OPAKOWANIA

OPAKOWANIE- jest formą zabezpieczenia produktu przed niekorzystnymi zmianami podczas przechowywania i użytkowania. Tak ujęta def. opakowań obejmuje przede wszystkim ich funkcję użytkową.

FUNKCJA OCHRONNA - obejmuje ochronę produktu przed szkodami takimi jak (deformacja, stłuczenie, wysychanie, strata ilości)Zapobiega zmianom chemicznym produktu ( np. chroniąc przed dostępem światła i tlenu) i mikrobiologicznym. Obejmuje ona również ochronę przed reakcjami chemicznymi pomiędzy opakowaniem i produktem oraz ochronę dostępu do produktu - tzw. gwarancję pierwszego otwarcia lub utrudnienie w kradzieży.

FUNKCJA DYSTRYBUCYJNA(logistyczna) - zapewnia sprawny załadunek i wyładunek, przemieszczanie, składowanie i magazynowanie produktu (np. kształt opakowań decyduje o doborze środków transportowych). Stwarza również warunek dobrego dostępu do produktu, łatwość jego użytkowania, konsumpcji. Wpływa na dostosowanie wielkości i kształtu opakowań do potrzeb określonych grup użytkowych lub konsumentów. Uproszczenie kształtów i ujednolicenie wymiarów opakowań jednostkowych sprzyja formowaniu ładunków transportowych zwartych zgodnych zobowiązującymi systemami paletyzacji co z kolei pozwala na optymalne wykorzystanie ładowności kontenerów i innych jednostek. Dobrze zaprojektowane opakowanie ułatwia więc: dystrybucję towarów i obniża jej koszty poręczność opakowania produktu, możliwość szybkiego i łatwego jego użycia łatwość jego przechowywania

FUNKCJA MARKETINGOWA( promocyjno - informacyjna). Pod pojęciem promocji rozumie się kompleks środków, za pomocą których sprzedawca ( producent) komunikuje się z rynkiem(potencjalnym odbiorcą) przekazując informację o właściwościach, zaletach użytkowych i możliwościach nabycia towarów. Zmiany techniki dystrybucyjnej a przede wszystkim zmiany form sprzedaży spowodowały wzrost znaczenia promocyjnej funkcji opakowań. Spośród wszystkich funkcji opakowań ta w największym stopniu adresowana jest do konsumenta. Opakowanie informując o produkcie i reklamującego, aktywizuje sprzedaż i kształtuje prestiż producenta (dystrybutora) na rynku. Funkcja promocyjna opakowania łączy w sobie elementy wszystkich innych funkcji tworząc wizerunek marketingowy produktu. Forma konstrukcyjna, kształt, kolorystyka, szata graficzna opakowania wywołując u kupującego określone wrażenia, które mogą wzbudzić u nabywcy zaufanie do produktu i chęć jego zakupu lub też działać zniechęcająco. W chwili obecnej na całym świecie forma konstrukcyjna i rodzaje stosowanych tworzyw opakowaniowych podlegają pewnej unifikacji. Tym co je odróżnia jest barwa i grafika. Zadaniem grafiki opakowań jest przekazanie informacji o produkcie oraz oddziaływanie emocjonalnie zachęcające nabywców do zakupu. Właściwa grafika opakowań powinna:

• Umożliwić identyfikacje produktu bez odczytywania napisów na opakowaniach

• Napisy na opakowaniach powinny być dobrze widoczne i czytelne, komunikatywne i zrozumiałe a jednocześnie ograniczone do niezbędnego minimum

• Zaleca się umieszczanie 1 lub2 informacji na czołowej ścianie opakowania. Inne informacje powinny być umieszczone na ścianach bocznych i tylnych.

Szczególną rolę w promowaniu towarów przypisuje się znakom towarowym. Znak towarowy określany jest jako „wyraz, rysunek, ornament, forma plastyczna lub melodia, sygnał dźwiękowy lub zestawienie tych elementów służące odróżnieniu towarów i usług określonego przedsiębiorstwa od towarów i usług tego samego rodzaju. Przedmiotem badań jest poznanie zadań konsumentów co do wszystkich właściwości opakowań decydujących o ich wartości promocyjnej a przede wszystkim:

• Znaczenia przypisywanego cechom funkcjonalnym danego opakowania, reakcji konsumentów na to opakowanie, oceny kształtu, barwy i znaków graficznych opakowania.

• Przyzwyczajeń konsumentów co do sposobu pakowania i wielkości opakowań towarów

• Właściwości używanych za pożądane i niepożądane

• Wyobrażeń o produkcie i producencie opakowania powstałych pod wpływem tego co zobaczył na opakowaniu, rysunku czy informacji.

• Skuteczność poszczególnych elementów grafiki

• Cech optymalnych jakie powinno posiadać opakowanie „idealne”

FUNKCJA KOSZTOWA

Funkcja ta uwzględnia koszty wytwarzania lub zmiany opakowań i stosunek tych kosztów do rynkowej atrakcyjności produktów oraz ich wartości dla nabywców i użytkowników. Obejmuje ona koszty dystrybucji produktu w tym opakowaniu oraz koszty utylizacji opakowań zużytych.

FUNKCJA EKOLOGICZNA

Określa stopień zanieczyszczenia lub uciążliwości zużytych opakowań dla środowiska. Coraz częściej spotyka się pro ekologiczne postawy konsumentów świadomych zagrożeń jakie niesie za sobą niekontrolowane i nadmierne zaśmiecanie gleby, wody i powietrza.

OPAKOWANIA JEDNORAZOWGO UZYTKU są to opakowania które ze względu na konstrukcje lub zastrzeżenia odnośnie użytkowania nie mogą być powtórnie wykorzystane do pakowania tego samego produktu

a) opakowania ulegające zniszczeniu po konsumpcji towaru: torebka z folii pudełka do serków topionych kształtka po jogurtach

b) nadające się do użytku domowego po konsumpcji towaru np. słoje butelki wyroby ceramiczne

OPAKOWANIA WIELOKROTNEGO UŻYTKU to te które z uwagi na tworzywo i konstrukcje mogą być powtórnie i wielokrotnie użytkowane: butelki do mleka skrzynki blaszane lub z tworzyw sztucznych

PODZIAŁ WG SPOSOBU ROZLICZEN OPAKOWANIA W OBROCIE TOWAROWYM

A) Sprzedawane to takie które przechodzą na własność odbiorcy i dzielą się na: 1) nie fakturowane tj. wkalkulowane w cenę towaru 2) fakturowane nie wkalkulowane w cenę towaru najczęściej zbiorcze lub transportowe

B) zwrotne pozostające własnością dostawcy bardzo duże opakowania transportowe

PODZIAŁ OPAKOWAN ZE WZGLĘDU NA ZASIEG OBROTU

-na rynek zewnętrzny

-na rynek wewnętrzny

PODZIAŁ Z PUNKTU WIDZENIA OCHRONY SRODOWISKA

- nadające się do łatwego powtórnego przerobu

- nieprzetwarzalne (trudno przetwarzane)

-ulęgające biodegradacji

-nie ulęgające biodegradacji

PODZIAŁ NA OPAKOWANIA

a)jednostkowe bezpośrednio stykające się z produktem gdzie ilość produktu równa się porcji sprzedaży detalicznej

b)zbiorcze zawierające kilka kilkanaście lub kilkadziesiąt opakowań jednostkowych z materiału który nie jest wystarczająco wytrzymały aby dało się w tych opakowaniach przewozić

c)transportowe - wykonane z materiału który znosi transport i dystrybucje produktu zawierające kilka kilkanaście lub kilkadziesiąt opakowań zbiorczych

ETAPY PROCESU PAKOWANIA

Formowanie opakowańpodawanie opakowań uprzednio uformowanych napełnianie opakowańzamykanie opakowańkontrola masy produktuetykietowanie i kodowanie opakowańgrupowanie opakowań jednostkowych i formowanie opakowań zbiorczych i transportowych

MASZYNY STOSOWANE W OPAKOWANICH

-zawijające -napełniające -zamykające -etykietujące -obwiązujące -automaty wieloczynnościowe

MASZYNY UZUPEŁNIAJĄCE

Systemy dozowania uzależnione od konsystencji i struktury produktu

• Dozowanie cieczy uspokojonych np. mleka i napojów mlecznych

*metoda próżniowa polega na wytworzeniu w opakowaniach podciśnienia które powoduje zassanie cieczy ze zbiornika do uzyskania odpowiedniego poziomu kiedy to mechanizm nalewaka zamyka dopływ cieczy

*metoda objętościowa polegająca na odmierzeniu dozy przez przesuwający się tłok

• Dozowanie cieczy lepkich i produktów półpłynnych odbywa się przy użyciu tłoka i układu zaworów lub innych urządzeń dozujących np. ślimakowych czy też z tłokami obrotowymi

• Dozowanie produktów paszowych realizowane jest przy użyciu urządzeń dozujących jedno i dwuślimakowych lub też za pomocą pomp łopatkowych i tłokowych

• Dozowanie produktów sproszkowanych i drobnoziarnistych granulatów odbywa się przy zastosowaniu objętościowych urządzeń ślimakowych

MASZYNY ZAMYKAJACE

Sposób zamykania opakowań napełnionych zależy od -rodzaju opakowania -tworzywa opakowaniowego

-konstrukcji opakowań

Transport opakowań i pakowanych produktów może być realizowany:

-pneumatycznie -za pomocą przenośników płytkowych (puszki metalowe) -pionowych podnośników magnetycznych (butelki puszki wieczka) -poziomych przenośników taśmowych (kubki kartony) -poziomych przenośników rolkowych -stołów kompensacyjnych

URZADZENIA POMOCNICZE STOSOWANE PRZY PAKOWANIU

-wagi kontrolne -komory próżniowe -etykieciarka -urządzenia do kodowania -urządzenia do grupowania opakowań jednostkowych i zbiorczych -palety -maszyny wiążące i zszywające pudełka kartony worki

SYSTEMY PAKOWANIA

1 Opakowania w całości lub częściowo wykonane poza procesem wytwarzania produktu i w formie gotowej dostarczone do zakładu pakującego produkt

Pakowane mleko dżemy kompoty soki w opakowania szklane i metalowe opakowania z tworzyw sztucznych przeznaczone dopakowania napojów opakowania do mleka a także śmietanki UHT

2 Opakowania wykonane są w tym samym procesie technologicznym stanowią bezpośrednio końcową fazę wytwarzania produktu

Są to urządzenia do jednoczesnego formowania napełniania i zamykania opakowań wykorzystujące głównie materiały giętkie (tworzywa sztuczne lub ich laminaty)

FLOW-PACK

Zasada działania tego systemu zbliżona jest do systemu trans-wap z tą różnicą że można pakować zarówno poziomo jak i pionowo. Materiał opakowaniowy znajduje się na belach i przechodzi przez system rolek napinających. Na taśmę podawany jest produkt i tworzony jest rękaw. Zagięcie jest tworzone pod kątem łagodnym i zgrzewane, a następnie odcinane.

FORM-SEAL

Do półpłynnych i pastowatych produktów (jogurt). Tworzywo jest podgrzewane i tłoczone metodą próżniową lub

TRANS- WRAP

W przemyśle spożywczym do pakowania w tym systemie są głównie wielowarstwowe folie polietylenowe laminaty tej folii z folią aluminiową i kartonem

SKIN-PACK

Produkt ułożony na tacce lub w pojemniku z folii sztywnej nakłada się arkusz tworzywa elastycznego a jednocześnie z przestrzeni pod tym tworzywem usuwa się powietrze powodując przyleganie folii do powierzchni wyrobu i trwałe połączenie z dolną częścią opakowania. Produkt zostaje unieruchomiony i ściśle okryty folią. Do pakowania szczególnie przydatne są przeźroczyste folie z tworzyw termoplastycznych tj: PE czy PP. Tak pakowane mogą by zestawy produktów mleczarskich jak i zestawy produktów mlecznych z innymi produktami spożywczymi.

DO TERMOFORMOWANIA OPAKOWAŃ STOSOWANE SĄ:

-formowanie próżniowe

-formowanie ciśnieniowe

-formowanie kombinowane

Najbardziej przydatne do termoformowania są sztywne folie polichlorku winylu polistyrenu polietylenu. Do zamykania opakowań mogą być użyte folie jednorodne materiały współrzędne lecz najczęściej folie metalizowanie

PAKOWANE W FOLIE KURCZLIWE

W tych systemach wykorzystuje się właściwości niektórych folii do kurczenia się pod wpływem wysokiej temperatury i rozciągania pod wpływem sił zewnętrznych stosowane do:

-bezpośredniego pakowania produktów mleczarskich np. sera w kawałkach i plasterkach porcje twarogu

-owinięć pudełek

-owinięć zestawów (np. różne rodzaje serów)

-owinięć opakowań zbiorczych i transportowych

-owinięć jednostek paletyzowanych

PAKOWANIE W WORECZKI KURCZLIWE

Umieszczenie produktu w woreczki z folii termokurczliwej a następnie termicznym obkurczeniu opakowania na produkcie. Obkurczanie woreczków dokonuje się w tunelu za pomocą gorącego powietrza lub pary albo też przez zanurzenie w gorącej wodzie. Temperatura dokuczania ok. 80° C czas 1-2s stosuje się woreczki ze zgrzewam bocznym, dolnym, półokrągłym, zwykle wykonanych z folii barierowej, przeźroczystej dobrze prezentującej produkt.

W przemyśle mleczarskim do pakowania serów dojrzewających po etapie solenia oraz do pakowania twarogów. Poniżej pH 4,5 produkty spożywcze są łatwiej pakowane.

ASEPTYCZNE PAKOWANIE ŻYWNOŚCI

Zasada polega na tym, że sterylizacja produktów i sterylizacja materiału opakowaniowego lub opakowania jest przeprowadzana oddzielnie. Sterylizowany produkt jest pakowany do sterylnych opakowań w sterylnej przestrzeni i opuszcza ją jako produkt sterylny zapakowany aseptycznie. Zdecydowaną większość produktów mleczarskich pakowanych aseptycznie stanowi mleko i napoje mleczne poddane obróbce UHT obecnie jednak ta metoda opakowań jest wykorzystywana do pakowania wielu innych produktów utrwalonych przez pasteryzację, ukwaszanie itp. Zalety:

• Przedłużenie trwałości produktu

• Oszczędność energii zarówno produkcie jak podczas przechowywania produktów (uprzednio sterylizowanych i pakowanych aseptycznie), które w większości przypadków nie wymagają zachowania łańcucha chłodniczego

• możliwość szybkiej sterylizacji produktów wrażliwych na długotrwałe działanie temperatury np. mleka

• możliwość zastosowania nowoczesnych, lżejszych i tańszych materiałów opakowaniowych uwagi na ich mniejsze obciążenie termiczne i ciśnienie aniżeli opakowania stosowane podczas sterylizacji produktów w autoklawach

• wysoki stopień zabezpieczenia przed wtórnym zakażeniem

Opakowania stosowane do aseptycznego pakowania produktów mleczarskich:

1)pojemniki sztywne - puszki metalowe, butelki, słoje szklane

2)pojemniki półsztywne - puszki, butelki z tworzyw sztucznych, opakowania kartonowe i laminaty

3)pojemniki giętkie - woreczki i torby tworzyw sztucznych wymagające niekiedy obudowy w postaci kartonu

Wybór opakowania zależy od:

• rodzaju produktu i jego właściwości

• wymaganego okresu przydatności do spożycia

• właśiwości marketingowych

• kosztów danego produktu

Materiał opakowaniowy przeznaczony do opakowań aseptycznych powinien spełniać podstawowe wymagania stawiane tego typu wyrobom tj:

• być podatnymi łatwym do formowania na maszynach pakujących

• być odpornym do pękania, zgniecenia i działania środków chemicznych oraz wysokich temperatur

• przeformowaniu i napełnianiu oraz zamykaniu opakowań stosowany jest szereg czynności tj. zgięcia, fałdowanie, itp. Podczas których materiał nie powinien pękać, deformować lub rozwarstwiać

• opakowanie napełnione produktem powinno być odporne na różnego rodzaju oddziaływania mechaniczne

Materiały powinny charakteryzować się:

• wysoką barierowością dla gazu, pary wodnej, światła

• odpowiednia wytrzymałością mechaniczną

• podatnością do formowania i zgrzewania

Ostatnia cecha decyduje o szczelności opakowania, zależy od zdolności polimeru do tworzenia tzw. ”gorącego spawu”. Polimery stosowane to: Polietylen, polipropylen, kopolimery octanu winylu, tw. akrylowe i żywice jonomerowe.

Technika łączenia termicznego obejmuje

1. Termiczne spawanie przy użyciu urządzenia grzewczego sztabkowego lub drutu żarowego z równoczesnym zastosowaniem ściskania.

2. Spawania impulsywne, w którym powierzchnie są rozgrzewane prądem elektrycznym pulsacyjnym i łączone przez ściskanie.

Ważne parametry: Siła ściskająca szczęki, Temperatura, Czas zgrzewania

Wynikiem niewłaściwym spawania są:

• Słaba spojenia, które pękają podczas dystrybucji produktu

• Szew w postaci nitki lub drutu, kruchy, łatwo ulegający uszkodzeniu

• Pęcherze powstałe na skutek przedostania się do spawu powietrza

• Wgłębienia powstałe na skutek przedostania się zanieczyszczeń mechanicznych szczęk lub listew zgrzewających

• Uszkodzenia materiału opakowaniowego( np. dziurkowatość )

Czułość produktów spożywczych na światło słoneczne jest różna i zależy od:

• Składu chemicznego produktu

• Struktury

• Zawartości tlenu w produkcie

• Zawartości tlenu w opakowaniu

• Temperatury przechowywania

• Natężenia emisji i czasu ekspozycji na światło

• Stopnia przepuszczalności światła przez opakowanie

Sterylizacja opakowań

Czynniki stosowane do sterylizacji opakowań powinny spełniać określone wymogi:

• wykazywać dobrą aktywność w niszczeniu bakteńi i przetrwalników,

• być obojętnymi w stosunku do materiału konstrukcyjnego maszyn pakujących i urządzeń, nie powodować korozji,

• nie oddziaływać szkodliwie na sterylizowane materiały opakowaniowe,

• powinny być łatwe do usunięcia z materiału opakowaniowego, po wymaganym czasie działania,

• roztwory zastosowane przy sterylizacji materiałów opakowaniowych powinny dobrze zwilżać ich powierzchnię,

• ewentualne pozostałości związków sanitujących wykorzystywanych w tych procesach nie powinny wpływać na jakość produktu,

• być nietoksyczne dla personelu i środowiska,

• w przypadku stosowania środków chemicznych ich pozostałości powinny być łatwo i z dużą czułością wykrywane,

• łatwe i ekonomiczne w stosowaniu.

Metody fizyczne:

• para nasycona,

• para przegrzana

• za pomocą gazów takich jak: dwutlenek węgla, azot, tlenek etylenu i inne

• promieniowanie UV

• W niektórych przypadkach wystarczającą jałowość opakowań uzyskuje się na skutek działania wysokich temperatur w procesie ich wytwarzania.

Przy wyjaławianiu za pomocą promieni UV należy mieć na uwadze:

• rodzaj wyjaławianej powierzchni, która powinna być matowa i wolna od pyłów (efekt cienia i błysków chroni bakterie)

• kąt nachylenia powierzchni, co jest związane z kształtem i wielkością opakowania

• konieczność zwiększenia dawki promieni przy wilgotnym powietrzu

• drażniący wpływ promieni UV na organizm ludzki

• możliwość depolimeryzacji niektórych tworzyw

Metody chemiczne:

• alkohol etylowy

• kw. nadoctowy

• kw. fosforowy

• mieszaniny tych związków z wodą utlenioną

• nadtlenek wodoru H₂O₂ (spryskiwanie wstęgi folii, kąpiel w wannie z H₂O₂ st. 15-30% + śr. nawilżający)

Stosowanie H₂O₂ jest dopuszczane prawnie. Bakteriobójczy efekt działania H₂O₂ zależy od jej stężenia i temperatury. Stosowanie wody utlenionej ma pewne wady do których zaliczyć należy:

• konieczność zastosowania odpowiednio występujących stężeń roztworów tego związku

• zróżnicowaną wrażliwość drobnoustrojów na działanie H₂O₂

• zmniejszenie efektu jej działania przez zanieczyszczenia organiczne powierzchni materiału

• możliwość rozkładu H₂O₂ przez niektóre metale ciężkie i substancje zasadowe

• utleniające działanie pozostałości H₂O₂ na niektóre składniki żywności

• możliwość przechodzenia do żywności pozostałości zastosowanych środków zwilżających

Metody kombinowane:

W przypadku wyjaławiania gotowych opakowań stosuje się natrysk czynnika sterylizującego na powierzchnię materiału opakowaniowego, a następnie jego usunięcie poprzez nadmuch gorącego powietrza (PKL Combibloc Aseptic).

Jeżeli opakowanie tworzone jest z roli materiału opakowaniowego to taśma tworzywa opakowaniowego wyjaławiana jest przez kąpiel w roztworze środka odkażającego (H202), którego działanie wspomagane jest ogrzewaniem wykorzystywanym jednocześnie do usuwania resztek środka odkażającego z powierzchni materiału (Tetra Brik Aseptic)

Efekt sterylizacji E=log N₀/N gdzie:

N₀ - liczba przetrwalników przed ogrzewaniem

N - liczba przetrwalników po ogrzewaniu

D - czas działania czynnika sterylizującego w minutach lub sekundach wymagany do 10-krotnego zmniejszenia liczby bakterii tj. o jeden rząd wielkości

Z - liczba °C o które należy podnieść temp. ogrzewania, aby 10 krotnie skrócić czas jej działania dla uzyskania takich samych efektów w zakresie niszczenia bakterii

Sterylizacja powietrza

Sterylnego powietrza wymaga się do:

• do wypchnięcia produktu sterylnego ze sterylnego ciśnieniowego tanku

• zachowania sterylnej atmosfery w części napełniającej i zamykającej

• usunięcia pozostałości środków odkażających

Dekontaminacja powietrza:

a) sterylizacja (ogrzanie do 300^OC)

b) filtracja (filtry bakteryjne)

Filtry powinny spełniać następujące wymagania:

• pozwalać na szybki przepływ powietrza przy małym spadku ciśnienia

• dokładnie eliminować kondensat wody

• być łatwe do wymiany i trwałe

• posiadać taką konstrukcję aby powietrze przepływało z wnętrza na zewnątrz, gdyż ułatwia to uszczelnianie i umieszczenie w przestrzeni do której ma być nadmuchiwane sterylne powietrze

Sterylizacja urządzeń pakujących

• gorące powietrze 330-350°C 30 min

• para nasycona 120-130°C 45 min

• gorąca woda 120-130°C 30 min

PAKOWANIE W PODWYŻSZONYM STANDARDZIE HIGENICZNYM

Stosuje się niektóre elementy pakowania aseptycznego, a przede wszystkim napełnianie i zamykanie w atmosferze czystego powietrza.

Ryzyko kontaminacji podczas napełniania i zamykania wiąże się z:

przechodzeniem do produktu dbn z zanieczyszczonych opakowań

możliwością zakażenia z powietrza pomieszczenia, w którym znajduje się maszyna pakująca

PAKOWANIE PRÓŻNIOWE

Polega na umieszczeniu produktu w opakowaniu, a następnie usunięciu powietrza (wraz z tlenem) z wnętrza opakowania i jego szczelnym zamknięciu. Czas potrzebny do obniżenia ciśnienia w opakowaniach nazywany czasem ewakuacji zależy od: żądanej próżni końcowej, wielkości przestrzeni między produktem a opakowaniem, rodzaju i wydjaności pompy oraz wilgotności mieszaniny gazów (powietrza) która jest ewakuowana.

Materiały opakowaniowe: monofolie, folie wielowarstwowe lub laminaty tych folii z papierem i folią aluminiową. Powinny one charakteryzować się wysoką barierowością na przenikanie gazów i pary wodnej, dobrą zgrzewalnością oraz odpornością mechaniczną.

PAKOWANIE W MODYFIKOWANEJ ATMOSFERZE

Po usunięciu powietrza z przestrzeni pomiędzy produktem a opakowaniem, wprowadza się na jego miejsce gaz obojętny lub mieszaninę gazów i szczelnie zamyka.

Do produkcji opakowań wykorzystuje się laminaty giętnike: PA/LDPE; PA/PP; PET/PE; PET/PVDC/LDPE.

Czynniki efektywności:

• indywidualne właściwości pakowanych produktów (pH, aktywność wodna, obecność substancji przeciwbakteryjnych lub konserwanty, tempo oddychania)

• jakość i ilość mikroflory w nich obecnej

• dobór mieszanki gazowej (kombinacja CO₂, N₂, O₂)

• ilość gazu w opakowaniu

• wł. materiału opakowaniowego

• higiena opakowania

• temp. przechowywania

Modyfikowana atmosfera może być tworzona w opakowaniu różnymi sposobami:

• wywoływanie próżni w opakowaniu i ponowne wprowadzanie gazu,

• przedmuchanie opakowań gazem obojętnym i wprowadzenie do nich gazu,

• zastosowanie materiału opakowaniowego jako bariery o selektywnej przepuszczalności,

• umieszczenie w opakowaniu niejadalnego składnika modyfikującego atmosferę.

Produkty mleczarskie: sery twarogowe (100% CO₂) i twarożki smakowe, twarde sery podpuszczkowe (mieszanina CO₂ i N₂ bez udziału O₂), napoje fermentowane, mleko w proszku i suszone koncentraty (100% N₂). Produkty mięsne: mięso (20% O₂, 80% CO₂ lub 20% O₂, 69% CO₂, 11% N₂). Owoce i warzywa: 10% O₂, 10% CO₂, 80% N₂. Produkty piekarnicze: 2% O₂, 90% CO₂.

PAKOWANIE W KONTROLOWANEJ ATMOSFERZE

System pakowania w modyfikowanej atmosferze w którym istnieje możliwość sprawdzania składu atmosfery wokół produktu podczas jego przechowywania i odpowiedniego korygowania tego składu, nosi nawę pakowania w kontrolowanej atmosferze.

Korzyści:

• przedłużenie trwałości produktu

• zachowanie ich standardowych cech

• zmniejszenie strat wynikających z szybkiego psucia produktów

• umożliwienie nowoczesnej dystrybucji

• umożliwienie automatycznej identyfikacji produktów

AKTYWNE PAKOWANIE

W pakowaniu aktywnym, opakowanie i otoczenie nawzajem na siebie oddziałują w wyniku czego następuje przedłużenie trwałości produktu i jego przydatności do spożycia. Funkcja opakowania z biernej bariery zmienia się na czynna.

Opakowania aktywne można podzielić na:

1) opakowania mające funkcje pochłaniaczy, które absorbują niepożądane gazy, głównie tlen, etylen, parę wodną oraz lotne związki zapachowe

2) opakowania mające funkcje emiterów wydzielające substancje korzystne dla jakości danego produktu lub przeznaczone do ochrony żywności przed psuciem mikrobiologicznym tj. emiterów aromatów, CO₂,alkoholu, SO₂

Opakowania aktywne mogą być stosowane w różnej postaci:

• Saszetki zawartość odpowiednich substancji np. sproszkowane żelazo oraz Ca (OH)₂

• naklejki, etykiety

• materiały opakowaniowe zawierające rozproszone inhibitory mikrobiologiczne, przeciwutleniacze lub substancje pochłaniające O₂,CO₂ lub etylen

• specjalnie preparowane folie, z których np. uwalniają się aromaty typowe dla świeżych produktów

Sposoby wiązania tlenu:

• utlenianie sproszkowanego żelaza

• utlenianie kwasu askorbinowego

• utlenianie fotoczułych barwników

• utlenianie enzymatyczne np. stosowanie oksydazy alkoholowej

• stosowanie immobilizowanych drożdży na materiale stałym

Absorbery tlenu mogą być stosowane pojedynczo lub w kombinacji MAP. Użyte pojedynczo eliminuje konieczność stosowania maszyn do MAP i pozwalają na zwiększenie szybkości pakowania. Jednak zwykle do eliminacji tlenu z opakowaniem MAP a do usunięcia tlenu absorbery tlenu. Średniobarierowe folie w połączeniu z absorberami O₂ mogą zastąpić droższe filie wysokobarierowe. Obecność CO₂ działa konserwująca lecz zbyt duże jego stężenie może doprowadzić do zniszczenia opakowania, wówczas można zastosować pochłaniacze CO₂.

Związki wiążące CO₂ :

• Tlen i wodorotlenki wapnia równocześnie z pochłaniaczami wilgoci i tlenu

• Mieszanina CaCO₃ kwasu askorbinowego i dwuwęglanu sodu

• Układ absorbent O₂/ generator CO₂

Substancję pochłaniające wilgoć:

• Silika żel

• Sita

• Molekularne

• CaO

Absorbenty w postaci saszetek: Minipax, Stripax, Desi, Max, Desipak (USA) folia z wbudowanymi pochłaniaczami wilgoci Picht (Japonia)

Wielowarstwowa struktura materiałów opakowaniowych do żywności zawiera związki przeciwdrobnoustrojowe sprzyja ich uwalnianiu. Folie tego typu mogą składać się z matrycy zawierającej aktywny związek, warstwy regulacyjnej o znanej dyfuzyjności kontrolującej szybkość migracji aktywnych związków w kierunku produktu.

1. Folie z wbudowanym zeolitem srebrnym

2. Dodatek do folii:

• Kwas sorbowy, propinowy, benzoesowy lub ich sole lub bezwodniki

• Bakteriocyny: nicyna, pediocyna

• Enzymy np.. lizozym

• Jony metali ciężkich

• Fugicydy: benomyl

3. Emitery etanolu - mieszaniny wody i alkoholu

Opakowania wydzielające i pochłaniające etylen

Etylen przyspiesza oddychanie owoców i warzyw prowadzące do ich dojrzewania, następnie przejrzewania, starzenia się. W celu przedłużenia jakości tych produktów nie powinno się dopuszczać do nadmiernego ich gromadzenia.

Antyoksydanty są szeroko stosowanym dodatkami do żywności podnoszącymi stabilność oksydacyjną tłuszczów, przedłużają okres przydatności do spożycia, szczególnie produktów suszonych i czułych na działanie tlenu. Mogą być również wbudowane do folii plastikowych dla stabilizacji polimerów w celu zabezpieczenia folii przed degradacją. Stężenie autooksydantów wbudowanych do folii obniża się podczas przechowywania co jest związane w części z ich oksydacją, a w części z tym, że następuje ich dyfuzja: folie polietylenowe z dodatkiem witaminy E,C Opakowania aktywne występują również w roli uzupełniasz aromatów żywności. W czasie przechowywania występują przemiany które w ilościach powodują nieprzyjemne zapachy w opakowaniach aktywnych.

OPAKOWANIE A BEZPIECZEŃSTWO PRODUKTÓW.

Charakter opakowań:

• obojętność na produkt

• nie mogą wpływać na cechy organoleptyczne produktu, cechy biologiczne

• nie dopuszcza się migracji składników materiału opakowaniowego w ilościach które mogłyby zagrażać zdrowiu człowieka lub spowodować pogorszenia jakości produktu

• opakowanie powinno mieć akceptację władz sanitarnych kraju.

• Wysoka barierowość

• Nie może zmieniać właściwości produktu spożywczego

• Odpowiednio sztywne lub elastyczne

• Odporność mechaniczna

• Łatwe zamknięcie zapobiega reinfekcji

Wpływ opakowań na bezpieczeństwo produktu

• Pośredni: małe opakowanie nie jest dopasowane do właściwości produktu. Wtedy gdy opakowanie nie jest dostosowane do opakowań produktu

• Bezpośredni: następuje przechodzenie składników opakowania do produktu

• Najbardziej bezpieczne opakowania szklane, lecz są ciężkie i powodują straty witamin i składników mineralnych i tłuszczów w wyniku promieniowania słonecznego

• Opakowania metalowe, drewniane i z tworzyw sztucznych maja taki sam wpływ na bezpieczeństwo opakowania produktu

• Dobór lakieru do opakowań metalowych

• Papiery - wyłącznie papiery uszlachetnione, laminaty, folie metalowe

• Tworzywa sztuczne - najbardziej popularne są w przemyśle spożywczym, niesie ze sobą ryzyko wpływu na produkt

Ogólne zasady przy przestrzeganiu bezpieczeństwa materiałów opakowaniowych:

• Zgodne z wykazem związków chemicznych według zasad do kontaktu z żywnością

• Powinny być znane graniczne ilości substancji użytych do produkcji

• Warunki przetwarzania tworzyw

• Znane limity migracji: ogólnej i specyficznej

• Procedury pobierania próbek i oznaczenia substancji niepożądanych.

Migracja ogólna - stanowi sumę nielotnych i nie zawsze znanych substancji migrujących w ściśle określonych warunkach z materiału lub wyrobu do żywności, która w prowadzonych badaniach jest zastępowana płynami modelowymi tą żywność imitującymi. Ustalona granica nie może być wyższa niż 10 mg z 1 dm2 powierzchni materiału opakowaniowego. W przypadku, gdy trudno określić powierzchnię nie więcej jak 60 mg na 1 kg żywności.

Migracja specyficzna - masa substancji migrującej z materiału do żywności lub płyn modelowy w określonych warunkach czasu i temperatury.

Płyny modelujące żywność:

• Woda destylowana

• 3% kwas octowy

• Oliwa z oliwek

• 15% alkohol etylowy

• Eter naftowy i etylowy

Producent powinien posiadać: świadectwo dopuszczenia danego tworzywa opakowaniowego dla każdego produktu.

Kto kwalifikuje materiał opakowaniowy? Państwowy Zakład Higieny przez Agendy Sanepidy.

Podstawowe działania zmierzające do zmniejszenia ilości odpadów:

• Ograniczenie ich stosowania

• Opakowania wielorazowego użycia - NIE - opakowania wielokrotnego użycia - szklane i z tworzyw sztucznych (ścieki, koszty transportu)..

• Recykling - ma na celu wytworzenie wyrobu o innym przeznaczeniu

• Kompostowanie - TAK - kompostowanie - dobry sposób (wybrane tworzywa: papiery, tkaniny, drewno)

• Spalanie - konieczność segregacji (Austria, Holandia, Dania). Parametry spalania w UE: temp 850oC, czas 2s, min ilość tlenu >6% masy spalania

• Gazyfikacja odpadów - odpady sprasowane pod dużym ciśnieniem poddawane są gazyfikacji (odpady organiczne)

Ocena ekologiczna materiału opakowaniowego:

• Najprzyjaźniejsze dla środowiska są materiały opakowaniowe szklane

• Wytwory papiernicze - pod warunkiem że nie są uszlachetniane i bielone

• Opakowania metalowe - bardzo dobre szczególnie puszki aluminiowe

• Opakowania z tworzyw sztucznych - najbardziej widoczne odpady, trudności w zbiórce i sortowaniu odpadów.

Znaki ekologiczne dzielimy na 4 grupy:

• Znaki identyfikujące materiał opakowaniowy

• Znaki wskazujące na przydatność do ponownego przetwórstwa

• Znaki wskazujące na możliwość ponownego użycia

• Znaki określające zawartość materiału wtórnego

• Oznaczenie przynależności do obowiązującego w danym kraju systemu

METODY ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW OPAKOWANIOWYCH

Biodegradacja - to proces rozkładu substancji organicznych prowadzących przez organizmy żywe głównie przez bakterie, pleśnie, grzyby, w różnych środowiskach. Dotyczy tworzyw naturalnych (tkanina, papier) tworzywa sztuczne najtrudniej ulegają degradacji.

Degradowanie polimerów z tworzyw sztucznych to wszelkie zmiany zachodzące w materiale pod wpływem czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych. To rozpad polimerów na mniejsze cząsteczki (oligopolimery, wodę, CO2), może trwać dziesiątki lat.

3 fazy biodegradacji:

1. okres indukcji - zachodzą tu niedostrzegalne zmiany, które nie zmieniają ich właściwości

2. fotooksydacji - pod wpływem światła zachodzą zmiany, polimery tracą swoje właściwości mechaniczne

3. bioasymilacji - rozkład do monomerów i dalej do CO2 i H2O

Sposoby poprawy biodegradalności - ile składników wprowadzamy aby uzyskać daną wytrzymałość mechaniczną kolagen, skrobia, chityna.

Tworzywa sztuczne dzielimy na:

• Modyfikowane skrobią

• Wytwarzane na bazie skrobi

Polimery biodegradowalne syntetyzowane chemicznie:

• Poliestry

• Poli kwas mlekowy

• Polikaprolektony

Tempo biodegradolwaności zależy od:

• Wilgotności

• Temperatury

• pH

• wielkości powierzchni wystawionej na działanie mikroorganizmów

metody biodegradacji:

• w morzu, w rzece

• w pryzmach - na powierzchni ziemi

ZNAKOWANIE ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH

Środki spożywcze w opakowaniach znakuje się podając:

1. nazwe srodka spożywczego

wykaz składników poprzedzony wyrazem „skład”lub „składniki” podawany wg masy w porządku malejącym Przepis dotyczacy wykazu składników niedotyczy w przypadku produktów mleczarskich:

-serów -masła -fermentowanego mleka -smietwany i smietanki -napojów mlecznych

Nie wymaga sie podawania w wykazie składników:

-substancji dodatkowych dozwolonych innych niż aromaty które nie pełnią funkcji technologicznych w gotowym produkcie i które pochodzą ze składnika lub składników środka spożywczego

-substancji pomagających w przetwarzaniu (inaktywnych enzymów)

-rozpuszczalników lub nośników

-wody jako składnika np. woda do odtwarzania składników

2. daty minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia

3. sposób użycia jeżeli jego brak mógłby spowodować niewłaściwe postępowanie ze środkiem spożywczym

4. dane identyfikujące

1. producenta środka spożywczego

2. miejsca pochodzenia, w przypadku gdy brak tej informacji mógłby wprowadzić konsumenta w błąd

5. zawartość netto lub liczbę sztuk w opakowaniu

6. warunki przechowywania jeżeli jakość śr. spoż. w istotny sposób zależy od warunków jego przechowywania

7. oznakowanie partii produkcyjnej

8. klasę jakości handlowej

W opakowaniu którego najwieksza powierzchnia nie przekracza 10 cm2 podaje się:

1) nazwę środka spożywczego

2) datę minimalnej trwałości albo termin przydatności do spożycia

3) zawartość netto albo liczbę sztuk środka spożywczego w opakowaniu

Datę minimalnej trwałości podaje się okreslając w kolejności

- dzień, miesiąc, rok z tym że w przypadku środków spożywczych o trwałości

1) nie przekraczającej 3 miesięcy można podać jedynie dzień i miesiąc - "najlepiej spożyć przed"

2) od 3 do 18 miesięcy można podąć miesiąc i rok - "najlepiej spożyć przed końcem"

3) powyżej 18 miesięcy można podać jedynie rok - "najlepiej spożyć przed końcem"

Termin przydatnosci do spożycia poprzedza się określeniem "najlepiej spożyć do" i określa się podając w kolejności dzień miesiąc i jeżeli to możliwe rok

Partia produkcyjna Jest określeniem ilości środka spożywczego otrzymanego z tego samego surowca i w tych samych warunkach produkcji

Znak weterynaryjny- zakłady przemysłowe mogą produkować na rynek unijny.

PL (kraj prod.)

12 (symbol województwa) 34(kod powiatu) 56 (kategoria) 78 (nr działalności w powiecie)

WE (Wspólnota europejska)

MATERIAŁY OPAKOWANIOWE

Zasoby odnawialne: Drewno; Materiały papiernicze: papier, karton, tektura

Zasoby nie odnawialne: Szkło; Materiały metalowe: stal, aluminium; Tworzywa sztuczne

DREWNO

Zalety: przyjazność dla środowiska, mogą być spalone, nie szkodząc środowisku

Wady: zachodzą pleśnią, wilgocieją, próchnieją

PAPIER

Składniki podstawowe:

• Masa długo włóknista- stosowana do wyrobu papierów wysokiej jakości, odznacza się dużą wytrzymałością mechaniczną i trwałością w tym wyższą wodotrwałością

• Masa celulozowa - otrzymywana na drodze chemicznej przez usunięcie z surowca włóknistego składników niecelulozowych

• Ścier drzewny - (masa włóknista mechaniczna) otrzymywany przez rozdrobnienie drewna w strumieniu wody, charakteryzuje się krótkimi włóknami, jego obecność obniża jakość papieru

• Masa półchemiczna - półprodukt pośredni miedzy masą celulozowa a ścierem drzewnym uzyskuje się przez częściowe usunięcie z surowca włóknistego składników nie celulozowych

• Masa makulaturowa - zbyt duża ilość makulatury w masie papierniczej wpływa negatywnie na właściwości wytrzymałościowe papieru

Substancje pomocnicze do15%:

• Wypełniacze - wypełniają przestrzeń między włóknami, nadają szczelność, gładkość zmniejszają tym samym przezroczystość zwiększają kruchość i ciężar papieru

• Kleje wiążą wypełniacze z włóknami polepszają właściwości mechaniczne ograniczają nasiąkliwości.

• Barwniki

Podział wytworów papierniczych

1. bibułki - gramatura 28 - 30 g/m²

2. papiery pakowe (zwykłe, uszlachetnione, typu pergaminów)

Papiery uszlachetnione

1. papiery powlekane różnymi materiałami w postaci ciekłej: parafiną lub woskiem; klejami lub lakierami; hot - metalami; tworzywami sztucznymi głównie PE:

• laminaty: typu A - polietylen, karton podłozowy, PE, PE

• laminaty: typu B - PE, karton podłożowy, folia aluminiowa, PE , PE

2. papier metalizowany

- Metodą bezpośrednią (mniejszy połysk, widoczne defekty powierzchni i wytworu papierniczego, większa możliwość delaminacji warstwy aluminiowej od wytworu papierniczego)

- Metodą pośrednią (bardzo wysoki połysk, niewidoczne defekty papieru podłożowego, odporny na delaminację warstwy aluminiowej, karton, tektura (lita - duplex, triplex, multiplex i falista - sklejanie ze sobą na przemian płaskich i pofałdowanych warstw)

3. karton

4. tektura (lita, falista)

Papier Wodotrwały - papier który w stanie całkowitego nasycenia wodą zachowuje co najmniej 15 % wytrzymałości na rozciąganie jaką miał w stanie suchym. Uzyskuje się go przez dodatek specjalnych żywic syntetycznych w procesie produkcji papieru

Papier Wodoodporny - papier, który nieznacznie chłonie wodę, do 5 % wagi przy 14 zanurzeniu a woda nie osłabia jego wytrzymałości należy do nich: papier pergaminowy

Papierowe opakowania jednostkowe

1. owinięcia

2. pudełka składane

3. pudełka składane z materiałów wielowarstwowych (laminatów) Tetra Pak (tetra klasic, tetra brik)

4. worki: papier workowy 60 - 100g/m² rodzaje:

- standardowe (zwykłe) maszynowo gładkie matowe lub jednostronnie wygładzane

- półrozciągliwe - charakteryzują się około 2x większą rozciągliwością w kierunku podł. niż standardowe

- rozciągliwe o szczególnie wysokiejwytrzymałosci i rozciągliwości

Papierowe opakowania transportowe

Pudła tekturowe - są to opakowania zbiorcze i transportowe produktów, wykonywane z tektury litej lub falistej. W zależności od konstrukcji, stosowane najczęściej pudła można podzielić na: klapowe - klapami zewnętrznymi stykającymi się lub zachodzącymi na siebie, wieczkowe - jednowieczkowe oraz dwuwieczkowe i o konstrukcjach specjalnych- dostosowane kształtem do pakowanego wyrobu lub specyficznych warunków użytkowania

SZKŁO

Składniki podstawowe: krzemionka SiO₂⁻; topniki; składniki pomocnicze; tlenki (Al₂O₃; B₂O₃; MgO; BaO; K₂O) siarczan Na₂SO₄; domieszki żelaza; tlenki żelaza; siarczek żelaza FeS lub związki żelaza i manganu lub żelaza i chromu

Metody produkcji opakowań szklanych

1. Metoda BB (Blok & Blow) dmuchająco-dmuchająca

2. Metoda NNPB - butelki; tzw. opakowanie cienkościenne, bardziej równomierne rozłożenie szkła w ściankach

3. Metoda PB - słoje - prasująco-dmuchająca

Gatunki szkła

• Szkło bezbarwne - przezroczyste, jasne

• Szkło zielone - jednolite o większej lub mniejszej przejrzystości o różnym tonie czystości i intensywności barwy. Odmiany: ciemne, jaskrawe (szmaragdowe) i oliwkowe.

• Szkło brunatne - (oranżowe). Odmiany: jasne (z odcieniem żółtym, żółtopomarańczowym) i ciemne (szare, zielonkawożółte).

Rodzaje opakowań

Butelki - opakowania wąskootworowe do produktów płynnych. Budowa: obrzeże, główka, szyjka, pierścień do zamykania gwarancyjnego, pierś, korpus, dno

Słoje - opakowania szerokotorowe, do produkcji produktów półpłynnych półpłynnych sypkich sypkich. Budowa: obrzeże, kołnierz, pierścień oporowy, korpus, dno

Zalety szkła:

• Odporność chemiczne

• Obojętność wobec zapakowanego produktu

• Nieprzepuszczalność dla płynów, pary wodnej, zapachów, gazów

• Przezroczystość

• Możliwość barwienia

• Recykling

• Sztywność konstrukcji

• Odporność na ciśnienie

• Możliwość szczelnego zamknięcia

Wady szkła:

• Znaczna masa ( w stosunku do zapakowanego produktu)

• Mała odporność mechaniczna, kruchość

• Mała odporność techniczna

METALE

Blacha czarna: otrzymana przez walcowanie blachy stalowej, niepokryta, łatwo ulega korozji, stosuje się do prod. niekonserwowanych (gr. 0,45 mm)

Blacha biała: (gr. 0,22 - 0,32 mm) otrzymana przez obustronne pokrycie blachy czarnej warstwą cyny (gramatura 16,8 g/m²) i lakieru (3-7 g/m²) LTS, ATP - blachy niskocynowe, zawierające nikiel.

Blacha ocynkowana: z blachy czarnej przez ocynkowanie, ich zastosowanie jest ograniczone (tworzą się trujące zw. cynku)

Blacha chromowana: (gr 0,20 - 0,28 mm) pokrycie blachy warstwą chromu. Jest twarda, odporna na ścieranie i związki siarki, trudna do lutowania, nieodporna na kwasy. TFS - blacha bezcynowa.

Blacha aluminiowa: (gr. 0,25 - 0,35 mm) otrzymana przez walcowanie stopów aluminium, a następnie lakierownie powierzchni. Zalety: Mała masa właściwa, Dobra podatność na tłoczenie, Nietoksyczność, Obojętność wobec produktu, Wysoka barierowość

Folie metalowe: otrzymuje się przez rozwalcowanie blach do grubości <0,1mm można uszlachetniać przez lakierowanie

Opakowania jednostkowe:

Puszki - sztywne, hermetyczne o zamknięciu przystosowanym do jednorazowego otwierania Kształty: okrągłe, prostokątne, owalne Tuby - kształt cylindryczny Tacki, Owinięcia i torebki

Opakowania transportowe:

Konwie (bańki) Baczki (aluminiowe) „Kegi” - beczkopodobne

TWORZYWA SZTUCZNE

Klasyfikacja:

• wg surowców:

1. Naturalne

2. Syntetyczne

• wg metody otrzymywania:

1. Polimeryzacje - proces łączenia się ze sobą wielu cząsteczek monomeru, bez produktów ubocznych

2. Polikondensacje - reakcje łączenia się wielkiej ilości jednego lub wielu rodzajów monomerów poprzez ich grupy funkcyjne, z wydzieleniem produktów ubocznych

3. Poliaddycje - proces stopniowego przyłączania cząsteczek monomeru do łańcucha polimeru, dzięki zmianie miejsca ruchliwych atomów wodoru bez wydzielania produktów ubocznych

• wg sposobu przetwórstwa:

1. Termoplastyczne

2. Termoutwardzalne

3. Chemoutwardzalne

Tworzywa sztuczne stosowane w przemyśle:

• Polietylen PE. Odmiany: LDPE, LLDPE, MDPE, HDPE. Kopolimery: etylen/octan winylu; etylen/propylen; etylen/alkohol winylowy; jonomery.

• Polipropylen PP. Odmiany: izotaktyczny, ataktyczny, steroaktyczny. Kopolimery: OPP, BOPP, TPR.

• Polistyren PS. Odmiany: S, K, G. Kopolimery: styren/akrylonitryl (SAN); styren/bezwodnik maleinowy (SMA); styren/butadien (SBS); terpolimer ABS.

• Polichlorek winylu PVC. Odmiany: folie igielitowe, folie winidurowe. Kopolimery: clorek winylu/octan winylu; chlorek winylu olefiny; clorek winylu/chlorek winylidenu (PVDC).

• Politetraftalen etylenowy (PET). Odmiany: polinaftalen etylenowy (PEN).

• Poliwęglan (PW lub PC)

• Poliamid (PA) Odmiany: poliamid 6.6 (Nylon), poliamid 4, poliamid 6 (Steelon).

1

---