RACHUNEK KOSZTÓW

WYKŁAD 1

Rachunek kosztów jest to dział wyodrębniony w ramach rachunkowości zarządczej oraz rachunkowości finansowej i stanowi proces identyfikacji, gromadzenia, przetwarzania, prezentowania i interpretowania informacji o kosztach.

W każdym podmiocie gospodarczym proces pomiaru, identyfikacji, ewidencji, sprawozdawczości i analizy odbywa się regularnie i systematycznie, dlatego też mówimy o systematycznym rachunku kosztów.

Rachunkowość finansowa dostarcza danych kosztowych do sporządzania bilansu i rachunku zysków i strat. W rachunku tym wyróżniamy koszty grupowane w różnych segmentach podstawowej działalności operacyjnej, pozostałej, finansowej a w postaci strat, które są pojęciem pokrewnym, do kosztów- działalności nadzwyczajnej.

W bilansie występują koszty (stanowią one aktywa) jak rozliczenie międzyokresowe czynne oraz jako rozliczenie bierne zgrupowane w pasywach.

Aby ująć w bilansie prawidłową wartość zapasów, a w szczególności wyrobów gotowych i produktów nie zakończonych, należy wcześniej skalkulować koszt jednostkowy wytworzenia stanowiący z kolei podstawę do zarządzania.

Rachunkowość zarządcza wykorzystuje dane kosztowe do planowania i kontroli.

Kształt rachunku kosztów stale ewaluuje z uwagi na złożoność procesów i produktów a także z uwagi na potrzeby użytkownika.

Tradycyjny rachunek kosztów- pełny, stał się nie przydatny dla celów planowania i kontroli w krótkim okresie, dlatego też rozwinęła się koncepcja rachunku kosztów zmiennych- częściowych, wykorzystująca podział na koszty stałe i zmienne.

Rosnący udział kosztów stałych w stosunku do kosztów zmiennych, zależnych od wielkości produkcji, spowodował konieczność obserwacji poszczególnych czynników częściowych tzw. „marż” i podjęcia działań ograniczających wysoki poziom kosztów stałych.

Dalsze modyfikacje rachunku kosztów postępowały w kierunku liczenia kosztów cyklu życia produktów, jakości, działań, innowacji, logistyki, środowiska, klienta.

W ramach rachunku kosztów tworzonego na potrzeby sprawozdawcze można wyodrębnić pewne powtarzalne etapy które dotykają:

I. ujęcie kosztów w układzie rodzajowym w korespondencji z różnymi kontami.

II. przeksięgowanie kosztów rodzajowych poprzez Rozliczenie kosztów na konta zespołu 5, a te które dotyczą więcej niż jednego okresu sprawozdawczego zostają zaksięgowane na Rozliczenie Międzyokresowe Kosztów.

III. następuje rozliczenie kosztów w czasie, a więc wyodrębnienie tzw. „raty kosztów” dotyczącej danego okresu sprawozdawczego i ujęcie jej albo na stronie Wn konta 490 albo na stronie Wn kont zespołu 5.

VI. kalkulacja kosztu wytworzenia- w tym celu na koniec miesiąca lub kwartału przeksięgowuje się uzasadnione koszty wydziałowe na konto Koszty działalności podstawowej a następnie z danych tam zgromadzonych oblicza się koszt jednostkowy wyrobu gotowego i przeksięgowuje na konto Koszt sprzedanych produktów.

V. analiza kosztów.

VI. sprawozdawczość i planowanie.

Istnieją jednak przedsiębiorstwa w których poszczególne etapy rachunku kosztów są ustalone inaczej, zależności od tego czy stosuje się tylko układ rodzajowy czy tylko kalkulacyjny, albo oba naraz.

Zależy to także od sposobu ujęcia kosztów na rozliczeniach międzyokresowych, ponieważ w większości przypadków koszty do rozliczenia w czasie w pierwszej kolejności ujmuje się na rozliczeniach międzyokresowych, a następnie wyodrębnioną ratę kosztu odnosi się na układ rodzajowy lub na układ zespołu 5.

Ta forma rozliczeń międzyokresowych ma wiele korzyści, a zasadniczą jest określenie rzetelnego obrazu kosztów rodzajowych, których wartość równa się tym ujętym w rachunku zysków i strat.

Rachunek kosztów sprawozdawczych jest przydatny do dokonywania analiz w zakresie zmian strukturalnych jest przydatny do dokonywania analiz w zakresie zmian strukturalnych przedsiębiorstwa, do kontroli gospodarności, kalkulacji cen, podejmowania decyzji związanych z planowaniem produkcji, służy ustalaniu wyniku i wyceny zapasów.

W ramach systematycznego rachunku kosztów wyróżniamy podsystemy rachunku kosztów rodzajowych, rachunek kosztów podmiotowy (wg miejsc powstania) oraz przedmiotowy rachunek kosztów- wyróżniający koszty bezpośrednie i pośrednie.

Z punktu widzenia prowadzonego w sposób systematyczny rachunku kosztów, wyróżnia się koszty rodzajowe (7 głównych pozycji), koszty klasyfikowane wg miejsc powstania (w zależności od rodzaju działalności miejsce powstawania mogą dotyczyć wydziałów, oddziałów, zakładów, magazynów, działalności medycznej i nie medycznej, produkcji podstawowej, pomocniczej, kosztów wydziałowych, zakupu, sprzedaży, zarządu.

Koszty grupowane są także w układzie kalkulacyjnym. W tym układzie wyróżniamy koszty bezpośrednie (materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, obróbka obca, użycie narzędzi specjalnych, koszty zakupu) oraz koszt pośrednie- wydziałowe w podziale na koszty stałe i zmienne.

Podział kosztów wydziałowych jest nie istotny w przypadku gdy jednostka nie podlega badaniu. Całość bowiem kosztów wydziałowych zostaje zaliczona do kosztów wytworzenia (art. 28 UoR).

Jeżeli jednostka podlega badaniu to do kosztu wytworzenia zalicza się (oprócz kosztów bezpośrednich) pośrednie koszty wydziałowe zmienne, a wśród stałych zalicza się tylko te które są związane z tzw. normalnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych.

Niewykorzystane koszty stałe zostają zaliczone w pozostałe koszty operacyjne, straty nadzwyczajne albo doliczone do kosztu sprzedanych produktów.

WYKŁAD 2

Rozliczenie międzyokresowe kosztów

Jednostki gospodarcze rozliczają koszty w czasie w celu zachowania zasady współmierności.

Koszty rozlicza się w czasie w stosunku do upływu czasu lub w stosunku do wielkości świadczeń. Można rozliczyć nawet niewielkie kwoty w sytuacji gdy całość tych kwot wpływałaby na wielkość wyniku finansowego.

Wyróżniamy rozliczenia czynne i bierne.

ROZLICZENIA M/O CZYNNE

W ramach rozliczeń czynnych tzw. „raty kosztu” dotyczące bieżącego okresu zostają odniesione na stronę Wn konta 490 (w sytuacji gdy jednostka ujmuje koszty wyłącznie w zespole 4 planu kont). Jeżeli zaś ewidencjonuje koszty w układzie 5, raty kosztu odnosi się w ciężar kont zespołu 5.

Znane są dwa sposoby rozliczania w czasie kosztów dotyczących przyszłych okresów:

1. koszty rozliczane w czasie zostają przeksięgowane z układu rodzajowego poprzez

konto 490 na Rozliczenia m/o. Stamtąd ustala się kwotę kosztów dotyczącą analizowanego okresu i przeksięgowuje się ją na zespół 4 lub 5.

2. Koszt w pierwszej kolejności w korespondencji z różnymi kontami zostają

przeksięgowane na Rozliczenie m/o. Stamtąd zaś zostają przeksięgowane albo na stroną Wn kont kosztów układu rodzajowego albo bezpośrednio na konta zespołu 5.

Ten drugi sposób jest bardziej popularny w praktyce i dzięki temu rozliczaniu kosztów możemy łatwo ustalić wielkość kosztów rodzajowych potrzebnych do skonstruowania rachunku zysków i strat.

Najczęstszymi tytułami rozliczeń kosztów międzyokresowych czynnych są:

-czynsze

-prenumeraty

-ubezpieczenia

-remonty rozciągające się w czasie

-opłaty z tytułu podatków za okresy dłuższe niż 1 miesiąc

Czynnie rozlicza się koszty dotyczące zwykłej, podstawowej działalności operacyjnej. Jednakże rozlicza się także pozostałe koszty operacyjne, a także koszty finansowe.

W pierwszym przypadku dotyczy to kar i grzywien, a w drugim odsetek i prowizji od kredytów i pożyczek płaconych góry (inne- pozostałe rozliczenia m/o).

Rozliczenie m/o czynne kształtują zmianę stanu produktów in +.

ROZLICZENIA M/O BIERNE

W przypadku tych rozliczeń oszacowanie kosztów i utworzenie tzw. prawdopodobnej rezerwy nie jest oparte na dokumentach księgowych typu faktury, rachunki, lista płac, tylko opiera się na szacunkach.

Utworzenie rezerwy- prawdopodobnego zobowiązania pozwala jednostce na wcześniejsze zaliczenie w koszty kwot, które będą dokumentowane w przyszłych okresach.

Rozliczenia te wynikają z dwóch grup świadczeń:

1. wobec nieznanych osób, a kwotę kosztów można w sposób wiarygodny oszacować.

2. wobec kontrahentów, stałych dostawców np. energii, wody czy innych usług.

Tworzenie rezerwy na prawdopodobne zobowiązania jest ewidencjonowane po stronie Ma Rozliczenie m/o i po stronie Wn konta kosztów zespołu 5, lub zespołu 4 - Rozliczenie kosztów rodzajowych 490.

Rezerwy należy utworzyć w mniejszej wartości a niżeli koszt rzeczywisty określony w fakturze.

Rozliczenie kosztu zewidencjonowanego na Rozliczeniach m/o następuje w ciężar tego konta w które została utworzona rezerwa.

Rozliczenia bierne tworzy się na:

-czynsze

-remonty rozciągające się w czasie

-reklamację i rękojmie

-nagrody jubileuszowe

-odprawy emerytalne i rentowe

-wynagrodzenia urlopowe

Ewidencja- tylko zespół 5

1. Pierwszą czynnością jest utworzenie rezerwy np. na nagrody jubileuszowe w ciężar konta (Wn) Koszty zarządu, strona Ma- rozliczenie m/.

2. Następnie ewidencjonujemy fakt naliczenia nagród w kwocie rzeczywistej na koncie Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń (Ma) w korespondencji ze stroną Wn Rozliczenia m/o.

3. Kolejnym krokiem jest rozliczenie utworzonej rezerwy w korespondencji z kontem Koszty zarządu.

Przykład:

W jednostce utworzono rezerwę na nagrody jubileuszowe w kwocie 12000zł. Pracownicy sa zatrudnieni w komórkach wydziałów. Po 8 miesiącach sporządzono listę nagród w której określono ich wartość na kwotę 14000 zł. Należy zaksięgować operację i rozliczyć rezerwę

a) tylko konta kosztów zespołu 5

b) tylko konta kosztów zespoły 4

c) konta kosztów zespołu 4 i 5

Ad a)

Ad b)

Ad c)

Rozliczenia m/o kosztów

Cecha	Rozliczenie m/o
		Czynne	Bierne
Moment poniesienia kosztu	„z góry” (we wcześniejszych okresach, w przeszłości)	„z dołu” (w nadchodzących okresach, w przyszłości)
Wielkość rozliczana w czasie	Rzeczywiste koszty	Prawdopodobne koszty
Sposób ujęcia w bilansie	Aktywa	Pasywa
Charakter salda	Debetowe	Kredytowe
Interpretacja salda	Koszty przyszłych okresów równoważne materialnym produktom pracy	Rezerwa na koszty przyszłych okresów

Tytuły rozliczeń i okresy zostają określone w polityce rachunkowości. Zdarza się jednak, że podmioty nie rozliczają kosztów z uwagi na zawarte umowy o płatnościach lub niewielkie kwoty kosztów.

Ustalanie wyniku finansowego

Każda jednostka może sobie wybrać formę ustalania wyniku finansowego. Dozwolone są dwa warianty ustalania wyniku:

1. kalkulacyjny, jeżeli koszy osiągnięcia przychodów będą wykazywane w układzie kalkulacyjnym,

2. porównawczy, jeżeli koszty osiągnięcia przychodów będą wykazywane w układzie rodzajowym.

Najpowszechniejszą formą ustalania wyniku finansowego jest wariant porównawczy.

Koszty rodzajowe są w całości przeksięgowywane na wynik jeżeli są związane ze świadczeniem usług bądź wytworzeniem produktów.

USTALANIE WYNIKU FINANSOWEGO W WARIANCIE PORÓWNAWCZYM

I. wariant

II. wariant

Wariant porównawczy

1. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi

1. przychody netto ze sprzedaży produktów

2. zmiana stanu produktów (zwiększenie wartość dodatnia)

3. koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki

2. Koszty działalności operacyjnej (wg układu rodzajowego kosztów)

3. Zysk (strata) ze sprzedaży

Metoda porównawcza ustalania wyniku finansowego

860 Wynik Finansowy
Koszty wg rodzaju Wartość sprzedanych materiałów i towarów w cenach nabycia Pozostałe koszty operacyjne Koszty finansowe Straty nadzwyczajne Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego	Przychody ze sprzedaży produktów Zmiana stanu produktów Przychody ze sprzedaży materiałów i towarów Pozostałe przychody operacyjne Przychody finansowe Zyski nadzwyczajne

Dt Rozliczenie kosztów rodzajowych Ct
Koszt sprzedanych produktów Koszt zarządu i sprzedaży Koszt obrotów wewnętrznych	Suma kosztów rodzajowych

Na wynik finansowy w metodzie porównawczej zostają przeksięgowane koszty rodzajowe, a w części przychodowej oprócz przychodów kategorie zrównane ze sprzedażą do których należą:

-zmiana stanu produktów +/-

-saldo konta obroty wewnętrzne

Zmiana stanu produktów jest wyznaczana, na kocie 490. Żeby ją wyliczyć należy kosztom rodzajowym, ujętych na stronie Ma, przeciwstawić na stronie Wn koszt sprzedanych produktów, koszty zarządu, koszt sprzedaży i jeśli są koszty handlowe oraz koszt obrotów wewnętrznych.

Operacje stanowiące obrót wewnętrzny

• Ewidencja kosztów na kontach układu rodzajowego w zespole 4, ich rozliczanie na miejsca powstania i jednostki kalkulacyjne, a następnie ustalenie kosztu własnego sprzedanych produktów jest określane mianem „kręgu kosztowego”.

• W zamkniętym kręgu kosztów koszty „przekształcają się” w produkt, a następnie w koszt uzyskania przychodu ze sprzedaży. Jeżeli natomiast produkty zostają przekazane na własne potrzeby, koszty wychodzą z tego kręgu.

Jeżeli wytworzone wyroby gotowe zostają przeznaczone na własne potrzeby np. do własnej sieci handlowej lub na potrzeby związane z budową środka trwałego lub na potrzeby pozostałej działalności operacyjnej itp., to taką operację księgujemy podwójnym zapisem na czterech kontach:

Wn- koszt obrotów sprzedanych

Ma- wyroby gotowe

Wn- środki trwałe w budowie lub towary

Ma- obroty wewnętrzne

Konta które ujmują obroty wewnętrzne korespondują z różnymi kontami w zależności od przyczyn „wyjścia” kosztów z kręgu kosztów. Chodzi tu o wydanie produktów w innym celu niż sprzedaż odbiorcom zewnętrznym. Jest to w szczególności wydanie wyrobów:

-do własnej sieci hurtowej lub detalicznej, na rzecz środków trwałych czy środków trwałych w budowie,

-dla działalności socjalnej,

-na rzecz prac rozwojowych (zakończonych),

-w postaci darowizny,

-w celu przekazania ich wyrobów pracownikom, a także:

-utrata wyrobów z przyczyn losowych,

-niedobory produktów,

-odpisy aktualizacyjne wartość wyrobów, inne.

Schemat

Rejestracja obrotów wewnętrznych przy ujęciu kosztów wyłącznie na kontach zespołu 4.

Objaśnienia:

1. zaksięgowanie kosztów wg rodzaju

2. przekazanie wyrobów np. dla własnego handlu, środków trwałych

3. przeksięgowanie kosztów wg rodzajów na Wynik finansowy

4. Przeksięgowanie obrotów wewnętrznych na Wynik finansowy

Przykład

Schemat

W układzie tylko rodzajowym nie stosujemy KON ale tylko OW.

Przykład

Jednostka ustala wynik metodą porównawczą. Nastąpiła utrata wyrobów gotowych z przyczyn losowych 100zł.

Ewidencja nadwyżek

METODA KALKULACYJNA

W metodzie tej koszty układu rodzajowego i konto 490 nie uczestniczą w ustalaniu WF ponieważ wzajemnie się zamykają.

Na Wynik finansowy zostają przeksięgowane:

-koszt sprzedanych produktów

-koszty zarządu

-koszty sprzedaży

-koszty handlowe

Przykład

Gdy jednostka ustala wynik kalkulacyjnie i stosuje koszt własny sprzedaży.

Ustalenie wyniku metodą porównawczą

Wykład III

KALKULACJA

Kalkulacja jest to ogół czynności, które zmierzają do ustalenia kosztu jednostkowego wyrobu gotowego i produktu nie zakończonego.

Kalkulacja zwana jest także rachunkiem kalkulacyjnym kosztów.

Wyróżniamy kalkulację ex-post, czyli opartą na danych z przeszłości, oraz kalkulację ex-ante, służącą do ustalenia kosztów przyszłych- do ich zaplanowania czy też przygotowania nowej oferty.

Kalkulowanie kosztów jest obowiązkiem który wynika z art. 28 UoR. W nim zawarto informacje co składa się na koszt wytworzenia, który z kolei stanowi podstawę do wyceny aktywów bilansu.

W sytuacjach gdy są trudności z ustaleniem kosztu wytworzenia na podstawie UoR, sięgamy do stanowiska komitety rachunkowości w sprawie ustalania kosztu wytworzenia. Zawarto tam dokładne informacje, które ukazują strukturę tego kosztu, a także ukazują szczególne przypadki w których można koszt wytworzenia powiększyć o tzw. koszty finansowania zewnętrznego oraz koszty doprowadzenia produktu do miejsca i postaci w jakiej znajduje się w dniu wyceny.

Struktura kosztów w rachunku kalkulacyjnym

materiały bezpośrednie

+ płace bezpośrednie

+ inne koszty bezpośrednie

+ koszty wydziałowe (stałe i zmienne*)- pośrednio-produkcyjne

= koszty (koszt) wytworzenia

Tak liczy się koszty jednostkowe w jednostkach nie podlegających badaniu.

*w jednostkach podlegających badaniu do kosztów wytworzenia wlicza się wszystkie koszty zmienne wydziałowe, ale tę część kosztów stałych, które związana jest z tzw. normalnym wykorzystaniem zdolności produkcyjnych. Koszty stałe które są nieuzasadnione (nie są związane z normalnym wykorzystaniem zdolności prod) zostają zaliczone do pozostałych kosztów operacyjnych, strat nadzwyczajnych lub do kosztu własnego sprzedaży.

Koszty sprzedaży i koszty zarządu nie są wliczane do kosztu wytworzenia. W wariancie kalkulacyjnym idą bezpośrednio na WF, zaś w metodzie porównawczej na 490.

Koszt wytworzenia może być powiększony o koszty magazynowania gdy produkt tego wymaga (np. specjalnego przechowywania) i o koszty finansowania zewnętrznego.

Kalkulacja produkcji nie zakończonej

Wyceniamy:

1. identycznie jak WG

2. w wysokości wyłącznie materiałów bezpośrednich

3. w wysokości wyłącznie kosztów bezpośrednich

4. można jej nie wyceniać w ogóle.

Wycena produkcji nie zakończonej może odbywać się także wg. kosztów planowanych.

Zdarza się że jednostka wycenia wyroby gotowe bez przeprowadzenia dokładnej kalkulacji.

Konieczność dokładnego oszacowania kosztów WG zmusza do przeprowadzenia określonego rodzaju kalkulacji. Wyróżniamy kalk: podziałowe i doliczeniowe.

Kalk doliczeniowa to kalkulacja zleceniowa albo asortymentowa. Rozliczeniu ulegają tylko koszty pośrednie (wydziałowe) gdyż koszty sprzedaży pośrednie i wydziałowe pośrednie nas nie dotyczą).

Rozliczenie dokonywane jest zgodnie z zasadą proporcjonalności, za pomocą procentowego wskaźnika narzutu kosztów w stosunku do przyjętego do rozliczenia klucza podziałowego kosztów (bazy doliczeń kosztów).

Koszty pośrednie wydziałowe zawsze są w liczniku a klucz rozliczeniowy w mianowniku.

Klucze w kalkulacji podziałowej

Rodzaj	Klucz podziałowy	Miara
Wartościowe	Płace bezpośr. Płace bezpośr. z narzutami	Pln
		Suma kosztów bezpośr. Wartość materiałów bezpośr.
	Ilościowe	Czas pracy ludzi	Roboczogodziny
		Czas pracy maszyn i urządzeń	Maszynogodziny
		Ilość wytworzonych produktów	Szt, kg, metry, m^2, m^3, litry itp.
		Ilość zużytych materiałów bezpośr.
		Powierzchnia lub kubatura pomieszczeń	m^2,m^3

Rozliczenie kosztów pośrednich wydziałowych

Szczególną odmianą kalkulacji, która ma na celu rozliczenie kosztów pośrednich jest ABC (met rachunku kosztów działań) tzn rozliczamy koszty względem realizowanych procesów.

W kalkulacji doliczeniowej ustalane są koszty zleceń lub asortymentów. A więc ta metoda może być stosowana w przedsiębiorstwach wytwarzających w kolejnych okresach różnorodne i gdy produkcja ma charakter jednorodny, jednostkowy lub seryjny, niepowtarzalny lub ma charakter seryjny powtarzalny, ale produkcja różnych produktów odbywa się przy wykorzystaniu różnych zabiegów technologicznych i różnych maszyn (przedsiębiorstwo budowlane, przemysł motoryzacyjny itp.).

Kalkulacja podziałowa

1. kalkulacja przy produkcji łącznej (produktu głównego i ubocznego)

Produkcja łączna charakteryzuje się tym, że w wyniku procesu wytwórczego z jednego wsadu surowcowego otrzymuje się trzy rodzaje produktów: główny, uboczne, odpady produkcyjne.

Do wszystkich kosztów wytworzenia dodajemy koszty utylizacji odpadów, od tego odejmujemy wartość sprzedaży produktów ubocznych*.

*jest to wartość likwidacyjna netto, stanowi to wartość którą uzyskujemy ze sprzedaży produktów ubocznych. Może być ona pomniejszona o ewentualne koszty związane ze sprzedażą np. koszty reklamy.

Wartość która została w ten sposób obliczona zostaje podzielona przez ilość jednostek produktu głównego- ustalamy koszt jednostkowy wyrobu.

Kalkulacja fazowa

Wyróżniamy 2 odmiany tej kalk:

1. gdy koszty każdej fazy liczone są odrębnie a koszt jednostkowy wyrobu gotowego jest sumą kosztów jednostkowych każdej fazy.

2. gdy koszty poszczególnych faz są liczone w sposób narastający.

Ad 1.

Ad 2.

Kalkulacja ze współczynnikami

Stosowana jest w przedsiębiorstwach które produkują wyroby podobne do siebie, ale różniące się pojemnością, ciężarem, zużyciem materiałów bezpośrednich, zaangażowaną pracą. Te cechy różniące produkty są podstawą do ustalenia współczynników. Przy ich pomocy oblicza się Kj różnych wyrobów (np. puszki do konserw o różnej pojemności, szklanki, itp.).

Poz.kalk		Współcz.	Liczba sztuk	Il.jedn.współcz.	Kj współcz.*	KjWG**
Mat.bezp. 10000	A	5	10	10*5=50	1000/55= 181,82	181,82*5=
		B	1	5		5*1=5		181.82*1=
	Płace 8000	A	2	10		10*2=20	8000/35= 228,57	228,57*2=
		B	3	5		5*3=15		228,57*3=
	k.wydział 12000	A	2	10		10*2=20	12000/35= 342,86	342,86*2=
		B	3	5		5*3=15		342,86*3=

*obliczamy ją w wyniku podzielenia kosztów przez sumę jednostek współczynnikowych

**koszt jedn.współczynnikowej * współczynnik

Kalkulacja podziałowa prosta z remanentem początkowym produkcji nie zakończonej

Kj WG i produktu nie zakończonego można obliczać metodą:

1. FIFO

2. Met średnioważoną

Ad 2) kalkulacja średnioważona

Należy założyć że materiały są wydawane do produkcji od razu czyli z chwilą jej rozpoczęcia. Wtedy odrębnie ustala się liczbę sztuk dla pozycji kalkulacyjnej materiały bezpośrednie, a odrębnie dla pozostałych jednostek kalk.

Dla materiałów bezpośrednich przyjmuje się jednostki naturalne (produkcji nie zakończonej nie przelicza się na produkcję zakończoną), a w pozostałych pozycjach kalkulacyjnych przyjmuje się jednostki przeliczeniowe.

Kalkulacja wg met średnioważonej polega na sumowaniu kosztów poprzedniego okresu i okresu bieżącego i podzieleniu tych kosztów przez ilość wyprodukowanych sztuk.

Jednakże do ilości produkcji nie bierze się pod uwagę produktów nie zakończonych na początek okresu.

Przykład:

1. Rp (produkcja nie zakończona) 60 szt- 50%

2. WG (w magazynie) 100 szt- 100%

3. Rk (produkcja nie zakończona) 80 szt- 20%

Materiały wydawane do produkcji od razu

Pozycja kalkulacyjna	Ilość sztuk	Koszty	KjPNZ
Materiały bezpośrednie	W jedn. naturalnych 180 szt	Koszty/ ilość szt. Koszty dotyczące Rp i bieżącego okresu	Taki sam jak KjWG
Płace bezpośrednie	100szt*100%+80szt*20%=116	Koszty/ ilość szt.	Koszt*20%
k.wydziałowe					Koszt*20%

Ad1) FIFO

Koszty kalkuluje się dwuetapowo:

1. liczymy KjWG rozpoczętego i zakończonego w bieżącym miesiącu.

W tym celu należy najpierw ustalić ilość szt. przez które będzie się kalkulować. Jeśli materiały są wydawane do produkcji od razu to inaczej się kalkuluje sztuki w pozycji materiały bezpośr. a inaczej dla innych pozycji.

Dla mat.bezp.

Dla innych pozycji kalkulacyjnych

W tym punkcie pierwszym koszty dotyczą wyłącznie bieżącego okresu (dotychczasowe koszty Rp nas nie interesują).

2. Liczymy KjWG rozpoczętego wcześniej a zakończonego później.

W tym celu najpierw koszty poprzedniego miesiąca, czyli Rp dzielimy przez ilość produktów nie zakończonych (wszędzie w jednostkach).

Obliczamy w ten sposób KjPNZ. Żeby była zakończony należy do niego doliczyć % kosztów przerobu (brakujące 50%) z KjWG a dokładnie z pozycji kalkulacyjnej kosztu przerobu (płace+k.wydziałowe) co daje nam w sumie KjWG.

Rozliczenia m/o

Koszty wydziałowe

Rozrach. z tytułu wynagrodzeń

12000 1)

2000 3)

1) 12000

3) 2000

2) 14000

14000 2)

Rozliczenia m/o

1) 12000

4) 2000

12000 1)

2000 4)

490

3) 14000

14000 2)

Rozrach. z tytułu wynagrodzeń

14000 3)

Wynagrodzenia

2) 14000

2) 14000

Rozliczenia m/o

12000 1)

2000 4)

3) 14000

14000 2)

Rozrach. z tytułu wynagrodzeń

k. wydziałowe

1) 12000

4) 2000

14000 3)

Wynagrodzenia

490

Różne konta

k. wg.rodzaju

Wynik fin.

1

2

przychody

3

Różne konta

Wynik fin.

1

2

przychody

4

k. wg.rodzaju

490

3

Dt Rozliczenie kosztów Ct

rodzajowych

Koszt własny sprzedaży

Koszt obrotów wewnętrznych

Różne konta

Rozliczenie kosztów rodzajowych

Koszt sprzedanych produktów

Wartość produktów sprzedanych

Koszty zarządu i sprzedaży

Przeksięgowanie wartości obrotu Dt na stronę Dt rozliczenie kosztów rodzajowych jako już koszt własny sprzedaży

Koszty wg rodzaju

Obroty wewnętrzne

Różne konta

Wynik finansowy

1

2

3

4

Wyroby gotowe

k. obr. wewn

k. sprzed.produk

Obr. wewn

Towary

490

Wynik finansowy

W RZiS w pozycji A III

k. rodzajowe

Obr. wewn

Materiały

Wynik finansowy

Wyroby gotowe

KOW

OW

Rozlicz. niedoboru

Straty nadzw.

100 1) 1) 100

100 2) 2) 100

100 3) 3) 100

490

WF

WF

k.zarządu-ogólnozakładowy

k.handlowe

KOW

k.sprzedanych produktów

OW

k.sprzedaży

Rozlicz. nadwyżek

490

Wyroby gotowe

Wartość sprzed. materiałów i towarów w cenie zakupu lub nabycia

Koszt własny sprzedaży

WF

WF

Wyroby gotowe

100000 1) 1)100000 100000 I) II)80000

III)20000

490

WF

k.własny sprzedaży

Wyroby gotowe

amortyzacja

k.ukł.rodzaj

Rózne konta

zużycie mat.

usługi obce

wynagrodz

490

k.własny sprzedaży

k.ukł.rodzaj

Rózne konta

20000 3) 3)20000

80000 II)

I) 100000 20000 III)

100000 2) 2)100000

100000 20000

80000

490

KWS k. rodzajowe

*

Zmiana stanu

produktów

Wyroby gotowe

Sk zapas

KOW

Prod.podstaw.

Sk prod.

niezakończ

Rozliczenia m/o

Czynne Bierne

Sk bierne Sk czynne

Koszt wytworzenia = koszty bezpośrednie + koszty pośrednie stałe i zmienne

k.bezpośrednie, k. na koniec prod. podstawowej

490

Koszt własny sprzedaży

WG

PK kosztów rodzajowych

PK nie sprzedanych WG (na koniec okresu)

Wielkość kosztów

Ilość szt

=KjWG

Koszty fazy I

(mat.bezp+

płace bezp.+

k.wydziałowe)

Koszty fazy II

Koszty fazy „N”

+ + +

K.F I

Koszty/ilość pół-fabrykat.

Przekazanie do FII wycena wg.k.jednostkowego półabrykatu

k.jednostkowy półabrykatu

k.FII+półfabrykaty przyjęte z FI wycenione w zł

liczba półfabrykatów

wyprodukowanych w FII

Przekazanie do FIII wycena wg.k.jednostkowego półabrykatu

k.jednostkowy półfabrykatu (ma coraz wyższą wartość)

K.FII+ilość kj.półfabrykatów przyjętych z FII

Ilość wytworzonych WG

KjWG

W j.n bez przeliczania produkcji nie zakończonej na zakończoną

-Rp (szt) produkcji nie zakończonej

+WG

+Rk (szt) produkcja nie zakończona

-60

+100

+80

=120szt

W jednostkach przeliczeniowych

-Rp*% przerobu

+WG

+Rk*% przerobu

-60*50%

+100

+80*20%

=86szt

---