Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy

Bydgoszcz

RAPORT Z CWICZEŃ TEROWYCH

PRZEDMIOT: GLEBOZNAWSTWO

Michał Siennicki

Dolina Fordońska jest to mezoregion fizycznogeograficzny w północnej Polsce, stanowiący południową część Doliny Dolnej Wisły. Mezoregion leży w całości w obrębie woj. kujawsko-pomorskiego i bierze swą nazwę od Fordonu, dawnego miasta, obecnie dzielnicy Bydgoszczy.

Dolina Fordońska graniczy:

• od północy z Kotliną Grudziądzką

• -od zachodu z Wysoczyzną Świecką

• -od południa z Kotliną Toruńską

• -od wschodu z Pojezierzem Chełmińskim

Dolina Fordońska powstała w związku ze zmianą kierunku spływu Prawisły z zachodniego w Pradolinie Toruńsko-Eberswaldzkiej na północno-wschodni, około 12 tys. lat temu. Inicjalną formą doliny i przełomu fordońskiego Wisły była dolina sandrowa Wdy i Mątawy, przekształcona następnie w dolinę proglacjalną i wykorzystana ostatecznie jako szlak odpływu dla wód pradolinnych w kierunku Bałtyku.

Dolina Fordońska rozciąga się od Kotliny Toruńskiej do Kotliny Grudziądzkiej na długości około 40 km, zajmując powierzchnię około 260 km2. Rozpoczyna się ona od wejścia rzeki z Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej (Noteci-Warty) w swój dolny bieg na linii uważanej za graniczną: Fordon-Ostromecko, a kończy się poniżej Chełmna i Świecia, na linii Sartowice-Podwiesk. Na tym segmencie doliny zaznaczają się kontrastowe zmiany szerokości. Po przewężeniu fordońskim, szerokości ok. 3 km, następuje wyraźne poszerzenie meandrowe doliny, nazywane Basenem Unisławskim, szerokości dochodzącej do 9 km. Następnie dolina zwęża się pod Starogrodem do 5-6 km, a następnie ponownie poszerza się (ok. 7 km), przy ujściach bocznych dopływów Wisły: Fryby pod Chełmnem na prawobrzeżu i Wdy (Czarnej Wody) pod Świeciem na lewobrzeżu. Są to tzw Baseny: Chełmiński i Świecki.

W Dolinie Fordońskiej zachowały się czytelne fragmenty systemu tarasowego, który umożliwia ich powiązanie terasami w Kotlinie Toruńskiej .Granice mezoregionu mają charakter morfologiczny. Ze względu na zaliczenie Zbocza Fordońskiego do Wysoczyzny Świeckiej, Dolina Fordońska obejmuje dno doliny Wisły wraz z zachowanymi fragmentami poziomów terasowych. Współczesne dno doliny jest efektem zachodzących w późnym glacjale i holocenie procesów erozyjno-akumulacyjnych, co oznacza że dno kształtowało się w kilku etapach. W ciągu ostatnich kilku tysięcy lat przeważa proces akumulacyjny, czyli podnoszenia się poziomu równiny zalewowej (o ok. 4-5 m).

Dno doliny zbudowane jest z mad rzecznych z dziewięcioma poziomami terasowymi; występują tu też wydmy i starorzecza (wodne lub torfowe). Dolina jest chroniona wałami przeciwpowodziowymi przed częstymi wylewami Wisły.

Prawy brzeg doliny koło Chełmna jest silnie pocięty wąwozami, zaś odkrywki na stromych zboczach pozwalają odtworzyć dzieje dolnego Powiśla w czasie ostatniego zlodowacenia. Szczególnie malownicze są wzniesienia znajdujące się bezpośrednio nad nurtem rzeki. Można je spotkać m.in. w Kozielcu i Świeciu (Góry Diabelce, Góry Wiąskie, Czarcie Góry).

Dno doliny zajmują pola uprawne i łąki oraz rozproszone osadnictwo. Na powierzchni zalegają żyzne mady rzeczne o przeciętnej miąższości 2-3 m. Są to holoceńskie osady akumulacji rzecznej, które zalegają na piaszczystych osadach interglacjału eemskiego lub bezpośrednio na utworach trzeciorzędowych (piaski, mułki, iły).

Znajdowaliśmy się Morenie Czołowej i jest to ( najbardziej znana i najbardziej popularna i najprościej poszukiwane ukształtowanie terenu) . Morenie czołowa ona bezpośrednio przechodzi przez Dolinę Wisły dlatego dobrze ją było widać i dlatego znajdowaliśmy się w samej dolinie rzecznej .Cała długość położona wraz z górkami jest w kotlinie, ta kotlina stanowi Dorzecze Wisły do poprzedniego zlodowacenia nie płynęła w kierunku północ-południe tylko wschód -zachód dopiero po ostatnim zlodowaceniu został zmieniony na stan obecny .Właśnie ta pradolina dochodzi aż do Grudziądza. Wszystko co prowadzi na północ od tych moren to jest Wysoczyzna Świecka Morena odcięta jest od zachodu Doliną Brdy ale jest to jeden mezo-region. Wcześniej znajdowaliśmy się na granicy tych dwóch regionów Wysoczyzny Świeckiej i Doliny Fordońskiej . Roślinność (drzewa, krzewy i rośliny zielne oraz byliny zapobiegają degradacji gleby np. jej wymywaniu i osuwaniu przez wodę z ulewnych deszczy). Korzenie roślin odgrywają znaczną rolę w walce z erozją umacniając i wiążąc podłoże.
Odkrywka miała ok. 1,5 metra głębokości, znajdowała się w miejscu reprezentatywnym nie na szczycie ani nie u podnóża tylko po środku zbocza. Teren był nienaruszony przez działalność człowieka.

Poziomy genetyczne z miejsca w którym byliśmy.

Gleby należą w większości do typu gleb deluwialnych (właściwe, brunatne). W obszarach dolin są to często gleby deluwialne próchniczne oraz gleby bagienne, z przewagą torfowo-mułowych i mułowych. Występują również gleby inicjalne oraz nasypowe.^.

Gleby deluwialne to gleby powstające w obniżeniach i w dolnej części przyległych do nich stoków. Występują w terenach pofalowanych. Powstały z ziemistych deluwiów osadzanych u podnóży stoków zmywanych przez wody powierzchniowe. Miąższość deluwiów osadzonych na podłożu mineralnym lub organicznym wynosi ponad 30 cm. Wykazują wyraźne warstwowanie w profilu. Są to najczęściej gleby lekko kwaśne, obojętne i zasadowe, o zróżnicowanym uziarnieniu i na ogół bezszkieletowe lub słabo szkieletowe. Biogeochemiczne właściwości gleb deluwialnych kwalifikują je do odmian eutroficznych i hipertroficznych. Są to najżyźniejsze siedliska lasu wilgotnego i lasu wyżynnego. Potencjalne zbiorowiska roślinne na tak żyznych glebach to łęgi wiązowo-jesionowe i grądy niskie.

Dział: gleby napływowe

Rząd: gleby bielicowe

Typ: gleby deluwialne właściwe

AC-C-D

Gleby rdzawe - typ gleb autogenicznych, należący do gleb bielicoziemnych. Profil gleb rdzawych ma następującą budowę: O-ABv-Bv-C. Istnieją również gleby rdzawe, w których dodatkowo - jako drugorzędne - mogą występować cechy procesu bielicowania lub brunatnienia. W glebach rdzawych leśnych miąższość poziomu organicznego wynosi zwykle kilka centymetrów. Najczęstszym typem próchnicy w tych glebach jest moder niekiedy z przejściami do próchnicy mor. Poziom ABv, o miąższości nieprzekraczającej na ogół 20 cm, jest rdzawoszary, ma strukturę rozdzielnoziarnistą lub słabo zaznaczony i nietrwałą strukturę agregatową. Przechodzi zazwyczaj dość łagodnie w rdzawy poziom Bv. W glebach uprawnych zaznacza się wyraźna granica pomiędzy poziomem płużnym a poziomem Bv. Ostra granica jest także charakterystyczna dla gleb leśnych porolnych. Poziom Bv odpowiada kryteriom diagnostycznego poziomu rdzawego (sideric).Skałami macierzystymi gleb rdzawych mogą być piaski zwałowe, piaski sandrowe bliskiego transportu oraz inne utwory piaszczyste słabo przesortowane i mało przemyte. Częste są też znaczne domieszki frakcji szkieletowych i stosunkowo duży udział glinokrzemianów stanowiących istotną rezerwę składników odżywczych. Minerały wykazują dość silny stopień zwietrzenia (częste są ślady wietrzenia w warunkach peryglacyjnych). Odczyn gleb rdzawych jest kwaśny; pH (H2O) w górnej części profilu mieści się najczęściej w granicach 3,5-5,0. Stopień wysycenia kompleksu sorpcyjnego kationami o charakterze zasadowym (V) nie przekracza zazwyczaj 30%; stosunek C:N w poziomie ABv mieści się przeważnie w przedziale od 15:1 do 20:1. Gleby rdzawe tworzą się w wyniku procesu rdzawienia. Wyróżniającą cechą tego procesu jest powstawanie w otworach piaskowych nieruchliwych kompleksów próchnicy z półtoratlenkami. Kompleksy te, wraz z pewną ilością wolnych tlenków Fe i Al niezwiązanych z próchnicą, tworzą rdzawe otoczki na ziarnach mineralnych. Nieruchliwość półtoratlenków, charakterystyczna dla typowych gleb rdzawych, wiąże się ze stosunkowo dużym nagromadzeniem niekrzemianowych form R2O3 (w wyniku wietrzenia krzemianów) i małą produkcją rozpuszczalnych frakcji kwasów próchnicznych (głównie fulwowych). Stosunek molowy węgla organicznego do sumy glinu i żelaza oznaczonych w wyciągu pirofosforanowym nie przekracza w poziomach ABv i Bv wartości 25:W genezie gleb rdzawych, w odróżnienia od gleb brunatnych, kompleksy próchniczno-ilaste nie odgrywają większej roli ze względu na bardzo małą zawartość frakcji ilastej. Gleby rdzawe w większości są porośnięte roślinności leśną - borów mieszanych, niekiedy tzw. świetlistych dąbrów. Około 1/3 ich powierzchni znajduje się w uprawie rolnej, jednakże z powodu małej zdolności retencji wody i niewielkich zasobów składników odżywczych gleby rdzawe nie należą do urodzajnych.

Dział: gleby autogeniczne

Rząd: gleby bielicoziemne

Typ: gleby rdzawe

Podtyp: gleby rdzwe właście

Rodzaj: piaski wodnolądowe

Gatunek: utwór piaszczysty O-Abv-Bv-C

Gleby płowe-występują w sąsiedztwie gleb brunatnych właściwych. Najbardziej typowymi skałami macierzystymi tych gleb są gliny moreny dennej i piaski naglinowe. Cechą charakterystyczną gleb płowych jest wymycie iłu koloidalnego i przemieszczanie go bez rozkładu do niżej położonego poziomu Bt. Zabiegi uprawowe modyfikują nie tylko morfologiczne cechy gleb, ale również właściwości. Na przykład naturalne gleby płowe leśne charakteryzują się dość znacznym zakwaszeniem górnych poziomów genetycznych, natomiast w w glebach uprawnych dzięki wapnowaniu odczyn jest najczęściej zbliżony do obojętnego lub lekko zasadowego. Występują w strefie umiarkowanej morskiej i przejściowej. Występują w strefie umiarkowanej morskiej i przejściowej. Występują w strefie umiarkowanej morskiej i przejściowej . występują pod lasami liściastymi i mieszanymi. Uprawiane na tych ziemniach są pszenica, jęczmień, żyto, owies, rzepak, groch, ziemniaki, koniczyna.

Dział: gleby autogeniczne

Rząd: gleby brunatnoziemne

Typ: gleby płowe

Podtyp: Gleby płowe właściwe

Rodzaj: gleba płowa typowa wytworzona z gliny

Gatunek: utwór Ilasty lekki O-A-Eet-Bt-C

1

---