1. Podaj laboratoryjne kryteria rozpoznawania cukrzycy wg Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

∙Podstawowy parametr: oznaczanie glukozy w osoczu krwi żylnej na czczo tzw. Test FPG

∙Nie powinno się oznaczać glukozy w surowicy

∙Materiał do badań: próbka krwi żylnej pobrana na:

-EDTA

-szczawian

-heparynę

•Kryteria rozpoznania cukrzycy wg PTD:

oznaczenie	Stężenie glukozy w osoczu	interpretacja
Glikemia przygodna	≥200 mg/dl (11,1 mmol/l)	Cukrzyca, jeśli występują typowe objawy
Glikemia na czczo- Oznaczana w próbce badanej 8-14h godz po ostatnim posiłku	< 100 mg/dl (5,6 mmol/l)	Prawidłowa glikemia na czczo
		100 -125 mg/dl (5,6 -6,9 mmol/l)	Nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG)
		≥126 mg/dl (7,0 mmol/l)	Cukrzyca
	Glikemia w 120 min doustnego testu obciążenia glukozą	< 140 mg/dl (7,8 mmol/l)	Prawidłowa tolerancja glukozy
		140 -199 mg/dl (7,8 -11,1 mmol/l)	Upośledzona tolerancja glukozy (IGT)
		≥200 mg/dl (11,1mmol/l)	Cukrzyca

2.Opisz zalety i wady osocza i surowicy:

Osocze-bezkomórkowy supernatant krwi, zawierający antykoagulant.

Zalety: krótki czas uzyskania, większa ilość niż surowica, mniejsze ryzyko wystąpienia w próbce hemolizy i trombolizy, zapobieganie interferencji spowodowanej krzepnięciem,

Wady: jest ono w pewnym stopniu rozcieńczone, interferencje spowodowane przez metale tworzące kompleksy z EDTA, zahamowanie przez heparynę reakcji katalitycznych i metabolicznych,

Surowica-nierozcieńczona, zewnątrzkomórkowa płynna część krwi, która powstaje po całkowitym wyrzepieniu.

Zalety: jest materiałem najczystszym, jest nierozcieńczona, nie zawiera składników antykoagulantu,

Wady: długi czas potrzebny do uzyskania, obecność składników uwalnianych podczas wykrzepiania, zmniejszenie stężenia niektórych składników(glukozy) powodowane metabolizmem komórek, rozpad komórek w czasie wytwarzania i obkurczania skrzepu.

3.Dlaczego nie można oznaczać potasu w osoczu wersenianowym?

Potasu nie można oznaczać w osoczu wresenianowym, ponieważ wynik będzie zawyżony ze względu na to ze w skład EDTA wchodzi potas.

4. Dlaczego pacjent powinien być na czczo przed pobraniem krwi do badań biochemicznych?

Dieta jest jednym z głównych czynników fazy przedanalitycznej wpływających na szereg parametrów laboratoryjnych. Przyjęcie pojedynczego, nawet niskokalorycznego posiłku przed pobraniem krwi do badań, w istotny sposób zmienia poziom wielu oznaczanych rutynowo parametrów, prowadząc z reguły do wzrostu ich stężenia. Zmiany w wynikach badań mogą

być spowodowane wchłanianiem mierzonych substancji (np. glukoza, trojglicerydy, aminokwasy) ich metabolizmem (mocznik, amoniak, frakcje lipidowe) lub regulacją metabolizmu związaną z przyjęciem posiłku lub jego brakiem (kwas moczowy, związki

ketonowe, niektóre enzymy). Ponadto wiele ze składników diety może być przyczyną interferencji w metodach laboratoryjnych

5. Wymień rodzaje metod wykorzystywanych w analizatorze biochemicznym i podaj przykłady ich wykorzystania.

- metody punktu końcowego - glukoza
- metody kinetyczne- aminotransferaza alaninowa
- immunoturbidymetria- CRP, IgG, IgA, IgM

-immunochemiczne- mikroalbuminuria

-turbidymetria- białko metodą Extona

6. Opisz od czego zależy uzyskiwaniem prawidłowych wyników z analizatora biochemicznego.

-od jakości używanego materiału kontrolnego

- od prawidłowo wykonanych próbek kontrolnych

-od jakości odczynników(termin ważności)

-od prawidłowej konserwacji analizatora

-od prowadzenia kontroli jakości wewnątrzlaboratoryjnej.

- od jakości próbki badanej(brak hemolizy, lipolizy)

7. Opisz co znaczy ocenić gospodarkę lipidową i jakie znasz metody jej oceny.

Parametry gospodarki lipidowej

• Podstawowe

- Cholesterol całkowity (T-CH)

- Trójglicerydy (TG)

- Cholesterol HDL (HDL-CH)

- Cholesterol LDL (LDL-CH)

• Uzupełniające

- Test zimnej flotacji

- Elektroforeza lipoprotein

Gospodarkę lipidową oceniamy u pacjenta, odpowiednio przygotowanego do badania 2-3 razy w odstępach 10-14 dni, przy stosowaniu przez pacjenta identycznej diety w tym czasie.

CHOLESTEROL CAŁKOWITY:

• Ze względu na liczbę etapów oznaczania wyróżnia się 4 grupy metod

• I reakcja właściwa -bezpośrednia, podatna na wpływ białek, Bb, Hb, hormonów steroidowych stosunku CH wolnego do estrów i in. ale prosta w wykonaniu, możliwa automatyzacja

• II ekstrakcja CH i innych steroidów rozpuszczalnikiem organicznym i reakcja właściwa, wpływ ma CH/CHE

• III esktrakcja, saponifikacja (hydroliza CHE) i reakcja właściwa

• IV ekstrakcja, saponifikacja, strącanie wolnego CH digitoniną i reakcja właściwa

• Metoda referencyjna -III metoda Abella

• Metoda definitywna -spektrometria masowa rozcieńczenia izotopowego

Ze względu na zasadę oznaczania wyróżnia się 4 grupy metod:

• Oparte na reakcji Liebermanna-Burcharda

• Oparte na reakcji z jonami żelaza

• Z kwasem p-toluenosulfonowym (p-TSA)

• Enzymatyczne (najczęściej stosowane)

TRÓJGLICERYDY

• Metody chemiczne

• Metody enzymatyczne

HDL-CH

• Metody jednoetapowe -bezpośrednie

• Metody dwuetapowe -izolacja HDL i oznaczanie cholesterolu w tej frakcji przy pomocy metod do oznaczania T-CH

• Metoda referencyjna -ultrawirowanie i oznaczanie cholesterolu we frakcji HDL

LDL-CH

• Ultrawirowanie -met. Referencyjna

• Oznaczenie bezpośrednie metodą bezstrąceniową

• Oznaczanie bezpośrednie tzw. LDL-direct

• Metody dwuetapowe ze strącaniem lub adsorpcją na żywicach

• Obliczanie stężenia LDL-CH wg wzoru Friedewalda (oznaczanie TG, T-CH, HDL-CH)

Test zimnej flotacji:

Najprostsza metoda oceny lipidów, polegająca na ocenie wyglądu surowicy po oddzieleniu skrzepu i po kilkugodzinnym przechowywaniu w lodówce (cała noc).

Surowica prawidłowa - przezroczysta i jasno żółta.

Obecność kożuszka na powierzchni- świadczy o obecności chylomikronów (w prawidłowej surowicy na czczo brak chylomikronów)

Opalescencja świadczy o wzroście preβ-LP

Obecność chylomikronów- po posiłku, w hiperlipoproteinemii

8. Co to są wartości referencyjne i jak je uzyskujemy? (podejrzewam, że chodzi o przedziały referencyjne…)

(Wartości referencyjne- wszystkie wartości uzyskane w grupie referencyjnej)

Przedział referencyjny- przedział pomiędzy dwiema liczbami i zawierający te dwie liczby, obejmuje zazwyczaj 95% wartości referencyjnych

Wyznaczanie przedziału referencyjnego, postępowanie:

• Wybór grupy referencyjnej

• Liczebność grupy (oraz podgrup) ≥120

• Oznaczanie wybranego parametru

• Standaryzacja fazy przedanalitycznej (jak dla próbek pacjentów)

• Kontrola jakości (jak dla próbek pacjentów)

• Analiza statystyczna - nieparametryczna lub parametryczna (rozkład normalny)

Zasady wyboru osób do grupy referencyjnej:

• Wybierane a priori lub a posteriori

• Grupa powinna mieć cechy podobne do potencjalnej grupy pacjentów (wiek, płeć rasa, stan zdrowia)

• Wydzielenie podgrup

• Kryteria włączenia i wykluczenia

• Sposób ich weryfikacji (badanie kliniczne- lekarz, kwestionariusz)

• Pisemna zgoda ochotników i kodowanie!

Weryfikacja przedziału referencyjnego podanego przez producenta

• W każdym laboratorium

• Zebranie wyników 20 osób referencyjnych

• Jeśli ≤2 wyniki są poza proponowanymi RI przedział referencyjny można zaakceptować (jeśli więcej wyznaczyć samodzielnie)

9. Opisz jakie mogą zdarzyć się błędy przedlaboratoryjne wpływające na wyniki badań.

• Nieodpowiednie przygotowanie pacjenta:

-pacjent nie jest na czczo - wpływ na wynik np. TG czy glukozy

-pacjent po nadmiernym wysiłku fizycznym

-nie uwzględnienie leków wpływających na wyniki oznaczeń

-nie zapewnienie odpowiednich warunków do przeprowadzenia badanie np. przy doustnym teście obciążenia glukozą - 2h oczekiwania pacjenta w spoczynku i pozycji siedzącej

• Nieodpowiednie zabezpieczenie, pobranie i transport próbki

-hemoliza- błędy w badaniach spektrofotometrycznych

-pobranie np. krwi do oznaczenia glukozy bez inhibitorów glikolizy (przy dłuższym przechowywaniu krwi)

-nieodpowiednia temperatura przechowywania czy transportu

-zbyt długi czas do pobrania do wykonania odznaczenia

10. Co w biochemii znaczy błąd systematyczny, od czego zależy i jak można go wyeliminować?

Błąd systematyczny - różnica między średnią z nieskończonej liczby pomiarów badanej cechy w tym samym materiale, uzyskanych w pełni porównywalnych warunkach, a wartością prawdziwą tej cechy. Wynika on z braku poprawności metody.

W przeciwieństwie do dwukierunkowych błędów przypadkowych błędy systematyczne są zawsze ukierunkowane (zawyżanie, zaniżanie wyniku) i obciążają wszystkie wyniki oznaczenia uzyskane w tych samych warunkach. Można wyróżnić dwa rodzaje błędu systematycznego:

• Błąd metody

• Błąd laboratoryjny

Błąd systematyczny metody

• Wynika z podstaw analitycznych danej metody. Przyczyną jest zwykle niezadowalająca swoistość metody.

• Nie można go usunąć, można zmienić metodę lub się z nim pogodzić (ale należy znać jego wielkość)

• Do czynników stałych obciążających wyniki należą również cechy aparatury pomiarowej, odczynników, kalibratorów, wzorców

• Nie jesteśmy w stanie ich poprawić, możemy dokonać lepszego wyboru

Błąd systematyczny zależny od laboratorium

Przyczyny:

• Niewłaściwa kalibracja

• Niedostatki/błędy przy wdrożeniu metody

• Niewłaściwe przechowywanie odczynników, nieprzestrzeganie ich terminów ważności

• Niewłąściwa konserwacja aparatury pomiarowej

• Niewystarczające kwalifikacje personelu

Można i należy go wykryć, określić i usunąć.

11. W jakich jednostkach podawane są wyniki oznaczenia enzymów. Podaj definicję.

IFCC zaleca wyrażanie aktywności katalitycznej enzymów za pomocą ilości moli lub milimoli substratu, który uległ przekształceniu w produkt w ciągu jednej minuty, w reakcji katalizowanej przez enzym.

Jednostki aktywności enzymów:

• kat-1 katal - jednostka zalecana, zgodna z układem SI, 1 katal to taka ilość enzymu, która w standardowych warunkach przekształca 1 mol substratu w ciągu jednej sekundy (kat = 1mol/sec/L)

• IU = międzynarodowa jednostka - jednostka zwyczajowa, 1 IU to taka ilość enzymu, która w standardowych warunkach katalizuje powstawanie lub rozpad 1 μmola produktu w ciągu 1 minuty. (1IU= 1μmol/min/L)

Dopuszcza się stosowanie jednostki zwyczajowej pod warunkiem wskazania przelicznika obu jednostek:

• 1 IU/L = 0,0167 μkat/L

• 1 μkat/L = 60 IU/L

12. W jakich próbkach krwi może być oznaczana glukoza. Wskaż zalecane i uzasadnij wybór.

Do oznaczeń glukozy należy stosować osocze krwi żylnej pobranej na EDTA lub szczawian (ew. heparynę) z dodatkiem inhibitora glikolizy (fluorek sodu, jodooctan sodu, maleinimid, mannowa). Próbka powinna być przechowywana do 30 min w wodzie z lodem lub natychmiast odwirowana, a osocze oddzielone. Krwinki obecne w próbce zużywają glukozę w procesie glikolizy, powodując spadek 5-7%/ h. (Nie należy między innymi, dlatego stosować surowicy do oznaczeń glukozy!) Szczególnie istotne jest stosowanie inhibitorów, kiedy występuje wysoka leukocytoza lub w próbkach neonatologicznych (wysoki hematokryt) oraz gdy pobieranie materiału nie odbywa się w laboratorium.

Do kontroli glikemii u pacjentów cukrzycowych często stosuję się krew włośniczkową, przy czym badanie powinno ię wykonywać przy pomocy wystandaryzowanego glukometru, który przeliczyć stężenie we krwi pełnej na stężenie glukozy w osoczu. Stężenie glukozy we krwi pełnej jest niższe niż w osoczu o ok. 11%, we krwi kapilarnej (włośniczkowej) jest zwykle wyższe niż w żylnej. Przelicznik zależy od hematokrytu, dlatego oznaczanie we krwi pełnej nie powinno być używane do diagnostyki cukrzycy, ma zastosowanie jedynie w kontroli glikemii podczas leczenia cukrzycy.

13. Opisz procedurę wykonania doustnego testu obciążenia glukozą 75 g.

Według zaleceń WHO badanie polega na podaniu pacjentowi glukozy i obserwowaniu reakcji jego organizmu na nią: wydzielenia insuliny szybkości regulacji poziomu cukru we krwi - szybkości wchłaniania glukozy do tkanek. W przypadku akromegalii dodatkowo dokonuje się pomiaru poziomu hormonu wzrostu i wpływu obciążenia glukozą na spadek poziomu hormonu wzrostu.

Badanie wykonuje się rano, na czczo, przynajmniej 8 godzin od spożycia ostatniego posiłku, po przespanej nocy.

Etapy testu:

1. Pobranie próbki krwi wyjściowej (na czczo) - oznaczenie poziomu glukozy w osoczu krwi.

2. Obciążenie glukozą: dorośli 75,0g bezwodnej glukozy (dzieci 1,75g na kilogram masy ciała) rozpuszczone w 250-300ml wody - wypić w przeciągu 5 minut.

3. Po obciążeniu, w trakcie badania (czyli 2 godziny) badany pozostaje w spoczynku, w pozycji siedzącej.

4. Pobranie drugiej próbki krwi po 120 minutach celem ponownej oceny poziomu glukozy w osoczu krwi.

14.Opisz parametry biochemiczne rutynowo wykorzystywane do oceny funkcjonowania wątroby.

AST, AspAT - izoenzym cytoplazmatyczny i mitochondrialny

-duża zawartość w mięśniu sercowym,wątrobie,nerkach, mięśniach szkieletowych

-wykładnik procesu martwiczo-zapalnego wątroby

ALT,AlAT -enzym cytoplazmatyczny

-ALT1 - w narkach, wątrobie, sercu

-ALT2 - mięśnie, tk. tłuszczowa, nerki

- wykładnik procesu martwiczo-zapalnego wątroby

- wzrost aktywności w osoczu w zawale serca

Przydatność kliniczna aminotransferaz:

1. Rozpoznanie i monitorowanie przebiegu: ostrych WZW, przewlekłych zapaleń wirusowych i autoimmunologicznych, rozpoznanie niealkoholowego stłuszczenia wątroby i innych chorób metabolicznych ( ch. Wilsona, hemochromatozy)

2. Diagnostyka uszkodzeń wątroby wywołanych przez alkohol i inne czynniki hepatotoksyczne

3. Diagnostyka innych chorób wątroby: naczyniowych, nowotworowych, ostrej niewydolności wątroby

ALP (alkaiczna fosfataza)- izoenzymy: ALPL, ALPP, ALPPI, ALPPL2

Fizjologiczny wzrost aktywności: ciąża, niemowlęta i dzieci w okresie wzrostu, w zależności od diety

Patologiczny wzrost aktywności: choroby wątroby i dróg żółciowych ( niedrożność przewodów żółciowych, marskość wątroby, zapalenia wątroby, zmiany polekowe, naciekające choroby wątroby)

GGT- w surowicy osób zdrowych pochodzi z kom. Kupffera i kom. nabłonka kanalików żółciowych

Przyczyny podwyższonej aktywności:

• Cholestaza

• Choroby z naciekaniem miąższu wątroby (nowotwory)

• Alkoholowa choroba wątroby

Bilirubina- zaburzenia wychwytu, sprzęgania i wydalania bilirubiny przez wątrrobę (żółtaczki)

Ocena wydolności wątroby: synteza czynników krzepnięcia, albumin

Poziom amoniaku i mocznika

Cholinoesteraza

enzym produkowany w wątrobie, będący wskaźnikiem jej funkcjonowania.

Dehydrogenaza mleczanowa

badanie w kierunku uszkodzenia komórek wątroby na skutek np. zatrucia czy infekcji wirusowych.

Proteinogram

szczegółowe badanie, które pozwala na ilościową ocenę najważniejszych grup białek ustrojowych; odchylenia wyników od normy mogą wskazywać na zaburzenia funkcjonowania wątroby.

CEA, AFP*

tzw. markery nowotworowe; badania wykonywane w kierunku raka wątroby i dróg żółciowych.

15.Opisz parametry biochemiczne rutynowo wykorzystywane do oceny funkcjonowania nerek.

Mocz-badanie ogólne 

jest podstawowym badaniem odzwierciedlającym funkcję układu moczowego służącym do wykrywania m.in. chorób nerek i zakażeń układu moczowo-płciowego.

Mocznik

podwyższone wyniki wskazują na niewydolność nerek, zaburzenia metaboliczne lub odwodnienie organizmu.

Kwas moczowy

badanie związane z zaburzeniami metabolicznymi, chorobami nerek oraz dolegliwościami stawowymi.

Kreatynina (metoda Jaffe'go)

na podstawie wyniku tego oznaczenia wylicza się GFR, którego wartość pozwala ocenić funkcję filtracyjną nerek.

Badania pozwalające ocenić GFR:

• Biochemiczne badania klirensowe: inulina, mocznik kreatynina
  
  

• Badania radioizotopowe: izotalamit, diatrizoanian

• Szacowanie GFR ze stężenia kreatyniny na podstawie wzoru Cockrofta- Gaulta

• Wyliczanie eGFR ze wzoru MDRD:

eGFR=[ml/min/1,73m²]=186 x stęż kreatyniny [mg/dl]^-154 x wiek ^-0,203 x 0,742 9dla kobiet) x 1,21 (dla rasy czarnej)

Cystatyna C

nowe badanie, dokładniejsze od kreatyniny, które wykorzystywane jest do oceny funkcji filtracyjnej nerek. Wzrost poziomu Cystatyny C: w osoczu- spadek GFR, w moczu-dysfunkcja cewek nerkowych.

Elektrolity (Na, K)

rozpoznawanie zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej występujących m.in. w chorobach nerek lub w odwodnieniu organizmu. Nieprawidłowy poziom elektrolitów może powodować zaburzenia rytmu serca.

Postre i przewlekłe uszkodzenie nerek powoduje wzrost GGT w moczu

16. CRP - użyteczność kliniczna oznaczania tego parametru.

Stężenie CRP we krwi zdrowego człowieka zwykle nie przekracza 5 mg/l (najczęściej 0,1-3,0 mg/l), ale w ciągu 24-48 godzin może zwiększyć się nawet 1000-krotnie. Uznaje się, że stężenie powyżej 10 mg/l mocno przemawia za obecnością stanu zapalnego o różnej etiologii:

-choroby nowotworowe

-zakażenia bakteriami Gram-ujemnymi

- po dużych urazach lub operacjach

Oznaczenie stężenia CRP wykorzystuje się w monitorowaniu przebiegu chorób zapalnych, reumatycznych, oraz niektórych nowotworów, ponadto służy do oceny ryzyka incydentów sercowo-naczyniowych.

17. Dlaczego białka w moczu nie oznaczamy metoda biuretową?

Metoda biuretowa nie może być wykorzystana do oznaczania białka w moczu, gdyż ma zbyt niską czułość ((a=0,4 (g/l)-1xcm-1))- mikroalbuminurię rozpoznajemy gdy poziom białka wynosi 20-200 mg/l ( konieczne zastosowanie metod czulszych od biuretowej: immunochemicznej, immunochromatograficznej)

---