Finanse Przedsiębiorstw

Zarządzanie Strukturą Kapitału

1. Elementy składowe kapitału

2. Źródła pozyskiwania kapitałów własnych

3. Źródła pozyskiwania kapitałów obcych

4. Wpływ struktury kapitałów na rentowność przedsiębiorstwa

5. Strategia finansowania środków obrotowych

6. Dźwignia finansowa

1. Elementy Składowe Kapitału

Ze względu na źródło pochodzenia kapitału. Kapitału , którym przedsiębiorstwo finansuje swój majątek.

Folia 1 - Elementy składowe kapitału firmy

Kapitału własne - pochodzą ze źródeł zewnętrznych tj. wniesione przez udziałowców (kapitał założycielski, zasobowy, udziałowy itp. oraz źródeł wewnętrznych (wygospodarowany zysk netto przedsiębiorstwa pozostały do jego dyspozycji.

Kapitały obce - inaczej wszystkie pożyczki, kredytów lub innego rodzaju zobowiązań (np. podatków)

Zasadniczą część kapitału firmy powinien stanowić kapitał własny w skład którego wchodzi :

• wkłady kapitałowe właścicieli, wnoszone w formie udziałów, subskrypcji akcji itp. tzw. kapitał podstawowy noszący różne nazwy w zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa (założycielski, udziałowy, zakładowy, akcyjny)

• zyski pozostawione do dyspozycji przedsiębiorstwa na pokrycie przyszłego ryzyka i umocnienie finansowe firmy (np. fundusz inwestycyjny)

Warto pamiętać, że kapitały własne znajdują się w bezterminowej dyspozycji przedsiębiorstwa a udziałowcy mogą liczyć na ich zwrot tylko w momencie likwidacji firmy. Ewentualne zmniejszenie kapitału własnego w czasie funkcjonowania firmy wymaga specjalnej procedury prawnej (zabezpieczenie interesów właścicieli). Zwiększeniu mogą ulegać tylko w przypadku dopuszczonej przepisami prawa aktualizacji wartości majątku (uwzględniające skutki inflacji)

2. Źródła pozyskiwania kapitałów własnych

Potrzeba uzupełniania kapitałów własnych w działającym przedsiębiorstwie wynikać może z następujących względów:

Folia 2

1. stworzenie podstawy do większego rozwoju działalności firmy co wiąże się z zwiększeniem wiarygodności firmy i umożliwia zaciąganie większych kredytów.

2. przezwyciężenie zbliżającej się upadłości firmy na skutek powstawania strat czy utracenia płynności finansowej firmy (tzn. utraty zdolności terminowego regulowania zobowiązań )

3. usunięcie skutków deprecjacji (tzn. obniżenie wartości) kapitałów własnych spowodowanej inflacją.

Ad1.

Uzupełnianie kapitałów własnych nie następuje tylko z zysku ale również z dodatkowych wkładów kapitałowych udziałowców - jeśli prognozy i wyniki finansowe firmy są satysfakcjonujące i program rozwoju przedstawiony akcjonariuszom stwarza wiarygodną szansę wzrostu wartości firmy.

Ad2

Uzupełnianie kapitału w tym przypadku jest znacznie trudniejsze gdyż przekonanie udziałowców musi być poparte wiarygodnym programem rozwoju dającym możliwość przezwyciężenia kryzysu i uniknięcia utraty zainwestowanego kapitału.

Ad3

W tym przypadku uzupełnianie kapitału własnego powinno następować poprzez pozostawienie przez udziałowców części osiągniętego zysku.

3.1 Źródła długoterminowych kapitałów obcych

Długoterminowe kapitały obce - pozyskiwane są z dwóch podstawowych źródeł

1. Emisja obligacji na rynku papierów wartościowych

2. Kredyty bankowe i inne pożyczki głównie o inwestycyjnym charakterze

Obligacja - dokument, w którym emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki

o określonej wysokości i zobowiązuje się do jej zwrotu wraz z odsetkami w podanym terminie. Nabywcami obligacji mogą być inwestorzy dysponujący krótko i długoterminowymi kapitałami gdyż w warunkach rozwiniętego rynku papierów wartościowych istnieje możliwość wycofania lokaty przez sprzedaż obligacji innej osobie. Oczywiście takie pożyczki mogą zawierać tylko firmy cieszące się na rynku inwestorów pewną renomą i solidnością płatniczą. Dotyczy to zwłaszcza publicznej emisji skierowanej do masowego odbiorcy.

Akwizycja pożyczek przy pomocy obligacji- zwłaszcza publicznych- umożliwia pozyskanie większych kapitałów aniżeli w bankach; i mogą one sięgać nawet od 20-30 lat. Stopa procentowa odsetek może być niższa dzięki uniknięciu nierzadko wysokiej marży bankowej.

Zalety:

• pożyczki za pomocą obligacji stanowią najbardziej stabilne źródło pozyskiwania kapitału obcego

• można samodzielnie dysponować pożyczką zgodnie z przeznaczeniem

• koszty oprocentowania są znacznie stabilniejsze niż w przypadku innych form pożyczek czy kredytów

Wady:

• uciążliwa wypłata odsetek przez emitenta w przypadku okresowego spadku rentowności czy poniesienia strat.

Długoterminowe kredyty bankowe - zaciągane w bankach i są związane z powiększeniem lub modernizacją majtku trwałego. Służą do finansowania

zakupu nieruchomości, urządzeń, maszyn, środków transportu itp.

Wiąże się to z przeprowadzeniem analizy bankowej pod względem perspektywicznej zdolności kredytowej, udziału kapitału własnego firmy oraz sytuacji majątkowej i finansowej. W przypadku spadku płynności finansowej firmy bank zastrzega sobie wypowiedzenia umowy. Przy udzielaniu poważniejszych kredytów długoterminowych min w celu rozłożenia ryzyka przeprowadza się porozumienia zwane konsorcjami (ich uczestnicy składają się na łączną kwotę kredytu ale jeden z nich przejmuje rolę wiodącą czuwając nad jego spłata).

Kredyty długoterminowe udzielane są zazwyczaj na okres kilku lat i nie mają tak stabilnego charakteru jak emisja obligacji.

3.2 Źródła krótkoterminowych kapitałów obcych

Rozpatrując skalę i źródła pozyskiwania krótkoterminowych kapitałów obcych trzeba wziąć pod uwagę charakter zobowiązań bieżących, które powstają w wyniku działalności każdej firmy. Można je podzielić na dwie zasadnicze grupy:

1. wynikające z normalnego cyklu rozliczeń - służą finansowaniu majątku obrotowego ale nie służą ponoszeniu kosztów

2. stanowiące kredyt handlowy - tj. odroczenie przez kontrachenta terminu spłaty co wiąże się z dodatkowym kosztem

Wykorzystując kredyt handlowy przedsiębiorstwo powinno skalkulować koszty w celu porównania z kosztem innych źródeł kredytu krótkoterminowego dostępnych dla firmy.

Folia 3 - wzór na obliczanie stopy procentowej w skali rocznej.

Niezależnie od kredytów handlowych wiele przedsiębiorstw w celu finansowania swej bieżącej działalności korzysta z bankowych kredytów obrotowych . Udzielane są w rachunku bieżącym lub kredytowym.

Kredyt w rachunku bieżąćym - może być uzyskany w banku , w którym firma posiada rachunek. Po podpisaniu umowy bank wyraża zgodę na wykonywanie decyzji płatniczych (czeków, przelewów, wykupu weksli) do ustalonej w umowie sumy. Jest to dogodna forma na uzupełnianie przejściowych niedoborów pieniężnych w firmie. Kredyt spłacany jest w miarę wpływu środków na rachunek a odsetki spłaca się tylko w przypadku debetu na rachunku.

Kredyt na rachunku kredytowym -polega na ewidencji kredytu na oddzielnym rachunku bankowym i reguluje spłaty z rachunku bieżącego w terminie ustalonym w umowie

Kredyty obrotowe mają charakter :

celowy - na z góry założone przedsięwzięcie (np. zakupy surowców do produkcji lub towarów)

Linia kredytowa - ustala się w nim górny pułap wykorzystania (tzw. limit) kredytu. Można z niego finansować transakcje i ma charakter odnawialny i nie określa się terminów spłat i rat a jedynie termin końcowy (np. 6, 12 miesięcy)

Kredyty sezonowe - - uzyskiwany na pokrycie sezonowych sprzedaży, produkcji czy też pokrycia zapasów płodów rolnych w przetwórstwie . Kredyt ulega zamknięciu po jego spłacie i ukończeniu sezonowego cyklu.

Kredyty wekslowe - w zamian za weksel bank przekazuje gotówkę na rachunek bieżący firmy pomniejszoną o dyskonto (tj. odsetki do daty płatności oraz prowizję). W tym przypadku przedsiębiorstwu ułatwia się wcześniejsze uzyskanie gotówki a dla banku weksel jest zabezpieczeniem i gwarancją spłaty.

Wada: bank pobiera odsetki z góry a nie z dołu jak przy innych kredytach

Kredyt preferencyjny - charakteryzuje się niższą stopą procentową w stosunku do normalnie pobieranej (rynkowej). Oraz dogodniejszym okresem spłaty Do jego uzyskania należy spełnić określone warunki wynikające z określonych przez rząd założeń polityki gospodarczej (np. podjęcie inwestycji stwarzającej nowe miejsca pracy lub rezerwy zbóż) Różnice w odsetkach pobieranych przez bank reguluje budżet państwa przekazując odpowiednie środki bankowi.

Uzyskanie kredytu łączy się z zawarciem przez przedsiębiorstwo odpowiedniej umowy zawierającej jego propozycje, określając:

• rodzaj i wysokość kredytu

• przeznaczenie kredytu (cel)

• źródła i terminy spłaty kredytu

• zabezpieczenie spłaty kredytu

Cel udzielania kredytu - to osiągnięcie zysków dzięki własnym kapitałom, lokatom oraz pożyczkom. Towarzyszy temu uniknięcie strat w przypadku niewypłacalności kredytobiorcy. Dokonuje oceny zdolności kredytowej i nawet w przypadku pozytywnej oceny wymaga zabezpieczenia w formie zastawu (np. papierów wartościowych, hipotek itp.)

Większe firmy - bardziej znane i solidne (np. te których akcje są notowane na giełdzie) - mogą zaciągać krótkoterminowe pożyczki dzięki emisjom bonów pieniężnych. Bony takie oferowane są na rynku pieniężnym wg cen nominalnych pomniejszonych z góry o dyskonto. Emitent zobowiązuje się do wykupu bonów po cenie nominalnej w określonym z góry terminie (1, 3 miesiące ale nie więcej niż rok)

Tryb emisji bonów

• firma chcąca wypuścić na rynek bony zwraca się do banku lub domu maklerskiego z prośbą o obsługę. Po pozytywnym rozpatrzeniu prośby ustala się wielkość emisji oraz wysokość odsetek i prowizję.

• po uzgodnieniu warunków spisuje się odpowiednią umowę i organizator kupuje całą emisję bonów lub rozpoczyna sprzedaż przekazując środki firmie pomniejszone o dyskonto i prowizję

• organizator emisji prowadzi z reguły obrót bonami a w dzień przed terminem wykupu emitent spłaca zobowiązanie wobec niego.

Korzyści z emisji bonów

• możliwość zaciągania pożyczek na większą skalę, gdyż nabywcami może być wiele banków lub inwestorów,

• niższy koszt kredytu marża organizatora jest niższa niż od marży kredytodawcy,

• możliwość przekształcenia kredytu w kredyt długoterminowy

Możliwość uzyskania przez firmę pożyczek często uzależniona od przedstawienie gwarancji. Istnieją dwa rodzaje gwarancji - bankowa i rządowa

Gwarancja bankowa - polega na zobowiązaniu się przez bank do uregulowania wierzycielowi jego należności zobowiązań jeśli kredytobiorca nie wywiąże się z nich w terminie. Klasyczną jego formą jest pisemne zapewnienie zwrotu zaciąganej przez klienta pożyczki u innego kredytodawcy

Gwarancja rządowa - polega na zobowiązaniu się odpowiedniego organu administracji centralnej do uregulowania zobowiązań jeśli kredytobiorca nie wywiąże się z nich w terminie.

Specyficznymi formami finansowania działalności firmy może być:

Leasing - najem rzeczowych składników majątkowych

Faktoring - odsprzedaż należności przed terminem ich wymagalności

4. Wpływ struktury kapitałów na zyskowność firmy

Kapitały własne są najbardziej stabilną podstawą finansowania przedsiębiorstwa.

Kapitały obce wymagają spłaty. Można je spłacać nowymi kredytami. Nazywa się to wtedy refinansowaniem kredytów.

Ze względu na okres spłaty wyodrębniamy:

• zobowiązania długoterminowe (okres spłaty ponad 1 rok)

• zobowiązania krótkoterminowe (do 1 roku), wynikające z konieczności spłaty kredytów i innych zobowiązań.

Należałoby rozpatrzyć najkorzystniejszą kompozycję kapitałów własnych i obcych.

Przykład 1

Rozpatrujemy przedsiębiorstwo, które nie ma żadnych zobowiązań.

Wartość majątku przedsiębiorstwa - 80 000 zł

Zysk brutto - 34 000 zł

Stopa podatku dochodowego - 30 %

Zysk brutto 34 000 zł

30 % podatek dochodowy -10 200 zł

zysk netto 23 800 zł

stopa zyskowności majątku - (23 800 : 80 000) x 100 = 29,75 %

stopa zyskowności kapitałów własnych - (23 800 : 80 000) x 100 = 29,75 %

Wniosek:

Kiedy majątek firmy jest równy kapitałom własnym to stopa zyskowności majątku jest równa stopie zyskowności kapitałów własnych.

Wykorzystanie kapitałów obcych może spowodować zwiększenie sprzedaży, a tym samym poprawę wyników finansowych o ile stopa odsetek kredytów jest niższa od stopy zyskowności majątku. Korzyścią jest to, że odsetki od kredytów są uwzględniane jako koszt uzyskania przychodów.

Zjawisko to nazywamy dźwignią finansową.

Przykład 2

Założenia jak w przykładzie 1 z tą różnicą, że:

Kapitały własne - 50 000 zł

Kredyty - 30 000 zł

Odsetki od kredytów - 20 %

Zysk przed obciążeniem odsetkami 34 000

Odsetki od 30 000 zł - 6 000

Zysk brutto 28 000

Podatek dochodowy 30 % - 8 400

Zysk netto 19 600

stopa zyskowności majątku - (19 600 : 80 000) x 100 = 24,50 %

stopa zyskowności kapitałów własnych - (19 600 : 50 000) x 100 = 39,20 %

Wniosek:

Zysk netto zmniejszył się w porównaniu z przykładem 1, ale wzrosła stopa zyskowności kapitałów własnych, pomimo obniżenia zyskowności majątku.

Kalkulacja opłacalności angażowania obcego kapitału powinna być dokonywana w momencie podejmowania decyzji, co do źródeł finansowania działalności. Ilustruje to przekład 3.

Przykład 3

Majątek przedsiębiorstwa 80 000 zł

Kapitały własne 50 000 zł

Kapitały obce 30 000 zł

Zysk przed pomniejszeniem o odsetki od kredytów 34 000 zł

Stopa odsetek 20 %

Podatek dochodowy 30 %

Przedsiębiorstwo zamierza rozszerzyć działalność, co zwiększyłoby zysk do

51 000 zł, ale wymaga zwiększenia majątku do 120 000 zł.

Rozpatrywane są dwie krańcowe sytuacje. Albo zwiększymy o 40 000 zł kapitały własne (np. dodatkowa emisja akcji), albo zaciągniemy kredyt na tą sumę, ale wtedy stopa procentowa od całości wyniesie 22 %.

Treść	Stan wyjściowy	Uzupełnienie kapitałów
				Zwiększenie udziałów	pożyczkami
	Majątek Kapitały: a) własne b) obce c) razem	80 000	120 000	120 000
		50 000 30 000	90 000 30 000	50 000 70 000
		80 000	120 000	120 000
Udział w finansowaniu majątku kapitałów: a) własnych b) obcych	62,5 % 37,5 %	75,0 % 25,0 %	41,7 % 58,3 %
Zysk operacyjny przed odliczeniem odsetek Minus odsetki od obcego kapitału Zysk brutto Minus 30 % podatku Zysk netto stopa zyskowności własnych kapitałów (%)	34 000	51 000	51 000
		6 000	6 000	15 400
		28 000	45 000	35 600
		8 400	13 500	10 680
		19 600	31 500	24 920
		39,2	35,0	49,8

Wniosek:

Przykład ten potwierdza możliwość zwiększenia zyskowności kapitałów własnych dzięki wykorzystaniu kapitałów obcych. Należy też zwrócić uwagę na pogorszenie zyskowności przy zmniejszeniu udziałów kapitałów obcych w finansowaniu majątku.

Przykład 4

Wartość majątku przedsiębiorstwa 80 000 zł

Kapitały własne 50 000 zł

Kapitały obce 30 000 zł

Zysk operacyjny obniżył się do 12 000 zł, co stanowi 15 % wartości majątku. Odsetki od kapitałów obcych 20 %.

Treść	Stan w zł
		wyjściowy	Po obniżeniu zyskowności
	Zysk przed odliczeniem odsetek od obcych kapitałów Minus odsetki 30 % od 30 000 Zysk brutto Minus 30 % podatku Zysk netto Zyskowność kapitału własnego (%)	34 000	12 000
		6 000	6 000
		28 000	6 000
		8 400	1 800
		19 600	4 200
		39,2	8,4

Wniosek:

Jeżeli zyskowność majątku ukształtuje się na niższym poziomie od stopy odsetek płaconym kredytodawcom, to korzystanie z kapitałów obcych powoduje obniżenie efektywności.

Przy stosowaniu dźwigni finansowej należy uwzględnić także to, że nadmierne wykorzystanie kapitałów obcych może doprowadzić do uzależnienia się od wierzycieli.

5. Strategie finansowania środków obrotowych

W jaki sposób przedsiębiorstwo ma finansować środki obrotowe? Jakie proporcje wybrać między kapitałami stałymi, a krótkoterminowymi?

Możemy wyodrębnić trzy strategie finansowania środków obrotowych.

1. Strategia zachowawcza przewiduje, że cały kapitał firmy powinien odpowiadać wartości netto majątku trwałego powiększonego o maksymalne stany środków obrotowych. Ryzyko płynności płatniczej redukuje się do minimum.

2. Strategia umiarkowana zakłada że część środków obrotowych finansowana jest kapitałem stałym, a wszelkie okresowe zwiększenia zapotrzebowania są finansowane kapitałem krótkookresowym. Pozwala na wybranie kompromisu między ryzykiem finansowym i zyskami.

3. Strategia dynamiczna zakłada że kapitałami stałymi powinien być sfinansowany jedynie majątek trwały. Środki obrotowe finansuje się w całości zobowiązaniami krótkoterminowymi. Uważana jest za niebezpieczną i ujemnie oceniana jest przez wierzycieli.

STRATEGIE MOŻEMY ZILUSTROWAĆ

Przykład 5

Wartość majątku - 50 000 zł

Majątek trwały - 24 000 zł

Majątek obrotowy - 26 000 zł

Minimalne stany środków obrotowych - 8 000 zł

Zysk operacyjny przed potrąceniem odsetek - 16 000 zł

Stopa odsetek od zobowiązań długoterminowych - 20 %

Stopa odsetek od zobowiązań krótkoterminowych - 18 %

Podatek dochodowy - 30 %

Firma nie płaci odsetek od zobowiązań stałych

Treść	Strategie
		Zachowawcza	Umiarkowana	Dynamiczna
	1. Majątek trwały 2. Majątek obrotowy 3. Razem majątek Źródła finansowania: 4. Kapitały własne 5. Kredyty długoterminowe 6. Kredyty krótkoterminowe 7. Zobowiązania stałe 8. Razem pasywa (4 do 7) Wynik finansowy: 9. Zysk operacyjny 10. Odsetki od kredytów: a) krótkoterminowych (18 %) b) długoterminowych (20 %) 11. Zysk brutto (9 - 10) 12. Podatek 30 % 13. Zysk netto (11 - 12) 14. Zyskowność kapitałów własnych (%) 15. Płynność finansowa bieżąca [2 : (6 + 7)]	24 000 26 000	24 000 26 000	24 000 26 000
		50 000 25 000 21 000 - 4 000	50 000 21 000 12 000 13 000 4 000	50 000 18 000 6 000 22 000 4 000
		50 000 16 000 - 4 200	50 000 16 000 2 340 2 400	50 000 16 000 3 960 1 200
		11 800 3 540	11 260 3 378	10 840 3 252
		8 260 33,0 6,5	7 882 37,5 1,5	7 588 42,2 1,0

Wnioski:

Najwyższa zyskowność kapitałów własnych przy strategii dynamicznej okupiona jest niską płynnością finansową przy której wątpliwe wydaje się uzyskanie nowych kredytów.

Strategia zachowawcza wykazuje nadmierną wartość wskaźnika płynności finansowej i zmniejsza poważnie zyskowność kapitałów własnych.

Przy strategii umiarkowanej zachowanie wskaźnika płynności na poziomie minimalnego optimum pozwala na zwiększenie zyskowności kapitałów własnych.

Folia 2

Wzór na obliczanie stopy procentowej

kredytu handlowego w skali rocznej

S x 10 T

d = -------------- x ----

100 - S t

gdzie

d - stopa odsetek w skali rocznej

S - stopa skonta skonto = cena + odsetki

T - liczba dni w roku

t - liczba dni stanowiąca różnicę między terminem płatności

gotówkowej i kredytowej

Przykład 42

Przedsiębiorstwo ma możność uzyskania kredytu bankowego, płacąc odsetki w wysokości 20% rocznie. Dostawca nadesłał fakturę z prośbą o uregulowanie należności w ciągu 45 dni, oferując 2,5% skonta, jeżeli zostanie ona zapłacona w ciągu 5 dni. Wobec tego stopa oprocentowania kredytu oferowanego przez dostawcę wyniesie:

2,5 x 100 365

--------------- x ------- = 23,4 %

100 - 2,5 45 - 5

Dla przedsiębiorstwa korzystniejsza jest zatem zapłata faktury gotówką uzyskaną dzięki wykorzystaniu tańszego kredytu bankowego

Folia 3

Długoterminowe kapitały obce

Pozyskiwane są z dwóch podstawowych źródeł :

3. Emisja obligacji na rynku papierów wartościowych

2. Kredyty bankowe i inne pożyczki głównie o inwestycyjnym

charakterze

Źródła krótkoterminowych kapitałów obcych

Ze względu na skalę i źródła pozyskiwania krótkoterminowych kapitałów obcych . Można je podzielić na dwie zasadnicze grupy:

3. wynikające z normalnego cyklu rozliczeń - służą finansowaniu majątku obrotowego ale nie służą ponoszeniu kosztów

. stanowiące kredyt handlowy - tj. odroczenie przez kontrachenta terminu spłaty co wiąże się z dodatkowym kosztem

1

3

kapitał stały firmy = kapitały własne + zobowiązania długoterminowe

stopa zyskowności majątku = (zysk netto : wartość majątku) x 100 %

stopa zyskowności kapitałów własnych = (zysk netto : kapitały własne) x 100 %

Stopa zyskowności własnych kapitałów wzrasta w miarę zwiększania się kapitałów obcych w finansowaniu majątku, jeżeli stopa odsetek płaconych jest niższa od zyskowności majątku osiąganej przez przedsiębiorstwo.

STRATEGIA

ZACHOWAWCZA

KAPITAŁ

STAŁY

STRATEGIA

DYNAMICZN

KAPITAŁ

KRÓTKOOKRESOWY

STRATEGIA

UMIARKOWANA

---