Ogółem.

Pokarm trawiony jest na węglowodany, białka, tłuszcze i cukry. Proces trawienia kończy się w jelicie cienkim. Bardzo ważną częścią jelita cienkiego jest jego początek - 40 - 80 cm. Gardło jest wspólną drogą dla pokarmu i powietrza. Gruczoły ślinowe duże: ślinianka przyuszna (wysokość drugiego przedtrzonowca), podżuchwowa i podjęzykowa. Ślina bogata jest w śluz. Ptialina - enzym trawiący węglowodany znajdujący się w ślinie.

Przełyk jest rurą łączącą jamę ustną z żołądkiem. W odcinku przełyku do przepony występuje nabłonek płaski, a w dalszej jego części występuje nabłonek gruczołowy. Na zewnątrz nie występuje surowicówka - przez co częściej dochodzi do uszkodzenia przełyku aniżeli jelita. Przełyk ma swoją perystaltykę - można spożywać pokarm np. leżąc. Przełyk ścieśnia się przez co pokarm jest przesuwany do żołądka.

Wypełniony żołądek ma kształt haka. Gruczoły w żołądku produkują kwas solny. Pokarm w żołądku zalega 1-3 godziny (nie jest trawiony - wchłaniana jest w nim tylko woda i alkohol). Treść żołądka jest kwaśna - przez kwas solny.

Dwunastnica - krótki odcinek jelita, ma kształt pętli obejmującej głowę trzustki. Brodawka Vatera - brodawka większa dwunastnicy - miejsce, w którym żółć i sok trzustkowy dostają się do dwunastnicy. Jest to małe, bańkowate uwypuklenie wnętrza dwunastnicy, w którym przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy łączą się, tworząc krótkie rozszerzenie - bańkę wątrobowo-trzustkową, inaczej bańkę Vatera. Trzustka odgrywa zasadniczą rolę - emulguje tłuszcze (lipaza trzustkowa). Trzustka wydziela na zewnątrz sok trzustkowy. Zobojętnia on wydzielinę żołądka oraz trawi węglowodany, białka i tłuszcze. Amelaza - zawiera się w soku trzustkowym, pomaga w trawieniu węglowodanów. W trawieniu białek biorą udział enzymy powstające w trzustce, wydzielane w postaci nieaktywnej. W przeciwnym razie strawiłyby narząd, w którym powstały, składający się z białka. Trzustka wydziela trypsynę, chymotrypsynę, elastazę i karboksypeptydazy. Uaktywnienie tych enzymów następuje w dwunastnicy. Jeśli uaktywnią się w trzustce dojdzie do samotrawienia trzustki (80% śmiertelność). Wątroba jest największym narządem wewnętrznym. Zbudowana jest z komórek zwanych hepatocytami. Sąsiaduje z przeponą. Składa się z 4 płatów: prawy, lewy, ogoniasty i czworoboczny. 10% miąższu wątroby jest w stanie spełniać swoją funkcję. Glukoza jest głównym źródłem energii dla komórek. Najwięcej energii powstaje przy spalaniu węglowodanów. Przy spalaniu tłuszczy powstaje najwięcej środków toksycznych. Tłuszcze muszą być spalane wraz z węglowodanami. Narządy czerpiące energię z glukozy spalanej w warunkach tlenowych: mózg i serce.

Dwunastnica przechodzi w jelito czcze i kręte. Całkowita długość jelita cienkiego to 4-6 m. Jest ono ułożone drabinkowato. Jelito cienkie ma 3 warstwy - zaczynając od wewnątrz: śluzówkę, mięśniówkę i surowicówkę. W jelicie cienkim są kosmki i mikrokosmki, dzięki czemu doskonale wchłania. Badania układu pokarmowego: gastroskopia (metoda badania pozwalająca na ocenę błony śluzowej żołądka pod kątem ewentualnych krwawień, owrzodzeń, zmian nowotworowych) oraz kolonoskopia (metoda badania dolnego odcinka przewodu pokarmowego polegająca na oglądaniu wnętrza jelita grubego). Większość jelita cienkiego i jelito grube zagęszcza kał. Jelito grube składa się z kątnicy (15-20 cm), okrężnicy i odbytnicy (20-25 cm). Układ parasympatyczny zwiększa pracę jelit (wydzielanie i wchłanianie). Kątnica jest najszerszym odcinkiem jelita grubego. Zwisa od niego wyrostek robaczkowy - szczątkowy. Okrężnica jest najdłuższą częścią jelita grubego. Składa się z okrężnicy wstępującej (zagina się w okolicach wątroby), o. poprzecznej (zagięcie śledzionowe), o. zstępującej i esicy (o. esowatej). Odbytnica składa się z bańki odbytnicy, kanału o. i odbytu.

Fazy wydzielania soku żołądkowego.

1. Faza nerwowa. (40%)

Doświadczalnie można wykazać, że podczas spożywania posiłku jeszcze przed dotarciem pokarmu do żołądka rozpoczyna się wydzielanie soku żołądkowego. Wydzielanie to zapoczątkowują bodźce odbierane przez narządy zmysłów: wzroku, węchu i smaku. Powstałe stany pobudzenia przekazywane są do kory mózgowej, pod ich wpływem w korze mózgowej powstają impulsy, które przekazywane są do jąder nerwów błędnych, z których przesyłane są przez nerwy błędne do błony śluzowej żołądka. Następuje bardzo obfite wydzielanie soku żołądkowego.

2. Faza żołądkowa. (40%) - pokarm drażni śluzówkę żołądka.

Pokarm wprowadzony bezpośrednio do żołądka powoduje wydzielanie soku żołądkowego. Ta faza jest regulowana przez czynniki nerwowe i humoralne. Pokarm wprowadzony do żołądka staje się silnym bodźcem dla fazy żołądkowej wydzielania soku żołądkowego. Działa on w dwojaki sposób: z jednej strony wyzwolone przez pierwsze partie soku żołądkowego z pokarmu substancje chemiczne, takie jak wyciągi mięsne, pobudzają na drodze odruchowej wydzielanie, z drugiej strony powstają efekty mechaniczne pobudzające wydzielanie. Pokarm rozciąga ściany żołądka, przez co wzrasta jego napięcie powodujące mechaniczne drażnienie receptorów czuciowych. Prowadzi to w efekcie do wyzwolenia odruchów wzmagających wydzielanie błony śluzowej żołądka.

3. Faza jelitowa. (20%) - pokarm uwalnia hormony zwiększające jak i hamujące wydzielanie soku żołądkowego.

Wykazano, że woda, substancje w wyciągach mięsnych, pepton i aminokwasy, mleko, alkohol, 10% roztwór gliceryny po umieszczeniu ich w jelicie cienkim (w dwunastnicy i jelicie czczym) po upływie 2-3 godzin od wprowadzenia zapoczątkowują wydzielanie soku żołądkowego, które może trwać do 5 godzin. Faza jelitowa wydzielnicza cechuje się znacznie mniejszą aktywnością niż faza nerwowa i żołądkowa.

Czynnik wewnetrzny Castle'a. - wchłanianie witaminy B₁₂ w żołądku

Czynnik wewnętrzny IF (ang. intrinsic factor, IF), inaczej czynnik Castle'a - glikoproteina wytwarzana przez komórki okładzinowe śluzówki żołądka. Łącząc się z witaminą B₁₂, umożliwia jej wchłanianie. Brak/niedobór czynnika wewnętrznego skutkuje zaburzeniem wchłaniania, a co za tym idzie niedoborem witaminy B₁₂, której rezultatem może być m.in. niedokrwistość megaloblastyczną. Niedobór czynnika wewnętrznego może być wynikiem:

• reakcji autoimmunologicznej skierowanej przeciw komórkom okładzinowym (w chorobie Addisona-Biermera)

• gastrektomii

Drogi żółciowe wewnątrzwątrobowe.

Rozpoczynają się w wątrobie kanalikami żółciowymi włosowatymi (międzykomórkowymi), które łącząc się tworzą przewodziki międzyzrazikowe. Żółć jest produkowana w komórkach wątroby - hepatocytach. Przewodziki międzyzrazikowe łączą się w przewodziki żółciowe. Następnie kierują się one do wnęki wątrobowej tworząc przewód wątrobowy prawy oraz przewód wątrobowy lewy, które we wnęce łączą się w przewód wątrobowy wspólny. Początkowe odcinki przewodzików międzyzrazikowych wysłane są nabłonkiem sześciennym. Ich dalsze części oraz większe przewody wysłane są nabłonkiem walcowatym. Przewód wątrobowy prawy zbiera żółć z płata prawego i płata czworobocznego wątroby. Przewód wątrobowy lewy zbiera żółć z płata lewego i płata ogoniastego wątroby.

Procesy w końcowym odcinku jelita cienkiego.

W końcowym odcinku jelita cienkiego rozpoczyna się proces zagęszczania jego zawartości, czyli odzyskiwania przez organizm wody i kwasów żółciowych. W sumie może to być aż od 7 do 10 litrów na dobę, bo tyle zazwyczaj wydzielają łącznie ślinianki, żołądek, wątroba, trzustka i jelito cienkie. Nie ulegające trawieniu składniki pokarmów (resztki pokarmowe) są przesuwane ruchami perystaltycznymi do jelita grubego. Tam są magazynowane do czasu wypróżnienia. Do tego momentu są w dalszym ciągu zagęszczane, czyli odzyskiwana jest zawarta w nich woda i elektrolity.

Przewód żółciowy wspólny.

Jest to droga przepływu żółci z pęcherzyka żółciowego i wątroby. Powstaje z przewodu wątrobowego wspólnego, który oddawszy przewód pęcherzykowy, staje się przewodem żółciowym wspólnym. Biegnie w obrębie więzadła wątrobowo-dwunastniczego na prawo od tętnicy wątrobowej właściwej i do przodu od żyły wrotnej. Ma średnicę ok. 5 mm oraz długość ok. 7 cm. W jego przebiegu wyróżnia się części: naddwunastniczą, zadwunastniczą i śródścienną, która uchodzi wraz z przewodem trzustkowym głównym (Wirsunga) na brodawce większej na ścianie tylno-przyśrodkowej części zstepującej dwunastnicy. U końca zwykle rozszerza się tworząc bańkę wątrobowo-trzustkową.

Różnice w przekrojach pomiędzy jelitem cienkim, a grubym.

Jelito grube posiada tylko 3 pasy mięśniówki - mięśniówka nie pokrywa całej przestrzeni jak w jelicie cienkim.

Wysepki Langerhansa.

Inaczej wysepki (wyspy) trzustkowe - jeden z gruczołów wydzielania wewnętrznego, w postaci zgrupowania (skupiska) komórek występujących i rozrzuconych w miąższu trzustki. Stanowią one około 1% masy całej trzustki. Człowiek posiada od 1 do 2 mln takich komórek, które wydzielają hormony regulujące węglowodanową przemianę materii organizmu.

• komórki A (alfa) wydzielają glukagon

• komórki B (beta) wydzielają insulinę i amylinę

• komórki D (delta) wydzielają somatostatynę

• komórki F wydzielają trzustkowy polipeptyd.

Kwasy żółciowe.

Są to organiczne kwasy, syntezowane w wątrobie, będące końcowymi produktami degradacji (rozkładu) endogennego (wewnątrzustrojowego) cholesterolu.

W żółci głównie występują następujące pochodne kwasu cholanowego:

• kwas cholowy

• kwas deoksycholowy

• kwas chenodeoksycholowy

• kwas litocholowy

Nerw błędny

Najdłuższy z nerwów czaszkowych, jest nerwem mieszanym, prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i przywspółczulne. Należy do autonomicznego układu nerwowego (AUN) o charakterze przywspółczulnym (parasympatycznym), podobnie jak okoruchowy i twarzowy. Unerwia parasympatycznie wszystkie narządy klatki piersiowej (tchawica, oskrzela, opłucna, splot aortalny, przełyk, serce, osierdzie) i jamy brzusznej (żołądek oraz za pośrednictwem splotu trzewnego: trzustka, śledziona, wątroba, jelito cienkie, początkowy odcinek jelita grubego, nerki i nadnercza).

---