Pisemny egzamin dojrzałości z biologii

we wszystkich szkołach średnich dla dorosłych

Termin: 10 maja 2006 r. Godzina: 15.30

1. Krew jest darem życia. Uzasadnij to stwierdzenie omawiając skład i rolę krwi w organizmie człowieka.

2. Scharakteryzuj rośliny nasienne porównując ich budowę, czynności życiowe i znaczenie w przyrodzie oraz gospodarce człowieka.

3. Na wybranych przykładach omów budowę organizmu człowieka oraz wpływ różnych czynników (pozytywny i negatywny) na jego zdrowie.

Wykonaj polecenia zawarte w 30 zadaniach umieszczonych w załączniku do powyższego tematu.

ZAŁĄCZNIK DO TEMATU 3:

Na wybranych przykładach omów budowę organizmu człowieka oraz wpływ różnych czynników (pozytywny i negatywny) na jego zdrowie.

Zadanie 1. (0 - 1 pkt)

Uporządkuj wymienione poniżej struktury tak, aby ilustrowały hierarchiczną budowę organizmu człowieka wpisując obok nich cyfry od 1 do 5.

	Organizm
	Narząd
	Komórka
	Tkanka
	Układ

Zadanie 2. (0 - 7 pkt)

Na schemacie przedstawiono budowę skóry człowieka.

1. Podpisz wskazane strzałkami elementy budowy skóry. Podaj po jednej funkcji każdego z nich.

…….…………………… …….……………………………………………………………

…………………………. ………………………………………………………….………

………………………… …………….…………………………………………….………

2. Podaj nazwę tkanki nabłonkowej budującej pierwszą, powierzchniową warstwę skóry.

Nabłonek ……………………………………………..

Zadanie 3. (0 - 2 pkt)

Skóra jest narażona na oddziaływanie wielu negatywnych czynników. Aby ją chronić stosuje się np.: różnego rodzaju kremy zawierające substancje o określonym działaniu.

Wykaż za pomocą dwóch argumentów, że krem nawilżający z filtrem UV pełni rolę ochronną dla skóry.

…….……………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….………

…….……………………………………………………………………………………………

Zadanie 4. (0 - 10 pkt)

Na rysunku przedstawiono

schemat kości długiej.

1. Podpisz wskazane elementy jej budowy.

2. Podkreśl nazwę tego ze wskazanych elementów budowy kości, który wraz z wiekiem zmienia swój kolor z czerwonego na żółty. Wyjaśnij przyczynę tej zmiany.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

3. Zaznacz trzy zdania prawidłowo przedstawiające funkcje kości lub całego szkieletu.

1. Jest magazynem wapnia dla organizmu.

2. Stanowi podporę dla narządów w organizmie.

3. Transportuje związki odżywcze i gazy.

4. Odgrywa ważną rolę w procesie termoregulacji.

5. Wytwarza komórki krwi.

6. Chroni przed infekcjami.

4. Wymień składniki budulcowe tkanki kostnej powodujące, że jest i twarda i równocześnie elastyczna.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 5. (0 - 6 pkt)

Kręgosłup człowieka posiada 4 charakterystyczne krzywizny (w odcinku szyjnym, piersiowym, lędźwiowym i krzyżowym). Dwie z tych wypukłości skierowane do przodu noszą nazwę lordoz, a dwie skierowane do tyłu - kifoz.

1. Podaj liczby kręgów dla każdego z wymienionych powyżej odcinków kręgosłupa:

szyjny ………., piersiowy: …………,

lędźwiowy: ………, krzyżowy: ……….

2. Podpisz na schemacie obok wszystkie cztery krzywizny kręgosłupa (lordozy i kifozy).

3. Opisz sytuację, w której może nastąpić wtórne skrzywienie kręgosłupa tzw. skolioza.

...................................................................................................

…........................................…………………………………………………………………..

..................................................................................................................................................

Zadanie 6. (0 - 2 pkt)

krzywica to jedno ze schorzeń układu szkieletowego.

Wymień dwa składniki pokarmowe, których brak może być bezpośrednią przyczyną krzywicy.

1. .........................………....................... 2. ...........................................................................

Zadanie 7. (0 - 3 pkt)

Spośród pierwiastków spotykanych w przyrodzie niektóre z nich występują w dużo większych ilościach niż inne:

Tlen (O) - 51,5%, węgiel (C) - 40%, wodór (H) - 6,6%, azot (N) - 0,7% i inne - 1,2%

1. Przedstaw powyższe dane w postaci diagramu słupkowego.

2. Wyjaśnij określenie „składniki biogenne” w odniesieniu do wymienionych we wstępie pierwiastków.

……………………………………………………….…………..………………………………

………………………………………………………….………..………………………………

Zadanie 8. (0 - 6 pkt)

Na rysunkach przedstawiono trzy typy tkanki mięśniowej.

I ……………………..…… II ……………………… III ………….………………….

1. Podaj nazwy każdej z tkanek podpisując odpowiednio rysunki.

2. Podaj po jednym przykładzie funkcji, jaką pełni każda z nich organizmie człowieka.

I. ………………………………….……………………………………………………………

II. ……………..……………………………… III. ……..…………………………………

Zadanie 9. (0 - 4 pkt)

Wymień elementy budowy dróg oddechowych człowieka. Podkreśl ten, w którym odbywa się wymiana gazowa zewnętrzna.

...............................................................................…...................................................................

................................................................................…..................................................................

Zadanie 10. (0 - 4 pkt)

Uczniowie postanowili zweryfikować doświadczalnie następującą hipotezę: Powietrze wydychane z płuc zawiera dwutlenek węgla. W tym celu przygotowali poniższy zestaw:

1. Przedstaw plan doświadczenia, jakie mogli przeprowadzić uczniowie uwzględniając
   w nim próbę badawczą i próbę kontrolną:

próba badawcza: ..............……...................................................................................................

próba kontrolna: ....................…..................................................................................................

.....................................................................................................................................................

2. Podaj przewidywany wynik tego doświadczenia.

......................…...........................................................................................................................

Zadanie 11. (0 - 2 pkt)

Na wykresie przedstawiono wyniki badań sprawności oddechowej płuc różnych grup osób.

Sformułuj dwie zależności wynikające z analizy powyższych danych.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 12. (0 - 3 pkt)

1. Uz
   upełnij poniższy schemat budowy układu krwionośnego:

2. Podaj funkcję zastawek oraz wymień wszystkie struktury układu krwionośnego, w których one występują.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 13. (0 - 6 pkt)

1. Na poniższym schemacie serca wskaż i podpisz następujące elementy jego budowy: komorę prawą i lewą, prawy i lewy przedsionek oraz pień aorty i żyłę płucną.

2. W przedstawionym poniżej tekście podkreśl dwa błędne zdania (lub ich fragmenty) i przedstaw je w prawidłowym brzmieniu.

Pomiędzy komorą lewą, a przedsionkiem lewym znajduje się zastawka dwudzielna natomiast między przedsionkiem prawym, a komorą prawą - zastawka trójdzielna. Obecność zastawek przedsionkowo - komorowych, które otwierają się w obu kierunkach zapewnia przepływ krwi przez serce. Komory, których zadaniem jest wypchnięcie krwi do tętnic i do naczyń obwodowych, mają ściany znacznie cieńsze niż przedsionki.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 14. (0 - 2 pkt)

Spośród podanych poniżej zdań podkreśl cztery, które prawidłowo określają funkcje osocza krwi.

1. Transportuje substancje odżywcze z układu pokarmowego do komórek ciała
   (np.: aminokwasy, glukozę, witaminy, sole mineralne).

2. Odprowadza zbędne produkty przemiany materii z układu wydalniczego do komórek.

3. Rozprowadza hormony wytwarzane przez gruczoły dokrewne do poszczególnych narządów, na które one oddziałują.

4. Bierze udział w zjawiskach obronnych i odpornościowych ustroju transportując przeciwciała i leukocyty.

5. Transportuje dwutlenek węgla z płuc do komórek ciała.

6. Odprowadza tlen z komórek ciała do płuc.

7. Uczestniczy w procesie termoregulacji.

Zadanie 15. (0 - 6 pkt)

Na rysunku przestawiono dwa z trzech podstawowych rodzajów krwinek (erytrocyty i leukocyty).

1. Podaj nazwę trzeciego rodzaju krwinek, którego brakuje na powyższym rysunku oraz określ jego funkcję.

………………………………………………..………………………………………………..

…………………………………………………………………..……………………………..

2. Do każdego z dwóch rodzajów krwinek: erytrocyty (I), leukocyty (II) przyporządkuj odpowiednie cechy ich budowy lub charakterystyczne właściwości wybrane z poniższych:

1. Nie mają jądra komórkowego.

2. Posiadają zdolność do ruchu pełzakowatego.

3. Mogą oddychać beztlenowo.

4. Mogą przeprowadzać fagocytozę np. bakterii, wirusów.

5. Posiadają enzymy niezbędne w procesie krzepnięcia krwi.

6. Zawierają hemoglobinę.

I: .............……............., II: .............................................

1. Spośród różnych typów leukocytów, tylko jeden z nich ma zdolność wytwarzania przeciwciał. Podaj jego nazwę.

...................................................................................

2. Wykaż na przykładzie dowolnej cechy lub właściwości erytrocytów, że są one dobrze przystosowane do pełnionych funkcji.

……………................................…...............................................................................................

.................................................…..................................................................................................

................................................…...................................................................................................

Zadanie 16. (0 - 2 pkt)

Na rysunku przedstawiono aglutynację (zlepianie się) erytrocytów.

Podaj przykład sytuacji, w której może wystąpić ten proces oraz przedstaw jego mechanizm.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 17. (0 - 2 pkt)

W tabeli przedstawiono wyniki badań krwi dwóch osób.

Parametr krwi	Kobieta lat 65	Mężczyzna lat 50	Norma
Cholesterol	140 mg / 100 cm^3	210 g / 100 cm^3	140 - 200 mg / 100 cm^3
Glukoza	150 mg / 100 cm^3	80 g / 100 cm^3	70 - 110 mg / 100 cm^3

Na podstawie analizy wyników powyższych badań przyporządkuj każdej z badanych osób nazwę schorzenia, na które prawdopodobnie cierpi, wybraną z poniższych:

białkomocz, cukrzyca, miażdżyca, anoreksja, osteoporoza

Kobieta: ............................................. Mężczyzna: ..................................................

Zadanie 18. (0 - 1 pkt)

Przyporządkuj narządowi układu limfatycznego właściwą dla niego funkcję.

węzły chłonne	kontrola i regulacja poziomu limfocytów krążących we krwi oraz jej pomocniczy zbiornik
grasica	dojrzewanie limfocytów, oczyszczanie limfy z zawartych w niej organizmów chorobotwórczych i innych ciał obcych,
śledziona	obdarzanie limfocytów T kompetencją immunologiczną.
	wytwarzanie fibrynogenu

I. ……....., II. ...……..., III. ....……....,

Zadanie 19. (0 - 5 pkt)

Ludzki organizm musi walczyć z wieloma różnymi patogenami. Wpisz w odpowiednie rubryki tabeli nazwy chorób wybranych z niżej podanych:

cholera, gruźlica, żółtaczka typu B, krzywica, czerwonka, choroba Altzheimera, angina, miażdżyca, pylica

główny zaatakowany układ	układ pokarmowy	układ oddechowy	układ krwionośny	układ ruchu	układ nerwowy
nazwa choroby

Zadanie 20. (0 - 7 pkt)

Rysunek przedstawia przekrój przez mózgowie człowieka.

1. Wymień nazwy części mózgowia oznaczone literami:

A: ……………………………………. B: ………………………………………….

2. Podkreśl na rysunku tę część mózgu, w której znajdują się ośrodki odruchów bezwarunkowych.

3. Podaj dwie cechy charakterystyczne dla odruchów bezwarunkowych.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

4. Wymień dwa przykłady odruchów bezwarunkowych.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 21. (0 - 3 pkt)

1. Wymień dwa przykłady gruczołów dokrewnych podległych przysadce mózgowej.

1. ………………………………

2. ………………………………

2. Połącz w pary nazwę hormonu przysadkowego z pełnioną przez niego funkcją biologiczną.

gonadotropina	przyspiesza resorbcję zwrotną wody z moczu pierwotnego.
hormon wzrostu	rozciąga szyjkę macicy i pobudza skurcze jej błony mięśniowej.
wazopresyna	reguluje produkcję gamet oraz dokrewne funkcje gonad
oksytocyna	stymuluje aktywność podziałową oraz różnicowanie się komórek

I. …....., II. .……., III. ……..., IV. ….....

Zadanie 22. (0 - 3 pkt)

Podaj dwa przykłady hormonów tkankowych występujących w układzie pokarmowym oraz określ rolę jednego z nich.

1. ...............………...........…………… 2. .....................................................................

…...............……….........………………………...........................................................................

Zadanie 23. (0 - 9 pkt)

Na rysunku przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka.

1. Wskaż strzałkami i podpisz: wątrobę, trzustkę, żołądek.

2. Wymień po jednej funkcji każdego z wymienionych poniżej odcinków przewodu pokarmowego:

przełyk - ………………………………………………………………………………………..

żołądek - ……………………………….……………………………………………………….

dwunastnica - ………….……………….…………………...………………………………….

3. Podaj nazwy trzech odcinków układu pokarmowego, w których odbywa się ruch robaczkowy (perystaltyczny).

1. ………………………………………………………

2. …………….…………………………………………

3. ………………………………………………………

Zadanie 24. (0 - 1 pkt)

Wątroba łatwo ulega regeneracji, dlatego też coraz częściej wykonuje się zabiegi chirurgiczne polegające na przeszczepieniu płata wątroby (w wypadku jej uszkodzenia) pomiędzy jednym z rodziców i dzieckiem.

Wyjaśnij immunologiczne podłoże sukcesu tego rodzaju przeszczepów.

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................

Zadanie 25. (0 - 4 pkt)

Na rysunku przedstawiono układ wrotny wątroby.

Zaznacz strzałkami na powyższym rysunku kierunek przepływu krwi w każdym
z trzech naczyń krwionośnych tego układu. Podaj nazwy obu zaznaczonych naczyń
A i B.

A. …………………………………..…… B. ………………………………………….

Zadanie 26. (0 - 3 pkt)

Wpisz przy każdej z podanych funkcji odpowiednie oznaczenia: T - trzustka lub
W - wątroba.

1. Wytwarza żółć.
2. wytwarza sok zawierający enzymy trawienne.
3. Magazynuje i przekształca węglowodany.
4. Utrzymuje stałe stężenie glukozy we krwi.
5. Produkuje hormon - insulinę.
6. Neutralizuje kwaśny odczyn napływającej z żołądka treści pokarmowej.

Zadanie 27. (0 - 3 pkt)

W jelicie grubym człowieka żyją bakterie, które zaopatrują organizm ludzki w witaminy.

1. Podaj dwa przykłady witamin wytwarzanych w jelicie grubym.

……………………………………………………………..………………………………

2. Wymień, inną niż miejsce wytwarzania witamin, funkcję jelita grubego.

……………………………………………………………..………………………………

Zadanie 28. (0 - 3 pkt.)

Zespół Downa to jedna z chorób genetycznych.

1. Podkreśl kariotyp komórki organizmu płci żeńskiej z zespołem Downa.

1. 44 + XX

2. 44 + XY

3. 45 + XX

4. 45 + XY

2. Podaj nazwę typu mutacji, której przykładem jest zespół Downa.

..............................………………………….….........................................................................

3. Określ wiek kobiet, które są zagrożone urodzeniem dzieci z zespołem Downa.

..............................…………………………….........................................................................

Zadanie 29. (0 - 1 pkt)

Hemofilia jest choroba powodowaną przez mutację recesywną sprzężoną z płcią w chromosomie X.

Określ prawdopodobieństwo wystąpienia hemofilii u synów małżeństwa, w którym mężczyzna jest chory na tę chorobę, a kobieta zdrowa.

..............................…….……………………...........................................................................

Zadanie 30. (0 - 1 pkt)

Ziemska atmosfera tworzy gazową powłokę, chroniącą życie na Ziemi przed promieniowaniem korpuskularnym i krótkofalowym z kosmosu, kształtującą pogodę i klimat, która jednocześnie jest rezerwuarem wolnego tlenu niezbędnego do oddychania. To także ośrodek, do którego wydala się wiele zanieczyszczeń pochodzących z zakładów produkcyjnych i bytowych.

Na podstawie analizy powyższego tekstu uzasadnij konieczność ochrony atmosfery wokół Ziemi.

..............................…………….……….………...........................................................................

..............................…………….…..……………..........................................................................

Razem: 112 pkt.

strona 12 z 12

strona 11 z 12

strona 1 z 12

B

A

……….…………..…………..

………………………...

………………….…………

naczynia krwionośne

……………..

UKŁAD KRWIONOŚNY

---