Etyka to dyscyplina naukowa, której przedmiotem badań jest moralność.

(nauka o moralności).

W społeczeństwie występuje pluralizm moralny, który może mieć 4 formy:

1. Radykalny pluralizm moralny: wg niego każdy człowiek posiada własny pogląd, co jest dobre, a co złe. Przy tej formie moralności, nie jest możliwe funkcjonowanie społeczeństwa.

2. Pluralizm uzasadnień moralnych: są wspólne normy, ale każdy jest w stanie inaczej sobie te normy uzasadnić.

3. Pluralizm czynów: w ramach istniejącego zbioru wspólnych norm moralnych, każdy człowiek może dokonywać samodzielnej oceny danego zdarzenia. Reakcja na dane zdarzenie u każdego może być inna.

4. Pluralizm samorealizacji: pogląd wg, którego ludzie mają prawa do wyboru własnych norm i zasad moralnych w ramach istniejącej grupy norm uznanych społecznie. Podmiotem oceny moralnej musi być tylko człowiek. Człowiek jako podstawa wolnego i świadomego działania.

Moralność zakłada, że ludzie dokonują wyborów. Tylko ludzie wolni mogą być oceniani pod względem moralnym.

Elementy koncepcji wolnego wyboru.

1. Działania człowieka wynikają z osobistego wyboru, lub są wyrazem własnej woli. Występuje element korelacji między tym, kim jesteśmy, a tym, jakie podejmujemy decyzje.

2. Drugi element koncepcji wolnego wyboru opiera się na fakcie, iż wolny wybór ma miejsce tu i teraz. Zatem działanie oparte jest na wszelkich dostępnych informacjach, oraz potencjalnych możliwościach w konkretnej sytuacji.

WOLNOŚĆ jest, zatem umiejętnością dokonywania autonomicznego wyboru biorąc pod uwagę określone okoliczności, wraz z ich możliwościami i ograniczeniami.

Miejsce etyki biznesu

Etyka opisowa					E	E	E
Etyka normatywna					Osoby	Firmy	Systemu
Metaetyka
Etyka ogólna	Etyka specjalna
Zawodowa	Biznesu	Polityki	Inne

Etyka biznesu wchodzi w skład etyk specjalnych, które są częścią etyki ogólnej.

Na etykę ogólną składają się:

- opisowa

- normatywna

- metaetyka

Etyka opisowazajmuje się badaniem i opisywaniem systemów etycznych.

Etyka normatywnazajmuje się tworzeniem norm i zasad etycznych.

Metaetykazajmuje się badaniem logiki języka etyki.

Na etykę biznesu można spojrzeć z 3 różnych poziomów:

1. Z poziomu etyki systemu oceniany cały system gospodarczy.

2. Z poziomu etyki firmy- badamy relacje pomiędzy firmą, a stakeholderami.

3. Z poziomu etyki osoby- badanie relacji między wszystkimi osobami, podmiotami, jakie działają na rynku.

System etyczny to uporządkowany zbiór norm i zasad moralnych pozwalający na dokonanie oceny moralnej danego czynu.

Systemy konsekwencjalistyczne oceniają słuszność, lub niesłuszność danego czynu na podstawie analizy jego konsekwencji.

Systemy deontologiczne oceniają moralność, lub niemoralność danego czynu na podstawie intencji jego wykonania.

Podział systemów etycznych ze względu na źródło (pochodzenie) norm moralnych:

• Systemy autonomiczne (źródłem jest człowiek)

• Systemy heteronomiczne (z zewnątrz);Bóg, absolut, idea, umowa społeczna

Podział systemów etycznych ze względu na motywy podejmowania decyzji.

• Systemy konsekwencjalistyczne:

1. Ograniczone

a). egoizm

b). firmizm

2. uniwersalne

a). utylitaryzm

• Systemy deontologiczne

1. mieszane

a). system Rossa

2. czyste

a). system Kanta

b). etyka chrześcijańska

- personalizm katolicki

- etyka protestancka

c). etyka praczłowieka

d). etyka odpowiedzialności

Konsekwencjonalizm ograniczony:

Egoizm jest zjawiskiem pozytywnym - jedynie pod względem filozoficznym.

Walka o dobro rzadkie - przypadek, w którym egoizm wygrywa.

Rozwój moralny człowieka jest analogiczny do rozwoju biologicznego.

Lawrance Kohlberg- etyk, filozof, lata 50-te XX w. pracował na Oxfordzie.

Poziomy rozwoju moralnego L. Kohlberga.





I POZIOM PREKONWENCJONALNY

1.Posłuszeństwo i kara.

Człowiek nie posiada własnej refleksji moralnej i kary, ale wykonuje pewne działania, dlatego, że się boi lub jest posłuszny jakiemuś autorytetowi.

2. Indywidualność i wzajemność.

Człowiek oczekuje nagrody bezpośrednio związanej z czynem.

Osoba dominująca Ja; z reguły dzieci znajdują się na tym etapie

II POZIOM KONWENCJONALNY

1. Konformizm grupowy.

Nie ma własnej refleksji moralnej, ale za słuszne uznaje to, czego oczekuje ode mnie grupa, Np. subkultury, partie polityczne, klasy w szkole.

2. Prawo i porządek.

Oznacza, że człowiek uważa, iż postępuje prawidłowo, jeżeli w jak najlepszy sposób realizuje własną rolę społeczną.

Osoba dominująca My

III POZIOM POSTKONWENCJONALNY- pojawia się własna refleksja etyczna.

1. Społeczny kontakt.

Człowiek postrzega społeczeństwo jako wyraz umowy społecznej, zatem realizacja jego interesów musi być skorelowana z interesami całego społeczeństwa. Maksymalizacja korzyści nie tylko dla siebie, ale dla całego społeczeństwa; człowiek jako przedstawiciel utylitaryzmu.

2. Zasady uniwersalne.

Człowiek poszukuje powszechnie obowiązujących uniwersalnych zasad i norm moralnych, których będzie przestrzegał nawet wbrew społeczeństwu. Człowiek jest przedstawicielem etyki deontologizmu.

Etyka odpowiedzialności:

- w sensie stricto- ludzie

- zastosowana w gospodarce

Etyka odpowiedzialności w biznesie.

Prekursorem, twórcą myśli etycznej dotyczącej odpowiedzialności w biznesie jest, Andrew Carnegie (1835-1919), założyciel US Steel. Napisał „The Gospel of Wealth”(„Ewangelia bogactwa”). A. Carnegie- filantrop, miliarder. Bogactwo przeznaczał na cele charytatywne, dzielił się zyskiem firmy z ubogimi.

Za podstawy swojej odpowiedzialności społecznej p-stwa przyjął 2 zasady;

1. zasada miłosierdzia; szczęśliwsi członkowie społeczeństwa powinni wspomagać mniej szczęśliwych (bezrobotni, niepełnosprawni, chorzy, starzy); zasada miłosierdzia jest novum tylko i wyłącznie, jeśli chodzi o firmę.

2. zasada włodarstwa; pochodząca z Pisma Św., w której p-stwa i ludzie zamożni powinni uważać się wyłącznie za włodarzy i opiekunów swojego majątku. Reszta społeczeństwa powierzyła im, bowiem tylko ten majątek, który powinni powiększać dla dobra całego społeczeństwa.

W latach 50 i 60- tych te dwie zasady były powszechnie znane i akceptowane.

Wady tej koncepcji:

- zadaniem przedsiębiorstwa jest przyjęcie odpowiedzialności za dowolną grupę interesariuszy.

Wady tej koncepcji polegają na dowolnym wyborze grupy interesów, o które się dba. Przykład:

Ford punto: zastosowanie metody utylitaryzmu do oceny przydatności samochodu, po raz pierwszy wyceniono życie ludzkie. Zlekceważenie odpowiedzialność za zdrowie i życie konsumenta.

Był to I etap rozwoju myśli odpowiedzialności społecznej p-stwa. Trwał on do lat 70-tych, ponieważ wtedy nastąpił kryzys gospodarczy.( kryzys gospodarczy- wzrost cen energii; problemy z paliwem- rosły koszty); coraz bardziej stają się popularne korporacje będące spółkami akcyjnymi, coraz bardziej popularne stają się relacje agencyjne.

II etap rozwoju myśli odpowiedzialności Milton Friedman, jego podstawowa teza: „ istnieje tylko jeden jedyny rodzaj społecznej odpowiedzialności ze strony świata biznesu - wykorzystać swe zasoby i podejmować działalność w celu zwiększenia własnych zysków na tyle, na ile pozostaje to zgodne z regułami gry i przyjmować otwartą i wolną konkurencję, bez podstępów i oszustw.

Koncepcję braku odpowiedzialności społecznej Friedman wyprowadził z relacji agencyjnej(tzn; agent dostaje zlecenie i wykonuje je pryncypał ten,co zleca)

Pryncypałami byli akcjonariusze, którzy zlecali agentom maksymalizację zysku. Jeśli agent złamał umowę to było złamane zaufanie.

Podstawowym obowiązkiem p-stwa jest maksymalizacja zysku przy jednoczesnym przestrzeganiu prawa. Zagadnienia społeczne należy pozostawić innym zaangażowanym ludziom, lub organizacjom.

III etap rozwoju myśli odpowiedzialności współczesna koncepcja społecznej odpowiedzialności p-stwa. ma swoje początki w pierwszym kodeksie etycznym, który stworzyła firma Johnson&Johnson. Credo firmy Johnson&Johnson- firma ponosi odpowiedzialność wobec konsumentów, społeczności, uczestnictwo w rozwoju, zysk, nowe pomysły.

Kodeks ten przypominał zobowiązania wobec następujących grup interesariuszy odpowiedzialności.

1. Klienci, konsumenci- odpowiedzialność za jakość i za cenę.

2. Pracownicy- za godziwe warunki pracy, godność, wynagrodzenie.

3. Społeczeństwo- za rozwój społeczny.

4. Akcjonariusze- za zyski.

Przykładem zastosowania w praktyce tego kodeksu było zdarzenie, przypadek produkcji tylenolu. Zatem reasumując, społeczna odpowiedz. firmy, jest odpowiedz. za skutki działań p-stwa wobec osób trzecich- stakeholderów. Firmy przyjmują zobowiązania społeczne jako warunek ograniczający zakres ich

wyrobów.

Odpowiedzialność za negatywne efekty zewnętrzne polega na:

1. ustaleniu, jakie szkody mogą pozostać w wyniku określonego działania.

2. określeniu, jakie warunki muszą być spełnione, aby szkody nie wystąpiły.

3. unikaniu skutków działań firmy, szkodliwych dla osób trzecich.

4. powetowaniu, lub usunięciu negatywnych skutków zew., za które firma przyjmuje odpowiedzialność.

Koncepcja odpowiedz. za negatywne efekty zew. jest gospodarczą refleksją etyczną nad etyką Romana Ingardena- stworzył koncepcję, etykę ogólną.

ETYKA ODPOWIEDZIALNOŚCI

Cztery sytuacje odpowiedzialności:

1. Ponoszenie odpowiedzialności

2. Podejmowanie odpowiedzialności

3. Pociąganie do odpowiedzialności

4. Odpowiedzialne działanie

Ad 1. Ponoszenie odpowiedz. odnosi się do osoby wolnej, świadomej, rozumnej, która wykonuje zadanie leżące w jej możliwościach i kompetencjach.

Ad 2. Jest to dobrowolne przyjęcie na siebie zobowiązania, które nie jest nam przypisane.

Ad 3. Jest ono możliwe przy udziale osób trzecich. Tylko ktoś z zew. może mnie pociągnąć do odpowiedz.; kara, lub nagroda.

Ad 4. Jest to logiczna sekwencja zdarzeń, w której zawsze występuje odpowiedni stosunek środków do celu.

Te 4 sytuacje trzeba zbadać, aby można było przeprowadzić zasadę derealizacji.

Zasada derealizacji polega na określeniu wartości pozytywnych, lub negatywnych; skutków, intencji, wartości samego czynu, a następnie na dokonaniu zadośćuczynienia, czyli znalezieniu ekwiwalentów tych wartości.

Współczesna koncepcja społecznej odpowiedz. p-stw. zakłada, iż firma powinna posiadać:

• kodeks etyczny

• komórkę d/s etyki

• przeprowadzić szkolenia kaskadowe

Posiadanie tych elementów nie gwarantuje, że firma będzie zachowywała się etycznie; jest to pełny program etyczny.

Euron - konflikt moralny; 3 nadużycia etyczne:

- Euron płacił, wykorzystywał swoje akcje płacąc nimi menadżerom i pracownikom, z tym, że pracownicy nie mogli się ich pozbyć, a menadżerowie tak; było to w okresie boomu i wartość akcji znacznie rosła pojawiła się presja, aby wartość tych akcji wciąż rosła.

- A. Andersen był doradcą i jednocześnie audytorem tej firmy.

- Ujawnienie Euronu nastąpiło w momencie, gdy o machlojkach w księgowości dowiedziała się pani wiceprezes.

UTYLITARYZM

Jeremy Bentham i John Stuart Mill

Utylitaryzm jako nurt nie jest jednorodny, dążył do max korzyści.

Utylitaryzm:

1. Hedonistyczny dążenie do przyjemności, unikanie przykrości.

2. Eudajmonistyczny dążenie do szczęścia.

3. Idealny dążenie do pewnych wartości; wiedza, miłość, przyjaźń

Współczesny utylitaryzm jest koncepcją ważenia wszystkich konsekwencji pozyt. i negat. dla wszystkich osób, których te konsekwencje mogą dotknąć.

Metodologicznie wyróżniamy 2 rodzaje utylitaryzmu:

• Reguł ocenia słuszność, lub niesłuszność klasy czynów.

• Czynów ocenia słuszność, lub niesłuszność danego czynu, konkretnego zdarzenia.

Algorytm oceny moralnej czynu w utylitaryzmie:

1. Dokładne poznanie czynu.

2. Zidentyfikowanie osób, których dany czyn może bezpośrednio, lub pośrednio dotyczyć.

3. Ustalenie, jakie jest podstawowe znaczenie danego czynu, które może przeważyć inne konsekwencje.

4. Ustalenie dobrych i złych konsekwencji dla wszystkich, których dany czyn dotyczy bezpośrednio.

5. Ustalenie ogółu dobrych i złych konsekwencji danego czynu, z uwzględnieniem ich ilości, jakości, czasu trwania, rozległości, rozprzestrzeniania się i „ czystości” każdej z tych wartości.

6. Powtórzenie podobnej analizy z uwzględnieniem pośrednich skutków danego czynu, dla poszczególnych osób i całego społeczeństwa.

7. Zsumowanie dobrych i złych skutków i ustalenie skutków netto.

8. Rozważenie różnych alternatyw danego czynu.

9. Porównanie rezultatów alternatyw danego czynu.

Zarzuty wobec utylitaryzmu:

1. Nie znamy pełnych rezultatów każdego działania.

2. Nie można ustalić horyzontu czasowego, w którym są oceniane skutki działań.

3. Nie można uznać równocenności skutków danego działania dla różnych ludzi.

4. Możliwość dowolnego zróżnicowania korzyści dla poszczególnych osób.

Ćwiczenie: W szpitalu jest organizowany przetarg na catering, właściciel jednej z firm wręcza członkowi komisji łapówkę, aby przetarg wygrać.

OSOBY	KONSEKWENCJE POZYTYWNE	KONSEKWENCJE NEGATYWNE
Konkurenci firmy	----------------	utrata możliwości uzyskania zlecenia
Pacjenci	---------------	brak najlepszej oferty
Pracownicy firmy	mają pracę	utrata pracy
Członek komisji	nieopodatkowany dochód	utrata pracy, kara, wstyd
Inni członkowie	------------------	nadwerężona reputacja
Społeczeństwo	------------------	poniesienie dodatkowych kosztów
Dostawcy firmy	zamówienia	brak zamówień
Właściciel firmy	utrzymywanie firmy	utrata firmy
Rodziny pracowni., firmy	dochody	brak dochodów
Urząd skarbowy; ZUS	wpływy	brak wpływów; konieczność udzielenia świadczeń pracownikom
Urząd Pracy	utrzymywanie bezrobocia na tym samym poziomie	zwiększanie bezrobocia

Konsekwencji pozytywnych 9, konsekwencji negatywnych14

Czyn ten uznany za niesłuszny, ponieważ więcej jest konsekwencji negatywnych.

Etyka KantaEtyka deontologiczna i autonomiczna. Deontologiczna- powinnościowa; odnosi się do intencji danego działania. Autonomiczna- źródła praw szuka w samym człowieku.

Kant” dwie rzeczy napawają mnie nieustannym zdumieniem, gwieździste niebo nade mną i prawo moralne we mnie”.

1. Prawo funkcjonujące w całym świecie.

2. Prawo to wynika z człowieka.

Kant zastanawiał się, co jest istotą moralności- odpowiedz w podziale każdego działania człowieka na dwie kategorie:

Dwie kategorie działania człowieka wg Kanta:

1. Ze skłonności - ulegamy jakimś emocjom, pragnieniom.

2. Z obowiązku- pod wpływem nakazu moralnego.

Tylko działanie z obowiązku, jest działaniem moralnym. Dlatego etykę Kanta określa się jako etykę obowiązku.

Działanie z obowiązku jest moralne, gdy podejmuje je człowiek wolny i świadomy.

Wg Kanta człowiek powinien odrzucić własne sądy tylko powinien postępować wg określonych zasad.

Etyka obowiązku jeżeli ktoś oddaje dług dlatego, że boi się konsekwencji nieoddania - działanie ze skłonności!

Kant tworzy prawo, normę, która będzie wyznaczała obowiązki człowiekowi.

Chcąc określić co jest obowiązkiem człowieka, Kant poszukuje najwyższej absolutnie obowiązującej zasady, która pokazywałaby w każdym przypadku czy działanie jest moralne, czy niemoralne. Zasada ta ma charakter abstrakcyjny.

Imperatywy kategoryczne - zdania, w których Kant zawarł swoją zasadę.

Nie powinienem nigdy inaczej postępować, jak tylko tak, żebym mógł także chcieć, aby maksyma moja stała się powszechnym prawem.

Działanie jest moralne wtedy, jeżeli jego wykonanie jest uniwersalne i zgadza się z powszechnie obowiązującym prawem.

Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie, jako też w osobie każdego innego, używał zawsze zarazem jako celu, nigdy jako środka. Człowieka nie wolno traktować w sposób instrumentalny; człowiek jest celem samym w sobie, a nie narzędziem do osiągnięcia jakiegoś celu.

Nie wykonuj żadnego czynu wg innej maksymy, jak tylko takiej, z którą się zgadza to, że ona jest powszechnym prawem. Człowiek rozwija się i dochodzi do pewnych stwierdzeń swoim rozumem, ale inni również dochodzą do podobnych, takich samych wniosków.

Etyka Kanta jest etyką fundamentalną. Jest ona trudna do zrealizowania, ponieważ Kant nie wskazał, aby wartości i normy miały jakąś hierarchię co może doprowadzić do konfliktu norm.

Akceptacja normy przez społeczność.

- „Dylemat więźnia”- wniosek: największe korzyści odnosi się wtedy, gdy jest się wiernym swoim zasadom.

- „Kartele”

- „Dylemat wspólnego pastwiska” - 10 rolników jedno pastwisko; każdy rolnik jednego dnia może wprowadzić na pastwisko jedną krowę, przy wprowadzeniu kolejnych krów efekt taki, że krowy pozdychają- jedna zdrada pociąga za sobą następną.

Wg Kanta działanie jest moralne, jeżeli:

1. Jest uniwersalne i zgodne z innymi działaniami.

2. Respektuje istotę rozumną, jako cel wszelkich działań.

3. Respektuje autonomię rozumnej istoty.

Algorytm oceny moralnej Kanta.

1. Sprawdź, czy norma moralna w wersji uniwersalnej jest wewnętrznie zgodna, tj., czy powszechnie stosowana, nie powoduje swojego zaprzeczenia.

2. Sprawdź, czy normy moralne nie dopuszczają do instrumentalnego traktowania ludzi.

3. Sprawdź, czy norma moralna może zostać zaakceptowana przez wszystkich członków społeczności.

Dyskryminacja konsumenta w monopolu- wg 2 imperatywu człowieka traktuje się instrumentalnie.

Etyka Kanta jest etyką tak ogólną, że nie można jej stosować do zjawisk modelowych. Muszą to być dylematy rzeczywiste.

Przykład: wycofanie z rynku zabawki firmy Hasboro, która mimo tego, że spełniała w pełni wymogi bezpieczeństwa mogła stanowić zagrożenie; firma wycofała zabawki pod wpływem obowiązku moralnego.

Etyka praw człowieka- Etyka uprawnień.

Etyka ma źródło religijne( chrześcijańskie i antyczne)

Koncepcja praw człowieka opiera się o ideę prawa naturalnego.

Prawo naturalne- starożytna koncepcja określająca obiektywny porządek moralny istniejący we wszechświecie. Wyznacza on granice władzy rządzących.

Idea praw człowieka została przeszczepiona z gruntu religijnego na grunt idei umowy społecznej.

Idea umowy społecznej- fundamentalna demokratyczna zasada rządzenia przez przyzwolenie.

Rządzący są zobowiązani do rządzenia w granicach prawa naturalnego, a rządzeni do posłuszeństwa rządzącym w granicach tego prawa.

Pierwszym nowożytnym myślicielem zajmującym się prawami człowieka był John Locke. On uznał, że istnieją 3 podstawowe prawa człowieka; do życia, wolności i własności. Prawa te zostały po raz pierwszy zapisane w aktach prawnych w postaci 2 dokumentów:

- Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych

- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (Rewolucja francuska)

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Paryż 10 XII 1948

Art.1 „Wszystkie istoty ludzkie rodzą się wolne i równe w godności i prawach. Są one obdarzone rozumem i sumieniem, oraz powinny postępować w stosunku do siebie wzajemnie w duchu braterstwa”.

Etyka praw

Źródło: chrześcijaństwo i liberalizm

Algorytm oceny moralności czynu:

1. Należy zbadać i ustalić naturę zjawiska gospodarczego, rozważanego jako działanie człowieka.

2. Należy ustalić rodzaj zaangażowania człowieka w danej działalności, jego intencje i motywy.

3. Należy zbadać skutki działania człowieka dotyczące innych ludzi, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie.

4. Należy ustalić relację celów, intencji i motywów człowieka do skutków jego działalności.

5. Należy ustalić stopień zgodności działań gospodarczych człowieka od strony celów i skutków z ostatecznym celem człowieka, odniesionym do godności osoby ludzkiej.

Przykłady gospodarcze:

* Produkcja Azbestu w Polsce

** Reklama wyrobów tytoniowych

*** Firma Nestle - kampania promocyjna na zasadzie rozdawnictwa próbek, wzmożone zakupy, matki zaczęły karmić odżywkami dzieci, matki zaczęły tracić pokarm( śmierć dzieci, brak pokarmu u matek, firma nie produkowała wystarczającej ilości). Zostały złamane prawa prawo do uczciwej transakcji, oraz prawo do życia i zdrowia konsumentów; (Nestle nie zadbało odpowiednio o swój produkt).

Etyka praw człowieka jest: etyką

- deontologiczną; czyli powinnościowa

- heteronomiczną; źródło norm moralnych znajduje się poza zasięgiem

Związki etyki praw człowieka z kantyzmem:

1. Zgodność z imperatywem kategorycznym.

2. Relacja między powinnością moralną, a prawami człowieka.

Powinność moralna występuje po stronie działającej (aktywnej).

Prawa człowieka występują po stronie biernej.

Obie te teorie są nonkonsekwencjalistyczne nie bierzemy pod uwagę konsekwencji danego czynu, ale prawa człowieka są równorzędne.

3. Teorie nonkonsekwencjalistyczne

Ze względu na swoją bezkompromisowość w etyce praw człowieka do oceny zdarzeń, w których występuje konflikt praw stosuje się etykę Rossa już nie obowiązków, ale praw prima facie.

Prima facie te, które na pierwszy rzut oka są ważniejsze

Słuszne są tylko te działania- krytyka utylitaryzmu.

Etyka obowiązków prima facie- odmienność etyki obowiązków prima facie Rossa polega na tym, że:

* nie zakłada, iż pewne zasady moralne są ważniejsze od innych

* nie sugeruje, aby faktycznie proponowane zasady były ze sobą spójne

* zakłada, że w etyce wszystko jest w pewnym nieładzie

Wg Rossa można wyróżnić dwa rodzaje obowiązków:

- Obowiązki prima facie - obowiązek posiadający pewne właściwości, Np. przysługa, które przemawiają za wykonaniem go, podczas gdy inne właściwości przemawiają za niewykonaniem. Dokonujemy wyboru na podstawie własnego osądu.

- Obowiązki właściwe - wziąwszy pod uwagę wszystkie okoliczności powinniśmy czyn wykonać. Nigdy nie mamy pewności, jakie są nasze obowiązki właściwe.

Wg Rosa wybór obowiązków prima facie u każdego człowieka wskazuje na jego własny kręgosłup moralny.

Etyka prima facie jest stosowana w celu uniknięcia konfliktu wartości w etyce Kanta i etyce praw człowieka.

Ze zmienności obowiązków prima facie wynika, iż nie istnieją bezwzględne zasady moralne, lecz wartości moralne, które należy brać pod uwagę podejmując decyzję.

Konflikt moralny i dylemat moralny.

Do powstania konfliktu moralnego konieczne jest zaistnienie specyficznej sytuacji pułapki, która polega na postawieniu podmiotu przed przymusem wyboru, oferując mu jednocześnie sprzeczne, lub niemożliwe do realizacji działania.

Przyczyny powstawania pułapki sytuacyjnej:

1. Szczególna konstrukcja sytuacji, która wymusza wykonanie aktów zawierających w sobie wew. zło, co pozostaje w jasnej niezgodzie z zasadniczym dla moralności nakazem spełnienia dobra i unikania zła. np. matka z dziećmi.

2. Efekt niemożliwego, równoczesnego urzeczywistniania niektórych wykluczających się wartości lub pochodnych im powinności, nakazów, zakazów moralnych, np. agent.

3. Rezultat niepodzielnego charakteru pewnych wartości, np. respirator dla dwóch pacjentów.

Istnieją 3 podstawowe zasady pomocne w rozwiązywaniu konfliktów moralnych.

1. Zasada prymatu osoby ludzkiej.

2. Zasada większego bezpieczeństwa. (Należy powstrzymywać się od takich działań, które przynoszą zło moralne)

3. Zasada podwójnego skutku. (Każde działanie może mieć 2 skutki, skutek zamierzony i niezamierzony)

- sama czynność musi być dobra, lub obojętna

- skutek dobry nie wynika ze złego skutku, ale równocześnie lub wcześniej

- zły skutek choć przewidywalny, nie jest zamierzony przez sprawcę, lecz tylko tolerowany

- zachodzi odpowiednio ważna przyczyna proporcjonalna w porównaniu do złego skutku.

Do obowiązków firmy wynikających z podjęcia odpowiedzialności należy informowanie stakeholders.

Wynikają z tego następujące zasady moralne:

1. Każda osoba ma prawo do informacji potrzebnych do zawarcia uczciwej transakcji.

2. Każda osoba ma prawo do informacji o sprawach, które są dla niej ważne i dotyczą ją bezpośrednio.

Ad 1. Dylemat moralny - sprzeczność między obowiązkiem firmy wobec klientów, a obowiązkiem wobec innych stakeholderów.

- nierentowność informowania klientów

- zmniejszenie zdolności konkurencyjności firmy

- ujawnienie informacji, które mogą spowodować zagrożenie dla interesów innych klientów.

Źródła asymetrii informacyjnej:

• Kłamstwo- celowe i świadome wprowadzanie klienta w błąd

• zatajenie - ukrycie pewnej informacji, która należałaby się klientowi; (zaszyfrowanie informacji)

• półprawda -niedopowiedzenie

Kłamstwo, zatajanie i półprawda mogą pojawić się w różnych sytuacjach- możliwe sytuacje rynkowe:

- nieświadome przemilczenie właściwości produktu

- ukrycie informacji

- ukryta akcja

Rozwiązania konfliktu między obowiązkiem informacji dla klienta, a tajemnicą firmy:

• Firma ma obowiązek informować o potencjalnej szkodliwości produktu dla zdrowia i życia klienta, oraz o ryzyku handlowym i finansowym.

• Firma nie może polegać na częściowych zatajeniach i półprawdach sprawiających wrażenie prawdy, a wprowadzających w błąd klientów.

• Częściowe, lub całkowite zatajenie powinno być wyjaśnione klientom.

Konkurencja

To taka sytuacja, w której co najmniej dwa podmioty dążą do osiągnięcia ograniczonego dobra.

Konkurencja jako:

- walka przeciwnicy nienawidzą się, nic do siebie nie czują; gdy przeciwnicy się nienawidzą- przykład firm transportowych w Poznaniu; gdy przeciwnicy nic do siebie nie czują- sportowcy

- gra

Etyczne zasady konkurowania:

• Zasada inicjatywy niezależnej wywodzi się wprost z etyki Kanta i zakłada, że każdy podmiot, niezależnie od siebie będzie dążył do zaoferowania najlepszego produktu, żadna firma nie ogląda się na konkurencję, przykład to przetargi.

• Zasada działań konstruktywnych- zakłada, że p-stwo prowadzi innowacyjną i kreatywną politykę na rzecz konsumenta.

• Zasada formalnej równości- polega ona na tym, że pomimo iż każde p-stwo jest inne posiada różne czynniki produkcji, różny stopieńprzedsiębiorczości właściciela to podlega tym samym prawom ekonom.





12

III

POZIOM

II

POZIOM KONWENCJONALNY

2. Prawo i porządek

1. Konformizm grupowy

I

POZIOM PREKONWENCJONALNY

2. Indywidualność i wzajemność

1. Posłuszeństwo i kara

POSTKONWENCJONALNY

2. Zasady uniwersalne

1. Społeczny kontakt

---