1. ADIPOKINY - substancje biologicznie czynne wydzielane przez komórki tkanki tłuszczowej żółtej (czasem nazywane adipocytokinami); działaja na apetyt, rozmnażanie, homeostaza insulinowo-glukozowa, angiogeneze, RR, metabolizm lipidów
1. ADIPONEKTYNA: - białko - 247 aminokwasów - homologiczne w budowie z typem VIII (śródbłonek) i Xa (chrząstki) kolagenu - produkcja: tkanka tłuszczowa jasna - występuje w osoczu w 2 formach: cząsteczka o pełnym składzie aminokwasowym [fAD] - fragment zawierający C-końcową domenę globularną [gAD] - większą aktywność biologiczną ma gAD - obie formy w osoczu tworzą trimery (low molecular weight complexes - LMW), heksamery (medium molecular weight complexes - MMW), multimery (hight molecular weight complexes - HMW). - izomer HMW ma największe powinowactwo do receptorów zlokalizowanych w wątrobie; główna rola w korzystnych efektach działania adipokiny - działa przez dwa typy receptorów: AdipoR1 - głównie mięśnie szkieletowe, forma gAD łączy się z nim z większym powinowactwem AdipoR2 - głównie wątroba, forma fAD łączy się z nim z większym powinowactwem Na powierzchni śródbłonka obecne są oba typy receptorów - przewaga AdipoR1. Receptory dla adiponektyny także: trzustka, monocyty i makrofagi blaszki miażdżycowej. - jej syntezę i wydzielanie pobudza: insulina - jej syntezę i wydzielanie hamuje: TNF-alfa - stężenie w osoczu zależy od płci (wyższe u kobiet); niższe jest u osób otyłych, chorzych na cukrzycę typu 2, u osób z insulinoopornością. Stężenie rośnie w przypadku spadku masy ciała (zarówno u osób z cukrzycą jak i bez). Stęzenie w osoczu jest odwrotnie proporcjonalne do BMI (wskaźnik masy ciała), WHR(stosunek obwodu talii do obwodu bioder) oraz procentowej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. - działanie: A. zwiększa insulinowrażliwość tkanek - zwiększenie wychwytu i zużycia glukozy oraz zwiększenie oksydacji FFA przez mięsnie szkieletowe B. hamuje glukoneogenezę w wątrobie C. bierze udział w reakcjach przeciwzapalnych - pobudza produkcję IL-10 w monocytach i makrofagach; hamuje produkcje IFN-gamma, hamuje zdolnośc fagocytarną makrofagów; zmiejsza indukowaną przez IL-2 aktywację NF-kB D. działanie przeciwmiażdzycowe - zmniejszenie ekspresji molekuł adhezyjnych na powierzchni śródbłonka; hamuje przekształcenie makrofagów w komórki piankowate, pobudza angiogenezę, zmniejsza proliferację i migrację SMC (smooth muscle cells), zwiększa produkcję NO w komórkach śródbłonka
2.ADIPSYNA: 1. pierwsza opisana adipokina, odpowiada składnikowi D46 dopełniacza 2. jest to enzym biorący udział w alternatywnym szlaku aktywacji dopełniacza 3.wydzielana przez adipocyty i makrofagi 4. u myszy poziom adipsyny obniżony jest w otyłości, u ludzi nie ulega zmianie albo jest podwyższony
3. REZYSTYWNA: 1. polipeptyd, należący do białek bogatych w cysteinę 2.główne źródło to biała, trzewna tkanka tłuszczowa - w niewielkiej ilości produkowa jest przez komórki immunokompetentne 3. ekspresja genu dla rezystywny - stymulacja przez hiperglikemię i glikokortykosterodiy, hamowana przez insulinę, TNF-alfa i katecholaminy 4. stężenie rezystywny w osoczu koreluje z ilością tkanki tłuszczowej, zmniejsza się podczas glodzenia 5. Działanie: - insulinoopornośc tkanek - zmniejsza fosforyzację IRS-1 oraz PI-3K i kinezy białkowej C, w konsekwencji ingeruje w pozareceptorowe działanie insuliny prowadząc, m. In. Do zmniejszonej ekspresji GLUT4 a przez to zmniejszonego wychwytu insuliny przez tkanki - wpływa na metabolizm lipidów - zmniejsza uwalnianie triglicerydów z wątroby, obniża HDL, zwiększa LDL -wpływa na przebieg przewlekłych reakcji zapalnych oraz na procesy proliferacji i różnicowania komórek - pobudza szlak czynnika Nf-kB, zwiększa ekspresję VCAM-1 i MCP-1s
4. WISFATYNA: 1. produkuje ją trzewna tkanka tłuszczowa 2. odpowiada ona zidentyfikowanemu wczesniej białku PBEF (pre-B cell colony-enhacing factor) - czynnikowi wzrostu dla wczesnych pre-B limfocytów, który jest produkowany w szpiku kostnym, wątrobie wątrobie mięśniach szkieletowych 3. jej stężenie w osoczu dodanio koreluje z ilością trzewnej tkanki tłuszczowej 4. działanie: - w doświadczeniach po podaniu wisfastyny - obniżenie stężenia glukozy bez wpływu na poziom insuliny, efekt ten osiaga poprzez łączenie się z receptorem dla insuliny, w miejscu jednak innym niż insulina, prowadzac do pobudzenia receptora, a wiec efekt netto jest taki sam jak działanie insuliny, choc znacznie słabszy - stymuluje różnicowanie preadipocytów do dojrzałych adipocytów - obecnie przypuszcza się, że zwiększone wydzielanie wisfastyny w otyłości jest mechanizmem kompensacyjnym, prowadzacym do uzyskania normoglikemii; jej wyższe stężenie nie jest jednak w stanie ochronic organizmu przez wystapienie zaburzen charakterystycznych dla otyłości - nadciśnienia tetniczego, dyslipidemii i zaburzeń tolerancji glukozy 5.APELINA
2. ADMA 1. asymetryczna dimetyloarginina 2. powstaje z białek które wczesniej uległy metylacji argininy (kontrola transkrypcji RNA) - gdy się rozpadają do powstaje ADMA - jest zatem związkiem endogennym 3. fizjologia: enzym śródblonkowy - cytokina śródbłonkowa (DDAH-hydrolaza) ulega degradacji do cytruliny i metyloaminy 4. cześć ADMA zostaje wydalona przez nerki 5 wzrost stężenia ADMA: niewydolność nerek, uszkodzenie śródbłonka (przez enzym DDAH) - spadek aktywności DDAH (hipercholesterolemii,oksydowanych LDL, TNF a przede wszystkim, stresu oksydacyjnego) 6. ADMA to kompetycyjny inhibitor syntezy NO - w wyniku tego dochodzi do zmniejszego jego syntezy i ograniczonej wazodylatacji. 7. wzrost ADMA w takich chorobach jak: cukrzyca, miażdzyca tętnic - hipercholesterolemia, zwiększone ciśnienie tętnicze 8.ADMA jest czynnikiem wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Doprowadza do potencjalizacji uszkodzenia śródbłonka naczyniowego. 9. przyczynia się do nasilenia stresu oksydacyjnego poprzez rozprzęganie transportu elektronów pomiędzy syntezą NO i L-argininą - dodatkowo stymuluje wydzielanie MCP-1(białko chemotaktyczne monocytów) i stymuluje adhezję monocytów
3. PDGF (Platelet-derived growth factor) budowa, mechanizm dzialania, kom. docelowe, efekty fizjologiczne i patologiczne 1. płytkopodobny czynnik wzrostu, budowa: diner; produkowany przez trombocyty, megakariocyty i endothelium, fibroblasty, SMC, astrocyty, neurony, monocyty i komórki cytotrofoblastu. 2. stymuluje fibroblast podczas urazu naczynia do produkcji kolagenu(I i III), GAG-ów, elastyny(naprawa uszkodzonego naczynia) i proliferacji podczas angiogenezy (fizjologia), jego inne efektory to: PMN, monocyty, chondrocyty i SMC(komórki mięsni gładkich), komórki gleju, 3. główny mitogen w tkankach ssaków (dla komórek mezodermalnych) 4. przyczynia się do wzrostu ECM 5.przyspieszone gojenie ran, uczestniczy w chemotaksji i aktywacji granulocytów i monocytów, zmniejsza agregacja płytek 6. patologia: nadmierna proliferacja miocytów - blaszka miażdzycowa, gdy dochodzi do zakrzepu przyściennego to płytki wydzielaja PDF pobudzaja miocyty do proliferacji; same miocyty mogą autokrynowo go wydzielac 7. patogeneza w proliferacji komórkowej (wiele nowotworów ma receptory dla PDGF) 8. Wyróżnia się 5 izoform tego czynnika: PDGFA (zbudowany z 2 łańcuchów A), PDGFAB (zbudowany z łańcucha A i łańcucha B), PDGFB (zbudowany z 2 łańcuchów B), PDGFC (zbudowany z 2 łańcuchów C) i PDGFD (zbudowany z 2 łańcuchów D). Łańcuch B kodowany jest przez onkogen c-sis. Izoformy aktywne są tylko jako dimery. 9. receptor: a oraz b - oba działaja przez kinezy tyrozynowe (internalizacja i jednoczesna fosforyzacja z pobudzeniem kinezy) (SMC posiada oba receptory, płytki krwi tylko a, makrofagi tylko b) - fosforyzowana tyrozyna tworzy miejscee dla domeny SH2 licznych substratow wewnątrzkomórkowych takich jak PI3K, białko Grb-2 tworzy kompleks z SOS-1 i aktywuje Ras, Plag, RasGAP, fosfataza SHp2, kineza Src - wszystkie te substraty pośrednio lub bezpośrednio aktywuja kineza PDGFR - aktywacja transkrypcji odpowiednich genów.
4. MELATONINA - biosynteza, działanie 1. N-acetylo-5-metoksytryptamina. 2. Hormon szyszynki produkowany w ciemności (pinealocyty szyszynki) - drogą wzrokowa włókna adrenergiczne docieraja do przysadki (układ współczulny)pobudzenei receptorów głównie beta i aktywacja Cyklady adenylowej (cAMP zwiększa aktywnośc N-acetylotransferazy serotoniny). 3. Synteza: tryptofan -(hydroksylaza tryptofanu) 5-hydroksytryptofan -(dekarboksylaza aminokwasów aromatycznych) Serotonina (5-hydroksytryptamina) -(N-acetylotransferaza serotoniny) N-acetyloserotonina -(transferaza hydroksyindolo-O-metylowamelatonina 4.Działanie: wpływa na przysadkę: -antygonadotropowo hamowanie syntezy gonadotropin - antytyreotropowo - antykortykotropowo - antymelontropowo 5.Znaczenie: razem z witaminą B6 stosowana w zaburzeniach snu. *Oprócz szyszynki produkują ją siatkówka i komórki enterchromochłonne. *Dzieci do 12 tygodnia jej nie produkuja - dlatego śpią kiedy są najedzone.
6. HORMON WZROSTU 0. polipeptyd produkowany przez komórki kwasochłonne przysadki 1.wydzielanie hormonu odbywa się pulsacyjnie 2. gen dla hormonu wzrostu znajduje się na długim ramieniu 17 chromosomu w powiazaniu z genami laktogenu łożyskowego 3. GH składa się ze 191 aminokwasów, dwa mostki disiarczkowej 4. Działanie: uwalnianie IGF-1 w wątrobie wątrobie IGF-2 w innych tkankach (somatomedyny powoduja wzrost kości i chrząstek wzrostowych kości (pobudzenie chandro i osteogenezy) 5. GH bez udziału somatomedyn wpływa na gospodarke weglowodanowa powodując pobudzenie glikogenolizy i zwiekszona uwalnianie glukozy z wątroby 6. GH działając na tkanke tłuszczowa zwiększa lipolize i zmniejsza lipogeneze, prowadzac do zwiekszenia stężenia wolnych kwasow tłuszczowych we krwi; dodatni bilans Ca, Mg,P; transport aminokwasów do komórki i synteza białka. 7.Schorzenia: - za dużo GH - gigantyzm, u dorosłych akromegalia - brak lub upośledzone uwalnianie prowadzi do karłowatości przysadkowej 8. izohormon B (właściwy) i izohormon A (posiada tylko właściwości wzrostowe; ale nie ma efektów metabolicznych) 9. konglomeraty zbudowane są z kilku podjednostek podjednostek 10. bigbigGH - rezerwuar hormonu we krwi, wiecej podjednostek izohormonu B niż w konglomeratach 11. transportowany we krwi przy pomocy części zewnątrzkomórkowej receptora. 15. regulacja wydzialnia: POBUDZAJĄCO: działa GH-RH (liberyna), która pobudza faza REM snu, wysiłek, hipoglikemia HAMUJĄCO: działa GH-IH- somatostatyna (IGF-1 na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego)
7. SYNTEZA KATECHOLAMIN 1.Synteza: rdzeń nadnerczy, ciałka trzyzwojowe, OUN 2. należą do nich: adrenalina, noradrenalina, dopomina 3. synteza: tyrozyna -(hydroksylaza tyrozyny[TH]) DOPA(L-dihydrofenyloalanina) -(dekarboksylaza dopa)dopamina -(b-hydroksylaza dopa[DBH]noradrenalina(norepinefryna) -(N-metylotransferaza fenyloalaniny[PNMT])adrenalina(epinefryna) 4. w 50% wiaza się z białkami osocza a w 50% kraza w osoczu 5. wystepowanie katecholamin: OUN, zwoje autonomiczne, rdzen nadnerczy, zakończenia układu współczulnego 6. receptory: a1-miesnie gładkie naczyn (skurcz), serce (zmniejszenie siłu skurczu miesnia), miesnie jelit (rozkurcz) a2 - miesnie gładkie naczyn (skurcz), na zakoczeniach presynatycznych nastepuje zmniejszenie wydzielania NOR (autoreceptor), zmniejszenie agregacji, spadek wydzielania insuliny, spadek lipolizy w tkance tłuszczowej b1 -serce (chronotropowo i izotropowo +), lipoliza tkanki tłuszczowej, wzrost wydzielania reniny przez nerki b2 - glikogenoliza i glukoneogeneaza w wątrobie (wzrost syntezy glukozy); rozkurcz miesni gładkich naczyn, oskrzeli i jelit b3, termogeneza w mięśniach szkieletowych, lipoliza w tkance tłuszczowej 7. aminy katecholowe są rozkładane przez MAO (monoksygenaza aminowa), COMT - metylotransferaza-O-katecholowa), z adrenaliny i noradrenaliny powstaje kwas MHM, z serotoniny powstaje kwas homowanilinowy
8. HORMONY ŁOŻYSKA - wymienić, charakterystyka 1. Podział: sterydowe, peptydowe (łożysko zachowuje się jak przysadka w trakcie ciązy - wydziela wszystkie hormony takie jak przysadka poza aCH). 2. Hormony sterydowe: Łożysko samo w sobie nie potrafi syntetyzować hormonów sterydowych. Nie posiada bowiem pełnego garnituru enzymatycznego. Pozyskuje więc niektóre pośrednie związki z kory nadnerczy płodu. Nazywa się to jednostka płodowo-łożyskowa (funkcjonalne sprzężenie między nadnerczami płodu a łożyskiem). Kora nadnerczy płodu produkuje siarczan-DHEA który w jego wątrobie jest hydroksylowały do 16-hydroksysiarczanu DHEA a nastepnie w łożysku przekształcany w estriol i transportowany do krwi matki (jeden z parametrów pracy łozyska w teście potrójnym). Samo łozyska może produkowac progesteron z cholesterolu pobranego od matki (ocena gestagenów łozyska w teście potrójnym) - w wątrobie matki metabolizowany do pregnandiolu i wydalny z moczem. A. Estrogeny - estriol (główny), estradiol, estron - w mniejszym stopniu. B. Gestageny - progesteron, androgeny - do syntezy estrogenów 3. Hormony peptydowe: A. hCG - gonadotropina kosmówkowa wpływa na ciałko żółte pobudzając syntezę progesteronu; prawdopodobnie stymuluje czynność kory nadnercza płodu oraz działa tyreotropowo - glikoproteina, 2 podjednostki - alfa i beta - sekwencja alfa podobna jest do sekwencji alfa LH, fSO, TSH - różnia się tylko podjednostki beta - dlatego istnieje ryzyko reakcji krzyżowych - przeciwciała uzywane w testach ciążowych musza być swoiste (szczególnie rzecz biorąc chodzi o LH - owulacja i przekwiatnie u kobiet - duże stężenie LH w moczu). Test ciązowy wykorzystuje metodę immunochromatograficzną. B. HPL - ludzki laktogen łożyskowy (skrzyżowanie hormonu wzrostu z prolaktyną) C. hormon tyreotropowy łożyska (u kobiet w ciązy spada dzięki niemu TSH i kobiecie powiększa się tarczyca fizjologicznie) *Bloki enzymatyczne: 1. 21-hydroksylazy nie powstaje kortyzon i kortykosteron (i aldosteron) zespół nadnerczowo-płciowy brak kortyzonu - brak sprzężenia ujemnego przysadki wzrost ACHT - kora nadnerczy wytwarza testosteron - hiperandrogenizacja 2. 11 hydroksylazy i 18-hydroksylazy powstaje DOCA za duzo sodu, nadciśnienie 3. 17-hydroksylazy - nie powstaja androgeny i estrogeny
9. DHEA - metabolizm 0. dehydroepiandrosteron, synteza - warstwa siateczkowata kory nadnerczy; zwiększa anabolizm mięśni; powstaje w szlaku delta5 z 17-a-hydroksypregnenolonu dzieki C17-20liazie, może być przekształcany przez dehydrogenaza 17-bhydroksysteroidowa do androstendionu lub przez delta5,4 izomeraze do androstendionu; wydalny jest z organizmu przez nerki jako siarczan 1. Jednostka płodowo-łożyskowa: kora nadnercza płodu produkuje związek o nazwie siarczan-DHEA, w wątrobie jest hydroksylowały do 16-hydroksysiarczany DHEA; w łożysku najpierw odcieciu ulega grupa siarczanowa i z 16-hydroksys-DHEA syntezowały jest estriol czyli główny estrogen
11. ACE 1.Enzym konwertujący, który przekształca AT-1(10) do AT-2(8) w płucach 2. gen na 17 chromosomie 3.Inne funkcje ACE: - degraduje substancje P (działanie wazodilatacyjne), bradykinine, prostaglandyny i prostacykliny, endogenne peptydy opioidowe, LH-RH (luliberyne) 4. W układzie tkankowym ACE odgrywap oboczne znaczenie, na drodze klasycznej powstaje zalednie 20% AT-II, natomiast pozostałe 80% powstaje przy układzie chymazy 5.Inhibitory: kaptopryl - obniżenie RR; równoczesnie blokowanie degradacji bradykininy który uwalnia NO i powoduje wazorelaksacje.
12. STRUKTURA POMC 1.Proopiomelanokortyna 2. Synteza: płat przedni przysadki i pośredni, podwzgórze, płuca, przewód pokarmowy i łożysko 3. POMC ulega hydrolizie na pewne składowe, które wykazują następujące działanie: A. ACTH (adrenokortykotropina) - wzrost nadnerczy i wydzielanie steroidów; z tego a-MSH i CLIP B. melanotropina (y-MSH) - rozproszenie melaniny w skórze, uczenie się, wzrost komórek Sertolego C. b-LPH(lipotropina), lipoliza, mobilizacja kwasów tluszczowych D.b-endorfina-analgezja, zachowanie, emocje, żywienie, uczenie się, regulacja temperatury i ciśnienia tetniczego E. fragment N-końcowy(1-131) POMC nasila działanie ACTH w zakresie wydzielania sterodiów
13. LEPTYNA - mechanizm działania 1. anoreksygeniczny (hamujący łaknienie) hormon białkowy - adipokina 2. gen leptyny (OB.) u człowieka zlokalizowany jest na 7 chromosomie 3. receptory błonowe dla leptyny maja budowe własciwa dla rodziny cytokin i znajduja się w OUN (podwzgórze, splot naczyniówkowy) oraz w tkankach obwodowych (tarczyca, nadnercza, jądro, jajnik, prostata, łożysko) -głównym źródłem leptyny jest tkanka tłuszczowa 4. Syntezę eleptyny pobudza: insulina, glikokortykosterodiy, TNF-a, estrogeny 5. Synteze leptyny obniża: aktywacja b2-adrenergiczna, androgeny, wolne kwasy tłuszczowej, hormon wzrostu, agoniści aktywujący receptor y; proliferacja peroksysymów (PPAR-y) 6. Leptyna przechodzi przez barierę krew-mózg do OUN, gdzie w podwzgórzu w jądrze łukowatym hamuje synteze neuropeptydu Y(przez receptor katalityczny i kinaze Janus) i białka AGAP 7. Leptyna zwana jest hormonem sytości 8.W hepatocytach leptyna nasila hamujący wpływ insuliny na wątrobową produkcję glukozy 9.w komórkach b trzustki insulina hamuje sekrecje insuliny 10. Leptyna stymuluje oś podwzgórze-przysadka-tarczyca oraz oś podwzgórze-przysadka-gonady, podwzgórze-przysadka-nadnercza. 11. inne fukanej leptyny: regulacja masy ciała, dojrzewania płciowego, stymulacja Erytreo, granulocyto, monocytopoezy, funkcja odpornosciowa, wzrost RR, wzrost czestisci pracy serca, działanie antydiuretyczne, hipertermia, regulacja laktacji
15. FSH/LH - wpływ na jądro 1.FSH - warunkuje prawidłowy przebieg spermatogenezy i wpływa na komórki Sertolego. 2. LH -pobudza wydzielanie testosteronu przez komórki Leydiga(śródmiąższowe), w okresie życia płodowego pobudza wytwarzanie w jądrze czynnika zstępowania jąder. *u kobiet: FSO - dojrzewanie pęcherzyków pęcherzyków jajnikach i wzmaganie wytwarzania estrogenów estrogenów LH pobudza jajeczkowanie
16. ACTH, pobudzanie 1. Hormon adrenokortykotropowy = adrenokortykotropina 2. Budowa - jeden łańcuch polipeptydowi zawierający 39 aminokwasów. 3. Aktywnośc ACH zalezna jest od 20 aminkowasowego N-końcowego łańcucha. 4. Głównym czynnikiem uwalniajacum ACH jest CRH (kortykoliberyna - hormon uwalniający kortykotropine) - w przednim płacie przysadki mózgowej. 5. Hamowanie wydzielania ACTH nastepuje pod wpływem sprzężenia zwrotnego ujemnego - duze stężenie ACTH hamuje CRH 6. Wydzielanie ACTH wykazuje rytm dobowy - maksimum wydzielania o 8.00. ACTH pobudza kore nadnerczy do produkcji glikokortykosteroidów.
17. ADH - co pobudza wydzielanie, struktura 1. Wazopresyna: nanopeptyd, produkowany w jądrze nadwzrokowym podwzgórza - transportowana do płata tylnego przysadki z neurofizyną - tzw. Neoruhormon podwzgórza. 2. Co pobudza wydzielanie: hipernatremia(wzmożone zatrzymywanie wody), zmniejszone ciśnienie (pobudzenie baroreceptorów w lewym przedsionku serca i zatoce tętnicy szyjnej) oraz angiotensyna II - działa ośrodkowo i powoduje wzrost wydzielania wazopresyny. 3. Sygnały hamujące wydzielanie: alkohol, stres. 4. Działanie: - zwiększa wchłanianie wody w cewce zbiorczej nerki - powoduje skurcz naczyń krwionośnych - efekt hipertensyjny (w obodowodywch tetniczkach oporowych, tettnice wiencowe i mózgowe się rozszerzaja - rózne receptory). -skurcz mięśni macicy, - wpływ na hormony przedniego płata przysadki (uwalnianie ACTH, GH, TSH) - induktor proliferacji pewnych linii komórkowych - komórkowych łagodnej hemofilii pod wpływem wazopresyny dochodzi do odłaczenia od śródblonka czynnika VIII; w ciezkiej hemofilii podawanie ADH nic nie daje) - wspomaga procesy pamięciowe 5. niedobór ADH - moczówka prosta (uszkodzenie podwzg®óza, drogi endokrynnej) 6. nadmiar wazopresyny = zespół Szwarz-Battera (guzy podwzgórza, płuca), zatrzymywanie wody w organizmie (obrzek płuc, mózgu)
18. KORTYZOL 0. synteza: 17-hydroksyprogesteron 11-deoksykortyzol (21-hydroksylaza) kortyzol (11-b-hydroksylaza); transport z transkortyną (75%), albumina 15%, postac wolna 10% - postac aktywna 1. działanie hiperglikemizujące (nasilenie procesów glukoneogenezy (synteza ze składników niecukrowych 2. działanie kataboliczne na triglicerydy obecne w komórkach (działanie lipolityczne - ale tylko w niektórych lokalizacjach) głównie w obrębie skóry karku, górnej połowy ciała ma działanie lipogenetyczne za pośrednictwem insuliny 3. działanie kataboliczne na przemiane białek we wszystkich tkankach obwodowych 0 jedynie w wątrobie ma działanie anaboliczne (synteza białek) 4. wzrost wchłaniania NA w nerkach i spadek wchłaniania K 5. krwiotworzenie (nasilenie erytropezy i syntezy Hb) 6. granulocytopoeza (przede wszystkim uwolenie z puli marginalnej) 7. spadek liczby eozynofile 8. spadek liczby limfocytów, zanik grasicy 9. wzrost liczby trombocytów 10.działanie przeciwzapalne - glikokortykoidy blokuje uwalnianie kwasu arachidonowego z blon komórkowych i nie powstaja prostaglandyny które sa mediatorami procesu zapalnego; hamowanie migracji i chemotaksji limfocytów; hamowanie syntezy mediatorów reakcji zapalanej (histamina, serotonina, bradykinina) 11. synteza: alergie, astma, zapalenia, substytucja, wstrząs anafilaktyczny, toksyczny, kardiogenny, hipowolemiczny, choroby krwi o charakterze autoimmunologicznym (białaczki limfatyczne), choroby nerek, choroby układu nerwowego, choroby skóry 14. MECHANIZM TRANSREPRESJI 1. Dotyczy hormonów glikokortykosterodiowych - hormon łaczy się tylko z jednym receptorem. 2. Hormon łaczy się z TRE przez co blokowane są czynniki transkrypcji o działaniu pozapalnym. 3. Jest to działanie korzystne, przeciwzapalne: -uniemozliwia łaczenie się NFkB z TRE - blok syntezy IL-1b, IL-6, IL-8, GM-CSF, TNF-a, ICAM-1, VCAM-1, RANTES - białko AP1 nie może się wiązac z odpowiednimi miejscami 4. GR+GCS nie ulega dimeryzacji - dlatego przyłacza NFkB i Ap-1 (aktywator protein). Dlatego Dlatego syntetycznych glikosterydach powinien dominowac efekt transrepresji nad transaktywacja Transaktywacja:działanie korzystne/niekorzystne hormon łaczy się z dinerem receptora - działanie na GRE (miejsce wazace glikokortykosteroidy) - odpowiedz: - synteza: lipokortyny (hamuje fosfolipaza A), receptora II dla IL-1, inhibitor protezy leukocytarnej - hamowanie NFkB, rubonukleazy - hamuja GM-CSF, COX-2 - spadek syntezy: IL-1,6,11,13, GM_CSF, TNF-a, MMP-9, RANTEM, EOTAXYNA, iNOS-powstajha peroksynitryle
19. CYKL INOZYTOLOWY 1. regeneracja fosfoinozytów blonowych po zadziałaniu na nich fosfolipazy C 2. Po zadziałaniu fosfolipazy C na difosforan fosfatydyloinozytolu powstaje IP3 i DAG 3. IP3 może zostac ufosforylowany do IP4, 5, 6 (funkcja nieznana-OUN) albo defosforylowany - CYKL INOZYTOLOWY - IP3 - IP2 - IP - INOZYTOL (reakcje te zachodza w cytoplazmie) - to przekształcenie hamują jony litu (lit w stanach maniakalno depresyjnych jest stosowany; niekompetycyjnie hamuje inozytylomonofosfoesteraze; 4. CYKL LIPIDOWY: powstaniue CDP-DAG zachodzi kolejno DAG (fosforyzacja) kwas fosfatydowi CDP-DAG 5. regeneracja PIP2 zahcodzi zachodzi błonie: Inozytul + CDP-DAG PI[fosfatydyloinozytol] (fosforyzacja w pozycji 4) PIP (fosforyzacja w pozycji 5) PIP2 6. IP4 i PA otwieraja od środka kanał SMOC - wapń dostaje się do komórki. 7. DAG aktywuje kinaze białkową C, 1,4,5-trifosforanfosfatydyloinozytolu otwiera kanały wapniowe IP3 zalezne powodując wzrost stężenia Ca w cytoplazmie * kinezy tyrozynowe receptorów czynników wzrostu mają zdolnośc także aktywacji 3-kinazy fosfatydyloinozytolu (PI-3K) - powoduje ona dalsza fosforyzacje PtdIns (4,5)P2 i powstaje PtdIns(3,4,5)P3; INSP3 - trifosfoinozytol ulega cyklowi inozytolowemu.
20. ENDORFINY - działanie 1. hormony peptydowe pochodzące z POMC - proopiomelanokortyny - endogenne opioidy (z POMC pochodzi beta-endorfina) 2. agoniści receptoró opioidowych mi - pobudzenei ich powoduje stany euforyczne, zniesienie bólu, dobry nastrój 3. działanie endorfin pobudza: śmiech, stres, rózne pokarmy, seks 4. endorfiny dzieli się na: zawierające metenkefalinę (metenkefalina, endorfina, peptyd F), zwierające leu-endorfinę (neoendorfina, dynorfina), nie zawierajace enkefalin (kyotrofina, neokyotrofina, dermorfina, kazomorfina, cytorfina, hemorfina) 5.bEND - wiąże się z receptorami opioidowymi MOR i DOR, włókna b-endorfinowe występują licznie w substancji szarej okołowodociągowej.
22. KALMODULINA, aktywacja, efektory 1. białko wapnio zależne, regulatorowe, o masie około 17 000, bogata w reszty kwasu asparaginowego. 2. homologiczne w budowie i strukturze do tropiny C. 3. Ma 4 miejsca wiążące wapń. Jego aktywnośc nie zalezy od wit. K - brak gamma-karboksylacji jak dla innych białek wiążących wapń. 4. Po wysyceniu miejsc wiążących następuje zmiana struktury konfirmacyjnej. 5. Układ kalmodulina-Ca wpływa zarówno na białka enzymatyczne jak i nieenzymatyczne (w zależności od białka traca albo zyskuja one aktywność) 6. Efekty: przekaźnictwo sygnału, skurcz mięsnia, metabolizm lipidów lipidów węglowodanów. 7. Inhibitory: chlorpromazyna,. lewomepromazyna, haloperidol, fluspirilene, penfluridol,. pimozyd i trójfluoroperazyna 8.Białka docelowe kalmoduliny: fosfodiesterazy nukleotydów cyklicznych, Cyklady, ATP-azy zalezne od wapnia, oksydaza NADPH, metylaza fosfolipidowa, kineza lekkich łańcuchów miozyny, fosfofruktokinaza.
23. TNF-a, miejsce biosyntezy, induktory, efekt działania 1.czynnik nekrozy nowotworów - powszechnie znany jako kahektyna (od łacińskiego slowa wyniszczenie) 2. Ma działanie silnie kataboliczne (dlatego powoduje wyniszczenie w nowotworach, niedożywieniach gdzie wydzielane są duze ilości TNF-a). 3.Synteza: ma mase czasteczkową 26kDa(182 aminokwasy) - zostaje wbudowany w błonę - potem działa enzym proteolityczny, który uwalnia częśc TNF-u do krążenia - w łożysku naczyniowym powstaje homotrimer, który krąży z krwią. Synteza jest głównie indukowa głownie w makrofagach makrofagach odpowiedzi na różne stymulatory, endotoksyny bakteryjne, wirusy, pasożyty (inne komórki też go produkują-adipocyty, keratynocyty, fibroblasty, neutrofile, mastocyty oraz niektóre limfocyty). 4. Działa na komórkę docelową przez NF-kB (prowadzi to do przeżycia komórki), a w innych komórkach działa przez układ sfingomielony jako wtórnego przekaźnika indukując apoptozę. Są 2 typy receptorów - TNF-R1 o TNF-R2. 5. FUNKCJE: -cytotoksycznośc dla komórek transformowanych -w normalnych komórkach diploidalnych stymuluja proliferację (fibroblasty), różnicowanie (komórki szpiku kostnego), aktywację (monocytów) -indukcja syntezy różnych cytokin (np. CRP przez wątrobę) - działanie przeciwwirusowe (DNA i RNA wirusa) - rozwój łuszczycy - wzrost syntezy molekuł adhezyjnych 6. Działanie biologiczne: przeciwnowotworowe, immunomodulujace, anoreksja, kacheksja, wstrząs septyczny, hematopoeza. Limfocyty T po rozpoznaniu antygenu nowotworowego przekazuja informacje monocytom i makrofagom makrofagom te wydzielania TNF-a, który działa litycznie na zmienioną komórkę. Uczestniczą w tym też limfocyty NK - czyli, naturalni zabójcy/ 7. Leki hamujące wydzielanie są stosowane w leczeniu chorób autoimmunologicznych (np. Etanercept w RZS) - oraz choroba Leśniowskiego-Crohna!
24. ALDOSTERON - wpływ na gospodarkę mineralną 1. mikeralokortykosteroid produkowany w warstwie kłebkowatej kory nadnerczy (+DOCA-dezoksykortykosteron) 2. w 80% transportowany w postaci wolnej, w 20% z albuminami i globulinami 3. wydzielany pod wpływem angiotensyny II, działa na receptor AT1 powodujac wzrost wchłaniania Na+ i wpadek wchłaniania zwrotnego K+ 4. hiperaldosteronizm - zespół Conna 5. synteza: cholesterol(desmolaza cholesterolowa), pregenenolon(3-b-hydroksysteroid dehydrogenese), progesteron(21-hydroksylaza), deoksykortykostero(11b-hydrokssylaza)n, kortykosteron(18-hydroksylaza, 18-dehydroksydehydrogenaza), aldosteron
26. STRUKTURA RECEPTORA METABOTROPOWEGO 1. domena zewnątrzkomórkowa, śródbłonowa, wewnątrzkomórkowa dla białka estrogenów 2. defekty białek G: toksyna cholery - hamuje podjednostke a hamując GTP-aze i utrzymuje się duzy poziom cAMP - biegunka / tak samo działa toksyna krztuścia tyle ze uniemozliwia oddziaływanie podjednostki a z receptorem 3. Funkcje: - cyklaza adenylowa - cAMP - kineza A -cyklaza guanylowa -cGMP - kineza G(ANP) -fosfolipaza C - fosfolipiza A2 - fosfolipiaza D - fosfodiesteraza - wzwód (metaloksatyny i viagra jako inhibitory) -regulacja pompy wapniowej -przekazanie sygnału mitogennego -otwieranie / zamykanie kanałów jonowych
27. OKSYTOCYNA 1. nanopetyd cykliczny, produkowany w jądrze przykomorowym, transportowany do tylnego płata przysadki z neurofizyną; różni się od wazopresyny dwoma mainokwasami 2. Sygnały do wydzielania: rozciąganie szyjki macicy, drażnienie brodawek sutkowych, hipernatremia, obniżenie ciśnienia; zagęszczenie krwi i obniżenie ciśnienia 3. Działanie: - skurcz mięsni macicy ciężarnej - kurcząco na mięsnie przewodu pokarmowego - działanie galaktokinetyczne - skurcz miesni przewodów wyprowadzających mleko - kurczenie mięsni gładkich naczyń (60x słabiej niż wazopresyna) - wpływ na pęcherz moczowy - działanie antydiuretyczne - wpływ na przysadke mózgowa, ale uwalnia inne hormony niż wazopresyna (uwalnianie FSO, LH, TSH) - hamowanie zapamiętywania i przypominania
28. PROTAKTYNA, budowa, funkcja 1. PRL, wydzielanie pobudzane przez ssanie brodawki, wydzielanie TRH, działanie VIP-u, wydzielanie jest hamowane przez domainę 2. Zdążają się sytuacje nadmiaru protaktyny (nie niedoboru dlatego jej się nei stosuje w lecznictwie) 3. Działanie: - mammotropowe - powiększenie piersi i kształtowanie gruczołu - laktotropowe występujące w okresie ciązy, wydzielanie protaktyny rośnie i to jest tworzenie mleka - działanie antyestrogenowe - działanie antyandrogenowe - w diagnostyce niepłodności męskiej oznacza się stężenie prolaktyny
32.NGF- efektory, produkcja 1. Czynnik wzrostu nerwów - właściwie grupa związków o działaniu neurotroficznym. 2. Bardzo duża homologia sekwencji - 90% między gatunkami (mysza, szczura i człowiekiem). 3.Reaktywnośc krzyżowa, międzygatunkowa (komórki ludzki ex vivo pobudzane sa przez NGF niezależnie od jego pochodzenia) 4. Synteza - tkanki otaczające nerwy - mastocyty, limfocyty, PMN, keratynocyty, melonacoty, nabłonek gruczołów dokrewnych. 5.Funkcje: 1.SNP - tworzenie nerwów czuciowych(czaszkowych?) i autonomicznych; 2.SNC - regeneracja nerwów po uszkodzeniach; 3.modulowanie wydzielania neuroprzekaźników; 4.udział w percepcji bólu - moduluje bo wieksze znaczenie maja endogenne peptydy opioidowe (enkefaliny, endorfiny); 4.wpływ na mastocyty
33. SMOC, ROC, występowanie 0. wszystkie kanały wapniowe są receptorami jonotropowymi 1. VOC - kanał wapniowy sterowany potencjałem 2. ROC - kanał wapniowy sterowany receptorem - klasyczny receptor jonotropowy, kiedy przyłącza się do kanału (właściwie jego domeny zewnątrzkomórkowej) jakiś czynnik otwiera się on i wpuszcza jon do komórki; żeby działał gradient Ca musi być skierowany wewnatrzkomorkowo 3. SMOC - kanał sterowany wtornym przekaźnikiem - otwierany poprzez ligand (którym jest przekaźnik II rzędowy) działający po wewnętrznej stronie błony komórkowej - nie otwiera go substancja działająca z zewnątrz na receptor lecz powstający wewnątrzkomórkowo second-messenger - efektem otwarcia kanału SMOC od środka jest napływ jonów Ca2+ do wnętrza komórki z przestrzeni zewnątrzkomórkowej (stężenie jonów wapniowych wapniowych płynie zewnątrzkomórkowym jest większe niż w płynie wewnątrzkomórkowym) - ligandami otwierającymi ten kanał są IP4 powstały po fosforyzacji IP3 oraz PA (kwas fosfatydowi powstały po fosforyzacji DAG - diacyloglicerolu)
34.GLIKOKORTYKOIDYprzedstawiciele, biosynteza, efekty dzialania,wplyw na gospodarke - hormony kory nadnerczy(synteza: warstwa pasmowata), które regulują przemiany białek, węglowodanów węglowodanów tłuszczów -zalicza się do nich kortyzon, kortykosteron, kortyzon
35. NO-synteza, miejsce, enzymy, wpływ na układ naczyniowy [inhibitory] 1.EDRF = czynnik relaksacyjny pochodzenia śródblonkowego - inna jego nazwa 2. powstaje dzięki enzymowi - synteza tlenku azotu (aktywna w formie homodimeru) - substratem do syntezy NO jest arginina - oprócz NO powstaje L-cytrulina(pośrednim produktem działana NOS jest hydroksyarginina - NOHA) -[kofaktorami syntezy tlenku azotu są: tetrahydrobiopteryna, NADPH, FAD, kompleks CaM(kalmodulina-wapń) A. Neuronalna (nNOS, bNOS, cNOS, typ I) - konstytutywna ekspresja w układzie nerwowym; powoduje uszkodzenie neuronów np. w czasie udaru mózgu (działanie więc jej jest niekorzystne); aktywator receptora - NMDA, kwas glut. B. indukowana / makrofagowa (iNOS, mac NOS, typ II) - związana z układem odpornościowym - induktory iNOS: INFy, Tynfa, TNFb, Il-1, LP5; RFT(O22-; anionorodnik ponadtlenkowy łącząc się z No dają peroksynitryle i peroksyazotyny, które uszkadzają genom; zmieniaja właściwości błony cyt.,wydzielanie z mit. Kolejnych rodników ponadtlenkowych C. endotelialna (eNOS, cNOS, typ III) - enzym o ekspresji konstytutywnej - związana z wazorelksacja naczyń krwionośnych - jej aktywatory: Ach, receptor dla bradykininy typu II, receptor a-2adrenergiczny; inaktywator; hemoglobina, ADMA eNOS --> arginina transportowana jest do komórek śródbłonka przez transporter CAT1-4(kationowy transporter aminokwasów), pod wpływem tlenu powstaje L-cytrulina i NO, który opuszcza komórkę i wędruje do ściany naczynia NO który zmienia konformacje Cyklady guanylowej cytozolowej i z GTP powstaje cGMP prowadzac do wazorelaksacji [SGCrsGC1a przekształca GTP] 3.Inne funkcje; hamuje agregacje płytek krwi, w OUn neromediator (pamięc); w SNP - neromediator, reguluje perystaltyke; mechanizmy immunologiczne 4. Najsilniejszym mediatorem uwalniania NO ze sciany naczyniowej jest acetylocholina. 5. NO ważny jest w mechanizmie erekcji *oprócz NO wazodilatacyjnie działają: prostacyklina, EDHF (śródbłonkowy czynnik hiperpolaryzujacy, bradykinina receptor PK2, histamina / działanie przeciwstawne maja Ang II, endoteliny, tromboksan A2
36.RECEPTORY ANGIOTENSYNY I. AT1 - sprzężony z białkiem G,(aktywacja fosfolipazy C) jego pobudzenie prowadzi do powstania IP3 i uwolnienia się jonów Ca z ER - za pośrednictwem białka G dochodzi do otwarcia kanałów błonowych czyli ROC -napływ do wnętrza komórki Ca aktywuje układ kalmodulina-Ca dochodzi do aktywacji kinaz białkowych kalmodulinozależnych - skurcz mieśni gładkich i wazokonstrykcja -występowanie: wiele miejsc -ekspresja konstytutywna receptora AT1 - funkcje: A. wzrost wydzielania aldosteronu i wzrost resorpcji NA B. wzrost wydzielania wazopresyny C. pobudzenie ośrodka pragnienia, wzrost uwalniania noradrenaliny i adrenaliny, wzrost wydzielania aCH ach tym samym glikokortykosteroidów D. proliferacja miocytów F. wzrost ECM ( w patologii wzrost włóknienia tkankowego)tkankowego. G. mocyty/ mrakfoagi - Ang, MMP, TF - efekt prozakrzepowy II. AT2 - jego pobudzenie prowadzi do aktywności fosfataz - wyciszenie wszystkich efektów, które zostały uruchomione przez kaskadę kinaz - jego pobudzenie : zahamowanie wzrostu komórek i działanie apoptotyczne - funkcje: bezpośrednia aktywacja syntezy NO bo synteza bradykininy de novo działa na receptor BK2 i aktywuje synteze NO - efekt rozkrucz naczyń i obniżenie RR, pośrednio mediowane NO - wystepowanie receptorów AT2 - tylko u płodu ( w stanach fizjologii) - ekspresja indukowana uszkodzeniem ściany naczyniowej, obniżenie resorpcji NA w nerkach, wazorelaksacja i hamowanie proliferacji komórek
37. POMPA NA/K, występowanie, mechanizm działania, inhibitory 1.enzym czerpiący energię z ATP = ATP-aza Na/K, heterotetramer blonowy, cykl enzymatyczny trwa 10 ms 2. jest to antyport (3 Na na zewnatrz, 2 K do wewnątrz) 3.w części wewnątrzkomórkowej posiada miejsce wiązania jonów sodowych, oraz miejsce w którym następuje hydroliza ATP - uzyskana energia pozwala na wyrzucenia jonów Na na zewnatrz komówki, czyli wytworzenie gradientu. Jednoczesnie wepuszczane sa do wnętrza jony potasu 4. enzym jest punktem uchwytu glikozydów nasercowych, których przedstawicielem jest jego broker - strofantyna (działanie izotropowe dodatnie).
38.BIAŁKA G funkcja (małe i duże) struktura, mechanizm aktywacji, funkcja 1. polimorficzne białka majace aktywnośc GTP-azy 2. małe białka G (czyli inaczej białka Ras) - związane z receptorem katalitycznym - czynniki wzrostu łacza 2 czasteczki powodując uaktywnienie domeny katalitycznej kinezy tyrozynoswoistej lub serynowo-tyrozynowej - fosforyzacja przez tą pierwszą białka adoptarowego Ras (małego białka G) - powstaje GTP - autofoforylacja receptora (possitive fidback lub inaktywacja), fosfolipaza C (izoenzym gamma) i generowanie wrótnych przekaźników: IP3, DAG 3. duże białka G - zbudowane z 3 podjednostek: alfa połaczonej z GDP, beta i gamma - maja aktywnośc GTP-azową (zdolnośc do hydrolizy GTP) -w warunkach spoczynkowych receptor nie wykazuje powinowactwa do białka G - w czasie kiedy ligano przyłączy się do czesci zewnątrzkomórkowej receptora metabotropowego zmienia się konformacja czesci wewnątrzkomórkowej i to sprawia, że białko G może się do niej przyłączyc - przyłacza się podjednostka alfa, skutkiem tego jest aktywacja białka G - skutkiem aktywacji białka G jest: A. przyłączenie GTP(wymiana z GDP) podjednostka alfa odłacza się od kompleksu i tworzy tzw. Aktywną podjednostkę a, powstały kompleks by również staje się aktywny - obydwa kompleksy działają na swoje bialka docelowe B. podjednostka alfa znajduje związek w formie nieaktywnej i po polaczeniu z tym kompleksem bialko staje się bialkiem aktywnym i wykazuje swoje dzialanie C. aktywność GTP-azowa białka G prowadzi do hydrolizy GTP, wskutek czego białko staje się nieaktywne (przyłacza diner by i na miejsce GTP w wyniku hydrolizy powstaje gTP) - koniec aktywności oby komponentów nastepuje w momencie hydrolizy GTP przez podejdnostke a - białko G jest swoistego rodzaju adaptorem miedzy receptorem metabotropowym a białkami docelowymi -efektory białek G: bezpośrednie (kanał jonowy, translokazy[permeazy - zajmujące się transportem dokomórkowym]) pośrednie (enzymy, które sa aktywowane transportem dokomórkowym, enzymy te generują wtórne przekaźniki; cyklaza adenylowa; cyklaza guanylowa; fosfolipaza C, D - synteza wtórnych przekaźników wywodzących się z fosfolipidów; fosfolipaza A2 - zaangazowana w kaskade kwasu arachidonowego; fosfodiesteraza cGMP - enzym degradujący cGMP)
39.ANDROGENYsynteza, działanie, metabolizm [wpływ na gospodarkę lipidowa i białkowa] 1. synteza: powstaja z pregnenolonu w 2 szlakach: delta 4 - izomeraza przekształca pregenenolon w progesteron; 17-hydroksylacja do 17-hydroksyprogesteronu, liaza do androstendionu i dehydrogenaza 17-bhydroksysteroidowa do testosteronu 2. powstaja w korze nadnerczy (w. siatkowata, komórkach Leydiga i komórkach wnekowych jajnika) 3. androgeny: DHEA, androstendion, testosteron, dihydroepiandrosteron) - ten ostatni powstaje dzieki 5-a-reduktazie w pęcherzykach nasiennych, gruczole sterczowym i skórze. 4. Działanie płciowe: - różnicowanie przewodó śródnercza - maskulinizacja podwgórza -powiekszenie pracia, moszny, prostaty, inicjacja spermatogenezy, mutacja głosu, inicjacja spermatogenezy 5. Działanie pozapłciowe: - działanie anaboliczne w zakresie syntezy białka - androgeny działaja na OUN pozwalając znosic duze wysiłki fizyczne, przerost masy miesniowej - stymulacja wzrostu kostnego - stymulacja erytropoetyny - niekorzystny wpływ na gospodarke lipidowo, wzrost LDL i spadek HDL - hiperglikemizujacy wpływ na gospodarke weglowodanową - wzrost resorpcji sodu i spadek resorpcji potasu 6. Zastosowanie: hipogonadyzm pierwotny, zastosowanie anaboliczne, podwyższenie libido, zastosowanie substytucyjne ANTYANDROGENY: hiperandrogenia u kobiet, u mężczyzn po nowotworze prostaty aby usunąć ich wpływ na ten gruczol: flutamind/ hydroksyflutamid, octan cytochromu, spironolakton, glikozy naparstnicy, cymetydyna
41.KALCYTONINA 1. Powstaje w komórkach C układu APUD (głównie tarczycy) 2. Kalcytonina jest kodowana przez gen wspólny dla niej i CGRP 3. Produktem genu jest peptyd prekursorowi - obejmuje dwa związki - kalcytonine i katakalcyne 4. katakalcyna nasila działanie kalcytoniny 5. Działanie - Kości (hamuje osteolize osteoblastyczną, pobudza syntezę macierzy kostnej) - Nerki (wzrost wydalania fosforanów, wzrost wydalania jonów Ca) - przewód pokarmowy (hamuje wydzielania gastryny, soku żołądkowego i trzustkowego; hamuje wydzielanie glukagonu - leczenie zespółu Zollingera-Ellisona oraz ostrego zapalenia trzustki w którym wystepuje nadaktywacja wydzielania soku trzustkowego) - OUN (wzrost wydzielania endorfin - działanie przeciwbólowe, hamowanie łaknienia 6. Zastosowanie praktyczne: leczenie osteoporozy, choroba Paleta, ostre zapalenie trzustki, hiperkalcemia, hipergastrynemia 7. Patologia: rak rdzeniasty tarczycy - komórki C zmienione nowotworowa produkuja kalcytonine, dodatkowo gastryne, VIP, prostaglandyny - przy hipokalcemii dochodzi do wzrostu PTH osteoliza kosci
42.HORMONY TARCZYCY
44. TGFb 1. Transformujący czynnik wzrostu typu beta 2.Posiada kilka izoform (od 1 do 5) - u człowieka występują tylko 3; najbardziej aktywne są formy 1 oraz 2; ich aktywnośc przejawia się w powinowactwie do receptora. 3. Posiada swoisty receptor dla TGF-beta - w zależności od stężenia działa mitogennie albo antymitogennie. 4. Substancja o potencjalnym działaniu antymiażdzycowym - w związku ze swoją działalnością hamowania proliferacji. 5. Receptor katalityczny - 2 częsci się łącza po zadziałaniu TGF-beta aktywacja kinezy tyrozynoswoistej aktywacja białek wzrost komórek, angiogeneza, wzrost ruchliwości komórek / w innych przypadkach antyprofileracja i indukcja apoptozy (zaleznie od stężenia i rodzaju komórki na którą dziala). 6.FUNCKJE: - silny mitogen dla komórek mezenchymalnych - wzrost ekspresji genów dla kolagenu i elastyny) - zwiększenie syntezy i zmniejszenie degradacji tkanki łącznej (wzrost ekspresji inhibitorów enzymów proteolitycznych lub zmniejszyc aktywność enzymów proteolitycznych - mniej tkanki się rozpada) - embriogeneza różnych narządów i układów -stymulacja gojenia się ran i regeneracja tkanek w przypadku ich uszkodzenia (działanie raczej wątpliwe i niewielkie) - hematopoeza (tworzenie krwi) - dzialanie immunosupresyjne i przeciwzapalne (kontrola sieci cytokin zalezną od interferonów interferonów interleukin) -aktywuje monocyty i makrofagi (zwiększenie odpowiedzi immunologicznej) - potencjalne działanie przeciwmiażdzycowe
45. ESTROGENY + pozapłciowe efekty 1.przedstawiciele - estron (powstaje w skórze, wątrobie, tkance), estradiol (główny estrogen jajnikowy), estriol (główny estrogen ciązowy) 2. działanie płciowe: - przerost błony śluzowej macicy, zwiekszenie ukrwienia - wspływ na jajowód - jajowód pochwie wzrasta ilośc komórek powierzchownych powierzchownych sluzowce -sutek - stymulacja wzrostu tkanki gruczołowej -działanie na os podwzgórze-przysadka-gonady 3. działanie pozapłciowe: - anabolicznie na kosci - zahamowanie wydzielania IL-6 przez osteoblasty - brak sygnały do osteolizy - korzystny wpływ na gospodarkel lipidowa - spadel LDL, wzrost HDL - hiperglikemizująco -wzrost sodu, spadek potasu -aktywacja 1-a-hydroksylazy w nerce - wzrost wchłaniania Ca - synteza czynników II, VII, IX, X, fibrynogenu krzepnięcia w wątrobie - synteza NO i PGI2 w śródblonku - wazodilatacja - hamowanie proliferacji SMC - tylko estradiol - wzrost syntezy SHBG, CBG, PDG 4. zastosowanie: substytucja, niepłodność, antykoncepcja 5. patologie: hipoestrogenia, hiperestrogenia (wzmnozone PMS, bola piersi) 6.SHBG - wieksze powinowactwo do hormonów meskich 7. katecholestrogeny - hydroksylacja w pozycji 2, w OUN, blokuja synteze amin katecholowych, zaburzaja odpowiedz podwzgórza i przysadki na estrogeny - zaburzenia miesiaczkowa i niepłodność 8.Antyestrogeny: gestageny (progesteron), androgeny, superaktywne syntetyczne gonadoliberyny, tomoksyfen PROGESTERON: 1. synteza: jajnik, ciałko żółte, łożysko, kora nadnerczy 2. działanie płciowe: - przemiana doczesnowa macicy - hamowanei skurczów macicy - sluz w szyjce nieprzepuszczający plemników - wytwarzanie komórek łódkowatych - hamowanie skurczów jajnika -pobudzenie wzrostu piersi - antygonadotropowo, antyestrogenowo 3. działanie pozapłciowe: -spadek sodu, wzrost potasu - przeciwzapalne i immunosupresyjne (ochrona zarodka) - prezecipadaczkowo (wzrost GABA, który hamuje OUN) -hipertermicznie - hiperglikemizujaco - hipokalcemia, hipofosfatemia, anabolicznie na białka -niekorzystnie na gospodarke lipidowa 4. zastosowanie: niepłodność, PMS, antykoncepcja, hormonalna terapia zastepcza 5. Antygestagen - pigułka RU 486- wzrost prostaglandyn i aborcja zarodka
46. VEGF - nazwa, struktura, funkcje biochemiczne, efekty biochemiczne 1.naskórkowy czynnik wzrostu naczyń - istnieją rózne formy (alternatywny splicing genu VEGF). 2. należy do czynników wzrostu 3. w procesie wzrostu jest niezbędny do waskulogenezy; jest induktorem angiogenezy - lokalna hipoksja (jeżeli w jakiejs tkance jest niedotlenienie to jest to sygnał do tworzenia nowych naczyń krwionośnych); syntezowały jest głównie w śródbłonku i komórkach mieśni gładkich; poza naczyniami może działac na migracje monocytów i makrofagów 4. synteza: makrofagi, limfocyty, astrocyty, komórki miesni szkieletowych, podocoty torebki Bosmana, śródbłonek i SMC, fibroblasty, kardiomiocyty, osteoblasty 5. receptor - VEGFR (3 rodzaje) kineza tyrozynowa i autofosforylacja 6. Znaczenie: terapia genowa u pacjentów pacjentów choroba niedokrwienną serca - zwiększenie angiogenezy i perfuzji serca, leczenie nowotworów poprzez antagonistów VEGF lub zablokowanie receptora VEGFR (obecnie są to testy kliniczne) 7.FUNKCJE: -czynnik wzrostu komórek śródbłonka -indukcja migracji i proliferacji naczyń w zakresie nowotworzeni - wzrost przepuszczalności naczyń (działanie pozapalne, powstawanie obrzęków) - regeneracja tkanek i gojenie się ran - angiogeneza - terapia genowa miażdżycy tętnic
49. ENDOTELINY (ET) 1. 21-aminokwasowe peptydy wytwarzane przez komórki śródbłonka 2. Indukcja wydzielania (czynniki uszkadzające śródbłonek): trombina, NOR, adrenalina, angiotensyna II, tlenek azotu działa jako inhibitor ich wydzielania. 3. Wnika do ściany naczyniowej i wiąże się z receptorem powodując skórcz naczynia krwionośnego (krwionośnego małych dawkach efekt jest odwrotny). 4.Działając na receptor miocytu endoteliny wywołuje następujące efekty - WAZOKONSTRYKCJA: - aktywacja fosfolipazy C (hydroliza PIP2) -Ip3 powoduje wzrost Ca w cytoplazmie, DAG aktywuje kinaze C - białko G otwiera kanał SMOC i powoduje napływ Ca - otwarcie kanału dla sodu powoduje deplaryzacje 5. Działając na śródbłonek - ROZKURCZ: -NOS - COX1 - prostacyklina 6.Bosentan blokuje zarówno działanie endotelin na komórki mięśniowe jak i śródbłonkowe.
1. przeprowadzaja hydrolize fosfolipidów 2. Receptory sprzężone z fosfolipazą A2 - efekty pobudzenia. Miejsce działania fosfolipazy A2 to pozycja druga. W tym miejscu odcina kwas tłuszczowy nienasycony (w przeciwieństwie do pozycji 1. gdzie znajduje się kwas nasycony). Następuje uwolnienie kwasu arachidonowego. Musi on być zdeponowany na fosfolipidach błonowych, jest on uwalniany tylko wtedy kiedy jest na niego zapotrzebowania. Powstają z niego ważne biologicznie związki w zależności od tego której przemianie ulega. Ważne są trzy modyfikacje, a mianowicie utlenianie (lipooksygenację) przy węglu 5, 11 i 15: - C5 - powstają leukotrieny (mediatory anafilaksji czyli nadwrażliwości typu natychmiastowego) - LTC4, LTD5 i LTE4 - C11 - lipooksygenacja + cyklooksygenaza (COX1 i COX2) powstają cykliczne endonadtlenki prostaglandynowe, z których w wyniku izomeryzacji powstają prostanoidy: prostaglandyny, prostacykliny, tromboksan A2. - C15 - powstają lipoksyny - Aktywacja PLA2 może następować: bezpośrednio przez sprzężenie tego enzymu z bialkiem G - poprzez układ kalmodulina-Ca 2. Fosfolipaza D współpracuje zarówno zarówno receptorami znajdującymi się z błonie cytoplazmatycznej jak i zlokalizowanych w ER. Uruchomienie jej generuje przemianę fosfolipidów błonowych zarówno należących do fosfoinozytydów, ale nie tylko - również fostatydyloseryna, fosfatydylocholina i fosfatydyloetanoloamina są substratami do zadziałania fosfolipazy D. W wyniku zadziałania PLD uwalnia się wtórny przekaźnik, mianowicie kwas fosfatydowy - działa jako wtórny przekaźnik, otwierający kanały typu SMOC (generuje dokomórkowy prąd wapniowy). Na kwas fosfatydowy może zadziałać fosfataza, która zamieni go w DAG a ten jest aktywatorem kinazy białkowej C. Jeśli związkiem wyjściowym był PIP2 to drugim związkiem który się uwolni jest difosforan inozytolu a on nie pełni funkcji przekaźnika wtórnego. Konsekwencją uruchomienia fosfolipazy D jest: - wzrost stężenia jonów wapniowych w cytozolu ( aktywacja układu kalmodulina-Ca, aktywacja kinaz wapniozależnych może powstawać DAG czyli aktywacja kinazy białkowej C z fosforylacją białek enzymatycznych/nieenzymatycznych)
uruchomienie antyportu Na/H alkalizacja cytozolu i podział komórki) 1. wyspy a trzustki produkuja ja (80% wysp trzustki) 2.synteza: preproinsulina -tworzenie wiązań disiarczkowych-> proinsulina -odciecie peptydu C -insulina (receptor katalityczny z kineza tyrozynoswoista - fosforyzacja IRS)---degradacja w wątrobie (transhydrogenacja-redukcja mostków disiarczkowych). 3. wytwarzanie insuliny: glukoza wnika do komórki b przez transporter GLUT-2, wzrasta poziom ATP z przemian glukozy, ATP łaczy się z ABC kanału potasowego - depolaryzacja komórki, otwarcia kanału VOC i wzrost stężenia wapnia w komórce, uwolnienie insuliny a potem jej zwiekszona synteza. 4. Kanał K - 4 podejdnostki Kir6x - właściwy kanał K+ otoczony 4 podjednostkami SUR 5. SUR-1-kanał wysp b; SUR-2A-kardiomiocyty(niekorzystne działanie); SUR-2B-SMC, mózgowie -pochodne sulfonylomocznika (diabetol) - łaczy się z podjednostkami SUR - zamykanie kanału w obercnosci glukozy w komórce - zwiekszone wydzielanie insuliny
6.Działanie: aktywacja transportera GLUT-4, aktywacja dokomórkowego transportu aminokwasów, anabolicznie na białka, hipoglikemizujacy(jako jedyny hormon),anabolicznie na lipidy 1. Czynnik wzrostu naskórka, pozahematopoetyczny 2. Są 4 rodzaje receptorów: ErbB1-4, które mogą być w formie dimerycznej jak receptor katalityczny, ale również mogą być heterodimeryczna forma - działanie zalezy od receptora. 3. gdy zadziała promieniowanie UV albo inny czynnik indukujący EGF nastepuje asocjacja dwóch podjednostek i aktywacja kinezy tyrozynoswoistej, pobudzenie białek adapterowych SH2, aktywacja białek Ras i przekazanie przez układ kinaz informacji do jądra i transkrypcja genów odpowiedzialnych za działanie EGF-u.
receptory dla estrogenów |