T03 Fizjoterapia jako element rehabilitacji kompleksowej:
zespół rehabilitacyjny, zależność i zasady współdziałania.

Rehabilitacja:

Jest to proces koordynujący działania

medyczne i pozamedyczne prowadzone w celu

przywrócenia zdolności do samodzielnego

życia w społeczeństwie człowiekowi który tych

zdolności nie nabył lub utracił w wyniku

choroby bądź urazu.

Polski model rehabilitacji (Dega, Weiss):

Rehabilitacja
charakteryzuje się:

• Powszechnością - rehabilitacja powinna być ogólnie dostępna

• Wczesnością zapoczątkowania - pacjent po urazie nie powinien czekać na rehabilitację tylko mieć ją od razu, bo po 4 tygodniach jest zapóźni, powinien mieć zadane do domu pewne zabiegi i ćwiczenia synergistyczne, okłady

• Ciągłość - jeden etap rehabilitacji musi przechodzic w drugi, aby nie było przerw

• Kompleksowością - aby pacjent obięty był wszystkimi działami rehabilitacji

To, co panowie Dega i Weiss zgłaszali 40 lat temu nadal nie jest spełnione.

Rehabilitacja zespolona(kompleksowa):

• Nie ogranicza się do zajęcia podstawową chorobą czy kalectwem pacjenta, lecz powinna się zająć wszystkimi skutkami, które wyłoniły się w związku z uszkodzeniem tej osoby.

• Oprócz fizycznego upośledzenia ciała obejmuje ona również reakcje psychiczne chorego jak również skutki rodzinne ,społeczne i zawodowe.

Jednym z podstawowych elementów prawidłowo przeprowadzonej rehabilitacji kompleksowej jest utworzenie zespołu rehabilitacyjnego, ponieważ realizacja tego etapu rehabilitacji, wykracza poza możliwości lekarza, który prowadzi leczenie chorego. Potrzebuje on fachowej pomocy innych specjalistów (medycznych i pozamedycznych), którzy wspólnie tworzą zespół rehabilitacyjny.

Za terminem kompleksowość kryje się znaczne grono osób zajmujących się rehabilitacją danego poszkodowanego.

Zespół rehabilitacyjny składa się z:

• Lekarz danej specjalności

• Fizjoterapeuta(technik fizjoterapii, dyplomowany fizjoterapeuta)

• Terapeuta zajęciowy ergoterapia: garncarstwo, malarstwo - czynności wykorzystujące funkcje, z którymi pacjent ma problem, prowadzi rehabilitację podczas wykonywania jakichś prac.

• Protetyk lub ortotyk Proteza zastępuje część ciała np. proteza oka. Orteza wspomaga działanie np. okulary, stabilizatory przy uszkodzeniach kolana, kortezy odciążające

• Psycholog w szczególnych przypadkach tylko występuje na oddziałach szpitalnych, chociaż 30-40 % osób ma problemy z depresją. Powinni być na oddziałach z chorobami przewlekłymi.

• Pielęgniarka rehabilitacyjna.

1) Kontrola, nadzór, pomoc

2) Samodzielność pacjenta, stymulowanie pacjenta, bo wszystko, co pacjent zrobi sam to jest rehabilitacja

Uczy pacjenta transferu

• Dietetyk - zapewnia odpowiednie odżywianie

• Pracownik socjalny - zajmuje się sprawami kompensacji

• Logopeda - zajmuje się rehabilitacją mowy

• Doradca zawodowy

• Pedagog

• Duchowny

• Inni specjaliści(np. muzykoterapeuta, terapeuta rekreacyjny - terapia poprzez wypoczynek i rekreację, animaloterapeuta - rehabilitacja za pomocą zwierząt: hipoterapia, dogoterapia, delfinoterapia, felinoterapia - koty)

Lekarz

• Steruje on zarówno całą pracą zespołu jak i leczeniem pacjenta, decyzje które podejmuje są ostateczne.

• Rozpoczyna usprawnianie chorego poprzez wystawienie tzw. Zlecenia (skierowania) do ćwiczeń i innych zabiegów.

Lekarz ustala diagnozę, stopień i rodzaj dysfunkcji i w oparciu o nie opracowuje plan leczenia wykorzystując do tego celu:

• Informacje zawarte w skierowaniu od lekarza specjalisty

• Wyniki przeprowadzonego badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta

• Wyniki (zleconych w razie potrzeby) badań laboratoryjnych z zakresu diagnostyki funkcjonalnej, obrazowej i innej.

• Wyniki konsultacji innych specjalistów.

Lekarz wymagane kwalifikacje: specjalizacja z rehabilitacji medycznej, medycyny fizykalnej

Kompetencje i zadania

• Kieruje procesem kompleksowej rehabilitacji, odpowiada za przebieg i wynik rehabilitacji jak również prowadzi nadzór nad całym zespołem i odpowiada za jego działania

• Kierownikiem wszystkich placówek rehabilitacji leczniczej, tak stacjonarnych jak i ambulatoryjnych jest lekarz- specjalista ii stopnia z rehabilitacji medycznej

• lekarz ustala diagnozę , stopień i rodzaj dysfunkcji i w oparciu o nie opracowuje plan leczenia wykorzystując do tego celu:

• Informacje zawarte w skierowaniu lekarza poz lub lekarza specjalisty

• Wyniki przeprowadzonego badania podmiotowego i przedmiotowego pacjenta

• Wyniki (zleconych w razie potrzeby) badań laboratoryjnych, z zakresu diagnostyki funkcjonalnej, obrazowej i inne

• Wyniki konsultacji innych specjalistów

Opracowany plan leczenia zawiera:

• W odniesieniu do kinezyterapii : cel etapu z wyraźnie określonymi p/wskazaniami oraz okres i czas tego etapu z podaną częstotliwością zabiegów

• W odniesieniu do fizykoterapii: -rodzaj zabiegów- ilość zabiegów- częstotliwość zabiegów- kolejność wykonywania zabiegów- parametry zabiegów

• Skierowanie w uzasadnionych klinicznych przypadkach na diagnostykę i terapię do psychologa lub logopedy

• Skierowanie na terapię zajęciową ze wskazaniem rodzaju zajęć i ich celu

• Skierowanie na terapię edukacyjną w zależności od potrzeb do : pedagoga, psychologa, fizjoterapeuty

• Ustalenie rodzaju potrzebnego zaopatrzenia ortopedycznego, leczniczych środków technicznych i środków pomocniczych oraz wypisywanie wniosków o ich przyznanie.

Fizjoterapeuta:

• Ustala program usprawniania ruchowego w oparciu o plan leczenia opracowany przez lekarza oraz ocenę stanu funkcjonalnego pacjenta i ocenę wydolności.

• Prowadzi on leczenie ruchem (ćwiczenia indywidualne i grupowe, ćwiczenia w wodzie, gry i zabawy oraz zajęcia sportowe.) zgodnie z opracowanym programem.

• Prowadzi dokumentację medyczną wykonywanych zabiegów.

• Udziela instruktażu chorym lub ich rodzinom odnośnie ćwiczeń zalecanych do wykonania w domu.

• Bezpośrednio współpracuje z lekarzem, informuje go o ewentualnych trudnościach w realizowaniu usprawniania.

I. Magister rehabilitacji ruchowej, magister fizjoterapii, licencjat fizjoterapii

wymagane kwalifikacje: studia wyższe w zakresie wychowania fizycznego (kierunek rehabilitacja ruchowa lub fizjoterapia)

Kompetencje i zadania magister rehabilitacji ruchowej i fizjoterapii ma prawo do usprawniania ruchowego na podstawie zlecenia lekarskiego i do kierowania pracą zespołu techników fizjoterapii pracujących na kinezyterapii

• Ustala program usprawniania ruchowego w oparciu o plan leczenia opracowany przez lekarza oraz ocenę stanu funkcjonalnego pacjenta i ocenę wydolności,

• Prowadzi ćwiczenia zgodnie z opracowanym programem- indywidualnie- grupowo- ćwiczenia w wodzie- ćwiczenia w terenie

• Prowadzi dokumentację medyczną wykonywanych zabiegów i oceny funkcjonalnej pacjenta

• Udziela instruktażu chorym lub ich rodzinom odnośnie ćwiczeń zalecanych do wykonania w domu

• Bezpośrednio współpracuje z lekarzem, informuje go o ewentualnych trudnościach w realizowaniu usprawniania

2. Technik fizjoterapii wymagane kwalifikacje: posiada dyplom ukończenia  medycznego studium zawodowego, wydział/ kierunek fizjoterapii

Kompetencje i zadania posiada uprawnienia do wykonywania  zabiegów kinezyterapii, fizjoterapii i masażu leczniczego 

Technik masażysta wymagane kwalifikacje: studium medyczne kierunek technik masażysta

Kompetencje i zadania

• Zabiegi z zakresu masażu leczniczego zgodnie z wymogami wiedzy medycznej ręczne lub z wykorzystaniem urządzeń mechanicznych

• Zabiegi na podstawie zlecenia lekarskiego

Psycholog,

Psychoterapia

- w psychicznej rehabilitacji osób z uszkodzonym narządem ruchu psycholog bada reakcje psychiczne na chorobę i zmienioną sytuację życiową. Zadaniem psychologa jest stała obserwacja i zapobieganie bodźcom, które mogą powodować zakłócenia w psychice chorego. 

Psycholog wymagane kwalifikacje: wyższe studia z zakresu psychologii

Kompetencje i zadania

• Diagnoza psychologiczna, oddziaływanie psychologiczne, psychoedukacja

• Ocena poziomu intelektualnego

• Ocena funkcjonowania emocjonalnego i motywacyjnego

• Ocena osobowości oraz zaburzeń osobowości

• Ocena funkcjonowania rodzinnego

• Ocena funkcjonowania zawodowego

• Ocena funkcjonowania społecznego

• Konsultacje psychologiczne (dla pacjenta, rodziny, członków zespołu terapeutycznego w procesie leczenia)

• Poradnictwo psychologiczne

• Interwencja kryzysowa (nakierowana na pacjenta i jego rodzinę)

• Psychoterapia (indywidualna, grupowa, rodzin)

• Terapia podtrzymująca

• Psychoedukacja ( pacjentów, rodzin pacjentów, współpracowników w procesie leczenia, innych grup zawodowych)

Protetyk

Technik ortopedyczny wymagane kwalifikacje: medyczne studium policealne, kierunek technik ortopedyczny

Kompetencje i zadania

• Zaopatrzenie w protezy, aparaty i obuwie rehabilitacyjne według zaleceń lekarza prowadzącego (skierowanie, zaświadczenie)

• Indywidualne dopasowanie sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego do potrzeb pacjenta

• Instruuje o właściwym użytkowaniu sprzętu rehabilitacyjnego i ortopedycznego

ZAOPATRZENIE ORTOPEDYCZNE

Pojęcie zaopatrzenie ortopedyczne oznacza całokształt działań związanych z uzupełnieniem defektów strukturalnych i funkcjonalnych narządu ruchu za pomocą konstrukcji mechanicznych. Zasada ich działania sprowadza się do poprawy warunków podparcia masy ciała oraz kontroli siły, zakresu i kierunku ruchu w stawach.

Cel stosowania tego typu konstrukcji to:

- funkcjonalne uzupełnienie brakującej kończyny

- ułatwienie bądź umożliwienie chodzenia

- odciążenie chorej części narządu ruchu

- poprawa stabilizacji niesprawnej kończyny

- zmniejszenie bólu

- korekcja zniekształcenia

Wartość i znaczenie właściwego zaopatrzenia ortopedycznego w nowoczesnej ortopedii i rehabilitacji jest aktualnie nie do podważenia. Służy ono ludziom chorym i niepełnosprawnym w pokonywaniu barier architektonicznych, funkcjonalnych, a także podnosi ich komfort życia i zapobiega różnorodnym powikłaniom.

Zależnie od zadań stawianych przedmiotom zaopatrzenia ortopedycznego, mogą one mieć prostą lub bardziej złożoną budowę. Przyjmuje się umowny ich podział na trzy podstawowe grupy:

- protezy

- ortezy

- sprzęt pomocniczy 

Proteza

Jest to konstrukcje zastępująca brak kończyny lub jej części. Ma budowę opartą na ogólnym schemacie anatomicznym kończyny, służy do odtwarzania jej podstawowych czynności ruchowych i podpórczych oraz funkcji kosmetycznych. (innymi słowy jest to sztuczna kończyna, zastępująca kończynę naturalną zarówno pod względem jej funkcji mechanicznych, jak i pod względem jej zewnętrznego kształtu i wyglądu) 

Orteza

Indywidualnie dobrana i dopasowana konstrukcja techniczna, stosowana w celu poprawy stabilizacji, korekcji ustawienia, odciążenia lub poprawy funkcji wybranych elementów narządu ruchu.

Mogą to być aparaty ortopedyczne i inne konstrukcje (obuwie, wkładki ortopedyczne) dopasowane do istniejących części narządu ruchu i spełniające określone zadania mechaniczne. 

Ortezy stabilizujące stosujemy w celu:

- zabezpieczenia warunków pełnego wygojenia się tkanek, np. po operacyjnym usztywnieniu stawu, przeszczepieniu lub wydłużeniu ścięgien

- zabezpieczenia wyników osiągniętych w leczeniu operacyjnym lub usprawniającym przykurczów

- stworzenia warunków stabilnego podparcia masy ciała 

Ortezy korekcyjne

- są stosowane pomocniczo w leczeniu niektórych wad wrodzonych lub rozwojowych

- w celu poprawy ustawienia elementów kostnych w zniekształceniach statycznych 

Ortezy odciążające

- są stosowane w razie konieczności wyłączenia niewydolnych struktur podpórczych lub zmniejszenia nacisków wywieranych na nie przez masę ciała. 

Generalną zasadą nowoczesnej ortotyki jest wykorzystanie możliwie prostej konstrukcji, służącej maksymalnej poprawie funkcji. 
 
 

Sprzęt pomocniczy

- Ułatwia poruszanie się lub wykonywanie określonych czynności przez pacjentów z dysfunkcją narządu ruchu, zwiększa stopień samodzielności osób niepełnosprawnych, ułatwia codzienne życie i rozwiązuje wiele problemów natury fizjologicznej, kosmetycznej. Do tej grupy zaopatrzenia można zaliczyć wózki inwalidzkie i pojazdy specjalnie dostosowane o napędzie elektrycznym sterowane ręką za pomocą urządzenia elektrycznego. Korzystają z nich osoby z wysokimi amputacjami kończyn dolnych, z rozległymi porażeniami na skutek rozległych urazów rdzenia kręgowego, po udarach, czy z nieodwracalnymi zmianami w obrębie OUN.

- Inne sprzęty pomocnicze stosowane w rehabilitacji i ortopedii to: materace i poduszki przeciwodleżynowe, łóżka ortopedyczne i pionizacyjne, kule łokciowe, laski, balkoniki, trójnogi, nosidełka odwodzące dla niemowląt, szelki korekcyjne, obuwie ortopedyczne. 

i terapeuta zajęciowy.

• Zajmują się ułatwianiem usprawniania pracy pozostałym członkom zespołu, poprzez zastosowanie rozmaitych przedmiotów ortopedycznych czy form terapii zajęciowej.

Terapia zajęciowa (leczenie pracą, ergoterapia)

-oznacza różnego rodzaju czynności, które zaleca się pacjentom jako jeden ze środków leczniczych. Mają one na celu przyśpieszenie powrotu utraconej funkcji narządu, lub w przypadku zmian nieodwracalnych- wyrobienie funkcji zastępczej.

- jest uzupełnieniem lub kontynuacją ćwiczeń stosowanych w gimnastyce leczniczej. Stawia przed chorym konkretny cel wykonania pracy, dając tym samym świadomość przydatności w społeczeństwie oraz przywraca mu równowagę psychiczną.

Terapia zajęciowa spełnia trzy główne cele:

1. Cel psychiczny - ma za zadanie pomóc w wyprowadzeniu pacjenta z depresji spowodowanej kalectwem, ma obudzić w chorym wiarę w jego społeczną przydatność

2. Cel terapeutyczny (leczniczy, funkcjonalny) - terapia zajęciowa spełnia rolę czynnika leczniczego w odniesieniu do objętego chorobą odcinka narządu ruchu, podtrzymania sprawności ogólnej, usamodzielnienia pacjenta. Przez odpowiedni dobór pracy osiąga się zwiększenie zakresu ruchu, zwiększenie siły mięśniowej, lepszą koordynację ruchową, wyrównanie zachwianej równowagi psychicznej, podniesienie sprawności ogólnej.

3. Przysposobienie zawodowe - stanowi ostatni etap w terapii zajęciowej.

Praca w terapii zajęciowej powinna być włączona w całość leczniczego usprawniania, które ma na celu przywrócić społeczeństw czynnego obywatela . Z drugiej strony społeczeństwo powinno być na tyle Terapeuta zajęciowy wymagane kwalifikacje: wydział terapii zajęciowej medycznego studium zawodowego lub szkoły sztuk plastycznych

Kompetencje i zadania

• Prowadzenie ćwiczeń w pracowniach (ceramicznych, malarstwa, tkactwa i innych) oraz odpowiednich warsztatach

• Nauka samoobsługi w czynnościach życia codziennego

• Prowadzenie zajęć rewalidacji indywidualnej i grupowej oraz korekcyjno- kompensacyjnych z dziećmi

uwiadomione, aby odpowiednio ustosunkować się do osoby niepełnosprawnej. 

Pracownik socjalny:

• Jest on łącznikiem między chorym a jego środowiskiem domowym i zakładem pracy.

• Poprzez poznanie warunków w jakich żyje pacjent dostarcza on cennych wskazówek dla ustalenia programu rehabilitacji.

• Ma za zadanie utorować choremu drogę do zdobycia pracy i uzyskania właściwego miejsca w społeczeństwie.

Asystent socjalny (asystent osoby niepełnosprawnej) wymagane kwalifikacje:

      -policealna szkoła pracowników służb społecznych

      -medyczna szkoła policealna

Kompetencje i zadania

• Łącznik między chorym a jego środowiskiem rodzinnym oraz jego zakładem pracy

• Przeprowadzenie wywiadu społecznego

• W oparciu o plan leczenia i wywiad opracowanie wstępnego programu rehabilitacji społecznej

• Instruktaż pacjenta i rodziny pomagający w adaptacji społecznej

 

• Udzielenie informacji o sposobie załatwiania spraw bytowych związanych z załatwieniem renty, różnego typu zasiłków i zapomóg, korzystanie z pomocy pfron-u

• Utorowanie drogi osobie niepełnosprawnej do znalezienia zatrudnienia w miarę swoich możliwości fizycznych i psychicznych, oraz powrotu do społeczeństwa

Doradca zawodowy-wspomaga pacjenta w powrocie do swojego
wyuczonego zawodu lub rozpatruje możliwość przekwalifikowania.

Logopeda wymagane kwalifikacje: wyższa szkoła pedagogiczna ze specjalnością z logopedii

Kompetencje i zadania

• Opracowanie diagnozy logopedycznej

• Prowadzenie ćwiczeń logopedycznych, profilaktyki logopedycznej

• Ścisła współpraca z pozostałymi członkami zespołu

 

Pedagog wymagane kwalifikacje: wyższe studia na wydziale pedagogiki specjalnej

Kompetencje i zadania

-prowadzenie zajęć dla dzieci niepełnosprawnych do nauki szkolnej

• Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne z dziećmi szkolnymi

• Współpraca z placówkami szpitalnymi i zakładami opieki zajmującymi się dziećmi

Pedagog-zapewnia dzieciom normalną naukę szkolną podczas hospitalizacji, co nie powoduje dystansu w ich szansach życiowych od zdrowych rówieśników.

Pielęgniarka:

• Odpowiada m.in.za właściwe ułożenie pacjenta i zapobiegania tą drogą powstawaniu oraz utrwalaniu się nie prawidłowych ustawień w stawach.

• Dba o stan skóry, oraz o odpowiednie funkcjonowanie układu wydalniczego.

• Obserwuje sposób wykonywania przez pacjenta codziennych czynności, co ułatwia zaprogramowanie dalszego usprawnienia.

Cechy zespołu rehabilitacyjnego:

• Dobra komunikacja.

• Dzielenie się wiedzą między reprezentantami różnych dziedzin.

• Konsekwentne podejście do celu.

• Nienaganna ciągłość opieki.

• Zapewnienie szerokiej perspektywy rehabilitacji.

• Kreowanie ducha zespołowego (esprit de corps) prowadzącego do atmosfery wzajemnego wsparcia.

Ustalenie programu rehabilitacji

• Dla każdej osoby, której grozi trwała niepełnosprawność, należy w jak najkrótszym czasie ustalić indywidualny program rehabilitacji w czasie leczenia szpitalnego i na okres po opuszczeniu szpitala.

• Podstawą programu jest stan chorego, przedstawiony przez lekarza (rozpoznanie, plan leczenia i przewidywany wynik z przypuszczalnym określeniem, czy chory odzyska zdolność normalnego chodu, czy będzie musiał korzystać z kul, czy wózka inwalidzkiego).

• Zespół rozważa również powrót chorego do jego miejsca pracy, ewentualne przekwalifikowanie lub nawet niezdolność do żadnej pracy, jeśli stan zdrowia pacjenta nie pozwala na przebywanie w normalnych warunkach.

Praca zespołu rehabilitacyjnego

• Zespół pracuje w takim składzie jakiego wymaga rodzaj rehabilitacji chorych leczonych w danej placówce.

• Poszczególni członkowie zapoznają się indywidualnie z pacjentem i przedstawiają swe spostrzeżenia na zebraniach zespołu.

• Praca specjalistów medycznych i paramedycznych musi być zharmonizowana - nie tylko w ujęciu całości programu rehabilitacji, ale także w sposobie realizacji poszczególnych fragmentów.

• Praca zespołu rehabilitacyjnego, łącznie z lekarzem wymaga dużo kultury, znawstwa i dobrej woli aby rehabilitacja dała pozytywny wynik.

• Właściwy zespół specjalistów może wypracować większe funkcjonalne korzyści dla osoby niepełnosprawnej niż zbiór indywidualistów pracujących razem w grupie.

Fizjoterapia jest działem medycyny klinicznej. Nie należy jej utożsamiać z rehabilitacją medyczną.

Chirurgia rekonstrukcyjna np. w porażeniu mózgowym dziecięcym dziecko nie może osiągnąć pewnego etapu bez operacji np. wydłużanie ścięgien aby pozbyć się przykurcz ów stawu kolanowego, żeby osiągnąć pozycję stojącą.

Protezy i ortezy - kikut musimy uformować i zahartować i przeciwdziałać przykurczom zgięciowo odwiedzeniowym, żeby pacjent mógł stanąć na protezie. Musimy kikut tak przygotować, aby kikut był wyprostowany i przywiedziony.

Jeśli pacjent nie ma kolana, żeby się nie przewrócił kiedy nie ma mięśnie czworogłowego, żeby kolano się wyprostowało musimy nauczyć pacjenta wykorzystywać mechanizm Puttiego górny, czyli wykonać wyprost w stawie biodrowym przez napięcie mięśni pośladkowych (wielki - główny prostownik stawu biodrowego). Jest to kompensacja. Także ustawienie stopy w lekkim zgięciu podeszwowym.

Nauczyć pacjenta chodzić to długa droga. Chód dwu, trzy, czterotaktowy, z podpórkami, bez.

W uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego mamy niestabilność przednią powyżej 3-5mm, wtedy trzeba urzyć stabilizacji, aby nie uszkodzić tkanek w stawie.

Stabilizacji należy używać tylko tyle, ile to konieczne. Np. kołnierz w smagnięciu biczem przy nadmiernym używaniem stabilizacji dochodzi do wtórnego uszkodzenia układu mięśniowo-więzadłowego. Ale przy złamaniach wielokrotnych kompresyjnych (5-10 raz) stabilność kręgosłupa jest zagrożona i wtedy zalecamy sznurówkę.

Opaska w przypadku łokcia tenisisty - zmiany w bocznym przedziale stawu łokciowego. Jeśli przyczyną będzie stan zapalny przyczepu mięśni prostujących, opaska poniżej przyczepu, odbarcza nadkłykieć - przyczep mięśnia. Np. kinezjotaping.

---