skład:

• olejek eteryczny (do 1,5%): (-)-β-felandren oraz α-pinen, p-cymol...

• kumaryny: angelicyna, ostol, ostenol, imperatoryna, ksantotoksyna, bergapten

• kwas walerianowy

Działanie i zastosowanie:

• aromaticum amarum - choroby układu pokarmowego, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, zwiększa wydzielanie śliny, żółci

• diureticum - olejek eteryczny, powoduje wzrost stężenia cukru z moczu

• sedativum - kumaryny (angelicyna), kwas walerianowy - działanie depresyjne na OUN

• rozkurczowe i hipotensyjne - kumaryny (angelicyna)

• działanieblokujące na kanały wapniowe - kumaryny (imperatoryna, angelicyna)

• przeciwbakteryjne

• przyspiesza menstruację

Preparaty jednoskładnikowe:

LUPULINA kaps.

Skład:

• kwasy goryczkowe zawarte w żywicach, olejek eteryczny lupuliny

Działanie:

• uspokajające

• ułatwiające zasypianie

• przeciwskurczowe

Wskazania:

• stany napięcia, niepokoju

• trudności w zasypianiu

Środki ostrożności:

• nie zaleca się stosowania preparatu przez osoby prowadzące pojazdy i obsługujące urządzenia mechaniczne

• w okresie ciąży i karmienia piersią należy unikać przyjmowania preparatu

VALDISPERT draż.

Skład:

• 1 drażetka preparatu zawiera 45 mg suchego wyciągu z kozłka Valeriana officinalis (surowiec:wyciąg 5-6:1)

Działanie:

• uspokajające

• łagodzące stany napięcia nerwowego

• łagodnie osłabia stany lęku i niepokoju oraz pobudzenie psychoruchowe, nie znosząc zdolności koordynacji

• przeciwskurczowo

Wskazania:

stany niepokoju, zaburzenia zasypiania o podłożu nerwowym, stany napięcia nerwowego, nerwica czynnościowa i wegetatywna, pomocniczo w stanach skurczowych przewodu pokarmowego, pęcherza żółciowego, dróg moczowych i obwodowych naczyń krwionośnych

Preparaty złożone:

HERBOSAN 5

HOVA tabl.

Skład:

• Valerianae extractum siccum (5:1) 200,2mg

• Lupuli extractum siccum (5,5:1) 45,5mg

Działanie:

• ułatwiające zasypianie

• uspokajające

• łagodnie przeciwskurczowe

Wskazania:

zaburzenia zasypiania i snu, stany napięcia i niepokoju, pobudzenia, wyczerpania nerwowego, pomocniczo w stanach skurczowych o podłożu nerwowym w obrębie żołądka i jelit

KALMS tabl.

Skład:

• Lupuli strobulus pulv. 45mg

• Valerianae extractum 33,75mg

• Gentianae extractum 22,5mg

Działanie:

• uspokajające

• łagodzącym objawy stresu i rozdrażnienia

• ułatwiającym zasypianie

• łagodzi także dolegliwości ze strony układu pokarmowego o podłożu nerwowym

Wskazania:

uspokajająco, pomocniczo w leczeniu nerwic wegetatywnych, stanów pobudzenia, preparat ułatwiający zasypianie

KLIMAKTOGRAN

Skład:

• koszyczek rumianku

• kwiat malwy

• liście melisy

• liście ruty

• liście pokrzywy

• ziele jemioły

• kwiatostan głogu

• szyszki chmielu

MELISANA KLOSTERFRAU

Skład:

• olejki eteryczne

• liścia melisy

• korzenia arcydzięgla

• kłącza omanu

• kłącza imbiru

• korzenia goryczki

• owocni pomarańczy

• kory cynamonowca

• kłącza galangi

• kwiatu goździkowca

• owocu pieprzu czarnego

• owocu strączyńca

• owocu kardamonu

Działanie:

• podanie doustne

• uspokajająco

• rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i dróg oddechowych

• usprawnienie procesów trawiennych

• zewnętrznie

• zwiększa przepływ krwi i przyspiesza ustępowanie procesu zapalnego

KROPLE USPOKAJAJACE

Skład:

• Lupuli strobili

• Valerianae radix

• Archangelicae radix

Działanie:

• uspokajające

• ułatwiające zasypianie

• rozkurczowe

Wskazania:

• środek uspokajający w stanach zmęczenia i wyczerpania nerwowego

• w stanach nadmiernej drażliwości i trudnościach w zasypianiu

MELSAL syrop

Skład:

• Hyperici hb. 15 cz.

• Melissae hb. 20 cz.

• Crataegi infl. 20 cz.

• Tiliae infl. 20 cz.

• Archangelicae rx. 10 cz.

• Chamomillae anth. 15 cz.

• ponadto: Concentratum Ribis fr. 5 cz., Aroma Ribis fr. 0,5 cz., Saccharum 60 cz., Aqua 24,5 cz.

Działanie:

• uspokajające

• hamuje procesy emocjonalne w OUN

• ułatwia zasypianie i zapewnia spokojny sen

Wskazania:

jako środek pomocniczy ułatwiający zasypianie, w bezsenności, nerwicach wegetatywnych

NEOSPASMOL syrop / NEOSPASMINA syrop

Skład:

• wyciąg płynny z kwiatostanu głogu

• wyciąg płynny z korzenia kozłka (1:1)

• esencja pomarańczowa

Działanie:

• uspokajające

• ułatwiające zasypianie

Zastosowanie / Wskazania:

• stany niepokoju

• trudności w zasypianiu

• pomocniczo w nadmiernym pobudzeniu nerwowym

• przewlekłej niewydolności krążenia

PASSISPASMIN syrop

Skład - wyciąg płynny z:

• owoców głogu

• korzenia kozłka

• szyszek chmielu

• ziela męczennicy

Działanie:

• uspokajające połączone z łagodnym działaniem nasennym, przeciwlękowym oraz rozkurczowym na mięśniówkę gładką przewodu pokarmowego

• zwiększa się siła skurczu mięśnia sercowego, działa antyarytmicznie i przeciwmiażdżycowo

Zastosowanie / Wskazania:

• łagodne postacie nerwicy serca oraz zaburzenia emocjonalne, połączone z uczuciem niepokoju i bezsennością

• w okresie pokwitania i menopauzy

NERVINUM fix.

Skład:

• Melissae fol. 60%

• Lupuli strob. 25%

• Lavandulae fl. 15%

Działanie:

• uspokajające

• łagodzące uczucie napięcia i niepokoju

• ułatwiające zasypianie

Zastosowanie / Wskazania:

słabo nasilone stany napięcia i niepokoju, nerwowość, trudności w zasypianiu

NERVOSAN fix.

Skład:

• Valerianae rx.

• Menthae pip. fol.

• Melissae fol.

• Chamomillae anth.

Działanie:

Łagodnie uspokajające, likwidujące stany napięcia i niepokoju, ułatwiające zasypianie. U osób źle tolerujących walerianę mogą wystąpić przejściowe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Zastosowanie / Wskazania:

Stany napięcia nerwowego, niepokoju, łagodne postacie nerwic, bezsenność. Pomocniczo w zaburzeniach nerwowych okresu pokwitania i przekwitania.

NERVOSOL krople

Skład: Extractum thanol 50-57 o (1:2) comp. ex:

• Valerianae rx. 25 cz.

• Archangelicae rx. 20 cz.

• Melissae hr. 25 cz.

• Lupuli strob. 15 cz.

• Lavandulae fl. 15 cz.

NEUROSINA fix.

Skład:

• Valerianae rx.

• Menthae pip. fol.

• Chamomillae anth.

• Melissae fol.

• Leonuri hr.

• Lupuli strob.

W terapii depresji:

Hyperici herba - ziele dziurawca

Hypericum perforatum - dziurawiec zwyczajny

Hypericaceae - dziurawcowate

Skład:

• składniki antranoidowe: hiperycyna, pokrewne jej pseudohiperycyna, protohiperycyna, cyklopseudohiperycyna

• flawonoidy: hyperozyd, rutozyd, kwercetyna, biflawonoidy (amentoflawon, biapigenina), protocyjanidyny

• olejek eteryczny (kwiaty)

• garbniki katechinowe (3-8%, liście do 16%)

• kwas kawowy, chlorogenowy

• ksantony

Wyciągi i napary:

• zawierają związki o charakterze raczej hydrofilnym: flawonoidy, fenolokwasy, garbniki

• efekt: działanie ściągające, spazmolityczne i przeciwzapalne

Sok z dziurawca - Succus Hyperici - hyperforyna: aktywności przeciwbakteryjnej - antybiotycznej, występuje ona głównie w kwiatach.

Roztwory olejowe i alkoholowe - związki lipofilne

• działanie przeciwdepresyjne: hiperycyna, ksantony i olejek eteryczny

• do leczenia oparzeń - roztwór olejowy

• działanie wirusostatyczne, przeciwbakteryjne

Wyciągi - przyspieszają metabolizm leków w organizmie (wpływ na CYP 450), zmniejsza się aktywność preparatów.

Grupy leków, z którymi wchodzi w interakcje, m.in.:

• doustne leki antykoncepcyjne: krwawienia między miesiączkami, nieplanowane ciąże

• leki przeciwdepresyjne: nasilenie efektu serotoninowego z inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny

• leki przeciwbólowe: Tramadol - syndrom serotoninowy

• leki przeciwmigrenowe

i dużo więcej

Działania niepożądane:

• zaburzenia trawienia

• reakcje alergiczne

• zmęczenie

• niepokój

• fotouczulenie - poparzenia słoneczne

Piperis methystici radix - kłącze pieprzu metystynowego (Kava-kava)

Piper methysticum - pieprz metystynowy

Piperaceae - pieprzowate

Nieco historii:

Wykorzystywane w ceremoniach na wyspach Pacyfiku. Rytualne przygotowanie napoju - młodzi mężczyźni lub kobiety żują rozdrobnione korzenie roślin, wypluwają do specjalnych naczyń i mieszają z mleczkiem kokosowym i przygotowują napar. Szybko wypijany z łupin orzecha kokosowego.

Jak działa:

• wyraźnie cierpki, ściągający efekt na śluzówkę jamy ustnej

• rozluźnienie usuwające zmęczenie i niepokój

• głęboki, odprężający sen - osoba budzi się rześka i bez „kaca”

Skład:

• kawalaktony = kawapiroby (kawaina) (5,5-8,3%) - warunkują działanie uspokajające, nasenne

Przy zbyt długim stosowaniu objawy niepożądane - hepatotoksyczność (niewydolność wątroby), potęgowana przez alkohol - w Europie nie jest stosowany.

Działanie biologiczne na OUN:

Działają kawalaktony - wywołują sen, rozluźnienie mięśni, działają przeciwbólowo.

W małych dawkach działają podobnie do benzodiazepin. Alkohol nasila działanie - nie przyjmować równocześnie.

Polecany (w. komisji E):

• niepokój

• stres 70mg kawalaktonów 2-3 razy dziennie

• rozdrażnienie

• działanie nasenne 180-200mg kawalaktonów 1h przed snem

Interakcje:

• z alkoholem

• z barbituranami

12

---