1. Scharakteryzuj cechy erodującego systemu politycznego PRL

W 1983 r. powstały nowe związki zawodowe, w listopadzie 1984 r. powołano Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych. Od 1982 r. wprowadzano nieskutecznie reformę gospodarczą. Dokonywano też zmian systemu politycznego funkcjonowania państwa, m.in. w 1982 r. powołano Trybunał Stanu, w 1985 r, - Trybunał Konstytucyjny, w 1986 r. Radę Konsultacyjną przy Przewodniczącym Rady Państwa, w 1987 r. utworzono urząd Rzecznika Praw Obywatelskich. Począwszy od 1986 roku nastąpił również nawrót kontestacji ulicznych ruchu Pomarańczowej Alternatywy, który poprzez swoje barwne happeningi ośmieszał reżim i przełamywał w obywatelach barierę strachu spowodowaną Stanem Wojennym. W kwietniu i sierpniu 1988 roku nastąpiła kolejna fala strajków. W tej sytuacji zostały podjęte zakulisowe negocjacje przedstawiciela władz, gen. Czesława Kiszczaka z oficjalnie osobą prywatną, a faktycznie przywódcą opozycji Lechem Wałęsą. Negocjacje zostały zamrożone po zmianie rządu i ogłoszeniu przez niego likwidacji Stoczni Gdańskiej im. Lenina. W sytuacji impasu zaktywizowali się działacze Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych (OPZZ) wraz z jego przewodniczącym, Alfredem Miodowiczem, który spotkał się w debacie telewizyjnej z Lechem Wałęsą. W odczuciach odbiorców A. Miodowicz reprezentował władze (choć nie był już członkiem władz PZPR), a Wałęsa- opozycję. Debata zademonstrowała doskonałe przygotowanie L. Wałęsy i spowodowało powrót do negocjacji.

Podczas kolejnych spotkań Kiszczaka i Wałęsy w Magdalence opracowano postulowaną koncepcję dialogu przedstawicieli opozycji, władz oraz Kościoła katolickiego - negocjacje Okrągłego Stołu, którego obrady, trwające od lutego do kwietnia 1989 r. zakończyły się podpisaniem porozumienia. X plenum KC PZPR poparło formę pluralizmu politycznego i społecznego. Istotnym elementem porozumienia było uzgodnienie pewnych zmian ustrojowych w postaci reaktywowania Senatu, przywrócenia urzędu Prezydenta i przeprowadzenia częściowo wolnych wyborów do Sejmu (35% dla strony obywatelskiej, jak nazwano opozycję i 65% dla strony rządowej) oraz całkowicie wolne do Senatu (100mandatów). 4 czerwca 1989 roku odbyły się wybory do Sejmu i Senatu, zakończone zupełnie nieoczekiwanym dla obu stron przygniatającym zwycięstwem kandydatów wysuniętych przez Komitet Obywatelski "Solidarność" - zdobyli oni 35% mandatów do Sejmu oraz 99 mandatów do Senatu (1 mandat zdobył kandydat niezależny). Sprawująca dotychczas władzę koalicja polityczna (dysponująca zagwarantowaną w porozumieniu Okrągłego Stołu przewagą w parlamencie) doprowadziła do wyboru prezydenta - Wojciecha Jaruzelskiego (przewagą jednego głosu) i premiera - Czesława Kiszczaka- nie zdołał sformować rządu. W sierpniu 1989 r. ukształtował się sojusz polityczny (KO "S", ZSL, SD), w którego wyniku powołano nowy rząd z Tadeuszem Mazowieckim na czele z udziałem przedstawicieli PZPR.

Jako datę kończącą okres Polski Ludowej można przyjąć 29 grudnia 1989 roku, kiedy dzień uchwalenia ustawy o zmianie Konstytucji PRL, w której m.in. zmieniono nazwę państwa na Rzeczpospolitą Polską (weszła w życie od 31 grudnia 1989), bądź datę 4 czerwca 1989 roku - datę pierwszych, częściowo wolnych wyborów.

2. Scharakteryzuj opozycje polityczną w latach siedemdziesiątych

Komitet Obrony Robotników- organizacja opozycjonistów, która wystosowała 23 września 1976 roku "Apel do społeczeństwa i władz PRL". W apelu tym ogłoszono powstanie Komitetu Obrony Robotników - ofiar represji w związku z wydarzeniami 25 czerwca 1976.

KOR w "Apelu" domagał się:

przyjęcia do pracy wszystkich zwolnionych,

amnestionowania skazanych i więzionych za udział w strajkach,

ujawnienia rozmiarów zastosowanych represji,

ukarania osób winnych łamania prawa.

W składzie KOR znaleźli się ludzie o różnych światopoglądach (od chadeków, poprzez prawicę po lewicę i socjalistów). Działalność KORu szeroko komentowało Radio Wolna Europa, dzięki czemu złamany został monopol informacyjny państwa komunistycznego.

Polskie Porozumienie Niepodległościowe (PPN) - organizacja polskiej opozycji demokratycznej i niepodległościowej w PRL, założona na przełomie 1975/1976.

Program PPN zakładał całkowite uniezależnienie się od ZSRR, wyjście z Układu Warszawskiego, wprowadzenie ustroju demokratycznego i swobód obywatelskich, zniesienie cenzury, przywrócenie wolności słowa i stowarzyszania się, dopuszczenie sektora prywatnego do swobodnej działalności gospodarczej. Postulował pojednanie z Niemcami, czego gwarancją byłoby wejście do wspólnoty europejskiej. Zakładał popieranie dążeń niepodległościowych Ukrainy, Białorusi i Litwy. Stale współpracowali z tą organizacją m. in. Władysław Bartoszewski, Stanisław Lem, Tadeusz Mazowiecki.

Ruch Młodej Polski- polska młodzieżowa organizacja opozycyjna, wyłoniona z ZINO w lipcu 1979 w Gdańsku. Celem działalności organizacji była obrona praw człowieka i obywatela, praw i kultury narodu polskiego. RMP został rozwiązany w 1989. Liderem RMP był Aleksander Hall. Ze środowiskiem związane były pisma "Bratniak" i "Polityka Polska". Główne ośrodki, w których działał RMP, to: Gdańsk, Poznań, Łódź, Warszawa, Lublin, Szczecin i Kraków.

3. Wymień najważniejsze i poddaj politologicznej analizie postulaty strajkujących robotników Gdańska i Szczecina.

Listę otwierało żądanie utworzenia wolnych związków zawodowych. Pozostałe dotyczyły przestrzegania konstytucyjnych praw i wolności, zniesienia przywilejów partyjnych oraz poprawy warunków bytowych społeczeństwa. Postulaty robotników były dla władz trudne do zaakceptowania, bo nie dotyczyły wyłącznie ekonomii. Jako pierwsze żądanie strajkujący postawili zapewnienie im prawa do utworzenia własnej reprezentacji w państwie. Robotnicy chcieli samodzielnie zorganizować się w wolne związki zawodowe, które mogłyby przemawiać do "rządu robotniczo-chłopskiego" w imieniu "ludu pracującego miast i wsi". W ten sposób stawiali w wątpliwość wiarygodność PZPR jako partii, która miała sprawować rządy w imieniu proletariatu. Kolejne postulaty również miały charakter polityczny. Robotnicy domagali się przestrzegania zawartego w konstytucji PRL prawa do wolności słowa oraz dostępu do kontrolowanych przez partię mediów. Strajkujący żądali też zaprzestania represji wobec osób prześladowanych za przekonania. Robotnicy przedstawili również szereg żądań ekonomicznych i socjalnych. Domagali się przeprowadzenia zmian w gospodarce, aby kraj mógł wyjść z kryzysu. Postulowali zwiększenie wsparcia dla osób wychowujących dzieci. Za ważne uznali też skrócenie wieku emerytalnego i reformę służby zdrowia. W ostatnim postulacie domagali się wolnych sobót. Postulaty robotników wydawały się partii radykalne, ale nie pragnęli oni obalenia "władzy ludowej". Ówczesna sytuacja geopolityczna nie dawała nadziei na to, że mogą runąć mury oddzielające Polskę od wolnego świata. "Imperium zła" było wciąż groźne. Zgodnie z doktryną Leonida Breżniewa, żaden kraj należący do Układu Warszawskiego nie mógł zawrócić z drogi do komunizmu. Rządy osadzone przez ZSRR w krajach obozu wschodniego mogły w razie czego liczyć na "bratnią pomoc" od towarzyszy z państw sąsiednich.

4. Omów proces odbudowy opozycji antysystemowej w latach osiemdziesiątych.

W 1980 sytuacja gospodarcza pogorszyła się jeszcze bardziej- władze podjęły decyzję o podwyższeniu cen mięsa i wędlin. Protesty robotników w czerwcu 1956 i w grudniu 1970 władze stłumiły siłą. Tym razem było inaczej. Zasięg protestów z sierpnia 1980 roku był tak wielki, że partia została zmuszona do negocjacji w wymiku których powstała „solidarność”- utworzona została przez porozumienie licznych komitetów strajkowych, połączonych w Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym.

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" - ogólnopolski związek zawodowy, do 1989 pełniący również rolę masowego ruchu oporu przeciw rządom komunistycznym w okresie PRL-u. "S" ze związku zawodowego przerodziła się w masowy ruch o charakterze społeczno-niepodległościowym.

Władze państwowe traciły kontrolę nad życiem społecznym w kraju szarpanym protestami, dzikimi strajkami i wysuwanymi wciąż nowymi postulatami. Rządzący nie reagowali na próby negocjacji podjęte ze strony "S", aby wspólnie wypracować zmiany dla poprawy sytuacji w chwiejącej się gospodarce. Odpowiedzią PZPR były puste deklaracje i gra na zwłokę w celu ukrycia przygotowań do zamierzanej akcji policyjno-wojskowej na wielką skalę. Władze komunistyczne od wielu miesięcy znajdowały się pod presją KPZR. Wprowadzony został stan wojenny. „S” została zdelegalizowana. Przywódców internowano i umieszczono w strzeżonych przez SB ośrodkach odosobnienia. Oddziały ZOMO pacyfikowały siłą próbujące strajkować zakłady pracy. Opinia publiczna i związki zawodowe na Zachodzie stanęły po stronie polskich robotników. Organizowano wiece poparcia dla Polski, marsze protestacyjne, zbiórki darów dla internowanych i ich rodzin. Jedyną legalną formą protestu stały się uroczystości religijne. Działacze „S” byli cały czas ścigani przez SB i musieli się ukrywać. Zdelegalizowany związek znów zaczął organizować Polaków walczących o wolność. Podczas zakazanego przez władze PRL święta Konstytucji 3 Maja ponownie doszło do protestów. Zostały one brutalnie rozpędzone przez ZOMO. Represje dosięgły ponad 10 tys. działaczy. cały majątek "Solidarności" przekazano powiązanym z PZPR związkom zawodowym OPZZ. W 1983 zniesiono stan wojenny. Na mocy amnestii wielu działaczy Solidarności odzyskało wolność, ale represje nie ustawały. Odwilż nastąpiła dopiero po ogłoszeniu przez Gorbaczowa programu przebudowy ustroju ZSRR.

5. Uzgodnienia Okrągłego Stołu:

- zorganizowanie wyborów parlamentarnych, ale będą ,mogły zdobyć max 35% głosów

- zostanie uchwalona nowa konstytucja

- zgodzono się że w ciągu 4 lat będą zorganizowane nowe wybory

- przywrócenie Senatu

- zbiorowa głowa państwa, czyli w systemie PRL rada państwa zostanie zastąpiona jako jednoosobowa postać, czyli prezydent.

6. Jakie były konsekwencje okrągłego stołu dla PZPR?

- kapitulacja ideologiczna i polityczna PZPR

-likwidacja tzw. "kierowniczej roli partii"

-zakaz działalności PZPR w zakładach pracy, instytucjach

-likwidacja majątku PZPR wydawnictwa, budynki, przejął Skarb Państwa

-powstaje SDRP

7.Jakie były konsekwencje okrągłego stołu dla strony opozycyjno-związkowej?

-Sąd Wojewódzki w Warszawie ponownie wpisał do rejestru NSZZ "Solidarność" z

siedzibą w Gdańsku

-przedstawiciele opozycji w związku z kampanią wyborczą uzyskali ograniczony

dostęp do radia i tv

-ukazuje się pierwszy nr kierowanego przez A. Michnika niezależnego dziennika

"Solidarność"," Gazeta Wyborcza"

-ukazuje się pierwszy nr tygodnika "Solidarność" -redaktorem jest

T .Mazowiecki

8.Jakie były konsekwencje okrągłego stołu dla systemu politycznego RP

-po raz pierwszy w dziejach realnego socjalizmu władza PZPR uznała

istnienie legalnej opozycji

-zmiana ustroju państwa zamknięcie epoki PRL-u

-pluralizm

-powstanie systemu wielopartyjnego

-prawo zrzeszania się tworzenie partii politycznych

-nowe prawo wyborcze akty, ustawy

-ordynacja wyborcza reguły

-formuła wyborcza- interpretowanie wyborów i przeliczanie głosów

• .

Pyt. 9 Scharakteryzuj zasady powszechnych wyborów prezydenta w III RP

Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Na Prezydenta RP może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Na Prezydenta RP wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.

Pyt. 10 Scharakteryzuj kandydatów w wyborach prezydenckich w roku 1990 i 1995

Wybory 1990r.

Były to pierwsze wybory prezydenckie w formule powszechnej. Doprowadziły do trwałego podziału obozu solidarnościowego. Wybory odbyły się 25 listopada 1990r. Kandydaci to:

L. Wałęsa- Solidarność, S. Tymiński- „mag z Peru”, powstała partia X, T. Mazowiecki- powstała UD, W. Cimoszewicz- obóz popeerelowski, zaistniała lewica- SDRP, R. Bartoszcze- ZSL, L.Moczulski - KPN. Do drugiej tury weszli L. Wałęsa i S. Tymiński. Drugą turę wygrał L. Wałęsa uzyskując 74,25% głosów.

Wybory 1995r.

Odbyły się w konstytucyjnym terminie pięciu lat. Wystartowało aż 17 kandydatów , niektórzy „niepoważni”, część się wycofało. Poważnych kandydatów było zaledwie kilku: A. Kwaśniewski- SLD, L. Wałęsa-Solidarność, J. Kuroń- UW, J. Olszewski- ROP, W. Pawlak-PSL. Do drugiej tury przeszli L. Wałęsa, i A. Kwaśniewski, który w drugiej minimalnie wygrał zdobywając51,72% głosów. Konsekwencją drugich powszechnych wyborów prezydenckich było pogłębienie rozbicia na prawicy i w centrum sceny politycznej Partie nie zdołały wyłonić wspólnego kandydata i w czasie kampanii zachowywały się wobec siebie nielojalnie. to jednak wymuszało na nich konieczność integracji wobec ofensywy postkomunistów, którzy objęli najważniejsze stanowiska w państwie. Powstała AWS

Pyt.11 Omów wybory prezydenckie w 2000 i 2005r

Wybory w 2000r -Kandydowało 13 kandydatów/ najważniejszymi kandydatami byli: aktualny Prezydent RP- Kwaśniewski, Olechowski, Krzaklewski, Kalinowski, Lepper, Korwin- Mikke, Wałęsa ale liczył się tylko jeden-urzędujący A. Kwaśniewski, który był faworytem ,jedyną niewiadomą było to, czy wygra w pierwszej turze. Wyborcy zdecydowali jednak na korzyść Kwaśniewskiego, wygrał zdobywając 53,9% głosów. Wielkim przegranym okazał się L Wałęsa, - 1,01% głosów. Wygrana Kwaśniewskiego przyczyniła się do wzmocnienia SLD i lewej strony sceny politycznej. Sukces odniósł A. Lepper, który dynamicznie wchodził do czołówki relewantnych partii politycznych ze swoim ugrupowaniem.

Wybory 2005r.- Kandydowało 12 kandydatów, najważniejszymi faworytami byli : D. Tusk, L. Kaczyński, A. Lepper, M. Borowski, J. Kalinowski. Wyniki pierwszej tury przyniosły zwycięstwo prawicy, sprzyjały temu nastroje społeczne, zmiana sympatii mediów i ogólne rozczarowanie rządami lewicy. Należy również podkreślić że zwycięstwo PO, i PiS zawdzięcza wystawienie odpowiednich kandydatów w kampanii prezydenckiej. Najwięcej głosów zdobył D. Tusk, oraz L. Kaczyński, który wygrał w II turze wyborów zdobywając 54,04% głosów.

Pyt.12 Omów zasady i polityczne konsekwencje proporcjonalnej formuły wyborczej w wyborach parlamentarnych w III RP

W 1991r. w wyborach parlamentarnych obowiązywała ordynacja wyborcza Hare-Nemeyera nie było progów wyborczych. W Polsce w wyborach do Sejmu stosuje się podział na 41 okręgów wyborczych, z ustaloną z góry liczbą mandatów. Na poziomie okręgów podział mandatów pomiędzy uprawnione komitety wyborcze następuje za pomocą metody d'Hondta od 1993r. W podziale (w okręgu) biorą udział tylko te komitety, które na poziomie krajowym przekroczyły próg wyborczy 5% (dla partii), lub 8% (dla koalicji wyborczych). Dla ugrupowań mniejszości narodowych nie stosuje się progu wyborczego, dzięki czemu np. komitetom mniejszości niemieckiej udaje się zwykle uzyskiwać miejsca w Sejmie. Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów. Formuła proporcjonalna jest bardziej sprawiedliwa. Głosowanie na listy partyjne, głosowanie odbywa się w jednej turze.

Konsekwencje

• System preferuje najsilniejsze komitety wyborcze kosztem tych, które nieznacznie przekroczyły próg wyborczy.

• Przy obliczaniu mandatów w okręgu: można przyjąć, że w odniesieniu do proporcjonalności prostej (głosów do mandatów), części "ułamkowe" mandatów zaokrąglane są w górę dla dużych partii, zaś w dół dla partii mniejszych.

• W przypadku 41 okręgów, mamy dla każdej partii po 41 zaokrągleń. Partia duża może zostać "nagrodzona" ponad 40 razy kosztem partii małej.

• Zwiększenie liczby okręgów spowodowałoby zwiększenie preferencji dla dużych partii.

.

Pyt.13 Scharakteryzuj elekcje większościowe, które funkcjonują w systemie politycznym RP

Elekcje większościowe w RP to wybory prezydenckie oraz wybory do Senatu. Senat Rzeczypospolitej Polskiej jest organem władzy ustawodawczej, drugą izbą polskiego parlamentu. Składa on się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych (w systemie większości względnej) na 4-letnią kadencję, rozpoczynającą się i kończącą wraz z kadencją Sejmu (jeśli kadencja Sejmu zostanie skrócona, skróceniu ulega także kadencja Senatu). W przypadku wygaśnięcia mandatu Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające

Prezydent RP jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych, jest wybierany na 5-cio letnią kadencję i może być wybrany ponownie tylko raz, wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnych głosów , kandydata zgłasza co najmniej 100.000 tys. obywateli mających prawo wybierania do sejmu.

Pyt.14 Omów pozycję polityczną prezydenta w systemie politycznym

-Prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem i gwarantem ciągłości władzy

-Prezydent czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa, nienaruszalności jego terytorium

-wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach określonych w konstytucji i ustawach

-jest ponadpartyjny-zawiesza swoje członkostwo w partii na czas kadencji ale może z nią sympatyzować

Pyt.15 Prezydent w świetle noweli kwietniowej z 1989r.

Po zakończeniu obrad Okrągłego Stołu Sejm PRL w dniu 7 kwietnia 1989 r. uchwalił ustawę o zmianie ustawy zasadniczej z 1952 r. oraz ordynacje wyborcze - do Sejmu oraz do przywróconego Senatu.

Konstytucja PRL z 22 lipca 1952 w wersji z 7 kwietnia 1989 wraz z późniejszymi zmianami obowiązywała od 8 kwietnia 1989 do 8 grudnia 1992, do czasu wejścia w życie tzw. Małej Konstytucji.

Prezydent]

był wybierany na 6-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe. Pierwszym i jedynym Prezydentem PRL został gen. Wojciech Jaruzelski.

Uprawnienia prezydenta

• funkcje reprezentacyjne.

• prawo do zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu.

• desygnacja kandydata na premiera.

• prawo niepodpisywania ustawy uchwalonej przez obie izby.

• nadzór nad radami narodowymi.

• prawo do rozwiązania Sejmu w sytuacji, gdy Sejm nie powołał rządu i nie przyjął budżetu.

Odpowiedzialność prezydenta

• prezydent nie ponosił odpowiedzialności politycznej.

prezydent mógł być pociągnięty do odpowiedzialności konstytucyjnej

Pytanie 16 Prezydent w świetle Małej Konstytucji

„Ustawa Konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym”

17 X 1992 Lech Wałęsa podpisał Małą Konstytucję i tę datę uważa się dzień przyjęcia nowej ustawy konstytucyjnej, która weszła w życie 8 XII 1992 r.

     Tekst Małej Konstytucji z 1992 r. obejmował 78 artykułów podzielonych na 6 rozdziałów: 1/ zasady ogólne 2/ Sejm i Senat 3/ Prezydent RP 4/ Rada Ministrów RP 5/ samorząd terytorialny  6/ przepisy przejściowe i końcowe.

Mała Konstytucja przejęła większość dotychczasowych uprawnień Prezydenta, wzmacniała jego pozycję i utrzymała postanowienie, że jest on „najwyższym przedstawicielem Państwa Polskiego w stosunkach wewnętrznych i międzynarodowych”. Prezydent wybierany na 5 lat w 4 przymiotnikowych wyborach (powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich) był też najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. Wybory Prezydenta zarządzał Marszałek Sejmu RP.

Prezydent ratyfikował i wypowiadał umowy międzynarodowe, mógł stosować prawo łaski, a na wniosek Rady Ministrów mógł wprowadzić stan wojenny.

Zastrzegając, że Prezydent nie może pełnić żadnego innego urzędu ani być posłem i senatorem wykluczono możliwość łączenia funkcji głowy państwa i premiera. Uprawniono Prezydenta do zwoływania i przewodniczenia posiedzeniom Rady Ministrów, co stwarzało przesłankę do jego aktywnego współdziałania z rządem.

Prezydent uzyskał możliwość występowania z orędziem do obu izb parlamentu, ale nie do narodu.

Liczne akty prawne Prezydenta wyłączono spod kontrasygnaty co sprawiło, że otrzymał wiele prerogatyw. Należały do nich m.in.: zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, zarządzanie referendum, desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów. Było to konsekwencją przyjętej formy wyboru głowy państwa w drodze powszechnych wyborów.

      Szczególny charakter miały w Małej Konstytucji bardzo sformalizowane regulacje dotyczące sposobu powoływania rządu (5 kroków). W odróżnieniu od wcześniejszego stanu prawnego postępowanie w tym zakresie inicjował i zamykał Prezydent. W pierwszej kolejności desygnował on premiera, a na jego wniosek powoływał rząd. Premier przedstawiał Sejmowi program rządu i występował o wotum zaufania, co wymagało uzyskania bezwzględnej większości głosów. W razie niepowodzenia tej misji, wyboru premiera i składu rządu dokonywał Sejm bezwzględną większością głosów. Jeśli do tego nie doszło, inicjatywa przechodziła kolejno do Prezydenta, a następnie (jeśli rząd nadal nie został powołany) do Sejmu z tym, że dla powołania rządu wystarczało już uzyskanie zwykłej większości. Po wyczerpaniu tych możliwości Prezydent mógł albo rozwiązać Sejm, albo powołać na 6 miesięcy premiera i rząd. Jeśli jednak w tym czasie nie dojdzie do uchwalania wotum zaufania lub wotum nieufności dla rządu, to Prezydent rozwiązywał Sejm. Następowało to więc dopiero wtedy gdy Sejm nie był w stanie uchwalić poparcia dla rządu.

Prezydent na wniosek premiera dokonywał zmian na stanowiskach poszczególnych ministrów.

       Mała Konstytucja w największym stopniu wzmacniała pozycję rządu. Jednak brak precyzyjnych rozgraniczeń uprawnień rządu i Prezydenta stwarzał zagrożenie powstania sporów kompetencyjnych między tymi organami. Według art. 151 ustawy z 17 X 1992 r. „Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polski. Rada Ministrów kieruje całością administracji rządowej”. Konstytucyjną rangę zyskała zasada kolegialności prac rządu. Jednocześnie wzmocniono pozycję premiera.

Pytanie 17 Scharakteryzuj instytucję prezydenta jako arbitra w systemie politycznym RP

W kraju Prezydent jest odpowiedzialny za arbitraż polityczny- stabilizację władzy w państwie i zapewnienie funkcjonowania państwa w sytuacjach szczególnego zagrożenia jego istnienia. W stosunkach zewnętrznych głowa państwa jest gwarantem przestrzegania zobowiązań międzynarodowych państwa i uosobieniem ciągłości władzy państwowej.

Prezydent RP jest również organem wykonawczym państwa. Jako taki stoi na straży przestrzegania Konstytucji. Ma zapewnić wypełnianie jej postanowień przez inne organy państwowe i podejmować jej obronę np. przez zaskarżenie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego. Pełni też rolę gwaranta suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Powszechne wybory wzmacniają legitymizację głowy państwa, co ma wspomagać przede wszystkim wypełnianie funkcji arbitrażu. Polega ona na harmonizowaniu przez głowę państwa współpracy innych organów państwowych (głównie rządu i parlamentu). Zadaniem Prezydenta nie jest rządzenie (administrowanie) państwem, lecz np. uaktywnianie i pośrednictwo w sytuacjach kryzysu ustrojowego lub społeczno-politycznego. Wykonując tę funkcję, Prezydent może powoływać się na bezpośredni mandat Narodu. Wobec społeczeństwa jest on wszakże najwyższym przedstawicielem państwa i zyskuje w jego oczach wyższą akceptację, gdy na jego wyłonienie miała wpływ cała społeczność. Siła jego mandatu zależy także od stopnia uzyskanego w wyborach poparcia. Im silniejsza większość uzyskana przez kandydata w wyborach prezydenckich, tym silniejsza jest następnie jego pozycja jako Prezydenta. Najsilniejszą ma więc pozycję ten, kto wygrał wybory w pierwszej turze.

Pytanie 18 Omów procedurę wyboru prezydenta i jego mandat w świetle obowiązującej Konstytucji.

Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Na Prezydenta RP może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Na Prezydenta RP wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.

Pytanie 19 Omów zasady odpowiedzialności prezydenta

Konstytucja RP stanowi, że: "Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustaw lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu" (art. 145 ust. 1).

Karalne jest naruszenie Konstytucji lub ustawy czynem zawinionym - to zachowanie polegające na działaniu lub zaniechaniu działania (nakazanego przez prawo).

W drugim przypadku zakres odpowiedzialności Prezydenta przed Trybunałem Stanu obejmuje odpowiedzialność karną za inne przestępstwa. Jest to odpowiedzialność za jakiekolwiek przestępstwo, a nie tylko za przestępstwo, którego znamiona wyczerpują także czyn stanowiący delikt konstytucyjny.

Delikt konstytucyjny to zawinione naruszenie Konstytucji lub ustawy, nie mające charakteru przestępstwa, przez osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe, które jest zagrożone sankcją odpowiedzialności konstytucyjnej.

Prezydent podlega ogólnej odpowiedzialności karnej, która jednakże różni się od odpowiedzialności innych osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe.
Konstytucja nie gwarantuje Prezydentowi RP, tak jak art. 105 ust. 1 posłom i senatorom, immunitetu materialnego ani też nie daje mu formalnych gwarancji nietykalności (art. 105 ust. 5).

W świetle Konstytucji Prezydent RP za popełnienie przestępstwa podlega odpowiedzialności karnej, która realizuje się wyłącznie przed Trybunałem Stanu. W sprawie odpowiedzialności karnej Trybunał Stanu jest więc dla niego sądem wyłącznie właściwym.
W stan oskarżenia Prezydenta RP może postawić Zgromadzenie Narodowe w wyniku uchwały podjętej większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia, na wniosek co najmniej 140 jego członków (ust. 2 art. 145). Przyjęty w Konstytucji szczególny tryb pociągnięcia do odpowiedzialności Prezydenta, także w odniesieniu do jego odpowiedzialności karnej, wskazuje, iż zostało przyjęte w istocie rozwiązanie dające postać immunitetu procesowego (formalnego).W przypadku skazania Prezydenta zastosowanie zasadniczej sankcji - złożenie z urzędu (art. 131 ust. 5).

W świetle przepisów Ustawy zasadniczej odpowiedzialność konstytucyjna jest zróżnicowana podmiotowo (w zależności od kategorii osób podlegającej odpowiedzialności), jak też przedmiotowo (ze względu na charakter czynu zabronionego, za który ponoszona jest odpowiedzialności). W świetle art. 145 ust.1 Konstytucji Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu zarówno za czyn polegający na naruszenia Konstytucji i ustaw, jak i za przestępstwo pospolite. W świetle przepisów Konstytucji i obecnie obowiązujących ustaw zasadniczą formę odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu jest odpowiedzialność konstytucyjna, która obejmuje czyny mające łącznie następujące znamiona:
a) nie stanowią przestępstwa,

b) popełnione zostały przez osoby w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem,

c) mają charakter zawiniony,

d) naruszają Konstytucji lub ustawę.

Pytanie 20 Wymień i krótko omów kompetencje prezydenta

Prezydent jest reprezentantem państwa w stosunkach zewnętrznych i w związku z tym do jego kompetencji należy:

• ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,

• mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli Polski w innych państwach i organizacjach międzynarodowych (np. ambasadorów),

• przyjmowanie tzw. listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych,

• współdziałanie w zakresie polityki zagranicznej z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem (ministrem spraw zagranicznych).

• Prezydent pełni również funkcje najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych. W czasie pokoju Prezydent sprawuje to zwierzchnictwo za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej, natomiast na czas wojny mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych - na wniosek Prezesa Rady Ministrów. Prezydent także m.in. mianuje Szefa Sztabu Generalnego, dowódców rodzajów Sił Zbrojnych, nadaje - na wniosek Ministra Obrony Narodowej -stopnie wojskowe.

• Prezydent nadaje obywatelstwo polskie oraz wydaje zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa. Nadaje on również ordery i odznaczenia.

• Stosuje prawo łaski. Nie jest ono stosowane do osób skazanych przez Trybunał Stanu.

• Może zwracać się z orędziem do Sejmu Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego.

• W sprawach szczególnie ważnych może zwołać Radę Gabinetową, którą tworzy Rada ministrów pod przewodnictwem Prezydenta RP.

• Prezydent również zarządza wybory do Sejmu i Senatu, zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranych Sejmu i Senatu.

• Skraca kadencje w przypadkach określonych w konstytucji, ma prawo inicjatywy ustawodawczej, zarządza referendum ogólno krajowe, podpisuje lub wetuje ustawy, Składa wnioski do Trybunału Konstytucyjnego, desygnuje i powołuje Prezesa Rady Ministrów, przyjmuje dymisje Rady Ministrów powierza jej tymczasowe pełnienie obowiązków, Odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności.

• Prezydent Rzeczpospolitej powołuje:

Sędziów, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, prezesów Sadu Naczelnego oraz wice prezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego (również odwołuje), członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji. Poza tym składa on wniosek do sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Nadaje statut Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Prezydenta RP. Wydaje on rozporządzenia i zarządzenia na zasadach określonych w art. 92 i 93.

Pytanie 21 Podaj elementy systemu prezydenckiego występujące w Polsce

• prezydent jest wybierany w głosowaniu powszechnym;

• kadencja prezydenta jest określona w czasie (5 lat)

• akty wydawane przez prezydenta wymagają kontrasygnaty premiera;

Pytanie 22 Podaj elementy systemu parlamentarno - gabinetowego w Polsce

System parlamentarno-gabinetowy - system polityczny, w którym rząd z premierem na czele jest powoływany i odwoływany przez głowę państwa, a odpowiedzialność polityczną ponosi przed parlamentem (wotum nieufności, wotum zaufania).

Władza wykonawcza, czyli egzekutywa, ma też prawo rozwiązywać parlament. Rząd jest powoływany spośród przedstawicieli partii (lub koalicji) mającej większość w parlamencie. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, ponoszą ja natomiast członkowie rządu kontrasygnujący jej akty urzędowe.

Parlamentarno-gabinetowy system rządów system charakteryzuje się szczególnym układem stosunków między rządem a parlamentem i głową państwa.

Cechy charakterystyczne parlamentarno-gabinetowy system rządów to:
a) dualizm egzekutywy (władzy wykonawczej), gdzie obok głowy państwa funkcjonuje rząd z premierem na czele,

b) pozycję głowy państwa cechuje neutralność polityczna, gdyż organ ten nie odpowiada politycznie przed parlamentem, nie może więc być odwołany. W konsekwencji głowa państwa nie może funkcji swych wykonywać samodzielnie, a jej akty urzędowe wymagają kontrasygnaty członka rządu, który przez podpis przypisuje na siebie odpowiedzialność przed parlamentem,

c) rząd może istnieć i funkcjonować tylko wówczas, gdy posiada poparcie parlamentu w postaci wyrażonego mu wotum zaufania,

d) rząd ponosi solidarną odpowiedzialność przed parlamentem za swą działalność i może być odwołany,

e) z istnieniem tego systemu nierozerwalnie wiąże się występowanie opozycji parlamentarnej.

23. na czym polega funkcja legislacyjna Sejmu?

Sejm jest jedynym uprawnionym do wydawania aktów prawnych w randze ustawy. Celem działalności parlamentu jest wydawanie ustaw(w tym ustawy budżetowej), sejm może zająć się każdą dziedziną życia społecznego. F. legislacyjna sejmu polega na określeniu podstawowych kierunków działalności państwa. Sejm podejmuje niektóre decyzje w formie uchwały, np. zarządza referendum.

24. na czym polega funkcja kontrolna Sejmu?

Funkcja kontrolna, inaczej uzupełniająca, jt funkcja ustrojowa, dotyczy wszystkich naczelnych organów państwowych

2 poziomy:

- kontrola egzekutywy, koalicji

-kontrola opozycji

Parlament może zażądać informacji od instytucji, posłowie w drodze uchwały mogą zażądać np. obecności premiera na obradach, kontrola nad działalnością samorządu terytorialnego. Kontroluje sprawozdania Rzecznika Praw Obywatelskich. Udziela rządowi absolutorium z wykonania budżetu państwa, stosuje interpelacje, może wyrażać votum zaufania wobec Rady Ministrów(większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów), wotum nieufności wobec RM lub poszczególnych ministrów. Rozpatruje sprawozdania NIK, KRRiTV, wysłuchanie corocznej informacji Rzecznika Praw Obywatelskich, sejm może powołać komisje śledczą do zbadania jakiejś sprawy.

25. na czym polega funkcja rekrutacyjna (kreacyjna) Sejmu?

Uczestniczy w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania Radzie Ministrów. Za zgodą senatu powołuje prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Generalnego Inspektora Danych Osobowych, . na wniosek prezydenta powołuje Prezesa NBP. Powołuje, odwołuje inne organy państwowe. Może powołać/ odwołać Radę Ministrów(votum nieufności), nie może odwołać premiera,

26. Omów funkcje senatu w systemie politycznym RP

Senat RP jest organem władzy ustawodawczej, drugą izbą polskiego parlamentu. Składa się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych (w systemie większości względnej) na 4-letnią kadencję, rozpoczynającą się i kończącą wraz z kadencją Sejmu (jeśli kadencja Sejmu zostanie skrócona, skróceniu ulega także kadencja Senatu). W przypadku wygaśnięcia mandatu Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające.

*udział w ustawodawstwie,

*opiniowanie / wyrażanie zgody na powołanie niektórych organów państwowych,

za zgodą Senatu powoływani są członkowie NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich,

*powoływanie swoich przedstawicieli do organów państwowych - KRRiTV, RPP, KRS (Krajowa Rada Sądownictwa)

*udział w zarządzaniu referendum ogólnokrajowego wraz z prezydentem

27. Omów procedury legislacyjne III RP

Procedura legislacyjna odbywa się w trzech czytaniach, w trakcie których Sejm zapoznaje się z wniesionym projektem ustawy, przekazuje następnie projekt do odpowiednich komisji, które mogą wnosić do niego swoje poprawki. Projekt trafia następnie pod obrady Sejmu, który głosuje nad poprawkami oraz całą ustawą. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Przyjęta przez Sejm ustawa jest przekazywana do Senatu, który w ciągu 30 dni może ją przyjąć bez żadnych zmian, uchwalić do niej poprawki lub odrzucić ją w całości. Uchwalenie poprawek lub odrzucenie ustawy przez Senat powoduje konieczność ponownego głosowania nad nimi przez Sejm. Dla odrzucenia uchwały Senatu przez Sejm konieczna jest bezwzględna większość głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Jeśli parlament zakończy procedurę legislacyjną, ustawa trafia do Prezydenta, który powinien ją podpisać w ciągu 21 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Prezydent przed podpisaniem ustawy może jednak skorzystać z możliwości wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z konstytucją. Jeśli TK uzna ustawę za zgodną z konstytucją, Prezydent nie może odmówić jej podpisania.

Prezydent może również, nie występując do TK, zwrócić ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania. Jest to tzw. weto prezydenckie. W celu odrzucenia weta Sejm musi dysponować większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeśli ustawa w tym trybie zostanie ponownie uchwalona przez Sejm, prezydent w ciągu 7 dni musi podpisać ustawę i zarządzić jej ogłoszenie. W takiej sytuacji Prezydentowi nie przysługuje już prawo wystąpienia do TK w sprawie zgodności ustawy z konstytucją.

28. omów strukturę organizacyjną parlamentu III RP

Marszałek Sejmu(Senatu)- wybierany jest na pierwszym posiedzeniu Sejmu

Prezydium Sejmu(Senatu)- tworzą Marszałek i wicemarszałkowie, kieruje pracami Sejmu(Senatu )

Konwent Seniorów- zapewnia współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu, mediacje pomiędzy siłami politycznymi

Komisje Sejmowe(Senackie)-rozpatrują przygotowują sprawy stanowiące przedmiot prac Izby, rozpatrują, opiniują projekty ustaw i uchwał. Sejm może powołać komisje nadzwyczajne i komisje śledcze, posłowie mogą tworzyć kluby, koła i zespoły poselskie. Jest 25 komisji stałych.

Kancelaria Sejmu (Senatu)- jest to jednostka organizacyjna, wykonująca zadania organizacyjno- techniczne i doradcze. Celem jej jest stworzenie posłom warunków do wykonywania mandatu posła(senatora), kancelaria przygotowuje projekt budżetu Sejmu, kancelarią kieruje Szef Kancelarii powoływany i odwoływany przez Marszałka Sejmu (Senatu)

-parlament dwuizbowy ( Izba wyższa-Senat, Izba niższa -Sejm)

-Sejm i Senat sprawują władzę ustawodawczą

-Sejm 460 posłów(wybory do sejmu powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne, tajne)

-Senat 100 senatorów(powszechne, bezpośrednie, tajne)

-czteroletnia kadencja, rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zabrania się Sejmu następnej kadencji

-wybory do Sejmu i senatu zarządza prezydent RP, nie później niż 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji sejmu i senatu.

-sejm może skrócić swoja kadencje uchwałą podjęta większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie sejmu oznacza skrócenie senatu

-prezydent może zarządzić skrócenie sejmu (jednoznaczne ze skróceniem senatu) i zarządzić jednocześnie wybory

- kandydat do sejmu musi mieć skończone 21 lat

- kandydat do senatu 30 lat

-kandydatów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy

-nie można równocześnie kandydować do sejmu i senatu

-

29. Omów procedurę powoływania Rady Ministrów w III RP.

TRYB I podstawowy

-następuje zawsze po dymisji RM

- W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej RM Prezydent RP desygnuje Prezesa RM, tzn. wskazuje osobę,(zwykle wytypowaną wcześniej przez partię polityczną mającą większość w Sejmie lub koalicję partii) która otrzymuje misję sformowania rządu.

-osoba desygnowana na Prezesa RM w ciągu 14 dni proponuje prezydentowi skład RM

-Prezydent powołuje Prezesa RM oraz pozostałych członków RM oraz odbiera przysięgę od nowo powołanej RM

-w ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta RM Prezes RM przedstawia Sejmowi program działania RM (expose) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

TRYB II

-w razie nie powołania RM w wariancie pierwszym, lub nieudzielania jej wotum zaufania przez sejm, w ciągu 14 dni od upływu określonych terminów sejm wybiera prezesa RM oraz proponowanych przez niego członków RM bezwzględną ilością głosów w obecności co najmniej polowy ustawowej liczby posłów. Prezydent powołuje tak wybraną RM i odbiera od niej przysięgę.

TRYB III

-w razie nie powołania RM w trybie I i II Prezydent w ciągu 14 dni powołuje prezesa RM i na jego wniosek pozostałych członków RM oraz odbiera od nich przysięgę

- w ciągu 14 dni od powołania przez prezydenta RM , Prezes RM przedstawia sejmowi program działania RM (expose) z wnioskiem o udzielnie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy polowy ustawowej liczby posłów.

- w razie nie udzielenia RM wotum zaufania, Prezydent skraca kadencję sejmu i zarządza wybory

30. Na czym polega odpowiedzialność polityczna rządu?

-rząd jest odpowiedzialny tylko przed Sejmem

-instytucja votum zaufania- występuje w procesie powoływania rządu

-instytucja wotum nieufności-może złożyć co najmniej 46 posłów, wniosek ten musi zawierać imienne wskazanie kandydata nowego prezesa RM, dla jego przyjęcia wymagana jest większość ustawowej liczby posłów.

-odpowiedzialność indywidualna- może być uruchomiona w przypadku pojedynczych ministrów

-odpowiedzialność zbiorowa-Premier poddany jest tylko odpowiedzialności zbiorowej, odpowiada zawsze za całą RM, a nie tylko za siebie.

- absolutorium

31 Omów strukturę polityczna gabinetów w III RP

Większość rządów istniejących w Polsce po 1989 r było rządami koalicyjnymi. Jednak w pierwszym okresie - lata 1989 - 1991 w okresie działalności Sejmu kontraktowego trudno mówić o istnieniu koalicji gabinetowych w ścisłym tego słowa znaczeniu.

Lata 1991- 1993 rządy opierały się na szerokich, mniejszościowych koalicjach. Lata 1993-2000 przeważały gabinety większościowe tworzone przez koalicje w których siłą dominującą były szerokie bloki wyborcze, w skład których oprócz partii politycznych wchodziły także organizacje społeczne. Lata 2000-2005 przeważają gabinety mniejszościowe- tylko utworzony po wyborach w 2001 rząd L.Millera tworzyła większościowa koalicja SLD-UP-PSL.

Rząd Mazowieckiego 12.09.1989 - 14.12.1990. Powstał na mocy porozumienia koalicyjnego 16.08.1989 między Solidarnością, ZSL, SD. W skład gabinetu wchodzili również przedstawiciele PZPR. Liczba członków RM: Solidarność - 12, PZPR - 4, ZSL - 4, SD - 3, niezależni - 1.

Rząd J.K.Bieleckiego 12.01. do 5.12.1991. Jego cechą był udział osób nie związanych formalnie z partiami politycznymi - blisko 2/3 członków rządu. Reszta wywodziła się z Kongresu Liberalno Demokratycznego, Porozumienia Centrum, ZChN. Rząd ten przetrwał do kolejnych wyborów parlamentarnych dzięki poparciu Prezydenta.

Rząd J.Olszewskiego 6.12.1991 - 5.06.1992. Powstały układ sił w Sejmie pierwszej kadencji utrudniał sformułowanie większościowej koalicji. Pierwszą próbę sformułowania rządu podjął B.Geremek - reprezentant największego w Sejmie ugrupowania Unii Demokratycznej, który miał się opierać przy udziale koalicji UD,KLD,PC. Jednak szybko okazało się że względy personalne i programowe uniemożliwiły powstanie rządu. Kolejne sformułowanie rządu zostało powierzone J.Olszewskiemu przy udziale PC - 5, ZChN - 3, Porozumienie Ludowe -2, Partię Chrześcijańskich Demokratów -1, niezależni - 10. Bezpośrednim powodem upadku rządu był kryzys polityczny rządu z Prezydentem Wałęsą oraz kryzys spowodowany lustracją Macierewicza wskutek czego Prezydent złożył wniosek o odwołanie Prezesa RM.

Rząd H.Suchockiej - 11.07.1992-25.05.1993 - po upadku rządu Olszewskiego Prezydent zgłosił kandydaturę Pawlaka na nowego premiera, który przez 33 dni bezskutecznie próbował utworzyć rząd. Następnie powierzono H.Suchockiej misję utworzenia rządu, który cieszył się bardzo słabym poparciem. Struktura rzadu - UD -5, ZChN -5, KLD - 4, Porozumienie Ludowe - 4, SLCh - 1, PPG - , niezależni - 4. Wskutek nieporozumień koalicyjnych i uchwaleniu votum nieufności zgodnie z małą konstytucją Prezydent rozwiązał parlament.

Rząd W.Pawlaka 26.10.1993 - 04.03.1995. Wybory zostały przeprowadzone wobec nowej ordynacji wyborczej która zmniejszyła liczbę ugrupowań politycznych w Parlamencie. Powstała koalicja SLD-PSL która dysponowała 303 mandatami w Sejmie.RM liczyła 20 członków 6 wywodziło się z SLD, 7 z PSL, reszta niezależni.

Rząd J.Oleksego 04.03.1995 - 26.01.1996. Wskutek konfliktów powstaje kolejny rząd z czego 9 osób z SLD, 4 z PSL, niezależni 7.

Rząd W.Cimoszewicza 02.02.1996 - 17.10.1997. Wzrosła pozycja PSL który obsadził 8 stanowisk, SLD- 7, niezależni 6. Wskutek zmian w drugim roku działalności zmieniła się struktura RM (z 20 na 23 członków) gdzie z SLD-10, PSL-7, niezależni-6

Rząd J.Buzka - 31.10.1997-06.06.2000. Powstaje koalicja większościowa w której znajdowała się Akcja wyborcza Solidarność - 17, Unia Wolności -6. W składzie tego rzadu zachodziły nieustanne przetasowania personalne oraz zmniejszenie rządu do 11 ministerstw. W 2000 roku w wyniku koalicji AWS-UW doszło do kryzysu zakończonego upadkiem rządu.

Rząd mniejszościowy Buzka 7.06.2000- 19.10.2001. Obowiązujące rozwiązania konstytucyjne pozwalały Sejmowi na rozwiązanie rządu jedynie wtedy gdy ukształtuje się nowa większość tworząca zaplecze polityczne dla nowej RM. Ponieważ powstanie koalicji było niemożliwe rząd mniejszościowy trwał do nowych wyborów parlamentarnych w 2001 r.

Rząd L.Millera - 19.10.2001 - 03.03.2003. Powstaje rząd SLD, Unia Pracy, PSL. Jednak w 2003 r dochodzi do kryzysu koalicyjnego głównie przez PSL -ustawy o biopaliwach. W 2003 r Prezydent Kwaśniewski odwołuje ministrów PSL i następuje rozpad koalicji.

Drugi rząd Millera 03.03.2003 - 02.05.2004. Bazą rządu była koalicja PSL-UP, która nie posiadała większości w parlamencie. W kluczowych głosowaniach rząd mógł liczyć na poparcie kilkunastu posłów skupionych wokół Romana Jagiellińskiego oaz niezależnych. Następował gwałtowny spadek poparcia dla rzadu głównie za sprawą afery Rywina oraz przez rozłam w SLD.

Rząd M.Belki od 2.05 do 14.05. 2004. jednak rząd nie uzyskuje votum zaufania w Parlamencie. W pierwszym konstytucyjnym kroku premier nie uzyskał wotum zaufania, w drugim kroku Sejm nie zgłosił swojego kandydata na premiera, w trzecim ostatnim, prezydent Aleksander Kwaśniewski ponownie powierzył urząd premiera Markowi Belce. 11.06.2004 uzyskał on votum zaufania. Rząd trwał do 19.10.2005 r.

Rząd K.Marcinkiwicz 31.10.2005 - 10. 07.2006 . Rząd mniejszościowy partii Prawo i Sprawiedliwość powołano po wyborach parlamentarnych w wyniku fiaska rozmów z potencjalnym koalicjantem, Platformą Obywatelską. W jego skład oprócz polityków PiS, weszło kilku ministrów bezpartyjnych. 27 kwietnia 2006 roku, Prawo i Sprawiedliwość podpisało umowę koalicyjną z Samoobroną oraz Narodowym Kołem Parlamentarnym. 5 maja do koalicji dołączyła Liga Polskich Rodzin, dzięki czemu nowo powstały rząd uzyskał większość w parlamencie. Pod koniec swojej działalności (lipiec 2006)znajdowało się w nim razem z premierem - 11 ministrów z PiS, 5 ministrów bezpartyjnych, 3 ministrów z SRP i 2 z LPR.

Rząd Jarosława Kaczyńskiego - gabinet pod kierownictwem Jarosława Kaczyńskiego, powołany i zaprzysiężony 14 lipca 2006 przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. 19 lipca 2006 rząd otrzymał wotum zaufania od Sejmu Jarosław Kaczyński podał gabinet do dymisji 5 listopada 2007 czyniąc to dwukrotnie, przed Prezydentem RP i na forum Sejmu w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu VI kadencji. Dymisja została przyjęta i Rada Ministrów pełniła obowiązki do czasu zaprzysiężenia nowego składu Rady Ministrów 16 listopada 2007. Rząd Jarosława Kaczyńskiego kontynuował politykę rządu Kazimierza Marcinkiewicza; na stanowiskach ministerialnych nie dokonano większych zmian

16.11.2007 zostaje zaprzysiężony rząd D.Tuska w koalicji PO i PSL

Ad. 32 Co wpływa na trwałość gabinetów w III RP

Na trwałość gabinetów w III RP ma wpływ ilość partii biorących udział w formowaniu gabinetu, oraz większość parlamentarna jaką ona dysponuje. Im jest wyższa tym trwałość rządu jest większa. Wpływ mają także zmiany konstytucyjne jakie zachodziły w regułach tworzenia rządu. Można je podzielić na 3 okresy. 1okres to lata 1989-1992 obowiązywały przepisy znowelizowanej Konstytucji PRL, 2 okres to lata 1992-1997 -przepisy Małej Konstytucji, 3 okres po roku 1997 - wejście w życie nowej Konstytucji. Wpływ mają przetargi polityczne związane z tworzeniem i funkcjonowaniem gabinetów.

Wpływ na trwałość rządu mają powstające koalicje oraz szerokie bloki wyborcze , organizacje społeczne, centrale związkowe, które potrafią w sposób destrukcyjny wpływać na trwałość gabinetów - przykład AWS

.

33.Rada Ministrów:

* prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej

* kieruje administracją rządową

* w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach, na podstawie w szczególności:

- zapewnia wykonanie ustaw,

- wydaje rozporządzenia,

- koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

- chroni interesy Skarbu Państwa,

- uchwala projekt budżetu państwa,

- kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

- zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

- zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

- zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

- sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

- określa organizację i tryb swojej pracy.

Cechy organu admin. Publicznej (RM ): 1) stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji; 2) działa w imieniu i na rachunek Państwa; 3) jest uprawniony do korzystania ze środków władczych; 4) działa w zakresie przyznanych mu kompetencji .Zakres działania i właściwość czyli kompetencje organu: Zakres działania - wskazuje zadania będące przedmiotem działania organu zadania ÂŽsfera, w której działa organ wykorzystując pewne kompetencje.

34. Rada Ministrów odpowiada politycznie przed Sejmem, a realizacji tej odpowiedzialności służą takie instytucje jak wotum zaufania i wotum nieufności. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Trybunałem Stanu odpowiedzialność konstytucyjną za naruszenia konstytucji i ustaw.

.Rada ministrów podlega odpowiedzialności:

• politycznej – gdy między polityką realizowaną przez Radę Ministrów a postulowaną przez większość parlamentarną występuje widoczna rozbieżność, gdy większość ta nie aprobuje polityki rządu. Rada Ministrów powołuje się do dymisji lub parlament wyraża jej wotum nieufności.

• Konstytucyjnej – ma charakter prawnokarny, za naruszenie przez członek Rady Ministrów konstytucji lub ustaw – tzw. delikt konstytucyjny. Skutkiem jest postawienie w stan oskarżenia przed Trybunał Stanu, który decyduje o winie i karze. Odpowiedzialność ta ma zawsze indywidualny charakter.

Wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej może zgłosić prezydent lub co najmniej 115 posłów. Wniosek składany jest do sejmu a rozpatruje go Sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej.

35. . Procedura wyrażania wotum nieufności RM jest poddana ścisłym rygorom formalnym. Wniosek w tej sprawie może zostać złożony tylko przez grupę posłów liczącą co najmniej 46 sygnatariuszy, a złożonego podpisu nie można już wycofać. Wniosek musi zawierać nazwisko kandydata na nowego premiera.

Konstytucja z 1997 r. dopuszcza procedurę wotum nieufności wobec rządu tylko w jednej konstruktywnej formie. Nie ma możliwości złożenia wniosku o zwykłe wotum nieufności tzn bez wskazania kandydatury nowego premiera. Pomiędzy zgłoszeniem wniosku a poddaniem go pod głosowanie musi upłynąć 7 dni. Możliwe jest zgłoszenie kilku wniosków o wotum nieufności. Dla przyjęcia wniosku musi głosować większość ustawowej liczby posłów - 460; a „za” musi się opowiedzieć 231. Jeżeli wniosek uzyska wymaganą większość, to Prezes RM jest zobowiązany do złożenia dymisji, a Prezydent musi tę dymisję przyjąć.

36. W skład Rady Ministrów wchodzą: prezes Rady Ministrów (premier), wiceprezesi (wicepremierzy), ministrowie, ministrowie "bez teki” oraz przewodniczący komitetów (np. Komitetu Badań Naukowych, Komitetu Integracji Europejskiej). Prezydent desygnuje premiera i na jego wniosek powołuje Radę Ministrów, następnie konieczne jest uzyskanie wotum zaufania od sejmu. Jeżeli procedura ta nie przyniesie skutku, to prawo wyboru premiera i rządu przechodzi na sejm, jeżeli nie uda się to w ciągu 14 dni, prezydent powołuje rząd, a jeśli nie uzyska on sejmowego wotum zaufania, to sejm zostaje rozwiązany.

Ad.37 Omów polityczno - prawną procedurę tworzenia partii politycznych w Polsce

Elementem instytucjonalizacji w Polsce jest prawo czyli Ustawa a dnia 27.06.1997 r o partiach politycznych z późniejszymi zmianami.

Partię polityczna zgłasza się do ewidencji partii politycznych w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Zgłoszenie powinno zawierać nazwę, skrót nazwy i określenie adresu siedziby partii politycznej oraz imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz. Do zgłoszenia należy dołączyć: statut partii, podpisy co najmniej 1000 obywateli popierających zgłoszenie. Zgłoszenia dokonują 3 osoby spośród składu do reprezentowania partii, przyjmując odpowiedzialność za prawdziwość danych.

Sąd może odmówić rejestracji partii politycznej, jeżeli zgłoszenie jest niekompletne może wezwać do uzupełnienia. Partia polityczna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do ewidencji. O nowej partii dowiadujemy się z Monitora Polskiego.

Ustawa mówi, że państwo winno wszystkie partie traktować równo.

Każda partia musi posiadać statut- ustawa reguluje jak taki statut powinien być stworzony.

Statut powinien zawierać:

-nazwę, logo, skrót, adres siedziby Patrii

- sposób nabywania i utraty członkowstwa, prawa i obowiązki członka,

- wszelkie organy-struktury władcze,

- musi zawierać tryb zmiany tego statutu,

- określa przypadki w których partia może zostać rozwiązana.

Działalność partii politycznych musi być zgodna z Konstytucją w przypadku niezgodności Sąd rejestrowy może zdelegalizować taką partię np.na wniosek Marszałka Sejmu.

Ad. 38 Scharakteryzuj fazy rozwoju systemu partyjnego w Polsce

Rozwój systemu partyjnego w Polsce dzielimy na 2 fazy

1 Faza, która zaczynała się w latach 1989-1993 - faza destabilizacji systemu partyjnego, jego dezintegracji. Dotknęła każdą część sceny politycznej. Charakteryzuje się procesem wielkiego zwycięstwa jednej strony politycznej a kończy się wielką porażką tego obozu (Solidarność), inaczej mówiąc początek tej fazy jest wyznaczony porażką obozu komunistycznego a koniec znów wielkim zwycięstwem tego obozu.

Efektem tej fazy jest trwały niedorozwój pluralizmu politycznego, brak zrównoważonego systemu partyjnego. W okresie tym nie mieliśmy do czynienia z żadną koalicją programową. Była bardzo ograniczona współpraca partii postkomunistycznych z partiami antykomunistycznymi. Tendencja do izolacja partii komunistycznych trwała do końca fazy.

2 Faza jest to faza koalicji dwupodmiotowych, zaczęła się w 1993 r i trwa do dziś. Każdy Parlament po 1993 r bądź rozpoczyna się koalicja dwupodmiotową, bądź też miał się nią rozpocząć.

W fazie tej kolejne okresy wyznaczone wyborami:

I okres - II kadencja Sejmu, koalicja trwa do końca kadencji,

II okres - III kadencja Sejmu - okres kiedy koalicje nie przetrwały do końca kadencji

III okres - chwilowe zawieszenie koalicji dwupodmiotowej

IV okres - kolejny okres koalicji dwupodmiotowej (od 2007 r PO-PSL możemy mówić o koalicji programowej.

Ad.39 Główne nurty polityczne w Polsce

W Polsce po wyborach w 2007 r na scenie politycznej dominują dwie silne partie: Platforma Obywatelska i Prawo i Sprawiedliwość, które wywodzą się z jednego nurtu solidarnościowego. PO + PSL sprawują obecnie rządy a PiS i koalicja LiD stanowią opozycję. Udział tylko 4 partii w systemie politycznym świadczy o stabilizacji rynku politycznego.

Na Polską scenę polityczną można spojrzeć przez pryzmat nurtów ideologiczno - politycznych: narodowego, chrześcijańsko demokratycznego i socjaldemokratycznego. Ogół tych partii można również podzielić, przyjmując kryterium genetyczno - historyczne i podział 4 rodziny partii:

- partie postpeerelowskie wywodzące się z 3 partii działających legalnie przed 1989 r. Są to SLD. PSL i SD.

- partie postsolidarnościowe wywodzące się bezpośrednio z ruchu Solidarność. Główne z nich to: Unia Wolności - powstała z połączenia Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno Demokratycznego, która wskutek przemian politycznych i ciągłych zmian na arenie politycznej przekształciła się w nową generację partii jaką była Platforma Obywatelska. Bardziej na prawo ulokowały się takie partie jak PiS powstałe z przekształceń Porozumienia Centrum, RS AWS, Ruch Odbudowy Polski, ZChN. Obok tego nurtu funkcjonuje również LPR i Liga Polskich Rodzin,

- wywodzące się z postsolidarnościowej opozycji antykomunistycznej - KPN, Chrześcijańsko Demokratyczno Stronnictwo Pracy, Stronnictwo Narodowo Demokratyczne, Unia Polityki Realnej - partie te są dziś mało znaczące, część z nich już nie istnieje, część działaczy przeszła do innych ugrupowań.

- inne partie - Samoobrona, Socjaldemokracja Polska, Krajowa Partia Emerytów i Rencistów.

System partyjny RP zdominowany jest przez system dwublokowy: lewica - prawica. W zależności od czasu większe poparcie zdobywa jedna ze stron. W latach 90-tych dominującą rolę odgrywała lewica, która wskutek wielu afer i niejasnych sytuacji traciła wielkie poparcie jakie uzyskała w wyborach (np. afera Rywina, Olina). W ostatnich latach widać znaczącą przewagę obozu prawicy, co przejawia się zwycięstwem w kolejnych wyborach.

41. Pozycję ustrojową Trybunału Konstytucyjnego charakteryzuje zasada niezależności. Jako organ władzy sądowniczej jest on niezależny od władzy ustawodawczej i władzy wykonawczej. W ramach władzy sądowniczej zajmuje on pozycję odrębną zarówno wobec Trybunału Stanu, jak i sądów, z Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym na czele. Podstawowym zadaniem Trybunału Konstytucyjnego jest kontrola hierarchicznej zgodności norm prawnych, a więc rozstrzyganie o tym, czy normy prawne niższego rzędu są zgodne z normami prawnymi wyższego rzędu (a zwłaszcza z konstytucją), i w miarę potrzeby eliminowanie norm niezgodnych z systemu obowiązującego prawa.

Pyt.42. Trybunał Stanu jest organem konstytucyjnym działającym na podstawie ustawy o Trybunale Stanu z dnia 26 marca 1982 z późniejszymi zmianami.

Za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania odpowiedzialność konstytucyjną przed TK ponoszą;

Prezydent RP, Prezes RM, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes NIK, członkowie KRRiT, osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem, Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych., oraz posłowie i senatorowie RP.

Prawo do postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysnuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu, pozostałych w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Sejmowi RP.

TS- składa się z z przewodniczącego, 2 zastępców, i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji. Zastępcy przew. Trybunału oraz co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane na stanowisko sędziego. Przewodniczącym TS jest Pierwszy Prezes SN.

Członkowie TS w sprawowaniu funkcji sędziego TS są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Nie mogą oni bez zgody TS pociągani być do odpowiedzialności karnej lub pozbawianiu wolności.

Pyt. 43. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - na podstawie art. 213 Konstytucji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Członkowie KRRiT są powoływani przez Sejm, Senat I Prezydenta RP.

Członek KRRiT nie może należeć do żadnej partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić ze sprawowaną funkcją

---