-1-

• Podstawowe informacje o LPG

1.0 Wstęp

Montaż instalacji gazowej w wózku jezdniowym podnośnikowym może być wykonywany tylko przez pracownika ( konserwatora ) posiadającego Świadectwo Kwalifikacyjne do wykonywania prac na stanowisku eksploatacji w zakresie:

obsługi, konserwacji napraw, kontrolno - pomiarowych, montażu

dla następujących urządzeń i instalacji:

• Grupa 3. Urządzenia do magazynowania paliw gazowych: butle LPG do 11 kg.

• Grupa 7. Urządzenia, instalacje i przybory gazowe o ciśnieniu powyżej 5 kPa dla LPG.

• Grupa 10. Aparatura kontrolno - pomiarowa i urządzenia automatycznej regulacji do urządzeń i instalacji wymienionych powyżej.

2.0 Podstawowe informacje o gazie płynnym.

2.0.1 Własności wybuchowe gazu płynnego.

Gazem płynnym węglowodorowym nazywa się mieszaninę ciekłego propanu z butanami / propylenu z butylami / w dowolnym stosunku lub każdy z tych ciekłych związków z osobna.

Własności typowego gazu płynnego są następujące:

• ciepło spalania:................................28760 kcal/m³ lub 10935 kcal/kg,

• ciężar właściwy:..............................2,48 kg/m³ ( gaz ) / 0,568 kg/litr ( ciecz ),

• temperatura wrzenia:.......................- 40 ⁰C,

• granica wybuchowości:...................1,8 - 10 %,

2.0.2 Własności propanu ( C₂ H₅ ).

Propan jest gazem palnym o temperaturach: zapłonu -9 ⁰C, samozapłonu 470 ⁰C, wrzenia - 42,1 ⁰C , topnienia - 187 ⁰C . Cechą charakterystyczną jest jego stosunkowo niska toksyczność.

Inne dane:

• gęstość:.....................................1,970 kg/m³,

• stężenie śmiertelne:..................400 g/m³,

• stężenie niebezpieczne:............36000 mg/m³,

• dolna granica wybuchowości:..2,1 % objętości,

• górna granica wybuchowości:..13,5 % objętości,

• barwa:.......................................bezbarwny,

• zapach:......................................charakterystyczny.

2.0.3 Własności butanu ( C₄ H₁₀ ).

Butan jest gazem palnym o temperaturach: zapłonu - 60 ⁰C, samozapłonu 430 ⁰C,.

wrzenia - 0,5 ⁰C, topnienia Stosunkowo niska szkodliwość toksyczna.

Inne dane:

• gęstość:.....................................0,6012 kg/m³,

• dolna granica wybuchowości:..1,6 % objętości,

• górna granica wybuchowości:..8,5 % objętości,

• zapach:......................................bez zapachu,

• barwa:.......................................bezbarwny,

-2-

2.0.4 Własności gazu płynnego będącego mieszaniną propanu i butanu.

Gaz płynny będący mieszaniną propanu i butanu w dużych stężeniach ma własności narkotyczne. Może wywoływać lekkie zatrucia, objawiające się bólem głowy, wymiotami i ogólnym osłabieniem. Przy stężeniach powyżej 10 % objawy bólu głowy mogą nastąpić już po dwóch minutach wdychania. Niezależnie od powyższego może oddziaływać dusząco na skutek braku tlenu w powietrzu.

Przy zatruciu ostrym występują bóle głowy, jamy brzusznej, wymioty, ślinotok, zwężenie źrenic, następuje upośledzenie słuchu, zwolnienie tętna do 40-50 uderzeń na minutę, podniecenie, a następnie sen trwający kilka godzin.

Ratowanie zatrutego: poszkodowaną osobę należy wynieść na świeże powietrze, ewentualnie podać tlen.

3.0 Butle na gaz propan butan.

Butle służą do gromadzenia gazu propan butan.

Charakterystyka butli:

• pojemność:................... 27 [dm³ ],

• napełnienie:...................mieszanina “B” w ilości 11 [kg],

• stopień napełnienia:.......80 [%] pojemności,

• ciśnienie robocze:..........1,2 [MPa],

• ciśnienie próbne:...........2,5 [MPa],

• gabaryty:.......................300 [mm], L= 600 [mm]

Butle muszą odpowiadać przepisom UDT-Dz-Uc-90 ZP.

Na każdej butli musi być umocowana na trwałe tabliczka znamionowa z następującymi danymi:

• nazwa lub znak wytwórcy,

• numer fabryczny,

• pojemność w litrach,

• ciśnienie próbne w MPa,

• nazwa gazu,

• tara butli w kilogramach,

• ciężar dopuszczalny gazu znajdującego się w butli (waga gazu netto),

• miesiąc i rok ostatniej / następnej kontroli.

Ponieważ do reduktora (mieszalnika) musi być dostarczony gaz w postaci cieczy, butla z mieszanką propan-butan usytuowana jest na wózku w pozycji poziomej. Pobór gazu (w postaci cieczy) odbywa się za pomocą zabudowanej w niej rurki połączonej z zaworem. Kierunek poboru zaznaczony jest na butli za pomocą namalowanej strzałki.

Ze względu na znaczną rozszerzalność cieplną mieszanki propan-butan stopień napełnienia butli nie może przekroczyć 80 % jej pojemności. Ilość ta podana w kilogramach jest wybita na płaszczu butli, jako waga gazu netto. Pozostałą pojemność wypełnia poduszka gazowa. Brak poduszki gazowej przy podwyższonej temperaturze powietrza powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia w butli mogący spowodować jej rozerwanie.

Butle nie mogą znajdować się w pomieszczeniach w których temperatura powietrza przekracza +35⁰C, ponieważ wzrost temperatury o +1⁰C powoduje wzrost ciśnienia gazu w butli o 0,8 MPa Butle powinny być zamontowane w wózku na specjalnym stojaku, który posiada blaszany daszek w białym kolorze) zabezpieczający butlę przed działaniem promieni słonecznych.

-3-

3.0.1 Charakterystyka gazu do butli instalowanych na wózkach jezdniowych.

Butle mogą być napełniane tylko gazem (propan-butan techniczny) spełniającym wymagania PN-82/C-96000 i posiadającym symbol KTM0242-100-032-502 (mieszanina B).

Wymagania fizyczne i chemiczne gazu (mieszaniny B):

- zawartość metanu: max 0,1 %,

- zawartość etanu i etylenu max 4,0 %,

- zawartość propanu, propylenu min 18 % - max 55 %,

- zawartość butanu min 45%

- zawartość pentanu max 1 %,

- zawartość siarki: max 0,005 %,

- zawartość oleju mineralnego max 0,005 %,

- zawartość siarkowodoru nie występuje

- zawartość wody nie występuje

- zawartość amoniaku nie występuje

Gaz o innych niż podane wyżej parametry może spowodować nadmierne zanieczyszczenie filtra i całego układu gazowego, utrudniony rozruch, spadek mocy silnika, większe zużycie oleju, zwiększenie toksyczności spalin.

-4-

Poniżej przedstawiono przykładowe schematy instalacji gazowej

Rys. Nr 1 Schemat instalacji gazowej (zasilanie LPG / etylina)

3 2 1

Elektrozawór

benzyny

11

14

12

13

10 9 8

7 6 5 4

LEGENDA:

1.Uchwyt butli.

2.Butla.

3.Zawór butli.

4.Przewód gumowy

5.Elektrozawór gazu.

6.Łącznik.

7.Reduktor-parownik.

8.Przewód miedziany-gumowany.

9.Register.

10.Przewód gumowy.

11.Mikser (mieszalnik).

12.Przewód gumowy.

13.Przewód gumowy.

14.Przełącznik Benzyna-O-Gaz.

-5-

Rys. Nr 2 Schemat instalacji gazowej ze zintegrowanym reduktorem.

(zasilanie LPG / etylina)

3 2 1

Elektrozawór

benzyny

11

14

12

13

10 9 8

4

LEGENDA:

1. Uchwyt butli.

2. Butla.

3. Zawór butli.

4. Przewód gumowy

7 a. Reduktor zintegrowany.

8. Przewód miedziany-gumowany

9. Register.

10. Przewód gumowy.

11. Mikser (mieszalnik)

12. Przewód gumowy.

13. Przewód gumowy.

14. Przełącznik Benzyna-O-Gaz.

-6-

4.0.1.. Ogólna zasada działania.

Opis do rysunku nr 1

• po otwarciu zaworu (3) wypływa z butli (2) - w skutek panującego w niej ciśnienia- gaz w postaci cieczy, który przewodem wysokociśnieniowym (4) dostarczany jest do elektrozaworu gazu (5), w którym zamontowany jest filtr paliwa,

• gdy w silnik nie pracuje lub pracuje zasilany benzyną, elektrozawór gazu (5) jest zamknięty,

• po otwarciu elektrozaworu gazu (5), przez ustawienie przełącznika (14) w pozycję G, gaz w postaci cieczy przedostaje się złączką (6) do reduktora-parownika (7),

• w reduktorze-parowniku (7) na skutek podgrzania (płynem doprowadzonym z układu chłodzenia bloku silnika przewodem gumowym (12)) odparowuje i przechodzi w fazę lotną,

• gaz w fazie lotnej przepływa przewodem (8) do registra (9) wyposażonego w śrubę do regulacji natężenia przepływu gazu,

• z registra (9) przewodem (10) gaz przepływa do miksera (11), w którym następuje zmieszanie gazu z powietrzem. W mikserze znajduje się śruba regulacyjna nastawienia przepustnicy, służąca do ustawienia wolnych obrotów silnika,

• z miksera mieszanka paliwowa przekazana jest do gaźnika i dalej do cylindrów silnika,

• z chwilą przejścia silnika na pracę z paliwem gazowym, elektrozawór benzyny odcina jej dopływ do gaźnika,

• przełącznik(14) służy do wyboru układu zasilania silnika gazem lub benzyną.

Opis do rysunku nr 2

W wariancie tym zastosowano reduktor zintegrowany (7a). Reduktor ten nie wymaga dodatkowego elektrozaworu gazu ze względu na spełnienie tej funkcji przez zawór na reduktorze (na wejściu gazu). W celu zapewnienia dopływu do reduktora zintegrowanego gazu oczyszczonego z zanieczyszczeń mechanicznych wprowadzony został zespół filtrujący montowany na wejściu gazu do reduktora.

Z tego wariantu zostały wyeliminowane następujące elementy:

• elektrozawór gazu (5),

• złącze (6)

Zasada działania jak przy opisie do rys. nr 1

-7-

4.0.2. Schemat podłączenia przełącznika elektronicznego Benzyna-O-Gaz

Rys.nr 3 Schemat podłączeń przełącznika

Regulacja czasu początkowego otwarcia

elektrozaworu benzyny ( 0 - 4,5 s )

●

biały

Rezerwa żółty

niebieski

czerwony

bezpiecznik

( ♦ ) brązowy ( max. 5 A)

czarny

elektrozawór

benzyny

elektrozawór

gazu

cewka +12 V

zapłonowa “po kluczyku”

Reduktor-parownik

( ♦ ) - Podłączyć do minusa cewki lub nawinąć ok. 5 zwoi wokół przewodu wysokiego napięcia.

-8-

4.0.2.1. Opis przełącznika elektronicznego Benzyna-O-Gaz.

Przełącznik trzypołożeniowy

czerwony

sygnalizuje rezerwę gazu

zielony GAS

sygnalizuje pozycję “Gaz”

żółty G czerwony

sygnalizuje pracę na sygnalizuje pracę

gazie na benzynie

4.0.2.2. Zasada działania przełącznika elektronicznego Benzyna-O-Gaz.

Przełącznik elektroniczny ELPIGAZ kod. AE 652 posiada trzy położenia o następujących

funkcjach:

• 
  
  Pozycja środkowa “O” : następuje wypalenie benzyny zgromadzonej w komorze pływakowej gaźnika. Elektrozawory gazu i benzyny zamknięte, dioda żółta G (GAZ), oraz czerwona (benzyna) nie świecą.

• Pozycja dolna Benzyna, zasilanie silnika benzyną. Elektrozawór gazu zamknięty. Świeci się dioda czerwona.

• Pozycja górna GAZ (GAS): wybrano zasilanie silnika gazem (dioda zielona “GAS” świeci). W tej pozycji uruchomienie silnika odbywa się bezpośrednio na gazie, jednakże silnik pracuje na gazie tylko wówczas , gdy świeci się także dioda “G” (GAZ), która sygnalizuje otwarcie elektrozaworu gazu.

Przełącznik wyposażony jest w urządzenie “sofety-car”, które pozwala na otwarcie

elektrozaworu gazu tylko przy pracującym silniku.

Gaźnik

Chłodnica

Silnik

Gaźnik

Chłodnica

Silnik

● ● GAS● ●

G

7

---