Podstawy prawne kosztorysowania w budownictwie - podstawowe pojęcia, zasady obmiarowania.
Kosztorysowanie - proces określania przez kosztorysanta wartości lub ceny obiektu budowlanego albo robót budowlanych przez tworzenie koszotrysu.
Proces kosztorysowania składa się z następujących ogólnie określonych etapów
ustalenie celu sporządzenia kosztorysu i na tej podstawie rodzaju kosztorysu i jego zakresu,
ustalenie danych wyjściowych do kosztorysowania,
wykonanie przedmiaru lub obmiaru z ustaleniem podstaw wycen poszczególnych pozycji
dokonanie wyceny
sporządzenie kompletnego dokumentu w wymaganym zakresie i formie z odpowiednimi zestawieniami na podstawie pkt. 2, 3 i 4.
Techniki kosztorysowania
W okresie przed rozpowszechnieniem się techniki komputerowej kosztorysowanie prowadzone było w formie dokumentu papierowego opracowywanego na podstawie książkowych i broszurowanych wydań katalogów i cenników robót.
Obecnie dokument papierowy jest sporządzony w ostatnim etapie kosztorysowania, a większość czynności procesu kosztorysowania wykonywana jest przy pomocy techniki komputerowej.
Stosując odpowiednie oprogramowanie kosztorysowe ciężar obliczeń rachunkowych i innych czynności automatycznych przerzucony zostaje na system (program kosztorysowy), dzięki czemu kosztorysant może skoncentrować się na meritum sprawy, czyli:
określenie właściwych danych wyjściowych do kosztorysowania,
określenie rodzajów robót we właściwej kolejności w procesie technologicznym oraz podstaw ich wyceny,
określenie właściwych nakładów,
określenie cen,
ewentualnie wprowadzenie danych opisowych i uzupełniających.
Natomiast dostępne programy do kosztorysowania wykonują:
obliczenia rachunkowe na wprowadzonych danych, przy czym część danych oprogramowanie może pobrać samodzielnie (np. przedmiar z innych programów lub pozycji, nakłady z katalogów, ceny z cenników), a rolą kosztorysanta jest tylko ich kontrola i ewentualna korekta w uzasadnionych przypadkach,
obliczenie narzutów wg zadanych parametrów,
obliczenie robót i kosztów dodatkowych, np. rusztowań, czasu pracy, kosztów transportu itp.,
tworzenie niezbędnych zestawień i podsumowań, np. zestawienia materiałów, elementów scalonych, robocizny, sprzętu itp.
wydruk kosztorysu wg ustalonych schematów,
ponadto programy te najczęściej udostępniają wiele dotykowych, przydatnych opcji, takich jak:
edytory formuł,
wzory do obliczeń wielkości geometrycznych i fizycznych,
przeliczniki jednostek,
wczytywanie, tworzenie i edycję baz cenowych,
tworzenie własnych katalogów nakładów,
udostępniają opisy katalogów, zasad przedmiarowania itp.
i inne.
Baza techniczna i normatywna kosztorysowania
bazie technicznej
bazie normatywnej (normowej).
Baza techniczna to ogół informacji niezbędnych do sporządzenia kosztorysu dotyczących konkretnej inwestycji. Baza normatywna to istniejące opracowania katalogów, cenników, instrukcji, wskaźników i zasad obowiązujących lub zalecanych do stosowania w procesie kosztorysowania.
Baza techniczna
Baza techniczna to część materiałów niezbędnych w procesie kosztorysowania, która odnosi się do danej, indywidualnej inwestycji. Są to:
dokumentacja techniczna z przedmiarem lub obmiarem, protokołem typowania itp.,
założenia i dane wyjściowe do kosztorysowania,
projekt technologii robót,
inne opracowania, dokumenty i ustalenia, odnoszące się do zakresu i technologii robót.
Baza normatywna
Bazę tę stanowią opracowania ogólne, dotyczące robót budowlanych w tym:
zestawienia nakładów rzeczowych; robocizny, materiałów i sprzętu lub nakładów scalonych
cenniki i zestawienia stawek,
informacje o poziomie wskaźników i narzutów.
Kosztorysant to osoba sporządzająca kosztorys w procesie kosztorysowania. Osoba ta może wykonywać zawód kosztorysanta lub wykonywać kosztorys okazjonalnie z potrzeby chwili.
Kosztorys jest to dokument finansowy realizacji określonego zadania.
Cele sporządzania kosztorysów
Kosztorys sporządza się m. in. w celu:
określenia kosztów (lub ceny) wykonania określonego zadania:
przez inwestora : w celu określenia możliwości i opłacalności realizacji zadania, kontroli złożonych ofert, uzyskania kredytu, prowadzenia i kontroli rozliczeń finansowych,
przez wykonawcę : w celu złożenia oferty inwestorowi, prowadzenia rozliczeń w takcie realizacji i inne,
prowadzenie rozliczeń finansowych między zleceniodawcą (inwestorem), a zleceniobiorcą (wykonawcą), a także pomiędzy wykonawcą a podwykonawcami,
rozstrzygania sporów,
w celach dowodowych,
wyceny nieruchomości, jako element jednej z metod określania wartości nieruchomości.
Dziedziny, w których wykonuje się kosztorysy
Kosztorysy wykonywane są w wielu dziedzinach, w różnych zakresach, stopniu szczegółowości, formy i podstawy prawnej, a także w ramach danej dziedziny przy kolejnych etapach realizacji zadania. Dziedziny w których najczęściej stosuje się kosztorysy:
szacowanie nieruchomości
realizacja przedsięwzięć w zakresie kultury, np. kosztorys filmu, widowiska, spektaklu itp.
budowa okrętów.
Szczególnie rozwinięte i unormowane prawnie jest kosztorysowanie w budownictwie, w której to dziedzinie opracowano i rozwijano szereg metod sporządzania kosztorysów budowlanych, stosowanych również do szacowania nieruchomości.
Kosztorys budowlany jest dokumentem finansowym realizacji inwestycji budowlanej. Kosztorysy budowlane w różnej formie, zakresie i stopniu szczegółowości sporządza się niemal na każdym etapie realizacji inwestycji budowlanej.
Rodzaje kosztorysów budowlanych:
kosztorys inwestorski
kosztorys ofertowy
kosztorys obiektów
kosztorys dodatkowy
kosztorys powykonawczy
kosztorys nakładczy
Kosztorys składa się z kilku części. Niektóre z nich są opcjonalne i mogą nie stanowić części danego kosztorysu.
inne osoby, gdyż zawód ten obecnie nie wymaga specjalnych uprawnień
Metody i zasady kalkulacji kosztów w budownictwie - kalkulacja szczegółowa i uproszczona.
Kosztorysy opracowuje się metodą kalkulacji uproszczonej lub szczegółowej.
Kalkulacja uproszczona polega na obliczeniu ceny kosztorysowej jako sumy iloczynów ustalonych jednostek przedmiarowych i ich cen jednostkowych, z uwzględnieniem podatku od towarów i usług (VAT) - według formuły:
Ck = L * Cj + PV
gdzie:
Ck - oznacza cenę kosztorysową,
L - oznacza liczby ustalonych jednostek przedmiarowych,
Cj - oznacza ceny jednostkowe dla ustalonych jednostek przedmiarowych,
PV - oznacza podatek od towarów i usług (VAT).
W zależności od ustalonych jednostek przedmiarowych kalkulację uproszczoną stosuje się przy użyciu następujących rodzajów cen jednostkowych:
1) robót,
2) asortymentów robót,
3) części obiektów,
4) obiektów.
W przypadku braku w założeniach lub danych wyjściowych ustaleń dotyczących odrębnej - poza ceną jednostkową - kalkulacji szczegółowej wyszczególnionych elementów kosztów, cena jednostkowa uwzględnia wszystkie koszty robocizny, materiałów, pracy sprzętu i środków transportu technologicznego niezbędnych do wykonania robót objętych daną jednostką przedmiarową oraz koszty pośrednie i zysk.
Ceny jednostkowe przyjmowane do kalkulacji uproszczonej nie uwzględniają podatku od towarów i usług (VAT).
Kalkulacja szczegółowa polega na obliczeniu ceny kosztorysowej jako sumy iloczynów: ilości ustalonych jednostek przedmiarowych, jednostkowych nakładów rzeczowych i ich cen oraz doliczonych odpowiednio kosztów materiałów pomocniczych nieobjętych nakładami rzeczowymi, kosztów pośrednich i zysku, z uwzględnieniem podatku od towarów i usług - według formuły:
Ck = L * (n * c + Kpj + Zj) + PV
lub
Ck = (L * n * c) + Kp + Z + PV
gdzie:
Ck - oznacza cenę kosztorysową,
L - oznacza ilość ustalonych jednostek przedmiarowych,
n - oznacza jednostkowe nakłady rzeczowe: robocizny - nr, materiałów - nm, pracy sprzętu i środków transportu technologicznego - ns,
c - oznacza ceny jednostkowe czynników produkcji obejmujące: godzinową stawkę robocizny kosztorysowej - Cr, ceny jednostkowe materiałów - Cm, ceny jednostkowe maszynogodziny pracy sprzętu i środków transportu technologicznego - Cs,
n * c - oznacza koszty bezpośrednie na jednostkę przedmiarową obliczone wg wzoru:
n * c = nr * Cr + (nm * Cm + Mpj) + ns * Cs
Mpj - oznacza koszty materiałów pomocniczych na jednostkę przedmiarową,
Kp - oznacza koszty pośrednie,
Kpj - oznacza koszty pośrednie na jednostkę przedmiarową,
Z - oznacza zysk kalkulacyjny,
Zj - oznacza zysk kalkulacyjny na jednostkę przedmiarową,
PV - oznacza podatek od towarów i usług (VAT).
Koszty materiałów pomocniczych oblicza się jako iloczyn wskaźnika kosztów materiałów pomocniczych i podstawy ich naliczania.
Koszty pośrednie w kosztorysie oblicza się jako iloczyn wskaźnika kosztów pośrednich i ustalonej podstawy naliczania lub ustala kwotowo na podstawie preliminarza.
W kalkulacji szczegółowej ujmuje się koszty wszystkich materiałów, które zgodnie z ustaleniami stron są uwzględniane w kosztorysie. Materiały wyłączone z kosztorysu nie wchodzą w zakres ceny kosztorysowej i są rozliczane odrębnie.
Rodzaje kosztorysów i ich treść.
W zależności od przeznaczenia należy posługiwać się jednym z następujących rodzajów kosztorysów:
1) ofertowym,
2) zamiennym,
3) powykonawczym.
Kosztorys ofertowy stanowi kalkulację ceny oferty i jest przygotowywany przez wykonawcę przed wykonaniem robót.
Kosztorys zamienny stanowi kalkulację dla ustalenia zmiany ceny ustalonej w umowie i jest przygotowywany przez wykonawcę po wykonaniu robót jako propozycja zmian kosztorysu ofertowego z uwagi na zmiany pierwotnie przewidzianych ilości jednostek przedmiarowych.
Kosztorys powykonawczy stanowi kalkulację dla ustalenia wynagrodzenia wykonawcy za wykonane roboty, w przypadku gdy nie jest opracowany kosztorys ofertowy, i jest sporządzany przez wykonawcę po wykonaniu robót.
Podstawy sporządzania kosztorysu ofertowego stanowią:
1) dokumentacja projektowa,
2) przedmiar robót,
3) specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót budowlanych,
4) założenia wyjściowe - przy przetargowych trybach udzielenia zamówienia lub dane wyjściowe do kosztorysowania - przy bezprzetargowych trybach udzielenia zamówienia,
5) ceny jednostkowe, o których mowa w § 4 ust. 2 - dla kalkulacji uproszczonej,
6) jednostkowe nakłady rzeczowe zawarte w katalogach lub ustalone na podstawie analizy indywidualnej - dla kalkulacji szczegółowej,
7) ceny jednostkowe czynników produkcji (Cr, Cm, Cs) oraz wskaźniki kosztów materiałów pomocniczych, kosztów pośrednich i narzutu zysku - dla kalkulacji szczegółowej,
8) obowiązujące na podstawie odrębnych przepisów zasady obliczania podatku od towarów i usług.
Podstawy sporządzania kosztorysu zamiennego stanowią:
1) dokumentacja budowy - księga obmiaru i dziennik budowy,
2) kosztorys ofertowy w zakresie cen jednostkowych lub jednostkowych nakładów rzeczowych oraz cen czynników produkcji i wskaźników.
Podstawy sporządzania kosztorysu powykonawczego stanowią:
1) dokumentacja budowy, która obejmuje dokumentację projektową, dziennik budowy i księgę obmiarów, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, operaty geodezyjne, a w przypadku realizacji obiektów metodą montażu - także dziennik montażu,
2) protokół danych wyjściowych do kosztorysowania,
3) ceny jednostkowe, o których mowa w § 4 ust. 2, określone zgodnie z ustaleniami w protokole danych wyjściowych do kosztorysowania - w metodzie uproszczonej,
4) jednostkowe nakłady rzeczowe, ceny jednostkowe czynników produkcji, wskaźniki kosztów materiałów pomocniczych, kosztów pośrednich i narzutu zysku określone zgodnie z ustaleniami w protokole danych wyjściowych do kosztorysowania - w metodzie szczegółowej,
5) obowiązujące na podstawie odrębnych przepisów zasady obliczania podatku od towarów i usług.
Kosztorys obejmuje:
1) stronę tytułową,
2) ogólną charakterystykę obiektu budowlanego lub robót budowlanych,
3) przedmiar lub obmiar robót,
4) kalkulację metodą uproszczoną lub metodą szczegółową,
5) załączniki do kosztorysu:
a) założenia wyjściowe do kosztorysowania lub protokół danych wyjściowych do kosztorysowania,
b) w miarę potrzeby, analizy dotyczące indywidualnego ustalania jednostkowych nakładów rzeczowych, kalkulacje własne wykonawcy robót oraz preliminarz kosztów pośrednich.
Strona tytułowa kosztorysu zawiera:
1) określenie rodzaju kosztorysu,
2) nazwę przedmiotu kosztorysowania,
3) określenie lokalizacji budowy,
4) nazwę i adres zamawiającego,
5) nazwę i adres jednostki opracowującej kosztorys, nazwiska z określeniem funkcji osób, które sporządziły kosztorys, oraz ich podpisy,
6) cenę kosztorysową,
7) datę opracowania kosztorysu,
8) nazwę jednostki, która wykonuje roboty lub oferuje ich wykonanie,
9) ewentualnie klauzulę o uzgodnieniu kosztorysu przez zamawiającego i wykonawcę.
Ogólna charakterystyka obiektu lub robót zawiera krótki opis techniczny wraz z istotnymi parametrami, które określają wielkość obiektu lub zakres robót budowlanych.
Przy sporządzaniu przedmiaru lub obmiaru robót należy kierować się przyjętymi zasadami obliczania ilości robót podanymi w katalogach, innych ustalonych przez strony publikacjach lub w specyfikacjach technicznych wykonania i odbioru robót.
Każdy jednostkowy nakład rzeczowy występujący w kalkulacji szczegółowej posiada swoją identyfikację w postaci podania podstawy jego ustalenia.
Wszystkie ceny i kwoty podane lub obliczone w kosztorysie zaokrągla się do pełnych groszy.
O ostatecznej formie i szczegółowym zakresie kosztorysu decyduje w odniesieniu do kosztorysu ofertowego zamawiający - w założeniach wyjściowych do kosztorysowania, a w wypadku pozostałych rodzajów kosztorysów - zamawiający i wykonawca w wyniku dwustronnych uzgodnień - w protokole danych wyjściowych do kosztorysowania.
4. Komputerowe wspomaganie kosztorysowania
Program kosztorysowy
- wspomaga kosztorysowanie wszystkich robót budowlanych,
- pozwala stworzyć różnego rodzaju kosztorysy,
- jest narzędziem wspomagającym opracowanie dokumentacji kosztorysowej dla inwestora i wykonawcy robót.
Do prawidłowego wykonania kosztorysu potrzebna jest znajomość podstaw informatycznych oraz samej aplikacji, ale przede wszystkim technologii wykonania robót oraz podstaw i metod kosztorysowania.
Zakres automatyzacji
Ważną opcją przy korzystaniu z programu kosztorysowego jest bieżąca wartość kosztorysu wyświetlana na ekranie, uwzględniająca wprowadzane dane do kosztorysu. Może to być stawka roboczogodziny, ale też ceny pozostałych składników cenotwórczych. Ceny te mogą być wprowadzane z własnych źródeł, bezpośrednio z klawiatury albo są automatycznie pobierane z plików cenowych zapisanych na dysku.
Zbiory dyskowe to informacje zgromadzone przez kosztorysanta, informacje urzędowe lub pozyskane z informatorów o cenach czynników produkcji w postaci elektronicznej, przedstawione wcześniej.
Automatyzacja to także możliwość przeliczania wartości kosztorysu według zmienionych poziomów cenowych, np. przy aktualizacji wartości kosztorysu lub różnego rodzaju zmianach i porównaniach.
Nowoczesne oprogramowanie kosztorysowe to system który m.in..:
•umożliwia stosowanie metody szczegółowej i uproszczonej w jednym kosztorysie,
•umożliwia pracę z wieloma różnymi bazami cen,
•jest dostosowany do obsługi zróżnicowanej bazy normatywnej i bazy cenowej, zapewniając ich spójność udostępnia bezpośrednio wszystkie zbiory normatywne i cenowe w dowolnym momencie pracy nad kosztorysem,
•umożliwia równoczesne porównywanie informacji cenowych pochodzących z różnych źródeł i z różnego poziomu cenowego,
•w trakcie pracy widoczna jest zawsze aktualna wartość wycenianych robót budowlanych, jak również wartość wydzielonego stanu czy elementu ,
•umożliwia łatwą przecenę kosztorysu i czynników RMS (szczególnie przydatna opcja przy pertraktacjach cenowych prowadzonych między inwestorem a wykonawcą),
•posiada niespotykany, kompleksowy moduł sprawdzania poprawności opracowanego kosztorysu ,
•posiada poszerzony zakres wykazów stanów , elementów i asortymentów o pozycje składowe tych kosztów ,
•charakteryzuje się znakomitym uproszczeniem procedur technicznych zakładania i kopiowania kosztorysów,
•umożliwia szybką kalkulację kosztów pracy rusztowań ,
•posiada funkcje ponadstandardowe, takie jak szacowanie przerobu, elementy planowania w czasie, oznaczenia podwykonawców, wielowariantowe przeceny
•zapewnia użytkownikowi swobodę kształtowania wydruków w ramach założonych w systemie parametrów i eksport wydruków do Word'a,
•współpracuje z arkuszem kalkulacyjnym Excel,
•pozwala na import rysunków i grafiki,
•eksport oraz import kosztorysów zapisanych w formacie ATH,
•zapewnia możliwość eksportu danych do programu PLANISTA
Niestety nie można liczyć na pełną automatyzację kosztorysowania i wiedza kosztorysanta jest oczywiście i absolutnie niezbędna.
Problemy kosztorysowania komputerowego
Odpowiedzialność kosztorysanta jest taka sama, niezależnie od narzędzia, z którego korzysta. Przy komputerowym wspomaganiu kosztorysowania równie łatwo popełnić błąd - chociażby przy wprowadzaniu danych, czy wszelkiego rodzaju przeliczeniach.
Możliwe problemy w kosztorysowaniu komputerowym:
•popełniane przez kosztorysanta to - przy uszczegółowieniu nakładów łatwo zmienić, jednostki np. tony i kg, wpisać nieprawidłową cenę np. bez przecinka lub nie zwrócić uwagi na jednostkę ilości,
Najnowsze wersje programów posiadają już funkcje „zapytania” i potwierdzenia „stwierdzonej” przez program zmiany.
•błędy w bazie katalogowej, najczęściej zauważane dopiero przy tworzeniu kosztorysu. Wynika z tego konieczność szybkiego dostępu do aktualnej wersji programu z poprawionymi błędami.
•nakładanie się elektronicznych kodów nadawanych nakładom(kody ETO - Elektroniczna Technika Obliczeniowa).
Są dwie klasyfikacje opisujące nakłady. Jedna - stosowana w KNR-ach, druga natomiast w KNNR. Różnią sie one symboliką cyfrowa, przyporządkowaniem do grup i podgrup materiałowych.
•nakładanie się błędów występujących w katalogach, informacjach cenowych i bazach RMS występujących w oprogramowaniu.
Nowości, jakie pojawiły się w oprogramowaniu do kosztorysowania na przestrzeni ostatniego roku
Oferta firm specjalizujących się w tworzeniu programów kosztorysowych jest ciągle aktualizowana. Wynika to ze specyfiki tej działalności, która musi podążać krok w krok za zmianami, jakie niesie nasza rzeczywistość: prawna, gospodarcza, administracyjna.
•programy Norma Pro i Norma Standard firmy Athenasoft Sp. z o.o.
Zaliczane do najpopularniejszych w kraju. Jedne z nowych funkcji, to: bezpośrednie przekazywanie wymiarów z programu CAD Rysunek do Normy, możliwość korzystania z przeliczników obmiarowych czy umożliwienie skalowania okien dialogowych w programie Norma.
•system Winbud firmy Chandney Software Sp. z o.o.
Przeznaczony do kosztorysowania, układania harmonogramów i wykonywania rysunków technicznych. Został dostosowany do pracy w środowisku Windows Vista. Dodano możliwość zapisywania kosztorysów i wydruków w formacie html. Kartotekę kontrahentów rozbudowano o dodatkowe pola, zawierające dane rejestracyjne firmy.
•system kosztorysowy Zuzia 9 firmy DataComp Sp. z o.o.
Program ten korzysta z wielu cenionych przez użytkowników funkcji, takich jak np. rozszerzone możliwości tworzenia przedmiarów dzięki współpracy z programem do przedmiarowania metriCAD. Zuzia 9 pozwala tworzyć pozycje scalone, składające się z dowolnych pozycji kosztorysowych lub dowolnych składowych części kosztorysu. Program umożliwia tworzenie w kosztorysie pozycji wariantowych. Tak opracowane kosztorysy pozwalają na szybkie i profesjonalne wybranie optymalnego rozwiązania.
•programu Kobra w wersji 9.0 firmy Orgbud- Serwis Sp. z o.o.
O zmienionym module przedmiarowania, usprawniając zapisywanie ciągów obliczeniowych i wprowadzając szereg użytecznych funkcji ułatwiających pracę kosztorysanta w najbardziej uciążliwej fazie prac. Opracowano wygodny „pomocnik” przedmiarowania, pozwalający błyskawicznie obliczyć wiele wartości pojawiających się najczęściej w praktyce kosztorysowania.
•programy SeKo Prix i SeKo Smart firmy OWEOB
Dwa razy w roku ukazuje się aktualizacja programu, zaś co kwartał wydawane są nowe bazy cenowe Sekocenbud. Nowością w tym programie jest możliwość wystawiania faktur VAT bezpośrednio z programów SeKo Prix i SeKo Smart. W fakturze można stosować różne stawki podatku VAT, fakturować dowolne pozycje. Programy SeKo pozwalają na wystawianie faktur nie tylko za roboty budowlane, ale również za inny towar bądź usługę - np. za wykonanie kosztorysu. Faktura, tak jak praktycznie każdy z wydruków w programach SeKo Prix i SeKo Smart, może być wydrukowana oraz zapisana do jednego z formatów wyjściowych: html (dla przeglądarek internetowych), doc (MS Word) i xls (MS Excel).
•program Samolicz Sykal teraz pod nazwą Samolicz Kosztorysowy Diament spółki - Instytut Organizacji i Ekonomiki Budownictwa Stanek S.A.
Wprowadzono funkcję sporządzania kosztorysów rozliczeniowych (częściowych, powykonawczych za kolejne okresy). W celu zapewnienia jeszcze większej czytelności przy przeglądaniu zbioru rozszerzono nazwy materiałów (podobnie nazwy w cenniku elementów scalonych i obiektów). Pojawiła się opcja wyszukiwania norm - teraz jest to możliwe również wg ich zawartości (np. normy zawierające dany materiał).
Rodzaje kosztorysów i podstawy ich sporządzania
Zgodnie z metodą kosztorysowania sposób kalkulacji poszczególnych składników ceny kosztorysowej zależy od rodzaju kosztorysu.
Wyodrębnia się następujące rodzaje kosztorysów, różniące się częściowo trybem ich opracowania oraz podstawami do ustalania cen, stawek i narzutów:
Kosztorys inwestorski - sporządzany jest przez zamawiającego. Na zlecenie inwestora kosztorys ten może przygotować jednostka świadcząca usługi w danym zakresie. Ustala się w nim orientacyjny koszt, który skłonny jest (będzie mógł) ponieść zamawiający za wykonanie określonych robót objętych projektem,
Kosztorys ofertowy - przygotowywany jest przez wykonawcę, gdy bierze udział w przetargu albo otrzymał od zamawiającego propozycję złożenia oferty na wykonanie określonych robót. Kosztorys ten przeznaczony jest do ustalenia wynagrodzenia, za które wykonawca może zrealizować określone roboty
W przypadku zmiany wynagrodzenia ustalonego w umowie o wykonanie robót, z powodu zwiększenia ustalonego w umowie zakresu rzeczowego robót lub zmian wprowadzonych przez zleceniodawcę w dokumentacji technicznej, wykonawca opracowuje kosztorys zamienny.
Jeżeli rzeczowy zakres zlecanych robót oraz techniczne warunki ich wykonania nie mogą być dokładnie ustalone przy zawieraniu umowy między zleceniodawcą i wykonawcą, co głównie występuje przy robotach remontowych, modernizacyjnych, awaryjnych, wówczas rozliczeń za wykonane roboty dokonuje się na podstawie kosztorysu powykonawczego. W takim przypadku w umowie trzeba uzgodnić podstawy kosztorysowe oraz ceny czynników produkcji, koszty pośrednie i zysk, które będą przyjęte w kosztorysie powykonawczym.
W dokumentacji projektowej występuje przedmiar robót, który obejmuje opis robót w kolejności technologicznej ich wykonywania, ilości poszczególnych robót wynikającą z projektu i podstawy do ustalenia nakładów rzeczowych (nr katalogu, nr tablicy i numer kolumny).
W praktyce, niejednokrotnie mamy do czynienia z tzw. „ślepym kosztorysem”. Jest to najczęściej forma kosztorysu ofertowego (sporządzonego metodą kalkulacji szczegółowej lub uproszczonej), ale nie zawierającego żadnych wartości (kwot pieniężnych) ani cen czynników produkcji budowlanej - kosztorys „bez cen i wartości”. Przygotowywany jest przez inwestora.
Podstawy sporządzania kosztorysu inwestorskiego stanowią:
dokumentacja projektowa - projekt techniczny obiektu lub robót (przy robotach remontowych projekt ten może być zastąpiony inwentaryzacją i protokółem typowania określającym technologię wykonania robót oraz ich rodzaje i ilości),
przedmiar robót,
założenia wyjściowe do kosztorysowania,
wytyczne do montażu,
jednostkowe nakłady rzeczowe robocizny, materiałów, pracy sprzętu oraz środków transportu technologicznego, zawarte w katalogach, a w razie ich braku - według norm zakładowych,
stawki i ceny czynników produkcji (R, M, S), (w tym koszty zakupu materiałów) oraz wskaźnik narzutu kosztów pośrednich i zysku kalkulacyjnego dla metody kalkulacji szczegółowej.
Podstawy sporządzania kosztorysu ofertowego stanowią:
dokumentacja projektowa - projekt techniczny obiektu lub robót, a w nim każdorazowo:
przedmiar robót, natomiast przy robotach remontowych - protokół typowania robót określający lokalizację, rodzaje i ilości robót oraz technologię ich wykonania,
specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót,
założenia lub protokół danych wyjściowych do kosztorysowania,
jednostkowe normy nakładów rzeczowych robocizny (nr ), materiałów ( nm ) i pracy sprzętu ( ns ) według katalogu, a w przypadku ich braku według norm zakładowych wykonawcy,
ceny jednostkowe czynników produkcji (Cr , Cm , Cs), koszty zakupu,
koszty pośrednie - ustalone przez wykonawcę na podstawie własnej kalkulacji ( Kp ),
wielkość zysku kalkulacyjnego określona przez wykonawcę robót ( Z ),
podatek VAT obliczony zgodnie z obowiązującymi przepisami ( PV ),
Podstawy sporządzania kosztorysu zamiennego stanowią:
protokół konieczności,
dokumentacja projektowa, a w tym przedmiar robót,
normy nakładów rzeczowych zawarte w katalogach, a w przypadku ich braku - zbiory norm zakładowych,
wynegocjowane ceny czynników produkcji,
Podstawy sporządzania kosztorysu powykonawczego stanowią:
dokumentacja budowy, która obejmuje:
dokumentację techniczną wykonywanych robót, a w przypadku robót remontowych - inwentaryzację, protokóły typowania odbiorów,
książkę obmiaru robót i potwierdzone przez zamawiającego zapisy w dzienniku budowy (dzienniku montażu),
protokóły konieczności,
protokół danych wyjściowych do kosztorysowania,
normy nakładów rzeczowych określone w protokóle danych wyjściowych do kosztorysowania,
ceny czynników produkcji (Cr , Cm , Cs ) oraz koszty zakupu, koszty pośrednie i zysk, w wysokościach wynegocjowanych między zamawiającym i wykonawcą oraz określonych w protokóle danych wyjściowych do kosztorysowania,
obowiązujące zasady obliczania podatku VAT.
Koszt sporządzania dokumentacji kosztorysowej ponosi:
zamawiający roboty - za sporządzenie przedmiaru robót i kosztorysu inwestorskiego,
wykonawca robót - za sporządzenie wszystkich pozostałych rodzajów kosztorysów, bez względu na tryb ich sporządzania (siłami własnymi czy przez obcych wykonawców).
Podstawę sporządzenia kosztorysu inwestorskiego stanowią głównie Katalogi Norm Nakładów Rzeczowych (KNNR).
Koszty bezpośrednie ( R + M + S )
Koszty robocizny ( R )
Koszty bezpośrednie robocizny ( R ) w całości kosztów robót ogólnobudowlanych wynoszą od 12% do 18% i stanowią drugi co do wielkości składnik kosztów bezpośrednich.
W skład kosztów bezpośrednich robocizny wchodzą następujące pozycje kosztów robotników zatrudnionych bezpośrednio przy wykonywaniu robót budowlano-montażowych:
stawki godzinowe płac zasadniczych,
premia regulaminowa,
płace dodatkowe (dodatki stażowe i inne regulaminowe),
płace uzupełniające (wynagrodzenia za urlopy i inne płatne nieobecności),
obciążenia z tytułu podatku od płac, składek na rzecz ZUS oraz odpisów na zakładowy fundusz socjalny i mieszkaniowy.
Wartość kosztorysową robocizny bezpośredniej wyrażoną w złotych wylicza się, mnożąc pracochłonność normatywną w roboczogodzinach przez odpowiednią stawkę godzinową robocizny kosztorysowej.
Nakłady bezpośrednie w roboczogodzinach są przyjmowane na podstawie katalogu dla określonych konstrukcyjnych elementów oraz rodzajów robót budowlanych i montażowych.
Nakłady robocizny zawarte w katalogach nakładów rzeczowych i katalogach norm nakładów rzeczowych obejmują:
roboty wymienione w „Wyszczególnieniach robót” podanych nad tablicami nakładów rzeczowych wraz z czynnościami pomocniczymi nie wymienionymi w „Wyszczególnieniach robót”, lecz niezbędnymi do wykonania normowanej roboty bądź elementu,
przygotowanie stanowiska roboczego,
wewnętrzny transport poziomy i pionowy materiałów, elementów oraz sprzętu na placu budowy, tj. między magazynem (składem) przyobiektowym a miejscem wykonania robót, na przeciętne odległości i wysokości, uwzględnione przy ustalaniu nakładów do celów kosztorysowania,
układanie, segregowanie i sortowanie materiałów i wyrobów na placu budowy lub w magazynie przyobiektowym,
obsługiwanie sprzętu bez etatowej obsługi (wyszczególnionego w tablicach katalogu, przy którego nazwie nie ma podanej w nawiasach liczby obsługi),
przesuwanie i przestawianie maszyn budowlanych w czasie wykonywania robót w danym obiekcie, z wyjątkiem pierwszego montażu maszyny i ostatniego demontażu w obiekcie, bowiem te operacje są uwzględnione w kosztach jednorazowych sprzętu i transportu technologicznego,
roboty pomocnicze przy wykonywaniu zabezpieczeń przed wpływami atmosferycznymi lub usuwaniu skutków tych wpływów, jeśli nie noszą one cech działania tzw. „siły wyższej”,
usuwanie wad oraz naprawianie uszkodzeń powstałych w czasie wykonywania robót, z przyczyn zawinionych przez bezpośrednich wykonawców lub na skutek wbudowania materiałów o niewłaściwej jakości,
utrzymanie w czystości i porządku stanowiska roboczego,
wykonanie czynności związanych z likwidacją stanowiska roboczego.
Składnik robocizny bezpośredniej (R) nie obejmuje:
etatowej obsługi sprzętu oraz środków transportu technologicznego (przy którego nazwie w tablicach katalogu umieszczono liczbę obsługi), uwzględnionej w cenie maszynogodzin danego sprzętu w pozycji „Koszty pracy sprzętu oraz środków transportu technologicznego (S)”,
załadunku, wyładunku i transportu materiałów do przyobiektowego magazynu (składu), liczonych w cenie kosztorysowej materiałów,
robót przy urządzeniu placu budowy i innych, które uwzględnia się w „Kosztach pośrednich (Kp)”,
Do ustalenia wartości kosztorysowej robocizny bezpośredniej poza nakładami w roboczogodzinach, przyjętymi zgodnie z katalogiem, trzeba uwzględnić jeszcze godzinową stawkę robocizny kosztorysowej.
Sposób kalkulacji godzinowej stawki robocizny kosztorysowej określają metody kosztorysowania robót budowlanych.
W odniesieniu do kalkulacji godzinowej stawki robocizny kosztorysowej można stosować rachunek oparty na wzajemnych relacjach następujących składników stawki:
średniej ważonej stawki płacy zasadniczej,
premii określonej regulaminem premiowania,
płac dodatkowych (np. dodatki funkcyjne, za kierowanie brygadą, dodatki stażowe),
płac uzupełniających (np. wynagrodzenie za urlopy i inne płatne nieobecności w pracy, zasiłki chorobowe nie refundowane przez ZUS, odprawy emerytalne i z innych tytułów, nagrody jubileuszowe itp.),
obligatoryjnych obciążeń z tytułu podatku od płac, składek na rzecz ZUS oraz odpisów na zakładowe fundusze: socjalny i mieszkaniowy.
1