Dr. Ilona Potocka

Pokój L 313, dyżury - pt. 12-13, e-mail- [e-mail] , tel. [phone]

KRAJOZNAWSTWO I metodyka jego prezentacji

WYKŁAD 1 5.10.2012

1. krajoznawstwo- ewolucja i zakres pojęcia:

*zbiór wiadomości o danym kraju (Słownik Warszawski 1902)

*czynności polegające na zbieraniu wiadomości o regionie lub kraju bez dążenia do naukowej syntezy (Wielka ilustra.Encykl.Powsz.1930)

* ruch społ. dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości z kraju i regionu (wielka Encyklopedia Powszechna 1965)

* ruch społeczny rozwijający się w oparciu o różnorodne formy turystyki czynnie uprawiane przez krajoznawców, dążący do gromadzenia i upowszechniania wiedzy o kraju ojczystym oraz utrwalenia i pomnażania jego zasobów przyrodniczych i kulturowych (III kongres krajoznawczy 1980)

KRAJOZNAWSTWO

(warstwy znaczeniowe)

Funkcjonalna:

*poznawanie kraju

Instytucjonalna:

* ruch społ. dążący do zbierania

i popularyzowania wiadomości

o kraju

* skupiający krajoznawców

* system organizacji prac krajoznawczych

Historyczno socjologiczna:

*dziedzina kultury zajmująca się

całokształtem działalności

poznawczej oraz wytworzonych

przez nią wartości materialnych

i niematerialnych

* wypracowane metody i techniki

działalności krajoznawczej

* tradycje ruchu turystycznego

2. Związki krajoznawstwa z turystyką

Funkcje czasu wolnego:

• 
  Wypoczynkowa

• 
  Rozrywkowa

• 
  
  
  Rozwojowa Turystyka Krajoznawstwo

Krajoznawstwo turystyczne krajoznawstwo studialne

3. Funkcje krajoznawstwa we współczesnym społeczeństwie:

a) edukacyjna kształceniowa, wychowawcza

Całość wpływów i odziaływań, kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społ. ułatwiających uzyskiwanie orientacji w otaczającej rzeczywistości przyr. i społecznej, kształcenie jest częścią składową szeroko pojętego wychowania.

Krajoznawstwo wpływa na osobowość uczestników zmieniając ją i kształtując, doprowadzając do jej rozwoju czy wzrostu świadomości

b) upowszechnianie kultury

Kultura inspiruje rozwój krajoznawstwa, które wzbogaca chroni i popularyzuje dobra kultury.

Krajoznawstwo to aktywność dostarczająca emocji wyższego rzędu.

c) techniczna

Wprowadzenie zdobyczy krajoznawstwa do konkretnych warunków życia społ.

d) zdrowotna

Pobudzenie organizmu przez korzystne warunki środowiska. Poczucie wewn. kontroli i osobistego wpływu na własne życie.

4.Działalność krajoznawcza cechuje podejście holistyczne

Kra.j nie wyznacza ściśle nam granic zainteresowań, nie tworzy kanonu, który miałby obowiązywać bezwarunkowo każdego krajoznawcę zawsze i wszędzie.

Istotą działalności poznawczej w krajoznawstwie jest dążenie do opracowań zwięzłych dających ogólny pogląd na konkretna rzecz lub zjawisko.

5. Metody kształtowania potrzeb krajoznawczych:

Potrzeba(wg psychologów) jest to stan brak u czegoś, co w związku ze strukturą organizmu,indywidualnym doświadczeniem osobnika oraz jego miejscem w społeczeństwie.

Jest niezbędne do utrzymania go przy życiu , umożliwia mu rozwoju.

Hierarcha potrzeb wg A. Maslowa

- p.podstawowe (p. typowo biologiczne)

- p.pochodne (poszukiwanie zaspokajania potrzeb pochodnych)

Potrzeby niższego rzędu muszą być zaspokojone w pierwszej kolejności

Potrzeby determinują działanie człowieka.

Potrzeby czł. związane z krajoznawstwem możemy podzielić na:

- biologiczne, psychiczne, kulturalne

- podstawowe i pochodne

1.Potrzeby biologiczne:

-regeneracja organizmu

-przebywanie w świetle słonecznym

-potrzeba ciszy

-wypoczynek fizyczny i aktywizacja ruchowa

-kontakt z przyrodą

-zmiana środowiska

Potrzeby biologiczne mogą być zaspokajane przez turystykę; krajoznawstwo m.in. potrzebę ciszy, kontaktu z przyrodą, przebywanie w świetle słonecznym, regeneracji w dobrych warunkach klimatu, wypoczynku fizycznego i aktywizacji ruchowej organizmu, zmiany środowiska, zharmonizowania z rytmem biologicznym przyrody.

2.Potrzeby psychiczne:

-potrzeba wolności

-ograniczenie kontaktów towarzyskich i wypoczynek w ciszy

-zmiana przestrzeni geograficznej i społecznej

-nawiązanie nowego typu stosunków i sytuacji społecznych

-możliwość tworzenia sytuacji, w których się działa

-akceptacja i afirmacja

3.Potrzeby kulturalne:

-doznania estetyczne

-poznanie

-naśladowanie

-rozrywka

-działanie twórcze

-doświadczenie innej kultury

-kontakt społeczny

Podróżowanie jest nie tylko jedną z psychologicznie uzasadnionych potrzeb człowieka, ale jest warunkiem jego pełnej dojrzałości intelektualnej i społecznej.

6. Determinanty percepcji walorów krajoznawczych.

Bodziec

Wzrokowy, słuchowy, dotykowy, termiczny

Wrażenia

Percepcja

Spostrzeżenie

(Złożone procesy poznawcze związane z myśleniem, motywacja itd.)

Realizm teoriopoznawczy lub epistemologiczny- pogląd zakładający odgórnie, że poznawany świat istnieje obiektywnie niezależnie od ludzkiego poznania, a świadomość ludzka poznaje świat w sposób prawidłowy i wiarygodny.

Dzieli się na:

• Realizm naiwny- opiera się na zdrowym rozsądku przyjmując, że każdy przedmiot poznania jest identyczny z jego obrazem w umyśle turysty.

• Realizm subiektywny- uznaje, że proces i rezultat poznania jest uwarunkowany dwojako: obiektywnie lub przedmiotowo.

Model czynników determinujących percepcje wiedzy krajoznawczej(jest na mailu)

Czynniki które wpływają na zadowolenie ze zwiedzania atrakcji:

• Pogoda, pora roku

• Obecność innych osób

• Obsługa innych atrakcji

• Stan obiektu

• Sposób zwiedzania atrakcji

• Dodatkowe atrakcje towarzyszące zwiedzaniu

• Autentyzm

- autentyzm miejsca autentyzm osób

- autentyzm wrażeń jest tworem dynamicznym

-autentyzm nie jest czymś absolutnym

Typologia doznań:

• Wrażenia edukacyjne

• Wrażenia społeczne

• Wrażenia estetyczne

Rezerwat Biosfery UNESCO działają w ramach międzynarodowego programu „Człowiek i Biosfera” (MAB). Zapoczątkowany przez UNESCO w 1971. Celem programu jest kreowanie zrównoważonych relacji między ludźmi i biosferą.

Sieć rezerwatów biosfery skupia obecnie 580 obiektów w 114 krajach świata

• Rezerwat biosfery Białowieża (1976, rozszerzenie

• 2005)

• Rezerwat biosfery Babia Góra (1976)

• Jezioro Łuknajno (1976)

• Słowiński R.B (1996)

• R.B Karpaty Wschodnie 1992/98

• R.B Karkonosze 1992

• R.B Puszcza Kampinoska 2000

• R.B Polesie Zachodnie 2002/11

• R.B Bory Tucholskie 2010

Konwencja Ramarska- konwencja o obszarach wodno-błotnych, mające znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego . Podpisana w 1971r w Iranie w Ramsar. Ma na celu prowadzenie pełnej polityki w kwestii ochrony i zachowania pewnych obszarów wodno-błotnych. Spis obszarów w Ramsar zawiera 1898 obiektó w 160 krajach. W Polsce jest 13 obszarów chronionych Konwencją Ramarską:

Rezerwat Jezioro Łuknajno (1974), Rezerwat Jezioro Karaś (1984), Jezioro Oświn ( rezerwat Jezioro siedmiu wysp )(1984), PN Ujscie Warty(1984), Rezerwat Świdwie (1984), Biebrzański PN (1995), Słowiński PN (1995), Rezerwat Stawy Milickie (1995), Narwiański PN (2002), Wigierski PN (2002), Poleski PN (2002), Jezioro Druźno (2002), Subalpejski Torfowiska pod Snieżką (2002)

Początki Krajoznawstwa w Europie:

Starożytność:

-Materiały informacyjne Starożytnego Rzymu, itineraria scripta (opisy), itineraria picta(obrazy

-Herodot z Helikarnasu Vw. p.n.e „Dzieje” pierwszy raz użyto pojęcie ekumena

-Strabon (63r.p.n.e- 20r.n.e) „Geographica” uznaję się go za prekursora nowożytnej geografii regionalnej.

-Klaudiusz Ptolemeusz (II w.n.e) wprowadzenie pojęcia chorografii „ Wstęp do geografii” katalog około 8 tys. Obiektów położonych na terenie ówcześnie znanej ekumeny; najważniejszym znanym elementem była mapa świata.

Średniowiecze:

-Od VII w. Arabowie: Al Idrisi „ Księga Rogera”, Ibn Battuta „ Osobliwość miast i dziwy podróży”

-Marco Polo 1254-1324 podróże po Azji

-Mateusz z Paryża ok.1195-1259

Ok. 1150 r. sporządził mapę świata, na której po raz pierwszy użyto nazwę Polonia do oznaczenia obszaru Polski

Początki krajoznawstwa w Polsce: od XII-1773r.

-Gall Anonim XII w. kroniki- opis polski od strony dobrobytu,

-Jan Długosz 1415-1480 „Roczniki , czyli kroniki przesławnego królestwa Polskiego- w I tomie „Chorografia regni Poloniae”- pierwsza geografia Polski ,„Inwentaryzacja beneficjów kościelnych Małopolski” uznana za pierwsza inwentaryzacje krajoznawczą w Polsce

Maciej z Miechowa 1457-1523 „ Traktat o dwóch Sarmacjach " najwcześniejszy druk geograficzny w języku polskim

-Marcin Kromer 1512-1589 „Polska” czy li o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczpospolitej Królestwa Polskiego,

-Hartmann Schedel (1440-1514) „Kroniki świata” drzeworyty

Krajoznawstwo w latach 1773-1918

Oświecenie:

1)Zbieranie i popularyzowanie wiadomości o kraju

a) gromadzenie pamiątek narodowych

-król Stanisław A. Poniatowski

-Michał Mnisz-twórca koncepcji muzeów krajoznawczych

-Izabela Czartoryska- stworzyła w 1831r. w Puławach Pierwsze w Polsce Muzeum pamiątek narodowych

-Tytus i Jan Działyński-

-Karol de Parthees (1739-1815) „ Geograficzno-statystyczny opis parafiów Królestwa Polskiego”- opis krajoznawczy Polski

-Jan Paweł Woronicz (1758-1829)

-Wincenty Krasiński (1784-1858)

-hr Edward Raczyński (17961845) „Dziennik podróży do Turcji odbytej w roku 1814r.”,”Wspomnienie Wielkopolski to jest województwa poznańskiego, kaliskiego, gnieźnieńskiego”

2) Krajoznawstwo edukacyjne:

-KEN 1773-1794

Główny cel - wychowanie polityczne, aby uczniowie” naprzód znali swój kraj, a potem sąsiedzkie bliskie”. Wraz z powołanym przez siebie Towarzystwem do Ksiąg Elementarnych przeciwdziała procesowi łamania ducha narodowego

-Stanisław Staszic 1775-1826- ojciec polskiego krajoznawstwa w 1815 opublikował opis etnografii i geografii Karpat „ O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”

WYKŁAD 2 6,10,2012

Romantyzm:

Towarzystwo Filaretów- jeden z głównych celów: poznanie ludu, historii, kultury, folkloru

- nurt poetycko-opisowy

Opisy krajoznawcze: m.in. A . Mickiewicz, J. Słowacki, T. Lenartowicz, Wincenty Pol( 1807-1872) „Pieśń o ziemi naszej”

-Zorian Dołęga-Chodakowsk- etnograf, w czasie swoich podróży po kresach wschodnich zebrał kilka tysięcy utworów ludowych-krajoznawstwo wycieczkowe,

-Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841) „Podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyte”

II połowa XIXw. - Początek XX

- wzrost wykształcenia, rozwój techniki, druk, elektryczność, wzrasta rola mieszczaństwa na rzecz arystokracji.

!!! 1873-Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie ( m.in. Ludwik Eichborn- właściciel Zakopanego, J. Stefan Szarzy,Tytus Chałubiński, F Biesiadecki i In.) w 1874-zmiana nazwy na Towarzystwo Tatrzańskie

Główne cele:

• Umiejętne badanie Karpat,

• Zachęcanie do ich zwiedzania

• Ułatwianie dostępu do nich

• Ochrona zwierząt (kozic, świstaków)

• Wspieranie przemysłu góralskiego

1891-Sekcja wycieczek ludowych,

1895- Tow. Kolonii Wakacyjnych Kraków

1906-Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie ( Mieczysław Orłowicz)

!!! 1906- Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (m.in. Janowski, Gloger, Kukieć, Wisznicki)

1909-Towarzystwo Wycieczkowe w Jeżycach

Oskar Kolberg 1814-1890 „Pieśni ludu polskiego” „Lud jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i taniec”

„Słownik geogr. Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” (1880-1904)- Sulmierski, Chlebowski, Walewski, Krzywicki

Krajoznawstwo w dwudziestoleciu międzywojennym

-Nurt regionalny:

Twórca Aleksander Patkowski- konieczność zachowania odrębności każdego regionu. Duża rola muzeów regionalnych.

-Nurt Turystyczny:

Prekursor- Mieczysław Orłowicz

-Szkolne Kluby Krajoznawcze- pierwszy w 1919r. Krakówza sprawą L. Węgrzynowicza, do 1939r. działało ich ponad 500,

-Sejmowe Komisje do spraw turystyczno-krajoznawczych wspierano m.in. organizacje kolonii, powstawanie domów wycieczkowych dla młodzieży.

1930- ponad 40 schronisk młodzieżowych

1939- ponad 200 schronisk

1931- pierwszy Młodzieżowy Dom Wycieczkowy Kraków

1919- utworzono Sekcję Kół Krajoznawczych, Młodzieży Szkolnej i Pozaszkolnej

!!!1922- Towarzystwo Tatrzańskie zmieniło nazwę na Polskie Towarzystwo Tatrzańskie

1925- powstał pierwszy Touring Club

1927- powołano Komisje Kół Krajoznawczych Młodzieży Szkolnej przy Radzie Głównej PTK

1935- Robotnicze Tow. Turystyczne

-Nurt naukowy

1929(lipiec)- Ogólnopolski Kongres Krajoznawczy, Poznań

- cykl kongresów krajoznawczych co 10 lat

-zmiana nazwy

Krajoznawstwo po II wojnie światowej

-Działanie władz skupione na odbudowie kraju

Reaktywacja:

-PTT

-PTK

-Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne

-„Orli Lot”

1945-Młodziezowe Koło Krajoznawcze- pierwsze w kraju

1946- wznowienie wydania „Orlego lotu” od 1958r. „Poznaj nasz kraj”

!!!1950-Powstanie PTTK- połączenie PTK i PTT i innych przyłączenie org. sportowych- rozwój turystyki kwalifikowanej

Idea:

-praca nad rozwojem turystyki i krajoznawstwa

-korzenienie zamiłowania do zwiedzania poznawania Polski historii i kultury

-działanie w zakresie ochrony przyrody i zabytków

1951- Szkolne Koła Krajoznawczo-Turystyczne SKKT, międzyszkolne ośrodki krajoznawczo -tur.

Cele i działania:

-Koordynowanie szkolnego ruchy

-Upowszechnianie wiedzy

1956- Centralna Komisja ds. Krajoznawstwa i Turystyki Szkolnej

1956-1959- Słownik geografii turystycznej Polski tom I i II ( red. M. Mileska,współautorzy M.Klimaszewski, Kondradzki, Krygowski, Orłowicz )

1957- Ministerstwo Oświaty ustanawia Odznaka Krajoznawczo-Turystyczną

1959-Polskie Tow. Schronisk Młodzieżowych

1967-Regionalna Pracownia Krajoznawcza( wyniki inwentaryzacji krajoznawczej Polski Poznań ul. Kramarska)

1970- Ogólnopolska Narada Krajoznawcza (Gdańsk, Gdynia, II kongres) „Krajoznawstwo szkoła patriotycznego wychowania” ,

-Podjęto rezolucję na temat ochrony środowiska

-Uchwalono „Ogólnopolski Program Krajoznawczy Turystyki na lata 1970-1978”

- zwrócono uwagę na potrzebę wprowadzenia krajoznawstwa do programu studiów

Najważniejsze inicjatywy:

-Org. młodzieżowego turnieju tur.-kraj.

-Powołanie komisji fotografii i filmu krajoznawczego PTTK

-Powołanie komisji historii i tradycji PTTK

1975- kampania programu „Polska naszych dni”

1980-III kongres krajoznawczy - Płock „Związki krajoznawcze z kultura”

-Uchwalono „Krajoznawczy Program Turystyki na lata 1890-1990”

-Proklamowano rok 1980 jako „rok ….?,…. Turystycznej

Tematyka:

- koncepcja „Zielone płuca Polski”

-odkrywanie i popularyzowanie nowych wartości krajoznawczych Polski

- zakres prac inwentaryzacji krajoznawczej Polski

-działanie na rzecz regionalizmu

-rozwijanie wydawnictw

1985-rozpoczęcie prac przygotowawczych do kolejnego IV kongresu

-organizacja 21 sejmików regionalnych

- publikacja „ Raportu z działań krajoznawczych PTTK lata 1979-1989

1990- IV kongres krajoznawstwa Polskiego -Opole „Krajoznawstwo w progu XXI w.”

- obrady w pięciu zespołach programowych

- podjęto „Rezolucje IV Kongresu Krajoznawstwa Polskiego.

Działania na lata 1990-2002 po rezolucji:

-Propagowanie idei regionalizmu

-Agroturystyka- rozwój, ożywienie ruchu turystycznego na wsi

-Kształcenie kadr turystyki na różnych szczeblach nauczania

-Otwarcie granic w Europie - rozwój tur. zagranicznej

-Ochrona przyrody i zabytków

Krajoznawstwo współczesne:

1989-zmiana ustroju- ograniczenie dotacji budżetowych , zmniejszenie bazy PTSM, zmniejszenie liczby członków : 1985 700tys, 1991 500tys, 1995 < 100 tys

2000- V Kongres K.P, Gniezno „Krajoznawstwo źródłem tożsamości narodowej”

Problemy:

- krajoznawstwo jako wartość

-imprezy towarzyszące: Zjazd Gnieźnieński Rycerstwa Polskiego, seminaria

Przesłanie i rezolucja

-Umiłowanie stron ojczystych

-Dbałość o kulturę i przyrodę

-Praca nad sobą

-Życzliwość dla drugiego człowieka

10-12.09.2010 - VI kongres K.P, Olsztyn „ Polska w europejskiej rodzinie”

Przekonanie i idee:

-Wiedza o kraju i emocjonalne zaangażowanie

-Splątanie idei krajoznawczych z aktualnymi i przewidywanymi problemami stojącymi przed Polskim społeczeństwem

-Budzenie i rozwijanie zainteresowań kształtowania postaw i wychowanie młodych pokoleń w duchu nieprzemijających wartości

Krajoznawstwo spaja różne dziedziny wiedzy i pozwala kompleksowo poznać jakiś obszar.

WALORY, ATRAKCJE, DZIEDZICTWO

KLASYFIKACJA WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH POLSKI

Walory turystyczne- zespół elementów środowiska naturalnego oraz elementów poza przyrodniczych, które wspólnie lub każde z osobna są przedmiotem zainteresowań turysty (J. Warczyńska, A. Jackowski)

WALORY TURYSTYCZNE ATRAKCJE TURYSTYCZNE

- kat. Obiektywna - kat. Subiektywna

- stanowią cześć atrakcji - szersze niż walory

- mogą być tworzone od podstaw na surowym

korzeniu, w miejscu pozbawionym walorów

turystycznych

Dziedzictwo - „coś” przekazywane z pokolenia na pokolenie, spuścizna to czym człowiek obecnie żyje i przekazuje dzieciom, wnukom.

---