Zasady ustroju politycznego państwa - cz.I
Zasady ustroju politycznego państwa - pewne podstawowe zasady, które rozstrzygają o charakterze ustrojowym danego państwa i określają panujący w nim system władzy. Dotyczą one, wskazują do kogo należy władza w państwie, wskazują suwerena, określają sposoby realizacji tej władzy, określają rodzaje organów władzy publicznej.
Podział zasad:
ustrojowe o charakterze formalnym - określają jak te wartości są, mają być realizowane, jak ma państwo działać
ustrojowe o charakterze materialnym - dotyczą pewnych treści, wartości jakie są istotne dla danego państwa.
Czynniki powodujące, że taka zasada obowiązuje w państwie:
kwestia sposobu ujęcia zasad (gdzie i jak je odnaleźć) - konstytucja - w niej wyrażane są w sposób literalny (dosłowny), w sposób interpretacji - wyinterpretowanie danej zasady ustrojowej z wielu szczegółowych postanowień konstytucji, np. zasada ochrony praw jednostki i wolności, sformułowanie zasady ustrojowej na podstawie całej aksjologii konstytucji (konstytucja chroni jedne wartości bardziej niż inne i analizując je możemy sformułować takie zasady jak np. zasada subsydiarności.
skąd w określonej konstytucji znalazły się te, a nie inne zasady: zależy to od specyfiki danego państwa (np. zasada niepodległości), historii konstytucjonalizmu w danym państwie, wybór zasad ustrojowych zależy także od wyboru wartości, które są szczególnie uważane w danym państwie i kwestii wyboru celów stawianych przed państwem
Zasady ustrojowe:
Zasada konstytucjonalizmu - zbiór, w którym znajdujemy inne zasady. Jej źródłem sformułowania były czynniki:
- czynnik gwarancyjny - konstytucja miała zapewnić funkcjonowanie określonego ustroju, ograniczyć możliwość powrotu do władzy absolutnej,
- czynnik organizacyjny - wygodny z powodu spisania zasad, na podstawie których funkcjonuje państwo
- czynnik - konstytucja jako pisany wyraz umowy społecznej
- konstytucje oktrojowane - narzucane przez władzę np. Napoleon.
Typologia konstytucji
Konstytucje pisane (spisane) - opiera się na prawie stanowionym
Konstytucje niepisane - oparte na prawie zwyczajowym (W. Brytania)
Konstytucje sztywne - do zmiany potrzeba szczególnego wysiłku, np. konieczność referendum
Konstytucje elastyczne - może być zmieniana tak jak każda inna ustawa (W. Brytania, wcześniej we Włoszech)
Konstytucje jednolite - zawarta w jednym akcie prawnym. Obecnie dominuje na świecie i do niej dążą wspólnoty europejskie
Konstytucje złożone - składa się z wielu aktów prawnych np. Szwecja
Konstytucje stabilne - ta sama treść funkcjonuje i nie była zmieniana (USA, Belgia, Szwajcaria)
Konstytucje zmienne - w państwach w których porządek konstytucyjny często się zmienia (Francja), kiedy w państwie było wiele konstytucji
Generacje konstytucjonalizmu:
przełom XVIII/XIX wieku - I konstytucja - USA, Francja, Polska
do końca I wojny - pojawiały się w świecie np. Belgia 1830, Szwajcaria
Po I wojnie światowej - Polska 1921, Niemcy 1919, Czechy, Austria
I czynnik związany z zakończeniem wojny - w państwach przegranych pojawiły się konstytucje narzucone- Japonia, Włochy, Francja
II fala równolegle się pojawiająca - konstytucje loku wschodniego, państw socjalistycznych nawiązujące do konstytucji ZSRR
od lat 60-tych - konstytucje państw afrykańskich
konstytucje państw wychodzących z systemu totalitarnego (Grecja, Portugalia, Hiszpania, państwa wychodzące z bloku komunistycznego.
Definicje konstytucji:
Konstytucja - jest to akt prawa pisanego o najwyższej mocy prawnej określający podstawowe zasady ustroju państwa i regulujący ustrój naczelnych władz państwa formułujący podstawowe wolności, prawa i obowiązki jednostki, uchwalany i zmieniany w szczególnej procedurze trudniejszej niż zwykła procedura ustawodawcza.
Trzy elementy tej definicji to cechy konstytucji:
1.szczególna treść:
a) materia - przedmiot, którego konstytucja dotyczy,
b) sposób regulowania tej materii - sposoby przedstawia polegają na szczegółowości. Konstytucja nie ma na celu precyzyjnego określenia wszystkich kwestii, ma na celu ogólne określenie.
Na materię konstytucyjną składa się bezwarunkowo:
a) zasady ustrojowe, polityczne, społeczne,(rozdz. II)
b) określenie aparatu władzy publicznej (jakie mamy organy władzy i wszystko co z nimi jest związane, jak są powoływane, odwoływane),
c) opisanie relacji pomiędzy nimi,
d) określenie wolności i praw jednostki
Powinny również znaleźć się w Konstytucji:
a) kwestie związane ze strukturami państwa (rozwiązania poświęcone samorządowi),
b) kwestie dotyczące podziału władzy o charakterze innym niż unitarne (np. federacja, republika)
c) sposób jej zmiany,
d) przepisy poświęcone źródłom prawa,
e) regulacje dotyczące stanów szczególnego zagrożenia kraju np. stany nadzwyczajne
f) kwestie dotyczące Finansów publicznych
2. szczególna forma:
a) kwestia, że mamy do czynienia ze szczególną nazwą aktu prawnego - tylko jeden akt normatywny w Polsce ma taką nazwę,
b) szczególny tryb jej przygotowywania, uchwalania, zmieniania- odmienność w stosunku do trybu ustaw zwykłych,
c) przygotowywanie - przez powoływanie odpowiedniego grenium- Polska Komisja Konstytucyjna,
d) uchwalanie Konstytucji- właściwy organ konstytuantum- specjalne Kolegium (Izba Parlamentu), powołane do uchwalenia Konstytucji
e) Przyjęcie i uchwalanie może polegać na utrudnionych ich sposobach podjęcia:
przyjęcie w referendum
przyjęcie oktrojowane (narzucone)
powiększone qorum-
podwyższona większość- kwalifikowana - 2/3 ,3/4,
wymóg by do tego procesu zostały włączone inne podmioty( wprowadzenie obowiązku o wystąpienie o opinię innego organu, TK),
możliwość przeprowadzenia referendum,
zakaz uchwalania, zmiany w pewnych odcinkach czasowych np. okres przed wyborczy, okres trwania stanów nadzwyczajnych,
w państwach federalnych- dodatkowo na zmianę konstytucji musi się zgodzić odpowiednia liczba części składowej (kantonów, landów),
niedopuszczalność zmiany niektórych ich przepisów ,
alternatywne metoda uchwalania, zmian, (bądź większość głosów w izbie bądź referendum).
3. szczególna moc:
Szczególna moc prawna Konstytucji polega na sile derogującej aktu (nie ma możliwości zmiany przez dany akt normatywny innych aktów i oznacza odporność na zmianę przez inny akt) i przyznaniu jej najwyższej rangi prawa i wynika to z tego, że:
1. Konstytucja ma charakter pierwotny i nieograniczony:
Konstytucja jest aktem ramowym, sama określa, jakie mamy źródła prawa,
Może dotyczyć wszelkich treści- przedmiotowość nieograniczona.
2. Wszystkie akty normatywne muszą być zgodne z Konstytucją,
Wymóg zgodności narzuca zakaz sprzeczności( jest sprzeczny, gdy będzie zawierał treści niezgodne z Konstytucją) - Sprzeczność treściowa.
Sprzeczność proceduralna- uchwalenie ustawy z niezachowaniem odpowiedniego kworum.
Sprzeczność może też mieć charakter kompetencyjny- dany akt został wydany przez organ, który nie miał do tego kompetencji.
Zgodność to też nakaz spójności- Akty normatywne nie mogą być sprzeczne z Konstytucją, a spójne- oznacza w najpełniej możliwy sposób realizowanie postanowień konstytucyjnych.
Negatywny obowiązek prawodawcy(polega na zakazie wydawania aktów niezgodnych z konstytucją) i pozytywny obowiązek ustawodawcy (obowiązek wydawania aktów niezbędnych do realizacji przepisów konstytucji)
Procedura zmiany Konstytucji w Polsce
1. procedura zmian Konstytucji to procedura ustawodawcza, z pewnymi odmiennościami. Utrudnienia te polegają na:
zawężenie kręgu podmiotów inicjatywy ustrojodawczej, inicjatywę w sprawie zmiany Konstytucji mają tylko Prezydent, Senat lub grupa co najmniej 92 posłów,
zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez senat,
pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia sejmowi projektu ustawy,
ustawa o zmianie Konstytucji musi być uchwalona najpierw przez Sejm większością co najmniej 2/3 głosów (większość kwalifikowana) przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów i nie później niż w ciągu 60 dni przez Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów,
uchwalenie przez sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I,II lub XII konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 60-dnia po pierwszym czyaniu projektu tej ustawy
instytucja referendum fakultatywnego (nie jest ono konieczne, może ono mieć miejsce, gdy
zmiana Konstytucji musi dotyczy rozdziału I, II, XII,
musi być odpowiedni wniosek do Marszałka Sejmu złożony przez podmioty z pkt 1 (Prezydent, senat, posłowie)a w terminie 45 dni od chwili uchwalenia przez Senat,
kwestia związana z podpisaniem ustawy zmieniającej Konstytucję przez Prezydenta- nie ma prawa veta. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.
zakaz zmiany Konstytucji w czasie trwania stanu nadzwyczajnego.
A wiec konstytucja to ustawa o szczególnej mocy, treści i procedurze.
Większość zwykła - je żeli głosów za jest więcej niż oddanych przeciw przy co najmniej połowie obecnych
Większość bezwzględna -(absolutna) jeżeli za jest więcej niż razem wziętych głosów przeciwko i wstrzymujących się
Większość kwalifikowana - 2/3 głosów za przy obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby głosów
Rodzaje norm, przepisów konstytucyjnych
I. przepisy sformułowane w sposób na tyle precyzyjny, szczegółowy, że możemy na ich podstawie budować normy prawne - przepisy szczegółowe, precyzyjne,
II. przepisy blankietowe czy inaczej odsyłające wyrażają pewne zasady, regulują pewne kwestie w sposób ogólny i same odsyłają do ustawy,(np. przepisy o TK, TS, RPO)
III. przepisy, zasady konstytucyjne różnią się od pkt 1 i 2:
a) najwyższym stopniem ogólności- niemożliwe do samodzielnego zastosowania,
b) pewne szczególne materie, których te zasady dotyczą,(sprawy, wartości najistotniejsze z punktu widzenia danego społeczeństwa).
IV. Normy programowe- mają to do siebie, że stawiają przed państwem określone cele, z nich mało wynika, oprócz tego, że państwo w swojej działalności ma dążyć do określonego celu (np. szczególna opieka weteranów).
V. Wstęp do Konstytucji- preambuła arenga. Cały tekst Konstytucji ma charakter normatywny (poza preambułą). Wstęp jest odwołaniem do historii, są to przepisy z których nic nie wynika.
Obowiązywanie, przestrzeganie i stosowanie Konstytucji:
1. Obowiązywanie- Konstytucja weszła w życie w sposób właściwy i ma charakter wiążący
(wiąże swoich adresatów).
2. Przestrzeganie i stosowanie Konstytucji - terminy zazębiające się
Przestrzeganie - postępowanie zgodne z nakazami i powstrzymanie się od zachowania, postępowania niezgodnego z nakazami.
Stosowanie- przestrzeganie i powoływanie Konstytucji jako podstawy rozstrzygnięć
Kontrola konstytucyjności prawa przybiera różne formy. Na świecie zasadniczą postacią jest sądowa kontrola, która występuje w ramach 2 modeli : europejskiego i amerykańskiego.
System kontroli konstytucyjnej - kontrola systemu może mieć charakter kontroli parlamentarnej (wykonywana przez parlament oraz jego organy wewnętrzne w trakcie przygotowywania ustawy) lub pozaparlamentarnej (od 1982- TK)
-kontrola prewencyjna- w trakcie procesu ustawodawczego komisja dokonuje kontroli projektów ustaw ze zgodnością legislacyjną i konstytucyjną
- kontrola następcza- gdy ustawa już obowiązuje. Jej formy to:
Kontrola konkretna -zarzut podniesiony w rzeczywistym procesie sądowym, zakwestionowana norma prawna nie traci mocy prawnej powszechnie lecz między stronami procesu. W Polsce akt niezgodny z konstytucją traci moc w całym kraju.
Kontrola abstrakcyjna- zgłoszenie zarzutów następuje bez względu na konkretną sytuację. Zarzut sprzeczności z konstytucją jest wniesiony do sądu w obronie abstrakcyjnego prawa. Orzeczenie TK powoduje utratę mocy prawnej zakwestionowanego aktu.
Kontrola mieszana- połączenie konkretnej z abstrakcyjną.
-kontrola obligatoryjna - dla promulgowania lub opublikowania ustawy będzie konieczne zajęcie pewnego stanowiska przez TK
- kontrola fakultatywna- kiedy zostanie podniesiony zarzut niekonstytucjonalności. Może mieć charakter represyjny lub prewencyjny.
Model amerykański kontroli- konstytucja amerykańska z 1787 r. nie zna kontroli ze strony sądu. Prawo oceny ustaw federalnych posiadał Prezydent, który miał prawo veta zawieszania ustaw. Art. 6 ust 2 uznawał akty federalne i konstytucyjne USA za najwyższe prawo w państwie. W1803 r. pierwszy raz SN USA stwierdził, że ustawa federalna jest niezgodna z konstytucją i nie można jej stosować. Cechy modelu amerykańskiego:
kontrola nie ma charakteru abstrakcyjnego, dominuje kontrola konkretna,
sądy powszechne i najwyższe dokonują kontroli podczas spraw sądowych,
naruszenie interesów powoda musi mieć charakter realny,
rozstrzygnięcie musi mieć charakter ostateczny,
stwierdzenie że norma jest sprzeczna z konstytucją nie ma charakteru powszechnego,
wzorce konstytucyjne w tym zakresie przyjęły Brazylia, Argentyna, Meksyk, Kanada, Japonia, Portugalia,Grecja.
Model kontynentalny - ukształtował się pod wpływem politycznej kontroli ustaw. To spowodowało wydzielenie kontroli z sądów powszechnych na rzecz TK. Cechy:
jest wyraźna podstawa dla istnienia TK, - eliminuje się ustawę akt kont obrotu systemu prawnego w sposób klasyczny ex nunc(Francja), czyli od momentu wydania orzeczenia naprzód albo w sposób ex tunc kont mocą wsteczną (Niemcy, Hiszpania),
kontrola jest dokonywana wyłącznie przez organ wyspecjalizowany- TK
w systemie kontynentalnym dominuje kontrola abstrakcyjna
Odpowiedzialność konstytucyjna - odpowiedzialność piastunów najwyższych stanowisk państwowych za naruszenie konstytucji.
Uzasadnienie wprowadzenia przepisów. Zasady konstytucyjne:
1. wskazują na pewien system wartości
2. otwierają Konstytucję na inne poza prawne systemy normatywne, posługując się takimi zwrotami jak sprawiedliwość, słuszność
3. są wskazówką interpretacyjną- dzięki nim możemy odpowiednio interpretować przepisy prawa.
Wartości konstytucyjne:
zasady ustroju politycznego - Zasady mają charakter normatywny, prawny. Konstytucyjne zasady ustroju państwa sa podstawowymi rozstrzygnięciami autorytetu ustrojodawczego zawartymi w ustawie zasadniczej określającymi sposób zorganizowania i sprawowania władzy publicznej oraz zasadnicze kwestie ustroju społeczno-gospodarczego, a przy tym konkretyzującymi ogólne idee ustrojowe i nadającymi im jednoznaczną treść normatywną (prawną
idee- ogólne idee konstytucyjne
Idee konstytucyjne - naczelne wartości konstytucyjne, charakteryzujące państwo, które wyznaczają jego kształt prawno-ustrojowy. Są to swego rodzaju deklaracje o charakterze polityczno-ideologicznym i doktrynalnym odnoszące się do całości ustroju państwowego lub najważniejszych jego elementów. Wyrażają podstawowe założenia konstytucji i przyjęte w niej koncepcje( idea suwerenności narodu, idea stabilności). Są to ogólne hasła, które nie są wypełnione treścią.
Idee:
Art. 1 - RP jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli
Art. 2 - RP jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej
Art. 4 - Władza zwierzchnia w RP należy do narodu, naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio - idea zwierzchnictwa, suwerenności
Art. 10 - ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej - idea podziału władzy
Art. 20- społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP - idea społecznej gospodarki rynkowej.
Art. 30 -przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych - idea przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka
Art. 31 - wolność człowieka podlega ochronie prawnej - idea wolności człowieka
Art. 32 - wszyscy są wobec prawa równi - idea równości
Zasady ustroju politycznego państwa - cz.II
Słowo konstytucja pochodzi od łacińskiego słowa constituare - porządkować, ustanawiać, tworzyć.
Przez konstytucję rozumie się tzw. reżim polityczny, jest to pojęcie przypisane reżimowi publicznemu.
Konstytucja w odniesieniu do aktu normatywnego:
pojęcie w znaczeniu formalnym (związane ze sferą prawa) - jest to szczególny akt prawny o charakterze normatywnym nazywany ustawą zasadniczą,
pojęcie w znaczeniu materialnym jest to ogół norm prawnych okr.y ustrój państwowy ze względu na formę i moc prawną.
Ustrój państwowy jest połączeniem ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego.
Trzy cechy odróżniające konstytucję od ustaw zwykłych:
szczególna treść - określa ustrój państwa w sposób całościowy,
szczególna forma - konstytucja wyraża się w szczególnym trybie uchwalania i dokonywania w niej zmian częściowych, w historii nie wszystkie konstytucje były uchwalane, były zmieniane w drodze głosowania,
szczególna moc prawna - posiada najwyższą moc prawną tzn., iż jest na szczycie hierarchii prawa.
Niektórzy ustawodawcy aktu nie nazywają konstytucji. Np. RFN nazywa ustawą zasadniczą. W XIX w. nazwano kartami konstytucji.
Konstytucja w znaczeniu formalnym jt ustawa zasadnicza w państwie okr.a podstawy ustroju państwowego (szczególna treść), różniące się od ustaw zwykłych najwyższą mocą prawną oraz szczególnym trybem uchwalania i dokonywania zmian, są tu zawarte trzy cechy.
Jest to zawsze tzw. konstytucja pisana, istnieje ona w sposób powszechny na świecie.
Konstytucja w rozumieniu współczesnym na świecie - przykłady:
k Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej z 1789r.,
k 3 maja polska z 1791r.,
k belgijska z 1831r.
Konstytucja złożona - składa się z kilku aktów np. konstytucja szwedzka składa się z 4 aktów:
akt o formie rządu,
akt o sukcesji tronu,
akt o wolności druku,
akt o eksploracji (o parlamencie).
W Polsce też mieliśmy konstytucję złożoną. Jest to określenie potoczne, w latach 1992 - 97, konstytucja pełna składała się z trzech aktów:
ustawa kon.a z 17.10.1992r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz o ST - inaczej ,,Mała Konstytucja'',
drugą częścią składową k były utrzymane w mocy przez ,,Małą Konstytucję'' przepisy k z 1952r., (,,Mała Konstytucja'' uchyliła moc obowiązującej k z 1952r., ale przepisy z tego roku będą dalej obowiązywać),
trzecia część - 23.04.1992r. o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji.
Cechy konstytucji:
szczególna treść - istotą konstytucji jest to, iż reguluje podstawy ustroju państwowego, konstytucja jest jedynym aktem, który ogrania ustrój całościowo (w sposób ogólny).
szczególna forma - te zmiany powinny być rozstrzygane przez tego kto posiada tę władzę najwyższą - naród.
szczególny tryb dokonywania zmian - mogą być uchwalane w całości lub mogą być zmieniane częściowo. Tryby dokonywania zmian zawierają obostrzenia, konstytucję jest trudniej zmienić, niż ustawę zwykłą. Konstytucja powinna być aktem stabilnym, należy ją traktować jako akt prawny (normy obowiązkowe).
Konstytucje średnie składają się z ponad 100 art.
Polska konstytucja należy do konstytucji rozbudowanych (243 art.).
Materie konstytucjne - to co będzie i jak jest uregulowane zależy od ustawodawcy (jakie zagrożenia uzna za najważniejsze dla ustroju państwa).
Tzw materie konstytucyjnee są to zagadnienia, które są regulowane we wszystkich k tzw. pełnych, czyli są to zagadnienia, które tworzą uniwersalną część k współczesnej.
Materie konstytucyjne:
wskazanie podmiotu władzy najwyższej w państwie - wszystkie k wskazują kto jest tym podmiotem władzy suwerennej. Suwerenem jest ten, kto ma najwyższą władzę w państwie. Suwerenem w państwie demokratycznym jest naród (lud) - art. 4 ust 1 konstytucji,
k okr.ą status jednostki w państwie i w społeczeństwie (robią to poprzez wskazanie podstawowych praw, obowiązków i wolności jednostki, obywatela - rozdział II konstytucji,
organizacja i funkcjonowanie aparatu państwowego - te przepisy dominują w k współczesnych - rozdział IV konstytucji,
ustrój terytorialny państw - chodzi o zasadę, która odnosi się do tego, czy państwo jest złożone (federalne), czy unitarne (jednolite), k RP też o tym przesądza - art. 3 k - RP jest państwem jednolitym,
system i zasady tworzenia praw - k stwierdzają jakie są źródła prawa w danym państwie, okr.ą podstawowe reguły tworzenia prawa w państwie.\
W polskiej konstytucji - rozdział III - źródła prawa:
Konstytucja zawiera też postanowienia dotyczące tworzenia prawa - rozdział IV konstytucji
symbole identyfikujące państwo - k okr.ą te symbole (hymn, godło, flaga),
k okr.ą sposób dokonywania zmian w k (całościowo i częściowo) - rozdział XII konstytucji,
podstawowe zasady ustroju społeczno-gospodarczego.
Konstytucje, które mają te materie to są tzw. konstytucje pełne, ale oprócz nich istnieją konstytucje, które są niepełne - nie regulują one wszystkich materii kon.ch, niepełne to inaczej ograniczone, kadłubowe, małe.
Konstytucje małe charakteryzują się tym, iż są to akty konstytucyjnee o charakterze tymczasowym, doraźnym (mają wypełniać czas, gdy nie ma konstytucji pełnej). Są one w szczególnych okresach historycznych np. gdy powstaje nowe państwo, gdy w państwie dokonywana jest zmiana ustroju - transformacja ustrojowa (przejście z jednego systemu ustrojowego do drugiego).
Każda mała konstytucja dotyczy organizacji, kompetencji najwyższych organów państwowych - jest to główna treść małych konstytucji.
Funkcje małych konstytucji zapewnia właściwe uporządkowane działanie państwa w momencie przejściowym, czyli do momentu uchwalenia pełnej konstytucji i wejścia jej w życie.
W Polsce były trzy małe konstytucje:
uchwała Sejmu ustawodawczego z 20.02.1919r. o powierzeniu J. Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu naczelnika państwa - obowiązywała do momentu uchwalenia i wejścia w życie k marcowej z 1921r.,
ustawa kon.a z 19.02.1947r. o organizacji i zakresie działania najwyższych organów RP - obowiązywała do momentu wejścia w życie k z 1952r.,
ustawa kon.a z 17.10.1992r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą oraz ST.
W przypadku państwa demokratycznego można mówić o bezpośrednim i pośrednim udziale narodu w uchwaleniu konstytucji:
bezpośrednie uczestnictwo - referendum,
pośrednie uczestnictwo:
I metoda: udziały w uchwaleniu konstytucji - w wyborze konstytuanty (zgromadzenie przedstawicielskie narodu wyłonione w drodze wyborów powszechnych w celu uchwalenia konstytucji np. konstytucja bułgarska z 1991r.,
II metoda: w formie przedstawicielskiej - konstytucje mogą być uchwalane przez parlament, który posiada szereg funkcji: wykonawcze, budżetowe, ustrojodawcze (forma dokonywania zmian konstytucyjnychch. parlament dodatkowo uchwala konstytucje.
mogą być też uchwalone w sposób mieszany np. uchwalona przez parlament i dodatkowo referendum
Szczególne procedury wyrażają się ochroną konstytucji, zawężeniem kręgu podmiotów inicjatywy ustrojodawczej (przedłożenie projektu ustawy o zmianie konstytucji), zwykle jest on węższy niż tryb podmiotów z inicjatywy ustaw zwykłych.
Art. 25:
1/5 z 360 = 92 - w przypadku zmian konstytucyjnych
Projekty ustaw mogą przedkładać posłowie (15), Senat, Prezydent oraz RM.
Obywatele nie mają prawa przedkładać projektów ustaw konstytucji, pierwsze czytanie może odbyć się dopiero po dłuższym czasie - art. 235 ust 3, odbywają się dwa głosowania o zmianie konstytucji.
Ustawy w Polsce są uchwalane przez Sejm, które są przekazywane do Senatu. Przy konstytucji jest inna reguła zgodnie z nią art. 235 ust 2 - musi być uchwalona przez dwa organy.
Wymagane jest to samo stanowisko, ta sama wola Sejmu (pierwsza izba,) i Senatu (druga izba).
Sejm jest dominujący, trzy wyjątki:
sposób uchwalania uchwały o zmianie konstytucji - nierównoważność izb parlamentu,
organy uchwalające ustawę o zmianie konstytucji,
ustawy o zmianie konstytucji mogą być uchwalane kwalifikowaną większością głosów.
Poszczególne rodzaje większości:
zwykła - względna - głosowanie odbywa się w organach wieloosobowych, jeżeli głosów oddanych za jest więcej niż przeciw np. 68 posłów jest za, 260 wstrzymuje się, a 65 przeciw, są tak uchwalane ustawy zwykłe,
bezwzględna absolutna - jeżeli głosów oddanych za jest więcej, niż razem wziętych głosów przeciwko i wstrzymujących się,
kwalifikowana - jest ustalana na poziomie wyższym, niżeli jt w przypadku większości bezwzględnej i wyrażana jest ułamkowo.
Art. 235 ust 5 - rozdział 1,2 i 12 - zmiana k - 60 dni.
Referendum - konstytucja przewiduje referendum kon.e, zakres jego jest ograniczony. Warunki:
może dotyczyć zmiany przepisów rozdziałów 1, 2 i 12 wtedy jest możliwe zarządzenie referendum,
na żądanie okr.ch podmiotów może być przeprowadzone w 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat i Prezydent.
Art. 235 ust 6:
Nie ma żadnego przepisu w konstytucji, który by wprowadził 50% uprawnionych do głosowania w przypadku referendum konstytucyjnego.
Art. 25:
Art. 235 ust 7:
Warunkiem wejścia w życie jest jej podpisanie przez Prezydenta, prezydent nie może zawetować ustawy o zmianie konstytucji, nie może również wystąpić do TK o zbadanie zgodności ustawy konstytucji.
Szczególna moc prawna konstytucji polega na sile derogującej akt tzn. na możności zmiany przez dany akt normatywny innych aktów oraz polega na odporności na zmianę przez inne akty.
Ustawa nie może być zmieniana przez rozporządzenie, zaś konstytucja może zmieniać ustawy zwykłe, jest ona aktem ramowym:
negatywny obowiązek ustawdawcy - polega na zakazie wydawania aktów niezgodnych z konstytucją,
pozytywny obowiązek ustawodawcy - polega na obowiązku wydawania aktów niezbędnych do realizacji przepisów konstytucji.
Zasady (idee) konstytucyjne - są to naczelne wartości kon.e charakteryzujące państwo, które wyznaczają jego kształt prawnoustrojowy, są to swego rodzaju deklaracje o ch.e polityczno - ideologicznym i doktrynalnym odnoszące się do całości ustroju państwowego lub najważniejszych jego elementów, wyrażają one podstawowe założenia k oraz przyjęte koncepcje w k.
Państwo prawne jt pewna wartość.
Zasady ustroju państwowego mają charakter normatywny są podstawowymi rozstrzygnięciami autorytetu ustawodawczego (tego, kto uchwalał konstytucję) zawartymi w ustawie zasadniczej, okoliczności, sposób zorganizowania i sprawowania władzy pub.j oraz zasadnicze kwestie ustroju społ.o - gosp.o, a przy tym konkretyzującymi ogólne idee ustrojowe i nadającymi jej jednoznaczną treść normatywną (prawna).
Idee podstawowe:
art. 1 - państwo polskie ma być dobrem wspólnym dla wszystkich obywateli,
art. 2 - trzy idee: państwa demokratycznego, prawnego oraz urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społ.j,
art. 4 - idea zwierzchnictwa (suwerenności) narodu,
art. 10 - idea podziału władzy (różnie rozumiana, gdyż różne są systemy rządów - system rządów zracjonalizowanych),
art. 20 - idea (zasada) społ.j gospodarki rynkowej,
art. 30 - rozdział II - idea przyrodzonej niezbywalnej godności człowieka,
art. 31 ust 2 - idea wolności człowieka,
art. 32 - idea równości.