System Instytucjonalny i Prawny Unii Europejskiej
Objaśnienia stosowanych przeze mnie skrótów:
p. - państwo
pr. - prawo
p. czł. - państwo członkowskie
m-owe - międzynarodowe
pdst. - podstawowe
tr. - traktat
dt. / dot. - dotyczące
WYKŁAD 10, 27 II 2009
-> Przewiduje się stopniowe przejście od obecnego systemu nicejskiego do podwójnej większości:
Do 31 X 2014 obowiązuje system nicejski.
Od 1 XI 2014 do 31 III 2007 będzie obowiązywać podwójna większość - poparcie 55 % państw (nie mniej niż 15) reprezentujących 65 % ludności. Ale każdy kraj będzie mógł zażądać głosowania w systemie nicejskim.
Po 1 IV 2017 ma obowiązywać tylko podwójna większość.
-> W systemie podwójnej większości do zablokowania decyzji trzeba ponad 45 % państw lub 35 % ludności co najmniej 4 p.czł.
- Wyłoniony będzie tzw. mechanizm Joaniny:
Na wniosek minimum 5 p.czł. lub mniejszej ilości reprezentujących 95 mln ludzi (tj. 19 % ludności) będzie można odroczyć decyzję większości „na rozsądny czas”.
Jeśli w tym czasie mniejszość z Joaniny nie pozyska większej liczby sojuszników, decyzja wejdzie w życie.
-> Siedzibą RUE jest Bruksela, jednak w IV, VI, X Rada zbiera się w Luksemburgu.
Kompetencje RUE:
prawodawcze
wykonawcze
koordynacyjne
nominacyjne
zawieranie umów m-owych
Kompetencje prawodawcze:
- Podejmuje zarówno wiążące (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) oraz bez tej mocy (zalecenia, opinie).
- Uchwala budżet.
- W odniesieniu do II filara kompetencje prawodawcze dotyczą podejmowania decyzji dla realizacji WPZiB na podstawie wytycznych.
-> W III filarze kompetencje prawodawcze:
stanowi Akt Współpracy Policyjnej i Sądowej w sprawach karnych,
zawiera umowy m-owe.
- Ustanawia kompetencje, decyzje, decyzje ramowe.
- Realizując swoje zadania prawodawcze RUE współpracuje z innymi instrumentami - KE i PE.
- RUE działań a podstawie propozycji KE co jest istotnym elementem równowagi instytucjonalnej - żadna z instytucji nie powinna mieć pełnej władzy w jednym obszarze.
WYKŁAD 11, 06 III 2009
Kompetencje wykonawcze:
- RUE nie działa samodzielnie, ale poprzez KE, której deleguje zadania w zakresie wdrażania pr. wspólnotowego -> tzw. procedura KOMITOLOGII - procedura ta została przyjęta przez RUE w 1987 jako COMITOLOGY DECISION (modyfikowana w 1999).
- Komitety to ciała - po jednym przedstawicielu p.czł. oraz Przewodniczący -> wyższy funkcjonariusz Komisji.
- Celem Komitetów jest osiągnięcie kompromisu pomiędzy dążeniami p.czł. a koniecznością efektywnego podejmowania decyzji w ramach UE.
- Komisja przewodniczy spotkaniom Komitetów, ale nie ma prawa głosu.
Funkcje koordynacyjne:
- RUE realizując te funkcje w I filarze opracowuje projekt ogólnych wytycznych w polityce gospodarczej i po przedstawieniu RE formułuje niewiążące akty prawne.
- w II filarze zapewnia jedność, spójność i skuteczność działań UE.
- w III filarze RUE jest forum konsultacji, wymiany informacji i koordynacji działań państw -> upoważnia państwa do współpracy w ramach EUROPOLU.
Kompetencje nominacyjne:
- We współpracy z PE mianuje członków KE i ETS, Sądu, instancji Europejskiego Komitetu Społecznego i Komitetu Regionów.
- Powołuje specjalnych przedstawicieli mających mandat w ramach WPZiB.
- Ustala wysokość uposażeń funkcjonariuszy wspólnotowych.
Kompetencje zawiązania umów m-owych:
- Przy współpracy z KE i PE ma prawo zawiązania umów m-owych dot. akcesji nowych państw i stowarzyszenia państw trzecich z WE oraz współpracy z państwami trzecimi i organizacjami m-owymi.
KOMISJA EUROPEJSKA
- Odzwierciedla ponadnarodowy charakter UE - siedziba BRUKSELA.
- Wspólny organ wspólnotowy - Traktat Fuzyjny 1965.
- Zastąpiła Komisję EWG, komisję Euratomu, Wysoką Władzę EWWiS.
- WW miała duże kompetencje ponadnarodowe, wraz z TS nadawała wspólnocie cechy federalne.
- Stanowiła prawo bezpośrednio obowiązujące p.czł. (WW)
-> Komisją z 1965 wzorowano na tr. rzymskich, a nie na WW.
- Na mocy tr. F uzyjnego liczyła 9 członków:
Niemcy, Włochy Francja -> po 2 członków
Beneluks -> po 1 członku
- Od 2007 liczy 27 komisarzy.
- W latach 50. i 60. rywalizacja między KE a RUE
- W okresie „pustego krzesła” doszło do kulminacji konfliktu.
->Próby wprowadzenia zasady większości kwalifikowanej popierane przez komisję zniweczyła Francja.
- Konflikt został zakończony Kompromisem Luksemburskim 30 I 1966.
- W miarę pojawiania się nowych członków pojawiały się tez trudności w organizacji prac.
- W latach 80. pojawiły się głosy o konieczności zmniejszenia liczby komisarzy.
-> W TUE zapis o zatwierdzeniu przez PE przewodniczącego KE.
- Długość kadencji KE zwiększono z 4 do 5 lat.
- Podczas Konferencji Miedzyrządowej 1996 ustalono, że w związku z rozszerzeniem liczba komisarzy będzie zmniejszana.
-> Na mocy Tr. Nicejskiego 2001 obowiązuje dwustopniowa procedura powoływania Przewodniczącego KE.
- Nominacji dokonuje RE QMV, potem zatwierdzenie przez PE.
- Następnie RE w porozumieniu z przewodniczącym ustala listę Komisarzy -> wymagane zatwierdzenie przez PE.
- Ostatecznie Rada mianuje Przewodniczącego i Komisarzy.
Przewodniczący:
- Sprawuje polityczne przewodnictwo prac KE.
- Dzieli zadania między Komisarzy.
- Decyzje o wewnętrznej pracy KE.
- Mianuje wice-komisarzy.
- Prawo zdymisjonowania komisarzy
Szczególne rozwiązanie LEX PROD, 1999 -> Romano Prodi odebrał zobowiązanie od Komisarzy, że ustąpią oni z urzędu, gdy ich do tego wezwie.
Gabinet polityczny Komisarza:
Skład:
- Zespół doradców, ekspertów -> 6-7 osób.
- Na czele gabinetu Szef Gabinetu innej narodowości niż Komisarz.
-> Zasadnicza jednostka - Dyrekcje Generalne (DG) -> zbliżona do ministerstwa państw narodowych.
- Na ich czele stoją Dyrektorzy Generalni odpowiedzialni przed właściwymi Komisarzami -> kierują przydzielonymi obszarami polityki integracyjnej.
- DG dzielą się na departamenty i wydziały.
- DG zajmują się poszczególnymi politykami, np. rynek wewnętrzny, usługi, transport i energia itd.
- W ramach KE są też agencje wykonawcze np. Agencja Wykonawcza ds. Edukacji, Kultury, Sektora Audiowizualnego.
-> Do struktury KE należy też Sekretariat Generalny - podzielony na Dyrekcje generalne.
- W 2000 r. w KE zatrudnionych było 21 000 osób, a a jej wydatki wyniosły 4,7 mld euro.
- Komisja działała permanentnie - posiedzenia Komisarzy raz na tydzień zwoływane przez Przewodniczących.
- Język obrad: angielski lub francuski.
- Obrady nie są jawne.
Decyzje Komisji podejmowane są:
w trakcie posiedzeń
poprzez procedury pisemne
poprzez procedury umocowania, upoważnienia 1 lub większej liczby Komisarzy
poprzez procedury delegowania -> oddanie sprawy Dyrektorom Generalnym i szefom służb.
Kompetencje KE:
funkcje strażnika prawa wspólnotowego,
funkcja prawodawcza,
funkcja wykonawcza,
funkcje w zakresie stosunków zewnętrznych.
Strażnik pr. wspólnotowego:
- Kontrola innych instytucji, p.czł., osób fizycznych i prawnych w zakresie przestrzegania prawa wspólnotowego.
- W przypadku naruszenia prawa KE przekazuje sprawę do TS.
- W odniesieniu do p.czł. KE odwołuje się do zasady lojalności (art. 10 TWE).
- Kontrola wobec przedsiębiorstw polega na przestrzeganiu prawa przez nie prawa konkurencji i pomocy państwowej.
- Inne uprawnienia kontrolne odnoszą się do RUE, PE, EBC (art. 230 TWE).
Funkcja Prawodawcza:
- Realizacja inicjatywy ustawodawczej.
- Uprzednio były to konsultacje z Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, Komitetem Regionów, grupami roboczymi i Komitetami RUE, przedstawicielami rządów i parlamentów.
- KE uczestniczy w tworzeniu prawa pierwotnego i pochodnego.
- KE opracowuje projekt budżetu i przedstawia go Radzie. Odpowiada również za wykonanie budżetu.
- KE nie tylko inicjuje proces ustawodawczy, ale jej przedstawiciele biorą udział w posiedzeniach grup roboczych i COREPER.
WYKŁAD 12, 13 III 2009
Funkcje Wykonawcze:
- Konsultacje z PE, Komisją Regionów, Komisją Ekonomiczo-społeczną, Komisją Ekonomiczno-finansową.
- Wypełnia zadania wykonawcze (wg art. 202 TWE) powierzone przez Radę w ramach procedury komitologii.
- Realizując zadania wykonawcze wydaje rozporządzenia, dyrektywy, decyzje.
- Zarządzanie środkami finansowymi Wspólnot w ramach budżetu i administrowanie funduszami strukturalnymi.
Funkcje w zakresie stosunków zewnętrznych:
Zawiera umowy z państwami trzecimi:
handlowe i celne,
o stowarzyszeniu ze Wspólnotami,
o współpracy z p.-3 i organizacjami m-owymi,
o akcesji nowych państw do UE.
Kompetencje KE w II filarze:
- Utrzymanie przedstawicielstw w organizacjach m-owych, współpraca z misjami dyplomatycznymi p.czł. w p-3.
- Prezentowanie uwag o WPZiB na wniosek RUE.
- Wsparcie Prezydencji w ramach Trójki.
- Zajmowanie się polityką zewnętrzną i dialogiem politycznym z p-3.
Kompetencje KE w III filarze:
- Prawo inicjatywy prawodawczej na wniosek Rady - stanowisko, decyzję ramową, decyzję, konwencję.
- Wspieranie Prezydencji w reprezentacji UE w III filarze.
- Informowanie PE o pracach dot. Współpracy Politycznej i Sądowej w Sprawach Karnych.
PARLAMENT EUROPEJSKI:
- PE jako jedyna instytucja pochodząca z bezpośrednich wyborów p.czł.
- Ewolucja tego organu od instytucji opiniodawczej i konsultacyjnej do współdecydującej.
- PE organem ponadnarodowym - ma reprezentować społeczeństwo europejskie, a nie p.czł.
- Pochodzi od Wspólnego Zgromadzenia EWWiS, Zgromadzenia Parlamentarnego EWG i Zgromadzenia Parlamentarnego Euratomu.
-> Dołącza do tr. rzymskich. Konwencja przewidywała połączenie trzech Zgromadzeń.
- Od III 1958 jedno Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne - w 1962 przyjęto nazwę Parlament Europejski.
- Nazwa oficjalnie przyjęta w JAE, i potwierdzona w TUE.
- Zmiany dot. ilości członków, sposobu wyłaniania i kompetencji.
-> Z kolejnym rozszerzeniami zmieniała się ilość czł. w PE.
- W obecnej kadencji 2004 - 2009 - 785 deputowanych.
- W następnej kadencji liczba posłów -> 750.
- Do 1979 deputowanych do PE kierowały parlamenty narodowe.
- Od VI 1979 wybory bezpośrednie do PE - nie udało się jednak ustalić jednolitej ordynacji wyborczej.
- Przyjęto jedynie zakaz łączenia funkcji w parlamencie narodowym i europejskim.
-> Novum wprowadzone przez Tr. z Maastricht - obywatelstwo europejskie.
- Twórcom chodziło o rozszerzenie udziału obywateli w życiu politycznym UE, zwiększenie frekwencji w wyborach, bo stale maleje.
Rozwój kompetencji PE:
1952 - 70 - Forum konsultacyjne; zadanie często ignorowane.
1970 - 15 - PE nabywa uprawnienia budżetowe.
1979 - Bezpośrednie wybory nie zwiększyły kompetencji PE; jedynie większa legitymizacja.
1980 - 86 - Obligatoryjne zasięganie opinii PE.
1986 - 92 - wprowadzono procedurę zgody i współpracy -> PE ma większy wpływ na integrację ( w zakresie rynku wewnętrznego, funduszy strukturalnych, polityki badawczej).
1992 TUE - wprowadzono regułę współdecydowania, PE ma wpływ na:
inicjatywę ustawodawczą,
prawo petycji do PE,
powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich,
kompetencje decydowania o składzie KE.
1997 Tr. Amsterdamski - rozszerzono zakres procedury współdecydowania; zmiana wpływu na wybór Przewodniczącego KE: najpierw zatwierdza desygnowanego kandydata na Przewodniczącego, a potem całą KE.
2001 Tr. Nicejski - rozszerzono procedurę współdecydowania; z organu konsultacyjnego instytucja posiadająca organy wpływa na proces decyzyjny.
Struktura wewnętrzna PE:
organy kierownicze
organy merytoryczne
organy polityczne
organy administracyjne
Organy Kierownicze:
- Przewodniczący i Wiceprzewodniczący (14) wybierani na 2,5 letnie kadencje.
Prezydium PE - 14 Wiceprzewodniczących i 6 kwestorów na 2,5 roku - organizacja wewnętrzna PE.
Konferencja Przewodniczących - Przewodniczący, Wiceprzewodniczący, Przewodniczący Frakcji Politycznej i dwóch przedstawicieli Niezrzeszonych bez prawa głosu.
Konferencja Przewodniczących Komisji - składa się z Przewodniczących stałych i tymczasowych Komisji Parlamentarnej.
Konferencja Przewodniczących Delegacji - Przewodniczący stałych Delegacji międzyparlamentarnych.
Organy Merytoryczne:
Komisje parlamentarne - stałe, śledcze i ad hoc. W kadencji 204-2009 jest 20 komisji stałych. Członkowie komisji -> 2,5 letnia kadencja.
Delegacje międzyparlamentarne - zadanie utrzymywania kontaktów z parlamentami p. trzecich i z organizacjami regionalnymi.
Organy Polityczne:
Frakcje (grupy) polityczne - grupy deputowanych, w których obwiązuje reguła klucza politycznego, a nie narodowego. Rolę grup politycznych po raz pierwszy sankcjonuje TUE. Frakcje - hierarchia strukturalna.
Skład: minimum 20 posłów z minimum 1/5 p.czł. Każdy poseł tylko od jednej frakcji lub niezrzeszeni.
Grupy polityczne: (nie trzeba zapamiętywać ;-))
Grupa Europejskiej Partii Ludowej (Chrześcijańskich Demokratów)
Demokratów Europejskich
Grupa socjalistyczna
Grupa Porozumienia Liberałów i Demokratów na rzecz Europy
Grupa Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie
Grupa Unii na rzecz Europy Narodów
WYKŁAD 13, 27 III 2009
Organy administracyjne:
Sekretariat podzielony na:
Dyrektoriaty Generalne: (nie trzeba zapamiętywać jakie ;))
Dyrektoriat I - Przewodnictwo
Dyrektoriat II - Polityka wewnętrzna
Dyrektoriat III - Polityka zewnętrzna
Dyrektoriat IV - Informacje
Dyrektoriat V - Sprawy personalne
Dyrektoriat VI - Infrastruktura
Dyrektoriat VII - Tłumaczenie
Dyrektoriat VIII - Finanse
-> PE uczestniczy w procesie decyzyjnym razem z Rada UE i KE - różne procedury:
Konsultacji
Współpracy
Współdecydowania
Zgody
Współdecydowanie (art. 251 TWE) - możliwość odrzucenia wniosku KE w sprawie aktu prawnego - co oznacza weto wobec decyzji.
- Sesje PE w Strasburgu.
- Komisje i grupy zbierają się w Brukseli.
- Sekretariat znajduje się w Luksemburgu.
Procesy decyzyjne w PE:
- Wewnętrzne decyzje podejmowane są najczęściej zwykłą większością.
- Większością kwalifikowaną decyzje dot. wotum nieufności wobec Komisji lub odrzucenia budżetu.
- Nieformalne spotkania między instytucjami, dialog, blokowanie, kontrola.
- Komisja pełni rolę mediatora między RUE a PE.
- Jednak w przypadku polityki rolnej, handlowej, podatkowej rola PE jest mniejsza - zasada współpracy konsultacji.
- Istnieją również procedury wynikające z umów międzyinstytucjonalnych np. w 1975 Rada, KE i PE uchwaliły procedurę pojednawczą dla decyzji o ogólnym zasięgu i ważnym znaczeniu finansowym.
Kompetencje PE:
Legislacyjne
Kontrolne
Opiniodawcze i doradcze
Kreacyjne
Inne
Kompetencje legislacyjne:
- PE współdziała z RUE i KE (niekiedy Komitet Regionów i Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny) w tworzeniu prawa wspólnotowego:
Procedura konsultacji:
ścisła współpraca,
zwalczanie dyskryminacji,
polityka rolna,
prawa wyborcze obywateli,
Unia Gospodarcza i Walutowa,
budżet.
Procedura współpracy - coraz mniejsze zastosowanie:
definicje dot. dostępu Wspólnoty i p.czł. do instytucji finansowych.
Procedura współdzecydowania - największe zastosowanie:
rynek wewnętrzny,
swoboda przepływu pracowników,
ochrona środowiska,
badania,
ochrona konsumenta,
edukacja,
kultura,
ochrona zdrowia.
W ramach kompetencji prawodawczych udział PE w uchwalaniu budżetu - prawo modyfikacji, poprawek, odrzucenia.
Kompetencje kontrolne:
- Wobec innych organów wspólnotowych (ustawodawczych, wykonawczych):
Interpelacje, pytania wobec KE, RUE.
Coroczna dyskusja nad działalnością UE przedstawiana przez KE.
Wyrażenie wotum nieufności wobec KE.
Udzielenie absolutorium z wykonania budżetu.
Kompetencje opiniodawcze i doradcze:
- Opinie PE przyjmujące postać zgody - np. nominacja Przewodniczącego KE, składu KE; obsady Trybunału Obrachunkowego, członkowie Zarządu EBC.
- Opinie dot. stosunków zewnętrznych - zawierania umów m-owych (np. stowarzyszeniowych, akcesyjnych).
Kompetencje kreacyjne:
Kreacja odnosi się do powoływania:
Przewodniczącego i członków KE,
Rzecznika Praw Obywatelskich,
Konsultacji kandydatów do EBC,
Trybunału Obrachunkowego.
Pozostałe kompetencje:
Relacje z parlamentami narodowymi - Konferencja Komisji Wyspecjalizowanych w sprawach Wspólnotowych (COSAC): przeprowadza debaty; spotkania 2 razy w roku p.czł. oraz Turcji i Chorwacji.
Kontakty z obywatelami - przyjmuje petycje od obywateli UE, osób fizycznych i prawnych mających siedzibę w p.czł.
Petycja przekazana odpowiedniej komisji - sprawdza czy dotyczy integracji UE.
Rzecznik Praw Obywatelskich - związek z PE: PE powołuje i odwołuje; przyjmuje skargi.
Kompetencje PE w II filarze:
- Konsultowany przez Prezydencję o zasadniczych kierunkach polityki.
- Może kierować pytania do RUE.
- Rekomendacja dla RUE.
- Przeprowadza coroczną debatę o WPZiB.
- Regularnie informowany przez KE i Prezydencję o pracach WPZiB.
Kompetencje PE w III filarze:
- Wyraża opinie o decyzjach ramowych, decyzjach, środkach wykonawczych, konwencjach.
- Pytania do RUE.
- Rekomendacja dla RUE.
- Przeprowadza coroczną debatę o Współpracy Policyjnej i Sądowej w sprawach Karnych.
- Regularnie informowany o pracach Współpracy Policyjnej i Sądowej w sprawach Karnych.
- Opinię o ustanowieniu wzmocnionej współpracy.
-> W II i III filarze uprawnienia PE niewielkie - opiniowanie i prawo do informacji.
- Działalność PE - każdego roku Konferencja Przewodniczących przyjmuje kalendarz prac:
12 czterodniowych plenerowych sesji w Strasburgu i 6 dwudniowych w Brukseli.
2 tygodnie w miesiącu na posiedzenia komisji parlamentarnych i delegacji międzyparlamentarnych.
1 tydzień w miesiącu na posiedzenia grup politycznych.
4 tygodnie rocznie na prace posła w jego okręgu wyborczym.
- Od I 2007 liczba posłów - 785.
- Liczba języków od I 2007 - 23 (ponad 400 kombinacji tłumaczeń).
- Działalność PE wykracza poza UE:
wyborcze misje obserwacyjne,
zaangażowanie na Ukrainie,
promowanie demokracji i praw człowieka.
WYKŁAD 14, 3 IV 2009
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI:
-> TS i SPI (Sąd Pierwszej Instancji) stanowią wspólne organy sądowe - siedziba Luksemburg.
- W 1951 Trybunał sprawiedliwości EWWiS; w 1997 dwa oddzielne TS dla EWG i Euratomu.
- 1958 Konwencja scalająca trzy TS w Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot.
- W zapisach JAE plan powołania SPI.
- Rada Ministrów powołała SPI w 1988. Rozpoczął działalność w 1989.
-> Najpierw nie miał statusu samodzielnej instytucji.
- TN uczynił SPI instytucją samodzielną.
- Wg art. 221 TWE po jednym sędzim z każdego kraju, mianowani na zasadzie zgody p.czł.
- Funkcja rzecznika generalnego - z tradycji francuskiego systemu prawnego.
-> Początkowo było dwóch rzeczników - przy 6 p.czł. Od 2000 jest ich 8.
- Pochodzą oni z największych p.czł.
- Rzecznicy i sędziowie są równi ranga. Rzecznicy wspierają sędziów w kontroli nad przestrzeganiem prawa.
- Formułują opinie, które mogą być wykorzystywane przez TS.
- Kadencja sędziego i rzecznika trwa 6 lat. Co trzy lata wymieniana jest część składu.
-> Rzecznikami są sędziowie p.czł.
- Sędziowie i rzecznicy wybierają spośród siebie Prezesów, Sekretarza TS i SPI.
- Służby pomocnicze TS - służba tłumaczeniowa: wiedzę prawniczą i znajomość kilku języków urzędowych.
- Personel; administracyjny wspólnoty dla TS i SPI.
-> Postępowanie przez TS i SPI w każdym języku oficjalnym UE.
- Językiem roboczym jest francuski, na który tłumaczy się wszystkie niezbędne dokumenty.
- Wszczęcie postępowania:
Pytania prejedycjonalne - Sąd krajowy z pytaniem do TS o wykładnię albo ważności prawa wspólnotowego - p.czł. i instytucje UE mają 2 miesiące na uwagi.
Skarga bezpośrednia - wnosi się ją do sekretariatu TS - przydziela się Sędziego Sprawozdawcę i Rzecznika Generalnego.
Kompetencje TS i SPI:
- zapewnienie poszanowania prawa wspólnotowego przez p.czł i instytucje UE.
- Jurysdykcja TS i SPI głównie w I filarze. W II i III filarze jest ograniczona.
Funkcje:
- Funkcja sądu konstytucyjnego - rozstrzyga sprawy dot. organów UE, realcji między UE a p.czł. Czuwa nad zgodnością prawa wtórnego z prawem pierwotnym i ogólnymi zasadami prawa.
- Funkcja sadu administracyjnego - rozpatruje skargi osób prawnych i fizycznych o zaniedbania prawne.
- Funkcja sądu m-owego - czuwa nad przestrzeganiem umów m-owych.
- Funkcja sądu cywilnego - rozstrzyga sprawy dot. odpowiedzialności i oceny żądań odszkodowań kierowanych do WE.
- Funkcja sądu apelacyjnego - rozpatruje odwołania od wyroków SPI.
Jurysdykcji TS i SPI podlegają spory:
między instytucjami UE,
między Wspólnotami a p.czł,
między p.czł,
między osobami fizycznymi i prawnymi.
Podział na jurysdykcję sporną i niesporną:
Jurysdykcja sporna:
- Kontrola legalności aktów prawnych - TS orzeka o legalności decyzji mających skutek prawny z:
traktatami,
umowami m-owymi,
ogólnymi zasadami prawa.
- Skarga na bezczynność instytucji UE, zaniechanie działania -> niewywiązywanie się przez instytucje ze swoich działań. NP. zaniechanie działania przez PE, RUE, KE i EBC.
- Skarga odszkodowawcza - wynika z umów zawieranych przez WE z osobami cywilnymi i prawnymi. Niewywiązywanie się z umów.
- Kontrola postępowania p.czł. - sposób implementowania i przestrzegania prawa wspólnotowego.
Jurysdykcja niesporna:
- Wydawanie orzeczeń wstępnych - TS ma zapewnić jednolitą interpretację prawa wspólnotowego.
- Opinie TS w sprawie umów m-owych.
-> TS staje się podmiotem kreującym zasady funkcjonowania WE.
- Orzecznictwo TS staje się elementem dorobku prawnego WE i wpływa na zmiany realizacji polityk.
- Orzeczenia stają się wytycznymi zachowania w podobnych sytuacjach.
- Szczególne znaczenie ma procedura orzeczeń wstępnych - wzmacnia współpracę między sądami krajowymi a TS.
Główne kierunki orzecznictwa:
kwestie konstytucyjne i instytucjonalne;
obywatelstwo europejskie;
swoboda przepływu towarów, usług, kapitału;
wizy, azyl i imigracja;
współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych.
TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY
(Zwany też Trybunałem Audytorów, Trybunałem Rewidentów Księgowych)
-> 1977 rozpoczął działalność. Siedziba -> Luksemburg.
- Wpierw był organem pomocniczym, dopiero tr. z Maastricht podniósł go do rangi naczelnych organów wspólnotowych.
- Tr. Amsterdamski rozszerzył zakres jego kontroli na II i III filar.
-> Trybunał Obrachunkowy (TO) jest ciałem kolegialnym - sprawozdania i opinie przyjmowane większością głosów.
- Spotkania TO są zamknięte.
- Do TO należą Grupy Kontroli, złożone z departamentów.
- TO finansowany jest z budżetu ogólnego UE - 0,1 % wszystkich wydatków UE.
- Członkowie TO mianowani na 6 lat. Każde p.czł. ma jednego przedstawiciela.
Kompetencje TO:
- Kontrola rozliczeń wydatków i dochodów UE i organów utworzonych przez UE.
- Badania Legalności i prawidłowości oraz zarządzania finansami.
- Przygotowanie rocznego sprawozdania z wykonania budżetu UE.
- Przygotowanie raportów specjalnych .
- Informowanie o nieprawidłowościach i nadużyciach.
- Wspieranie PE w udzielaniu absolutorium z wykonania budżetu przez KE.
EUROPEJSKI KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY
-> Organ II kategorii - doradczy. Siedziba -> Bruksela.
- Powstał jako instytucja doradcza wg tr. o EWG z 1957 r.
- Reprezentowanie na forum Wspólnot grup interesów pracodawców i pracowników.
-> EKES tworzą przedstawiciele:
producentów,
rolników,
przewoźników,
pracowników,
kupców,
rzemieślników,
wolnych zawodów.
- EKS jest pomostem między Unią a jej obywatelami, uczestnikiem procesów decyzyjnych.
- Komitet formułuje opinie, które mogą być wykorzystywane przez instytucje decyzyjne.
- Opinie: obligatoryjne, z własnej inicjatywy.
Kompetencje EKES:
Doradzanie RUE, KE, PE.
Umacniane społeczeństwa obywatelskiego UE.
Dialog strukturalny ze społ. państw trzecich.
Słabością znaczenia EKES jest brak zobowiązania RUE, KE i PE do uwzględnienia jego opinii.
WYKŁAD 15, 24 IV 2009
TWORZENIE PRAWA
Tworzenie prawa pierwotnego:
Tworzenie nowych traktatów, zmiany w instytucjach traktatowych.
-> wg art. 48 TUE z inicjatywą może wystąpić rząd każdego p.czł.
- Forum dla przygotowania zmian w traktach jest Konferencja Międzyrządowa.
- Dla zwołania KM stanowisko zajmuje Rada zwykłą większością głosów po konsultacji z PE i KE.
-> Po tr. Nicejskim nowa procedura - w Laeken 2001 Rada Europejska wyznaczyła konwent dla przygotowania KM.
Konwent:
15 szefów państw lub rządów p.czł.,
30 członków parlamentów krajowych,
16 członków PE
2 przedstawicieli KE.
-> Państwa kandydujące reprezentowane przez: 1 przedstawiciel rządu i 2 przedstawicieli parlamentu.
- Obserwatorami w Konwencie są przedstawiciele komitetu ES i KR.
-> Zmiany traktatowe wypracowane na KM za wspólną zgodą p.czł., po uzyskaniu jednomyślności.
- Tr. wymaga ratyfikacji.
- Zmiana w prawie pierwotnym również w wyniku zawarcia tr. akcesyjnego (art. 49 TUE).
Tworzenie prawa pochodnego:
Pierwszoplanowa rola TUE; poza tym PE, KE.
-> Inicjatywa prawodawcza przysługuje niemal wyłącznie KE; bez wniosku KE wydanie aktu prawnego niedopuszczalne.
- Impulsy dla sporządzenia projektów aktów mogą pochodzić z zewnątrz - p.czł., grupy interesów, innych organów UE.
Procedury tworzenia prawa przez RUE i PE:
Procedura Konsultacji - stanowisko PE nie wiąże prawnie RUE, ale ma duże znaczenie praktyczne.
Procedura Współpracy - wprowadzona przez JAE; nadal w dziedzinie polityki gospodarczej i pieniężnej, wg art. 252 WE jest to 6 etapów:
Sporządzanie projektu przez KE.
Opiniowanie projektu przez PE (pierwsze czytanie).
Przesłanie projektu do RUE, która uchwala większością głosów wspólne stanowisko.
Przekazanie wspólnego stanowiska do PE (drugie czytanie) - przy czym RUE informuje PE o powodach przyjęcia wspólnego stanowiska oraz o stanowisku KE.
Jeśli PE nie wypowie się na temat wspólnego stanowiska Rady w terminie 3 miesięcy albo je zaaprobuje, Rada może przyjąć ostatecznie dany akt prawny, zgodnie ze wspólnym stanowiskiem -> koniec procedury.
KE rozpatruje swój projekt, będący postawą wspólnego stanowiska, biorąc pod uwagę poprawki PE. Mogą być one zaakceptowane przez KE albo nie. Potem KE przekazuje Radzie projekt aktu.
KE przekazuje RUE również i te poprawki PE, których nie uwzględniła, wraz ze swoją opinią.
Drugie czytanie w RUE. Jeśli KE uwzględniła zmiany proponowane przez PE, RUE może przyjąć zmieniony projekt kwalifikowaną większością głosów, albo go jednogłośnie zmienić i w tej zmienionej postaci uchwalić.
Jeśli KE nie uwzględniła w swoim projekcie poprawek PE, RUE może przyjąć jednogłośnie projekt wraz z poprawkami PE uwzględnionymi przez KE.
Jeśli RUE nie podejmie uchwały w ciągu 3 miesięcy, w przedstawionych wyżej różnych wariantach, do wydania aktu prawnego nie dojdzie.
Procedura Współdecydowania - poza dziedziną polityki gospodarczej i walutowej znajduje ona zastosowanie niemal we wszystkich obszarach prawa wspólnotowego.
Przebieg procedury współdecydowania -> 8 etapów:
KE przesyła projekt aktu prawnego do RUE i do PE.
PE w pierwszym czytaniu opiniuje projekt - może proponować poprawki.
Pierwsze czytanie projektu w RUE - jeśli Penie ma poprawek to Rada UE może uchwalić go kwalifikowaną większością głosów w niezmienionej postaci - i koniec.
Drugie czytanie projektu w PE. Jeśli PE zaaprobuje stanowisko RUE w terminie 3 miesięcy albo nie podejmie w tym czasie żadnej uchwały, akt uważa się za przyjęty.
Jeśli odrzuci wspólne stanowisko absolutną większością głosów swoich członków to oznacza to niemożność dalszego prowadzenia prac nad wydaniem aktu.
KE wyraża opinię do propozycji PE.
Drugie czytanie projektu w RUE. RUE może w ciągu 3 miesięcy zaaprobować poprawki PE kwalifikowaną większością głosów.
W odniesieniu do poprawek PE negatywnie zaopiniowanych przez KE, wymagana jest jednomyślna uchwała RUE.
jeśli RUE nie zaaprobuje wszystkich poprawek PE, Przewodniczący RUE w porozumieniu z Przewodniczącym PE zwołuje w ciągu 6 tygodni komisje pojednawcze.
Zadaniem komisji pojednawczej jest doprowadzenie do porozumienia między REU a PE w ciągu 6 tygodni.
RUE kwalifikowaną większością głosów oraz PE większością bezwzględną głosów mogą uchwalić w trzecim czytaniu, w ciągu 6 tygodni dany akt w uzgodnionej postaci.
Jeśli któryś z organów nie wyrazi zgody na uchwalenie aktu, oznacza to ostateczne zaniechanie jego wydania w ramach procedury (-> większe znaczenie PE niż w procedurze współpracy. Bardzo silna pozycja PE - może zablokować procedurę).
Procedura Zgody - np. przy zawieraniu umów m-owych. RUE przedstawia PE wydany przez siebie projekt aktu przed jego ostatecznym uchwaleniem, a PE akceptuje lub odrzuca.
W praktyce stosuje się wcześniejsze konsultacje aby zmniejszyć niebezpieczeństwo, że PE nie wyrazi zgody.
Podejmowanie uchwał w RUE:
- Zwykła większość głosów - sprawy wewnętrzne i proceduralne.
- Kwalifikowana większość.
- Jednomyślność.
SUWERENNOŚĆ W UE
Suwerenność:
- Nadrzędna władza państwa na jego terytorium.
- Niezależność pastwa od innych państw.
- Pełna i wyłączna kompetencja w sprawach wewnętrznych i stosunkach zewnętrznych.
- Czy członkostwo w UE jest nie do pogodzenia z zachowaniem suwerenności?
U podstaw nieporozumień tkwią wątpliwe założenia:
1. Przystąpienie do UE traktuje się jako grę o „sumie zerowej”.
W dobie globalizacj i współistnienia stosunków m-owych żadne państwo nie jest w pełni suwerenne na swoim terytorium -> patrz: ekonomia, bezpieczeństwo, ochrona środowiska.
Był to główny powód integracji Europy po II WŚ.
Zdaniem premiera Danii przystąpienie do Unii Monetarnej zwiększyłoby suwerenność tego kraju przynajmniej w zakresie polityki monetarnej.
2. Debatę o integracji cechuje rozrównienie „My - Oni”.
Tak naprawdę to p.czł. jest częścią wspólnoty.
PL w świetle tr. Nicejskiego posiada 27 głosów w Radzie.
3. Stosuje się jedno rozumienie suwerenności - jako atrybut państwa narodowego.
Zapomina się, że suwerenność przysługuje też jednostce.
W dziejach Europy dwie główne tradycje suwerenności:
nurt grecko-rzymski; w Oświeceniu reprezentowany przez J. Bordin i Hobbes'a.
Nurt chrześcijański; w Oświeceniu reprezentowany przez J. Lock'a.
Realia unijne:
- 70 % ustaw i przepisów wydanych w p.czł. ma swoje źródło w aktach instytucji unijnych.
- Kompetencje instytucji unijnych dot. podstawowych obszarów suwerenności p.czł.: polityka monetarna, bezpieczeństwo wewnętrzne, polityka zagraniczna i obronna.
- Obywatelstwo unijne.
- Przyjęcie tr. Lizbońskiego i dołączonej KPP.
- Zanik granic między p.czł.: swoboda przemieszczania się obywateli; swobodny ruch towarów, kapitału, usług;
- Secesja - wedle prawa unijnego p.czł. nie mają możliwości wystąpienia z UE.
WYKŁAD 16, 8 V 2009
JEDNOSTKA / OBYWATELSTWO W UE
Obywatelstwo europejskie:
- Globalna perspektywa w debacie dot. integracji europejskiej.
- Znaczenie instytucji obywatelstwa.
- Pojęcie obywatelstwa: aspekt formalny i materialny.
-> Tr. Rzymski - zainteresowanie kwestiami ekonomicznymi, koncepcja jednostki jako pracownika.
- Brak praw politycznych w prawie europejskim lat 50. i 60.
- 1972 Plan Mansholta - przyznania praw politycznych immigrantom z innych p.czł.
-> 1975 Raport Tndemansa - rozdział „Ku Europie obywateli”, konieczność wykroczenia poza wymiar gospodarczy. Prawo wyborcze i możliwość sprawowania urzędu we władzy lokalnej na zasadzie równego traktowania obywateli.
- 1979 Komisja przedkłada projekt dyrektywy dot. osiedlania się obywateli innych p.czł. niezależnie od ich aktywności zawodowej.
- 1986 Dokument Komisji Voting Rights in Lockal Elections - swoboda poruszania polega na tym, posiadanie obywatelstwa jednego p.czł. skutkuje posiadaniem tych samych praw w innych p.czł.
-> 1987 JAE - swoboda poruszania się ma dot. „osób”; symbole „tożsamości europejskiej”: paszport, prawo jazdy, flaga, hymn, święto Europy.
- 1990 Konferencja m-rządowa i memorandum hiszpańskie:
Do nowego tr. odrębny rozdział o obywatelstwie europejskim.
Miało być ono jednym z filarów unii politycznej.
Podstawowe prawa obywatelstwa europejskiego: pełna swoboda poruszania się i prawo wyborcze.
Prawa obywateli poza granicami UE.
-> 1991 Tr. z Maastricht - cele i zadania obywatelstwa europejskiego:
Wzmocnienie praw i interesów obywateli p.czł.
Zmniejszenie „deficytu demokratycznego”.
Utworzenie „tożsamości europejskiej”.
Pojęcie obywatelstwa europejskiego:
- art. 17 (nowy 22): „ Każda os. Posiadająca obywatelstwo p.czł. staje się Obywatelem UE”. Obywatele korzystają z praw i podlegają obowiązkom określonym w tr.
- art. 18 (n: 21): „ Każdy obywatel UE ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na obszarze p.czł.”.
- art. 19 (n: 22): „Każdy obywatel zamieszkały na terenie p.czł., którego nie jest obywatelem, ma prawo do głosowania i kandydowania w wyborach PE i w wyborach samorządowych na tych samych warunkach, jak obywatele tego państwa”.
- art. 20 (n: 23): „Każdy obywatel przebywający na obszarze kraju trzeciego ma prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego innego p.czł”.
- art. 21 (n: 24): „Każdy obywatel ma prawo petycji do PE i skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich. Każdy obywatel może zwracać się pisemnie do instytucji UE”.
Inne prawa obywatelskie:
- art. 191 TWE: partie polityczne na poziomie europejskim.
- art. 255 TWE: prawo distępu obywateli UE do dokumentów PE, RUE i Komisji.
- art. 6 TWE: UE respektuje prawa podstawowe zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz prawa wynikającego z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla p.czł., jako zasady ogólne prawa Wspólnoty.
- art. 12 TWE: w ramach stosowania tr. i bez uszczerbku dla przewidzianych w nim postanowień, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.
-> 1997 Tr. Amsterdamski: „ Obywatelstwo unijne nie zastępuje, lecz uzupełnia, obywatelstwo p.czł.”.
Warunki członkostwa PL w zakresie swobody przepływu osób:
1. Wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych:
PL stała się członkiem dwóch systemów:
Sektorowy - dyplomy polskich weterynarzy, przełożonych, dentystów, pielęgniarek, lekarzy, farmaceutów, architektów, pracowników są uznawane bez potrzeby ich nostryfikacji.
Ogólny - uznawanie kwalifikacji w pozostałych zawodach nie jest autonomiczne; każde państwo ustala listę zawodów regulowanych” oraz spis wymagań potrzebnych do ich wykonywania.
2. Prawa obywatelskie:
- Osoby nieaktywne zawodowo posiadają swobodę poruszania się i osiedlania na terytorium p.czł. Jednak jest wymóg posiadania odpowiednich środków na utrzymanie i ubezpieczenie.
- Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach lokalnych do PE.
- Ochrony dyplomatycznej i konsularnej podczas pobytu w państwie trzecim.
13