PODSTAWY PRAWA- WYKŁAD 1 21.09.2002.

Państwo- jest polityczną organizacją i celem jej jest kierowanie społeczeństwem. Ta organizacja jest organizacją przymusową, oznacza, że przynależność do państwa nie jest dobrowolna, nie zależy od woli członka społeczeństwa.

Elementy państwa:

• Terytorium- obejmuje ludność, która na nim zamieszkuje

• Ludność- obywatele danego państwa zamieszkujący na danym terytorium

• Władza najwyższa suwerenna- pochodzi od woli obywatela(społeczeństwa i społeczeństwo jest suwerenem.)

Suwerenność wewnętrzna- znaczy to , że wszystkie inne organizacje, działające na jej terytorium są jej podporządkowane, ludność też jest podporządkowana.

Suwerenność zewnętrzna- oznacza, że państwo nie jest zależne od innych państw.

Suwerenność decyduje o tym, że państwo jest samodzielnym podmiotem stosunków międzynarodowych bez względu na wielkość terytorium, ilość ludności, potencjał gospodarki. Utrata suwerenności oznacza, że państwo nie istniej jako samodzielny podmiot międzynarodowy.

Państwo musi dysponować dla realizacji swoich celów :

• Aparatem władzy

Aparat władzy posiada jako jedyny prawo stosowania środków przymusu, w tym przymusu fizycznego

• Aparatem administracji

Aparat władzy i administracji, kierując społeczeństwem musi kierować się pewnymi normami prawa i postępować zgodnie z tymi normami. Oznacza to , że państwo ma obowiązek byś praworządne.

Praworządność- jest nierozłączną cechą państwa, prawo obowiązuje wszystkie organy państwa i obywateli. Państwo, które nie przestrzega praworządności to państwo totalitarne(Art. 2 Konst. 1997r.-praworządność)

Normy prawne pochodzące od upoważnionych organów państwowych albo organy państwowe sankcjonują normy zwyczajowe tzw. Prawo zwyczajowe.

Prawo stanowione(pisane)- ustanawiane jest ono świadomie i celowo.

Jakie mamy pomniki prawa stanowionego?

• Kodeks Hammurabiego pochodzący z ok. 3600 lat z Babilonu

• Prawo 12 tablic ustanowione w Rzymie w 5 w.p.n.e.

• W 6 wieku cesarz Justyniana utworzył kodeks, ustawodawstwo państw europejskich opiera się na prawie rzymskim

O prawie możemy mówić w znaczeniu:

• Przedmiotowym- ogół norm prawnych obowiązujących w danym państwie i zabezpieczonych przymusem państwowym

• Przedmiotowym- zwracamy uwagę na uprawnienia, które to uprawnienia wynikają z prawa przedmiotowego.

Z czego składa się prawo?

W znaczeniu przedmiotowym składa się z normy prawnej, a ta norma prawna jest regułą postępowania. Ta norma prawna wskazuje jak dany podmiot ma się zachować w danej sytuacji.

NORMA PRAWNA : nakazuje(w ruchu drogowym), zakazuje(popełniania czynów zagrożonych karą), zezwala(na zawarcie małżeństw w określonych warunkach).

Normy prawne mają charakter:

• Generalny- odnoszą się do nie dających z góry określić ilości adresatów

• Abstrakcyjny- ponieważ nie odnoszą się do konkretnej osoby wskazanej imiennie, lecz do każdego znajdującego się w określonej sytuacji.

• Powszechny- ponieważ odnoszą się do wszystkich osób znajdujących się w określonej sytuacji np. normy prawa karnego.

REGUŁY INNE NIŻ PRAWNE

1. Normy obyczajowe- tzw. towarzyskie savoir-vivre, są to reguły przyjęte w danym kręgu kulturowym a ich przestrzeganie nie jest przymusem państwowym, naruszanie norm obyczajowych prowadzi do ujemnej reakcji

2. Normy moralne- etyczne- nie mają charakteru normy prawnej

Moralność-zbiór norm właściwego współżycia w społeczeństwie, wskazują one jak powinien zachować się członek, aby swoim działaniem czy zachowaniem nie krzywdził innych osób

Normy moralne nie są tworzone ani sankcjonowane przez organy państwa. Te normy zostały samorzutnie wykształcone przez zbiorowość.

3. Normy religijne- zaliczane są do norm moralnych, nie pochodzą z władzy państwa są samoistne(kościoły religie). Te normy zawierają własne dla siebie oceny postępowania(sankcje moralne- wyrzuty sumienia)(za życia nieprzestrzeganie- ekskomunika)

4. Zasady etyki zawodowej- reguły postępowania odnoszące się do lekarzy, bankowców itd. Naruszenie powoduje odpowiedzialność dyscyplinarną. Naruszenie tych norm prowadzi do poczucia winy i negatywnej oceny przez społeczeństwo.

Norma prawna- jest to reguła postępowania ustanowiona lub usankcjonowana przez państwo, której przestrzeganie obwarowane jest przymusem państwowym.

Reguła postępowania- określa zachowanie w przyszłości

Jaki jest związek pomiędzy normą prawną a przepisem prawnym?

Norma prawna jest regułą postępowania, a przepis prawny jest to zdanie pisane(przez ustawy). Norma prawna może być ujęta w jednym zdaniu, w jednym przepisie prawnym albo w jednym przepisie ujętych jest kilka norm. Norma prawna i przepis prawny to synonimy.

Struktury normy prawnej:

• HIPOTEZA- określa w sposób ogólny i abstrakcyjny sytuację, która wywołuje skutki zawarte w dyspozycji

• DYSPOZYCJA- zawiera właściwą regułę postępowania w owej sytuacji

• SANKCJA- określa skutki , jeżeli zachowanie niezgodne jest z dyspozycją

Przykład 1

,,Kto zabija człowieka podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 8 lat, karze 25 lat pozbawienia wolności, albo karze dożywocia''

Hipotezą jest kto zabija, sankcją podlega karze, dyspozycja jest domyślna: skoro zabicie jest karalne to domyślaj się , że nie należy zabijać.

Przykład 2

,, Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, zobowiązany jest do jej naprawienia''

Hipotezą jest ,,kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę'', dyspozycją ,, zobowiązany jest do jej naprawienia''.

Hipoteza i dyspozycja w prawie cywilnym mają charakter niepełny. Sankcja z reguły jest określana w innych przepisach.

Przykład 3

,,Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego''

Sankcja egzekucji polega na tym że stosowany przymus państwowy prowadzi do takiego stanu rzeczy, jaki powinien powstać w wyniku dobrowolnego zastosowania się do obowiązujących norm.

Naruszenie pierwszej normy prawnej może pociągnąć zastosowanie różnych form sankcji np. wyrządzenie szkody ruchem pojazdu przechodniowi, pociąga za sobą sankcję prawa cywilnego, jaką jest odszkodowanie, ale również sankcję karną(z tytułu uszkodzenia ciała, lub prowadzenia pojazdu pod wpływem upojenia alkoholowego) i administracyjną(cofnięcie prawa jazdy)

Są dwa rodzaje norm prawnych:

1. Normy prawne bezwzględne(imperatywne, absolutne, kategoryczne) zawierają dyspozycję, której działanie może być wyłączone, zmienione, ograniczone z woli strony. Adresaci tych norm nie mają swobody odmiennego ustalania treści stosunku prawnego, przykład Art.254 ,,Użytkowanie jest niezbywalne''

2. Normy prawne względnie obowiązujące(dyspozytywne, do dyspozycji stron) Zawierają dyspozycję, która działa tylko wówczas, gdy strony w danym zakresie niczego nie postanowiły i nie uregulowały odmiennie treści stosunku prawnego. Postanowienia umowne maja pierwszeństwo przed przepisami względnie obowiązującymi. Przykład Art.548. K. C.

Sformułowania:

Normy prawne bezwzględnie obowiązujące:

• Nie można

• Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne(w prawie spadkowym, rzeczowym dotyczącym np. sprzedaży nieruchomości, rodzinnym)

Normy prawne względnie obowiązujące

• W braku odmiennego zastrzeżenia umownego

• Chyba, że strony zastrzegły (pożyczki, kredyty, samochód)

PODSTAWY PRAWA- WYKŁAD 2 09.11.2002.

Kolizja norm prawnych w czasie i przestrzeni.

Norma prawna- akt prawny obowiązujący w określonym czasie i na określonym obszarze

Terytorium danego państwa- obszar lądowy, morski , wody przybrzeżne, wnętrze ziemi, przestrzeń powietrzna.

Z suwerenności państwa wynika zasada, która głosi, że:

Normy prawne - zasady- obowiązują tylko na terytorium państwa, które je ustanowiło lub usankcjonowało, obowiązujące wszystkie osoby przebywające na tym terytorium.

Zasada terytorialności- w prawie karnym 6 czerwca 1997

Wyjątki od zasady terytorialności:

• Osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych

• Wynika ze zwyczajów przyjętych w żegludze międzynarodowej dotyczy osób na statku obcej bandery znajdującej się w portach lub na polskich wodach terytorialnych, to samo odnosi się do ambasad, konsulatów, państw obcych które korzystają z zasady eksterytorialności.

Większość norm prawnych obowiązuje na terenie całego państwa nieliczne zaś normy dotyczą tylko określonego obszaru.

Konflikt norm przestrzeni- określony przypadek unormowany jest przez więcej niż jeden przepis prawny. Konflikt norm oznacza, że adresaci tych norm nie mogą postąpić zgodnie z postanowieniami każdego z tych przepisów, w tej sytuacji adresaci normy prawnej muszą znaleźć odpowiedź na pytanie, który z przepisów jest obowiązujący a który nie

Kolizja norm

Prawo kolizyjne ustawa 12 listopada 1965 rok. Prawo prywatne międzynarodowe-Akt normatywny prawa polskiego.

Ma on zastosowanie do stosunków cywilno- prawnych o aspekcie międzynarodowym. Przepisy tej ustawy mówią nam w jaki sposób winny być rozstrzygane kolizje między polskimi a zagranicznymi systemami prawnymi- To nie jest prawo międzynarodowe. To jest prawo prywatne międzynarodowe.

Ta ustawa dopuszcza do konkretnych przypadków stosowania prawa zagranicznego a nie polskiego.

Przykład:

Polska obywatelka chce zawrzeć związek małżeński ze Szwedem, który nie ma ukończone 21 lat. Wg polskiego prawa powinien mieć zgodę sądu. Jednak należy tu stosować przepisy obcego państwa.

Jednakże w stosunkach prawnych, które wynikają z obrotu gospodarczego z zagranicą jest zasada, że strony umowy z przewóz mogą same ustalić jaki system prawny jakiego państwa będzie miał zastosowanie do ich stosunku prawnego.

PODSTAWY PRAWA- WYKŁAD 3 07.12.2002.

Stosowanie prawa- oznaczać to będzie proces ustalania przez powołane organizacje państwowe konsekwencji prawnych określonych zdarzeń.

Organami, które stosują prawo są organy wymiaru sprawiedliwości: w tym sądy powszechne, także izby morskie, Trybunał Stanu, Trybunał Konstytucyjny, NSA i organizacje administracji państwowej. Do organizacji, które stosują prawo zaliczamy także sądy polubowne, komisje rozjemcze.

Oprócz organów sprawiedliwości zaliczamy także organy samorządu terytorialnego.

W procesie stosowania prawa wyróżniamy 4 etapy:

1. Stwierdzenie obowiązywania danej normy prawnej.

2. Dochodzi do uznania zdarzenia prawnego za udowodnione.

3. Subsumpcja- tj. podciągnięcie udowodnionego zdarzenia pod normę prawną.

4. Ustalenie konsekwencji prawnej.

Organizacje które stosują prawo opierają się na faktach udowodnionych. W zakresie stosowania prawa obowiązują 2 zasady:

1. Zasada swobodnej oceny wyboru

Swobodna ocena doboru to nie ocena samowolna. Oznacza ona, że sąd zobowiązany jest do wskazania na jakiej zasadzie uznaje sporne okoliczności za udowodnione. Np. w postępowaniu karnym sąd musi omówić wszelkie dowody i poszlaki obciążające oskarżonego jak i te, które przemawiają na jego korzyść, a także musi uzasadnić, dlaczego jedne dowody uznał za wiarygodne a inne nie. W zakresie tej zasady sąd ma obowiązek rozważyć wszystko co było przedmiotem sprawy.

2. Zasada prawdy obiektywnej(materiału)

Realizowanie tej zasady oznacza, że rozstrzygnięcie powinno być zgodne ze stanem rzeczywistym to oznacza także, że sąd z własnej inicjatywy powinien dążyć do wykrycia prawdy. W procesie karnym przyznanie się oskarżonego nie wystarcza by go skazać. Sąd musi zbadać czy jest zgodne ze stanem rzeczywistym.

Zasada domniemania niewinności służy do realizacji zasady prawdy obiektywnej. Domniemanie niewinności oznacza, że oskarżony uważa się za niewinnego dopóki wina jego nie zostanie w sposób wystarczający udowodniona.

Zasada prawdy obiektywnej jest realizowana w procesie cywilnym i karnym też przez możliwość odwołania się od wyroku w pierwszej instancji do drugiej instancji, zanim wyrok w pierwszej instancji nie zostanie prawomocny. Zasada prawdy materialnej realizowane jest przez możliwość wniesienia kasacji.

Stosowanie prawa musi opierać się na zasadzie legalności.

Oznacza to, że organ stosujący prawo zanim wyda odpowiednią decyzję musi wykonać określone czynności ustalone przez prawo, tzn. musi postępować w odpowiedni sposób i regulują go przepisy KPA, KPC, KPK. Jakie są konsekwencje naruszenia procedury? Naruszenie zasady legalności może prowadzić do nieważności decyzji.

Przestrzeganie prawa oznacza że adresaci normy zachowują się świadomie w taki sposób, jak przewiduje to dyspozycja normy. Obowiązek przestrzegania prawa dotyczy w jednakowym stopniu osób fizycznych, organów państwowych i organizacji samorządów terytorialnych.

Fikcja znajomości prawa oznacza że nie można tłumaczyć się nieznajomością przepisów prawnych, które zostały w należyty sposób ogłoszone.

WYKŁADNIA PRZEPISÓW PRAWNYCH

Żeby stosować prawo trzeba znać zastosowanie norm prawnych.

Dwie metody podejścia do problemu stosowania prawa:

1. Poszukując właściwego znaczenia trzeba patrzeć na intencję ustawodawcy w chwili wydawania aktu normatywnego.

2. Nie ważna jest intencja w chwili wydania aktu ponieważ zmieniają się układy społeczne i gospodarcze, a to wpływa na zmianę rozumienia wydanych w innych warunkach przepisów.

Przy wykładni przepisu prawnego trzeba pogodzić te dwa podejścia- kompromis- przy interpretacji wykładni należy uwzględnić wolę ustawodawcy i zmieniający się układ stosunków gospodarczo społecznych.

Rodzaje wykładni:

1. Podział ze względu na podmiot dokonujący wykładnię, ze względu na interpretatora rozróżniamy:

• Autentyczną - z tą wykładnią mamy do czynienia wtedy gdy dokonuje jej organ państwowy, który dany przepis ustanowi. Ta wykładnia ma znaczenie powszechnie obowiązujące.

• Praktyczną - Przez tą wykładnię rozumie się interpretacji dokonywanej w toku stosowania prawa. Ta wykładnia nie ma charakteru powszechnie obowiązującego lecz jest ona wiążąca dla stron i osób zainteresowanych w konkretnej sprawie. Jeżeli strona nie zgadza się z wykładnią przyjętą przez sąd, to przysługuje jej prawo do odwołania się do sądu wyższej instancji. Ta wykładnia nie wiąże organu, który ją zastosował. Tzn., że w razie stosowania prawa w innym analogicznym przypadku organ ten nie jest związany z przyjętą przez siebie uprzednio interpretacją

• Doktrynalną zwaną też naukową- to jest interpretacja przyjęta w wypowiedziach naukowych, w podręcznikach, monografach, artykułach, w komentarzach(w glosach), referatach, wystąpieniach publicznych, na wykładach. Wykładnia ta nie ma mocy obowiązującej na nikogo. Przyczynia się do zmiany przepisu.

Wykładnia jest procesem złożonym i wymaga stosowania nie jednej lecz różnych metod. Różne metody wykładni znajdują zastosowanie w ramach określonych kontekstów do których należą: kontekst językowy, kontekst systemowy, kontekst społeczno-polityczny.

Kontekst językowy zawiera dwa rodzaje wykładni:

• Wykładnię gramatyczną- zwana jest ona jeszcze literalną, słowną bądź dosłowną. Polega ona na ustalaniu właściwego znaczenia wyrazów i zwrotów językowych, które występuję w treści danej normy.(w oparciu o zasady budowy języka- o tzw. Składnię)

• Wykładnię logiczną- polega ona na konstruowaniu normy choć nie zostały one bezpośrednio wyrażone w przepisach za pomocą odpowiednich reguł wnioskowania.

Do reguł wnioskowania należą:

• Wnioskowanie a maiori atminus (od większego na mniejsze). Polega ono na wysunięciu wniosków od większego na mniejsze, że skoro komuś wolno więcej to tym bardziej wolno mu mniej. Np.

Art. 149 KC

,, Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiada w celu usunięcia gałęzi i owoców zwieszających się z własnych czy sąsiada drzew''

Wniosek:

Tym bardziej wolno mu usunąć te gałęzie czy owoce także bez wchodzenia na grunt sąsiada.

• Wnioskowanie a minori atmaius (od mniejszego do większego). Jeśli komuś nie wolno czynić mniej to tym bardziej nie wolno mu czynić więcej. Np.

Art. 147 KC

,, Zabrania właścicielowi dokonywania robót ziemnych, które groziłyby nieruchomości sąsiedniej utratą oparcia''

Wniosek:

Że tym bardziej nie wolno dokonywać takich robót, które by bezpośrednio powodowały utratę takiego oparcia.

• Wnioskowanie a contrario - wnioskowanie na podstawie przeciwieństw. Np.

Kodeks cywilny

,, Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru''

Oświadczenie woli złożone drugiej stronie dla pozoru jest ważne.

Kontekst systemowy- to oznacza że znaczenie jakiejś normy prawnej nie należy rozpatrywać w oderwaniu od innych norm. Tzn. że trzeba mieć na uwadze, że normy stanowią część składową jakiejś całości.

Kontekst społeczno- polityczny- o tym kontekście mówi się jako o wykładni celowościowej, historycznej i teologicznej. Szukając znaczenia normy prawnej patrzymy na przyczyny wydania aktu normatywnego.

2. Podział wykładni ze względu na wyniki:

• Wykładnia stwierdzająca czyli zgodna z dosłownym brzmieniem przepisu.

• Wykładnia rozszerzająca przyjmująca znaczenie normy prawnej w szerszym rozumieniu niż by to wynikało z dosłownego brzmienia przepisu.

• Wykładnia zawężająca przyjmująca węższy zakres znaczeniowy danego przepisu.

Luka w prawie- oznacza taki stan rzeczy, gdy dla konkretnego stosunku społecznego brak jest normy prawnej sformułowanej w sposób wyraźny bądź też dającej się wyprowadzić na drodze interpretacji

Są dwa sposoby usuwania luk w prawie przez analogię (są tu dwa rodzaje analogii:

• Analogia legis- polega ona na tym że dla rozstrzygnięcia danej kwestii stosuje się przepisy odnoszące się do innej analogicznej sytuacji

• Analogia iulis- może być stosowana tylko wówczas kiedy brak jest możliwości zastosowania analogii legis. To oznacza że organy stosujace prawo powinny same ustalić właściwą normę kierując się ogólnymi zasadami porządku prawnego panującego w państwie.

PODSTAWY PRAWA- WYKŁĄD 4 08.12.2002.

T: System prawny. Podział na gałęzie prawne.

System prawny- to całość, w której wszystkie normy prawne tworzą całość w sposób uporządkowany.

Konstytucja

Ustawy

Akty wykonawcze

Poza tym systemem są normy prawa międzynarodowego.

1. Prawo konstytucyjne

2. Prawo administracyjne

3. Prawo karne

4. Prawo cywilne

5. Prawdy procesowe

6. Prawdy pracy

7. Prawdy międzynarodowe

Prawo konstytucyjne- zespół norm prawnych, które reguluje podstawowe zasady ustrojowe oraz organizację państwa. Prawo konstytucyjne składa się z 3 zespołów przepisów:

1. Dotyczy podstawowego ustroju społeczno-politycznego i gospodarczego państwa.

2. To są przepisy dotyczące organizacji i zakresu kompetencji organów władzy i administracji państwowej i samorządowej.

3. Dotyczy stosunków pomiędzy państwem a obywatelami.

Konstytucja RP została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe 2 kwietnia 1997 roku. Została zaaprobowana w referendum 25 maja 1997 roku i została opublikowana. Konstytucja oparta jest na zasadzie podziału władz. Podział jest zgodny z podziałami władz Monteskiusza (filozof 18 wiek). Ta idea została przedstawiona w jego dziele ,,O duchu praw''. Według niego jedynie rozdzielenie władzy państwowej na władzę ustawodawczą, wykonawczą i władzę sądowniczą zapewnia równowagę społeczną oraz wolności obywatelskiej.

Jeżeli mamy do czynienia z trzema tymi władzami to jest oznaka dyktatury, tyranii.

Państwo realizuje swoje zadania za pośrednictwem organów władzy, administracji i wymiaru sprawiedliwości.

Organy władzy- są to organy przedstawicielskie wybierane przez obywateli. Tymi organami władzy są sejm i senat a także organy przedstawicielskie samorządu terytorialnego.

Czynne prawo wyborcze- prawo wybierania kandydatów do organów przedstawicielskich, przysługuje ono każdemu obywatelowi, który ukończył 18 lat, nie jest pozbawiony praw publicznych wyrokiem sądowym, nie jest ubezwłasnowolniony całkowicie lub częściowo z powodu choroby umysłowej.

Bierne prawo wyborcze- prawo ubiegania się, aby być wybranym do organów przedstawicielskich, którzy mają czynne prawo wyborcze, z tym że kandydaci na posłów musza mieć 21 lat, a do senatu 30 lat.

Polskie prawo wyborcze jest 5-cio przymiotnikowe:

• Powszechność

• Równość

• Bezpośredniość

• Proporcjonalność

• Tajność głosowania

SEJM- jest to najważniejszy organ władzy państwowej. W skład wchodzi 400 posłów. Kadencja trwa 4 lata. Do zadań sejmu należy:

• Stanowienie prawa

• Kontrola nad działalnością rządu tzn. rady ministrów i całego aparatu administracyjnego

Funkcję kontrolną sejm wykonuje przez specjalne organy NIK, a nadto dokonuje wyboru członków Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (część członków).

Sejmem kieruje Marszałek i wicemarszałek- są wybierani przez sejm, tylko z grona posłów. Organami roboczymi sejmu są komisje:

Funkcje stałe i nadzwyczajne- do zadań tych komisji należy przede wszystkim analizowanie projektów ustaw i przedstawienie wyników tych analiz na posiedzeniach plenarnych sejmu.

Sejm ma swoją organizację i porządek obrad- to zawiera regulamin sejmu. Posiedzenia sejmu są jawne. Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności przynajmniej połowy liczby posłów.

SENAT

Jest drugim organem ustawodawczym państwa. Jest to druga izba. Nie jest to izba wyższa. Kompetencje są skromniejsze. Kompetencje ograniczają się głównie do udziału w pracy ustawodawczej. Senat przeprowadza analizę przekazanych mu przez sejm ustaw, po to by zgłosił poprawki, które znowu rozważa sejm potem. Jeżeli sejm i senat obraduje wspólnie jest to Zgromadzenie Narodowe, odbywa się to pod przewodnictwem marszałka sejmu.

PREZYDENT

Jest najwyższym przedstawicielem państwa, gwarant władzy państwowej, jest wybierany w wyborach powszechnych na kadencję 5 lat. Prerogatywy- przysługuje mu prawo veta- prawo odmowy podpisu ustawy, ma wpływ na powoływanie premierów, ministrów, mianuje sędziów generałów. Jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych i dokonuje ratyfikacji umów międzynarodowych. Nadaje ordery i odznaczenia, ma prawo stosowania łaski. Prezydent za naruszenie konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa odpowiada przed Trybunałem Stanu.

RADA MINISTRÓW

Jest naczelnym organem administracji państwowej. Może być uprawniona przez ustawę do wydawania rozporządzeń wykonawczych, ma tez inicjatywę ustawodawczą. Prezesa Rady Ministrów wyznacza prezydent RP, prezes Rady Ministrów proponuje następnie obsadę ministrów poszczególnych resortów. Premier i ci ministrowie są powoływani przez sejm. W okresach między sesjami sejmu ministrów na wniosek premiera powołuje i odwołuje prezydent. W skład Rady Ministrów wchodzi prezes, wicepremierzy, ministrowie, przewodniczący centralnych komitetów.

Naczelnym organem administracji państwowej, który stoi na czele działu administracji tzw. Resortu jest minister. Kieruje pracą resortu za pomocą urzędu zwanego ministerstwem. Ministerstwo dzieli się na departamenty, biura.

Reprezentantem rządu w terenie jest wojewoda, który ma do pomocy aparat wykonawczy w postaci Urzędu Wojewódzkiego.

ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina, przywrócono samorząd 2 starostwo powiatu.

Organy Samorządów Terytorialnych są wybierane co cztery lata i są rady gminne, powiatowe, miejskie. Organami wykonawczymi samorządów są Urzędy Gminne, Urzędy Miejskie

PRAWA I OBOWIĄZKI OBYWATELI:

1. Polityczne

2. Społeczne

3. Socjalne

Podstawowe obowiązki określone są w artykułach 82-86 Konstytucji.

ORGANY WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Organami wymiaru sprawiedliwości są przede wszystkim sądy powszechne, powoływane są do rozstrzygania spraw cywilnych i karnych. To sądownictwo organizowane jest na dwóch zasadach:

1. Zasada niezawisłości

Niezawisłość- oznacza że sędziowie są w sprawowaniu swojej funkcji niezależni i podlegają tylko Konstytucji i ustawom.

2. Zasada instancyjności

Instancyjność-oznacza że od orzeczenia pierwszej instancji stronom przysługuje możliwość odwołania się- apelacji- do sądu drugiej instancji.

Obok sądów powszechnych są także:

-sądy wojskowe

-sądy morskie

-sądy grodzkie

Organy współdziałające:

• Prokuratura

• Adwokatura-do udzielania obrony prawnej w postępowaniu karnym.

• Radcy Prawni- Pomoc prawna dla podmiotów gospodarczych

• Notariusze- Osoba zaufania publicznego powołana do sporządzania ważnych aktów prawnych.

• Komornicy- Egzekwowanie wyroków w sprawach cywilnych.

• Służba więzienna- Egzekwowanie wyroków w sprawach karnych

Charakterystyka gałęzi prawa administracyjnego

Prawo administracyjne-reguluje działalność organizacji państwowych i samorządowych. Podejmowaną w celu wykonania szeroko rozumianych zadań organizacyjnych państwa.

Administracja państwowa może korzystać z różnych form działania:

1. Stanowienie norm prawnych tzw. Przepisów wykonywanych na podstawie odpowiednich delegacji ustawowej.

2. Korzysta z wydawania aktów administracyjnych

3. Zawierania porozumień administracyjnych;.

4. Wykonywania czynności administracyjno- technicznych

(prowadzenie akt, statystyka)

Najbardziej typową formą działalności administracyjnej jest wydawanie aktów administracyjnych. Te akty administracyjne zwane są decyzjami administracyjnymi. Decyzje administracyjne to są jednostronne oświadczenia woli organów administracyjnych państw.

Są powoływane by rozstrzygać odpowiednią sprawę.

Akt administracyjny- określa prawa i obowiązki wskazane tylko dla imiennie wskazanego adresata(może nim być obywatel, organ państwowy, osoba fizyczna lub organizacja społeczna)

Te akty mają swój charakter:

1. konstytutywny-to takie decyzje, które zmierzają do powstania zmiany lub ustania stosunków administracyjno- prawnych np. wydanie zezwolenia koncesji.

2. deklaratywny-to takie które stwierdzają jedynie istnienie bądź nieistnienie określonego stanu rzeczy np. wydanie metryki urodzenia , poświadczenie stanu cywilnego, poświadczenie miejsca zamieszkania.

Ważność aktu administracyjnego zależy od następujących przesłanek:

• Powinien być wydany przez organ do tego upoważniony tak rzeczowo jak i miejscowo

• Akt administracyjny powinien być zgodny z przepisami prawa tzn. , że powinien być wydawany na podstawie przepisów obowiązujących, musi być zgodny z porządkiem prawnym i nie mieć na celu obejścia prawa

• Akt administracyjny powinien być wydawany w przewidzianym trybie i we właściwej formie.

Jeżeli akt administracyjny nie spełnia którejś z przesłanek mamy do czynienia z wadliwym aktem. Wadliwość może byś istotna (gdy akt zostanie wydany przez niewłaściwy organ i może być że przez to będzie nieważny) lub nieistotna(to akt taki wymaga tylko uzupełnienia lub sprostowania).

Zawierając umowę o charakterze cywilno-prawnym organ państwowy nie występuje jako organ władczy lecz występuje na zasadzie równości stron.

Wszczęcie postępowania administracyjnego następuje na żądanie strony lub osoby zainteresowanej. Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego dotyczy postępowanie albo kto żąda wydania decyzji ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Postępowanie administracyjne kończy się wydaniem decyzji merytorycznej rozstrzygającej sprawę. W trakcie postępowania administracyjnego wydawane są postanowienia, są one decyzjami, dotyczą określonych kwestii, ale nie rozstrzygają spraw np. powołanie świadka.

Decyzja powinna zawierać:

• Powołanie podstawy prawnej

• Osnowę tzw. Rozstrzygnięcie

• Uzasadnienie faktyczne i prawne

Stronom służy możliwość odwołania się do organizacji administracyjnej wyższej instancji.

Istnieją nadzwyczajne środki:

• Wniosek o wznowienie postępowania

• Wniosek o uchylenie decyzji jak i nieważnej

PRAWO KARNE

Przepisy prawa karnego określają czyny uznane za społecznie niebezpieczne , ale tez sankcje grożące w razie popełnienia tych czynów. Te czyny to przestępstwa i wykroczenia.

Przestępstwo- to czyn zagrożony karą przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Czyny które nie są zabronione to są dozwolone.

Podstawowym źródłem prawa karnego jest Kodeks Karny i Kodeks Wykroczeń + inne ustawy. Aby można było mówić o popełnieniu przestępstwa to spełnienie 2 przesłanek:

1. Obiektywna- przedmiotowa inaczej

Musi być popełniony określony czyn zabroniony w ustawie karnej

2. Podmiotowa- subiektywna

Wina sprawcy-wina to określony stosunek psychiczny sprawcy do popełnionego przezeń czynu.

Rozróżniamy tu dwa rodzaje winy:

• Wina umyślna

O tym rozstrzyga art. 9 p. 1. Zachodzi zarówno wtedy, gdy sprawca miał zamiar popełnić czyn zabroniony, ale to ma być zamiar bezpośredni. Jak i wtedy, gdy sprawca wprawdzie nie chciał popełnić przestępstwa, lecz możliwość skutku przestępczego przewidywał i na to się godzi.

• Wina nieumyślna

Zachodzi w przypadku skutecznej lekkomyślności lub niedbalstwa.

15

---