I WYKŁAD

Przedsiębiorczość to:

• Określony stan ducha- niezadowolenie z istniejącego stanu rzeczy, a w związku z tym poszukiwanie nowych rozwiązań, nowe pomysły na życie.

• Zdolność realizacji nowych pomysłów- odporność na utrudnienia administracyjne, umiejętność poszukiwania i gromadzenia zasobów rzeczowych i ludzkich niezbędnych do realizacji określonego zamierzenia.

• Efekt wcześniej podjętych działań w postaci firmy, przedsięwzięcia.

Fazy rozwoju przedsiębiorczości:

1. FAZA - POMYSŁ:

1. Zdefiniowanie problemu;

2. Motywowanie;

3. Nowatorskie, twórcze rozwiązania;

4. Wybór najlepszego rozwiązania

2. FAZA - REALIZACJA:

1. Zdobycie środków na realizację pomysłu;

2. Motywowanie;

3. Realizacja pomysłu;

4. Ocena, kontrola realizacji pomysłu.

3. FAZA - KORZYŚCI:

1. Przedsiębiorcze rozwiązanie problemu;

2. Wypracowanie nowej (dodatkowej) wartości.

Klasyfikacja przedsiębiorczości:

1. Przedsiębiorczość żywiołowa - wysoki stopień ryzyka związanego z dążeniem za wszelką cenę do osiągnięcia sukcesu przez jednostki lub niewielkie grupy (rewolucja przemysłowa).

2. Przedsiębiorczość ewolucyjna - powiązana z koncepcją zwaną jako American Dream, czyli amerykańskie marzenie, które się ziszcza. Każdy pracownik może stać się przedsiębiorcą pod warunkiem stałego doskonalenia własnych umiejętności zawodowych (Abraham Lincolm).

Właściwe temu wzorcowi przedsiębiorczości są:

• Wieloetapowość w dochodzeniu do celu;

• Profesjonalizacja zawodowa;

• Wytrwałość;

• Powszechna akceptacja społeczna dla tego typu działania.

3. Przedsiębiorczość etyczna - pochodna przyjmowania przed przedsiębiorców i kadre kierowniczą wartości, norm, poglądów, zasad społecznych, systemów religijnych w życiu codziennym i działalności produkcyjnej. Normy i zachowania obowiązujące w tym wzorcu odzwierciedlają dwa elementy:

• Religijny ideał pracy i oszczędności;

• Bogacenie się poprzez pracę rzetelną i uczciwą.

Przedsiębiorczość systemowa - związana m.in.. z koncepcją społeczeństwa przedsiębiorczego jako kolejną fazę rozwoju postindrustialnego. W tym modelu państwo przyjmuję rolę promotora przedsiębiorczości w stosunku do swoich obywateli (opracowanie programów rządowych wspierania przedsiębiorczości).

Znaczenie przedsiębiorczości:

Rozwój małych i średnich przedsiębiorstw umożliwia:

• Inicjowanie i powstawanie nowych rodzajów działalności;

• Tworzenie nowych miejsc pracy i ograniczenie bezrobocia, przeciwdziałanie wyludnianiu miast;

• Wzrost dochodów ludności miejscowej;

• Rozszerzenie rynku zbytu na wytworzone produkty;

• Zmianę sposobów i warunków życia na kształtowanie nowego modelu konsumpcji miejscowej ludności;

• Rozwój kooperacji i współpracy w działaniach przedsiębiorstw tego sektora;

• Wzrost atrakcyjności obszarów, na których rozwijana jest działalność, wymuszenie zmian w prawnych, uregulowanych sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości i efektywności małych i średnich przedsiębiorstw.

• Stymulowanie wzrostu gospodarczego, kreowanie postaw przedsiębiorczych i aktywizacje rozwoju gospodarczego.

Specyficzne cechy małych firm:

• Tworzenie nowych miejsc pracy (procent nowych miejsc pracy tworzonych przez małe firmy jest zwykle wyższy niż ich odpowiedni udział w zatrudnieniu w całej gospodarce);

• Wynalazki innowacyjne, inwestycje prywatne;

• Pomoc dużym firmom, niektóre funkcje są spełnione bardziej skutecznie przez małe przedsiębiorstwa, umożliwia to kooperacja.

Zalety małych i średnich przedsiębiorstw:

• Swoboda działania, elastyczność w przystosowaniu się do zmieniających się warunków;

• Możliwość adaptacji do lokalnych potrzeb konsumentów;

• Elastyczność struktury organizacyjnej;

• Niskie koszty stałe.

II WYKŁAD

Pojęcie przedsiębiorczości w literaturze przedmiotu:

Przedsiębiorca - osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która we własnym imieniu wykonuje działalność gospodarczą.

W świetle przepisów prawa przedsiębiorca jest zatem :

• Osobą fizyczną,

• Przedsiębiorstwem bez względu na wielkość, formę własności czy przedmiot działania.

W opinii naukowców przedsiębiorcą może być jedynie osoba:

• Osoba ponosząca ryzyko (F.H. Knight);

• Osoba dostarczająca kapitał (A. Smith);

• Innowator (J. Schumpeter);

• Osoba podejmująca decyzję (A. Marshall, M. Keynes);

• Lider przemysłu (J. Say, J. Schumpeter);

• Menedżer lub dozorca (J. Say, A. Marshall);

• Organizator lub koordynator zasobów ekonomicznych (J. Say, J. Schumpeter);

• Właściciel przedsiębiorstwa;

• Osoba zatrudniająca czynniki produkcji.

Według F. Knight'a: „Przedsiębiorstwo jest osobą, która działa w warunkach niepewności, ryzykując kapitałem własnym lub powierzonym, stąd jest jedyną osobą, która może sobie rościć prawo do dysponowania zyskiem po opłaceniu kosztów”

SZKOŁY INTERPRETACJI TERMINU `PRZEDSIĘBIORSTWA':

1. Szkoła klasyczna - koncepcja J. Schumpetera - akcentuje innowacyjną i kreatywną rolę przedsiębiorcy. Poszukuje on nowych, bardziej efektywnych kombinacji czynników produkcji zasobów pracy.

2. Szkoła menedżerska - wskazuję na rolę przedsiębiorcy w zarządzaniu firmą oraz na jego odpowiedzialność za podjęte ryzyko. Przedsiębiorca planuje. Organizuje , kieruje personelem i pozyskuje kapitały. Potrzebne umiejętności można zdobyć poprzez studia, szkolenie, doświadczenie.

3. Szkoła psychologiczna - wychodzi z przekonania, że przedsiębiorc powinni wyróżniać się specyficznymi cechami osobowościowymi, takimi jak uczciwość, obowiązkowość, skłonność do ryzyka.

4. Szkoła liderów (przywódców)- przedsiębiorca to osoba o wyjątkowej, nieprzeciętnej osobowości . Lider przedstawia wizję, wskazuję ich atrakcyjność i jest pewien, że wie jak zrealizować swoje pomysły „Przedsiębiorca jest liderem zorientowanym na rynek” - W. Grudzewski

5. Szkoła „Wielkiej Osoby” - przedsiębiorca dysponuje naturalną, wrodzoną zolnością do przejawiania przedsiębiorczych zachowań. Przedsiębiorcą trzeba się urodzić, raczej nie da się nauczyć, jak nim być.

T. Gruszewski za przedsiębiorcę uważa osobę, która:

• Podejmuje jakieś przedsięwzięcia w celach zarobkowych;

• Zajmuję się działalnością gospodarczą, która odkrywa potencjalne zyskowne możliwości i kieruję przedsięwzięciami, mającymi produkcyjny charakter;

• Pełni wyspecjalizowaną rolę- podejmuję podstawowe decyzję dotyczące alokacji zasobów, czynników produkcji.

• Podejmuję decyzję zmierzające do osiągnięcia zysku;

• Zakłada firmę, nabywa prawa do kierowania jej zasobami, ponosi odpowiedzialność za opłacanie tych zasobów i rości sobie prawo do zysku lub straty, które powstają po opłaceniu zasobów.

PODEJŚCIE BIOGRAFICZNE wiąże się z opisem takich cech przedsiębiorcy jak wiek, płeć, stan cywilny, wykształcenie, poprzedni zawód itp.Badania prowadzone zgodnie z podejściem biograficznym potwierdzają w wielu przypadkach powszechnie znane opinie o osobach przedsiębiorczych np.Przedsiębiorcami przeważnie są mężczyźni, najlepszym wiekiem na rozpoczęcie działalności gospodarczej jest przedział 25-35 lat.

PODEJŚCIE OSOBOWOŚCIOWE akcentuje pożądane cechy osobowościowe wzorcowego przedsiębiorcy np. podwyższona siła jego ego, dominacja, samowystarczalność.

PODEJŚCIE BEHAWIORALNE przy opisie przedsiębiorcy uwzględnia jego zachowanie się w trakcie wykonywanej przez niego pracy (metoda symulowanych krytycznych sytuacji).

PODEJŚCIE RELACYJNE - charakteryzuję przedsiębiorcę na podstawie jego przychylnego lub nieprzychylnego nastawienia do np. ryzyka, poświęcenia się pracy, postępu technicznego.

PODEJŚCIE INTEGRACYJNE (KOMPLEKSOWE) - wiąże się z zastosowaniem uniwersalnych kryteriów charakterystyki przedsiębiorcy, np. sposób postrzegania otoczenia, skłonność do podejmowania ryzyka czy stosunek do zmian.

Cechy ułatwiające i utrudniające działania przedsiębiorcze

Cechy przedsiębiorców, którzy odnieśli sukces:

• umiejętność rozwiązywania problemów - przedsiębiorcy lubią wyzwania, szukają sposobów by móc w pełni wykorzystać swoje możliwości twórcze, energię, doświadczenie;

• mała potrzeba uznania - nie są zbytnio zainteresowani opinią i względami innych. Wiedzą, że mają rację i stanowi to dla nich bodziec do działania;

• duża energia - przedsiębiorcy szczycą się dobrym zdrowiem, tryskają energią, rzadko kiedy zdarza się im zachorować, nie mają czasu;

• wyczucie nagłości sytuacji - są niespokojni jeśli nie pracują, często szukają wyzwania, jeśli wszystka układa się zbyt dobrze;

• pewność siebie - znają wartość swoich umiejętności, wierzą we własne pomysły;

• zorganizowanie - …

• przenikliwość - …

• elastyczność - jeśli jedna opcja jest błędna, znajdują inny sposób umożliwiający wykonywanie działań bądź sfinansowanie zmiany;

• wytrwałość - dobry przedsiębiorca nie kończy swej działalności, kiedy pojawią się kłopoty;

• optymizm - przedsiębiorcy są z natury optymistami, wierzą, że wszystko się dobrze ułoży;

• niezależność - są przekonani, że nikt nie wykona zadania lepiej, lubią kierować własnym losem;

• równowaga emocjonalna - nie popadają w skrajności, czy nagłe zmiany humoru;

• zaangażowanie - przedsiębiorcy robią wszystko, aby zrealizować swoje pomysły. Nie zniechęcą ich osoby negatywnie nastawione;

• podejmowanie ryzyka - przedsiębiorcy nie są szaleńcami, ale lubią podejmować ryzyko, chętnie wystawiają na próbę swoje umiejętności, uwielbiają się zmagać z trudnościami losu.

Motywacje przedsiębiorcy

Rodzaje motywacji:

• osiągnięcie samodzielności (niezależności);

• poprawa sytuacji materialnej (chęć zarobienia pieniędzy);

• samorealizacja;

• tradycje rodzinne;

• chęć podjęcia ryzyka;

• bezrobocie;

• naśladownictwo.

Osoby z wyższym wykształceniem częściej niż inne wskazują na motyw niezależności i samorealizacji, osoby z wykształceniem średnim częściej niż inne wskazują za motyw materialny, osoby z wykształceniem podstawowym chętniej niż pozostałe ryzykują i podejmują działalność w obawie przed bezrobociem, jak również kontynuują tradycje rodzinne.

Większe zróżnicowanie motywacji jest w zależności od płci przedsiębiorcy. Najważniejsze różnice polegają na tym, że:

• u kobiet częściej niż u mężczyzn dominuje motyw pieniężny oraz obawa przed bezrobociem;

• mężczyźni bardziej niż kobiety cenią sobie niezależność i kontynuowanie tradycji rodzinnych, częściej też podejmują ryzyko.

Etyka w działaniu przedsiębiorcy

Etyka - to nauka o tym co jest moralne; formułuje zasady postępowania moralnego.

Negatywna ocena moralna: oszukiwanie klientów co do jakości produktu, zmuszanie pracowników do dodatkowej pracy bez dodatkowego wynagrodzenia, posługiwanie się szantażem i groźbami, mobbing, opóźnianie regulowania własnych zobowiązań finansowych, korupcja.

Stanowiska:

• najbardziej skrajne - w biznesie etyka nie istnieje. Zwolennicy tego poglądu odrzucają możliwość prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z zasadami moralności. Ostra konkurencja na rynku, pogoń za zyskiem to argumenty by prowadzić działalność na zasadzie walki, biznes ich zdaniem podlega tylko prawom rynku a nie zasadom moralnym. M. Keynes: „Względy etyczne są nie tylko mało ważne, ale wręcz stanowią przeszkodę (…) podłość popłaca, a uczciwość nie”.

• zwolennicy tezy, że tylko taka działalność jest głęboko zakorzeniona w wartościach moralnych może przynieść pożądany efekt. A. Smith uważał, że etyka biznesu stanowi wręcz podstawę ustroju kapitalistycznego. Opieranie działalności gospodarczej na zasadach etyki biznesu jest najlepszą drogą do budowania jej pozytywnego wizerunku.

Obszary etyki kadry kierowniczej:

• fizyczne warunki pracy; nie ma takich racji ekonomicznych, dla których warto byłoby poświęcać życie człowieka. Powinnością zarządzającego jest stworzenie bezpiecznego środowiska pracy;

• organizacyjne warunki pracy - podział pracy i jej organizacja powinny zmierzać do wysokiej wydajności ale nie mogą kolidować z realnymi możliwościami pracowników;

• warunki psychospołeczne pracy - związane z systemem motywacji w przedsiębiorstwie. system taki ma wyzwalać motywację do pracy, inicjatywę i wydajność ale jednocześnie gwarantować sprawiedliwe wynagrodzenie;

• dylematy moralne - sytuacje wymagające dokonania trudnego wyboru (najczęściej zwalnianie pracownika i świadome oszukiwanie klientów w celu uzyskania korzyści materialnych).

Złote reguły postępowania etycznego przy rozwiązywaniu dylematów:

• bądź uczciwy - tylko w ten sposób można zdobyć zaufanie. Uczciwość wymaga empatii;

• bądź szczery - kłamstwo przynosi pożądany efekt na krótko, niszczy perspektywę dalszej współpracy;

• bądź odpowiedzialny - konieczność rozważenia zalet i wad wszystkich branych pod uwagę rozwiązań, skutków ubocznych podejmowanych decyzji nawet tych mało prawdopodobnych.

III WYKŁAD

Geneza i istota przedsiębiorstwa

1. Epoka niewolnictwa - Egipt, Rzym - gospodarstwa niewolnicze, nastawione na zaspokajanie potrzeb właścicieli (patrycjuszy).

2. Epoka feudalizmu - posiadłości wielkich panów, zlokalizowane wokół zamków. Warsztat rzemieślniczy jako typowe miejsce pracy - prowadzony przez mistrza, który zatrudniał czeladników i uczniów.

3. Rewolucja przemysłowa w Anglii - XVIII/XIX wiek, nasilanie się stosunków towarowo-pieniężnych, zaczątki gospodarki kapitalistycznej.

4. Manufaktura - pierwsza forma przedsiębiorstwa przemysłowego. Przedsiębiorca pod jednym dachem gromadził rzemieślników, którzy za pomocą prostych narzędzi, najczęściej w bardzo trudnych warunkach pracy, realizowali procesy produkcyjne. Manufaktury zaczęły się przekształcać w fabryki, kiedy praca maszyn zaczęła wypierać prace ręczne.

5. Początek XX wieku - zastosowanie podziału pracy, co przyczyniło się do powstania produkcji wieloseryjnej i masowej. W fabrykach europejskich i USA zastosowano wyniki badań nad organizacją pracy F. W. Taylora.

6. Początek lat 20-tych XX wieku - wprowadzenie produkcji taśmowej (wg przemysłu H. Forda) w zakładach samochodowych w Detroit. Produkcja potokowa oznaczała wzrost wydajności pracy i dalsze obniżanie kosztów produkcji, co wpłynęło na poziom cen produktów i ich dostępność.

Geneza przedsiębiorstwa związana z rozwojem cywilizacyjnym społeczeństwa obejmującym trzy fazy:

• faza agrarna (8000 lat p. n. e. - 1650-1750 n. e.) - gospodarka naturalna, podstawą jest produkcja wyrobów do bezpośredniej konsumpcji;

• faza przemysłowa - ukształtowana przez rozwój gospodarki rynkowej i stosunków towarowo-pieniężnych. Szczytowy rozwój tej epoki to połowa lat 50 XX wieku w Stanach Zjednoczonych;

• faza informacyjna - charakteryzuje się coraz większym wpływem otoczenia na funkcjonowanie przedsiębiorstw (pojawienie się komputerów - początek lat 70-tych, rozwój internetu, globalizacja gospodarki).

Modele opisu przedsiębiorstwa

1. Podstawowy model ekonomiczny - przedsiębiorstwo jest opisywane w kategorii efektywności użytych zasobów. Jest organizacją przekształcającą nakłady w wyniki i wytwarzającą zysk.

2. Model finansowy - ujmuje przedsiębiorstwo jako system aktywów mających wartość finansową, przekształcanych w strumienie finansowe. Aktywa tworzą kapitał przedsiębiorstwa, który traktowany jest jako wartość, a nie zestaw materialnych czynników produkcji.

3. Model produkcyjny (technologiczny) - przedsiębiorstwo jest przedstawiane jako układ techniczny, który przetwarza produkty w nakłady.

4. Model organizacyjny - traktuje przedsiębiorstwo jako jednostkę zorganizowaną.

5. Model prawny - przedsiębiorstwo jako szczególny podmiot praw i obowiązków, który jest opisany przez odpowiednie ustawy.

6. Model socjopsychologiczny (behawioralny) - przedsiębiorstwo jest analizowane jako system społeczny, głównym aktywem są ludzie - menedżerowie i pracownicy. Analizuje motywacje, style zarządzania, władzę i przywództwo.

7. Model etyczny - analizuje zachowania ludzi, ze względu na panujące w danym społeczeństwie normy moralne i wzorce akceptowanych zachowań.

Istota przedsiębiorstwa, jego cechy i cele

Przedsiębiorstwo to zespół ludzi, środków materialnych i finansowych, powołany do prowadzenia określonej działalności gospodarczej i wyodrębniony pod względem techniczno-usługowym, techniczno-produkcyjnym, przestrzennym, organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym.

Przedsiębiorstwo stanowi wyodrębnioną z całej gospodarki narodowej jednostkę gospodarczą, społeczną i techniczną, utworzoną w celu trwałego zarobkowego (a więc przynoszącego zysk) zaspokajania potrzeb osób trzecich na rynku.

Cechy przedsiębiorstwa:

• prowadzi działalność gospodarczą w celu odpłatnego zaspokojenia potrzeb osób trzecich oraz dla zysku;

• posiada samodzielność decyzyjną w ramach obowiązującego w danym kraju systemu prawnego i ekonomicznego;

• prowadzi działalność na własne ryzyko;

• działalność przedsiębiorstwa powinna mieć charakter trwały.

Cele przedsiębiorstwa:

• klasyczne dla przedsiębiorstwa komercyjnego - maksymalizacja zysku, maksymalizacja sprzedaży;

• cele rozwojowe - realizacja programu inwestycyjnego, zmiana struktury finansowania, gromadzenie środków na dalszy rozwój;

• strategie defensywne - utrzymanie zagrożenia płynności, pokonanie krótkookresowych trudności, ograniczenie nadmiernych strat;

• strategie konkurencyjne - osiągnięcie założonego udziału w rynku, umocnienie aktualnej pozycji konkurencyjnej.

Przedsiębiorstwo nie może mieć jednego celu - lecz kilka, tworzących wiązkę celów:

• cele związane z rynkiem - wchodzenie na nowe rynki zbytu, wzrost udziału rynku;

• cele związane z efektywnością - osiągnięcie określonego zysku, stopy zwrotu zaangażowanego kapitału;

• cele finansowe - utrzymanie płynności finansowej, zdolność kredytowa,

• cele socjalne - odpowiednie płace i warunki pracy;

• cele prestiżowe i związane z otoczeniem - wizerunek w społeczeństwie, uzyskanie wpływów politycznych, społecznych itd.

Zasady działania przedsiębiorstwa

Systemowo-obojętne cechy przedsiębiorstwa:

1. Optymalna kombinacja czynników wytwórczych (środki pracy, przedmioty pracy, praca ludzka wykonawcza i dyspozycyjna);

2. Zasada gospodarności (zasada ekonomiczności) wymaga, aby każde przedsiębiorstwo usiłowało osiągnąć możliwie wysoką skalę produktywności zastosowanych czynników.

1. Wymaga uzyskania określonego rezultatu możliwie najmniejszym nakładem czynników (tzw. Zasada minimalizacji nakładu):

K

------------- → min.

P

gdzie:

K - koszty działalności

P -

2. Wymaga osiągnięcia możliwie wysokiego rezultatu za pomocą określonych, posiadanych czynników (zasada maksymalizacji efektu)

P

------------- → max.

K

3. …

Zasady zależne systemowo:

1. Zasada prywatnej własności środków produkcji - zastosowane w przedsiębiorstwie środki produkcji i przedmioty pracy (materiały), a także wygospodarowane zyski należą do właścicieli (osób prywatnych), osób prawnych - instytucji, czy organów samorządu terytorialnego.

2. Autonomia przedsiębiorstwa (zewnętrzna) oznacza, że państwo i jego organy pozostawiają przedsiębiorstwu samodzielność w wykorzystaniu wszystkich szans rynkowych, w ramach obowiązującego ogólnie ładu prawnego i systemu gospodarczego.

3. Zasada działalności dochodowej - zasada działalności zarobkowej, stanowi jedną z podstawowych zasad w warunkach gospodarki rynkowej.

Przychód (obrót) = ilość sprzedanej produkcji x cena sprzedaży

Zysk = Przychód(obrót) - Koszty

Działania niezbędne do funkcjonowania na rynku:

• innowacyjność - zdolność do innowacji produktowych, procesowych, strukturalnych i w sferze zarządzania;

• działania adaptacyjne - zdolność dostosowania się do zmian w postawach pracowników, upodobaniach nabywców, oczekiwaniach inwestorów, przepisach prawnych, dostępności zasobów i strategii konkurencji;

• elastyczność - zdolność do zwiększania i zmniejszania rozmiarów przedsiębiorstwa, zmian wielkości produkcji, kierunków działania i strategii, tworzenia wspólnych przedsięwzięć;

• działania efektywnościowe - zdolność do utrzymania trwałej przewagi konkurencyjnej w zakresie produktów, wydajności, dywidend płaconych inwestorom, zadowolenia z pracy, lojalności klientów;

• szybkość - zdolność do szybszej niż konkurenci odpowiedzi na zmiany w otoczeniu

Wyodrębnia się ze względu na charakter:

• działalność gospodarcza osób fizycznych;

• spółki handlowe;

• przedsiębiorstwa państwowe;

• spółdzielnie;

• fundacje;

• stowarzyszenia.

Wyodrębnia się ze względu na wielkość:

• mikro;

• małe;

• średnie;

• duże.

Wyodrębnia się ze względu na własność czynników wytwórczych:

• publiczne;

• prywatne;

• samorządowe.

Wyodrębnia się ze względu na rodzaj prowadzonej działalności:

• produkcyjne (wytwórcze);

• usługowe;

• handlowe.

Wyodrębnia się ze względu na branżę:

• przemysłowe;

• budowlane;

• rolnicze.

Cechy przedsiębiorstw prowadzonych przez osoby fizyczne:

• swoboda działania, elastyczność w przystosowaniu się do zmieniających się warunków, niezależność w podejmowaniu decyzji. Duże przedsiębiorstwa są mniej elastyczne i wolniej reagują na zmieniające się warunki rynkowe;

• możliwość adaptacji do lokalnych potrzeb konsumentów. Dużym przedsiębiorstwom ze swoimi relatywnie wysokimi kosztami często nie opłaca się nastawienie na zaspokojenie popytu niewielkich grup konsumentów na małym rynku lokalnym. Małym przedsiębiorstwom nawet skromny krąg konsumentów może zapewnić rentowność przedsięwzięcia;

• elastyczność struktury organizacyjnej. Mała przedsiębiorczość umożliwia właścicielowi poznanie swoich pracowników. Na zasadzie współudziałowca można przyciągnąć specjalistów z potrzebnymi kwalifikacjami;

• niskie koszty stałe - pozwalają ustalić cenę produktu finalnego na poziomie bardziej konkurencyjnym w porównaniu z dużym przedsiębiorstwem.

Rodzaje spółek:

• spółki cywilne - kodeks cywilny, ustawa o działalności gospodarczej;

• spółki handlowe - kodeks spółek handlowych (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, spółka z o. o. I spółka akcyjna);

• spółka cywilna - oparta na przepisach prawa cywilnego, wspólnicy rejestrują się osobno w rejestrze działalności gospodarczej. Poprzez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.

Wspólnicy solidarnie odpowiadają za zobowiązania spółki. Ich odpowiedzialność nie jest tylko ograniczona do majątku, który wnieśli do spółki. Wierzyciel może się domagać zaspokojenia swoich roszczeń w całości od jednego tylko wspólnika. Temu wspólnikowi przysługuje regres wobec pozostałych pracowników.

Spółka cywilna jest formą prowadzenia działalności nie przekraczającej określonej kwoty przychodu rocznego (1,2 mln. EUR). Jeśli tak się stanie spółka cywilna musi się przekształcić w jedną ze spółek kodeksu spółek handlowych.

Spółki cywilne nie posiadają osobowości prawnej - nie posiadają własnego majątku - jest to majątek wspólny wspólników.

Spółka cywilna NIE JEST przedsiębiorstwem. Przedsiębiorcami są jej poszczególni wspólnicy.

Spółka jawna - jest spółką osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą a nie jest inną spółką handlową. Nie posiada osobowości prawnej, ale przypisy kodeksu spółek handlowych nadają jej niektóre cechy osoby prawnej (może zawierać umowy lub występować jako strona w sądzie).

Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki osobiście, nieograniczenie i solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Każdy wspólnik ma prawo reprezentowania spółki na zewnątrz. Prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom.

W spółce nie powołuje się organów spółki - wszelkie decyzje podejmowane są głosowaniem wszystkich wspólników.

Założenie spółki wymaga umowy sporządzonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz wpisu do rejestru.

Spółka partnerska - jest typem spółki osobowej przeznaczonym do prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów.

Firma tej spółki powinna zawierać oznaczenie, że chodzi o spółkę partnerską oraz określenie zawodu dokonywanego w spółce.

Partnerami mogą być wyłącznie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów: adwokaci, aptekarze, biegli rewidenci, brokerzy ubezpieczeniowi, doradcy podatkowi, inżynierowie budownictwa, księgowi, lekarze, lekarze stomatolodzy, lekarze weterynarii, notariusze, pielęgniarki, położne, radcy prawni, rzecznicy patentowi itd.

Spółka komandytowa - jest to spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz) a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona.

Spółka komandytowo-akcyjna jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie działalności pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

Powstaje podobnie jak spółka akcyjna. Status spółki musi być sporządzony w formie notarialnej, podpisany przynajmniej przez wszystkich komplementariuszy. Kapitał zakładowy spółki wynosi minimum 50 000zł.

Spółka akcyjna - powstaje przez połączenie kapitałów wielu osób. Wspólnicy (akcjonariusze) nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki.

Akcjonariusze są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w statucie. Kapitał zakładowy spółki dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej (nie niższej niż 1 grosz). Kapitał spółki powinien wynosić co najmniej 100 000zł.

Do powstania spółki akcyjnej wymaga się:

• zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli;

• wniesienia wkładów przez akcjonariuszy na pokrycie całego kapitału zakładowego;

• ustanowienie zarządu i rady nadzorczej;

• wpisu do rejestru..

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną lub więcej osób. To jedyna możliwa forma spółki jednoosobowej. Zawiązanie spółki jest możliwe po spełnieniu następujących czynności:

• sporządzeniu umowy spółki (lub akt założycielski);

• wniesieniu kapitału zakładowego;

• wyborze władz spółki;

• dokonaniu wpisu do rejestru handlowego.

Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Kapitał zakładowy dzieli się na udziały o równej lub nierównej wartości nominalnej. Kapitał zakładowy półki powinien wynosić co najmniej 5 000zł, wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50zł.

Wspólnicy spółki maja równe prawa i obowiązki w spółce. Każdy wspólnik posiada udziały, które są odzwierciedleniem jego głosów. Wspólnik posiada prawo do wypłaty dywidendy (uchwała w sprawie podziału zysku wykazywanego w rocznym sprawozdaniu finansowym).

Organy spółki z o. o.:

• zgromadzenie wspólników;

• rada nadzorcza lub komisja rewizyjna;

• zarząd.

Za mikro-przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który:

• co najmniej w jednym z dwóch lat obrotowych:

• zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników;osiągnął roczny przychód netto nie przekraczający wartości 2 mln. EUR, lub sumy aktywów jego bilansu na koniec jednego z z tych lat nie przekraczają 2 mln. EUR.

Za małego przedsiębiorcę:

• 50 pracowników;

• 10 mln. EUR. 10 mln. EUR.

Za średniego przedsiębiorcę:

• 250 pracowników;

• 50 mln. EUR, 43 mln. EUR.

Cykl życia przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo w czasie swojej działalności podlega zmianom, które przebiegają od momentu jego utworzenia do zaprzestania działalności. Zmiany te można określić w odniesieniu do ogółu przedsiębiorstw. W literaturze przedmiotu zmiany te nazywane są fazami, a cały okres, w którym zachodzą - cyklem życia przedsiębiorstwa. Można wyodrębnić pięć faz w życiu przedsiębiorstwa:

• utworzenie;

• rozwój;

• dojrzałość;

• schyłek;

• zaprzestanie działalności.

Fazy te, tak samo jak cały cykl życia mogą w różnych przedsiębiorstwach trwać dłużej lub krócej. Zależy to od wielu czynników, między innymi od doświadczenia właścicieli, posiadanego kapitału, uwarunkowań zewnętrznych takich jak pomoc ze strony państwa, sytuacja w branży itp.

Faza utworzenia przedsiębiorstwa może trwać od kilku dni do roku, a nawet dłużej, jeśli utworzenie przedsiębiorstwa wiąże się z rozległym procesem inwestycyjnym. Można tu wyróżnić dwa aspekty utworzenia przedsiębiorstwa: formalny - związany z zarejestrowaniem nowego podmiotu oraz rzeczowy, dotyczący utworzenia jednostki zdolnej do wytwarzania nowych dóbr lub świadczonych usług.

Faza rozwoju przedsiębiorstwa przebiega z reguły przez kilka lub więcej lat i charakteryzuje się zwiększeniem wielkości sprzedaży produktów i usług, poszerzeniem rynku zbytu. Zmiany wielkości i struktury produkcji, wymuszają zmiany w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Jeśli zareaguje ono we właściwy sposób na zmieniające się czynniki otoczenia ma szansę na wydłużenie fazy rozwoju.

Faza dojrzałości charakteryzuje się względną stagnacją wielkości sprzedaży i udziału przedsiębiorstwa na rynku. Składa się z okresów względnych wzrostów i spadków sprzedaży. W przypadku kiedy przedsiębiorstwo dokona restrukturyzacji, może także w fazie dojrzałości wystąpić kolejna faza rozwojowa.

Faza schyłkowa polega na wyraźnym zmniejszaniu wielkości produkcji. Przedsiębiorstwo nie jest w stanie podołać rozwijającej się konkurencji, obniżyć koszty produkcji, poprawić jakości swoich produktów itp.

Cele analizy cyklu życia przedsiębiorstwa:

• można, z pewnym marginesem błędu, przewidywać kolejne studia rozwoju przedsiębiorstwa;

• dostrzegać sygnały, które uprzedzają o kryzysach występujących pomiędzy kolejnymi fazami oraz zapobiegać im;

• przedsiębiorca (menedżer) może dostosować się do zmian w otoczeniu, dokonując zmian wewnątrz przedsiębiorstwa;

• łatwiejsze rozpoznanie problemów związanych z każdą fazą życia przedsiębiorstwa i łatwiejsze przygotowanie się do następnych;

• łatwiej diagnozować poziom rozwoju przedsiębiorstwa i wskazywać właściwe dla tego poziomu rozwiązania prawno-organizacyjne (np. preferencje: kredyty, ulgi podatkowe, fundusze pomocowe).

Analogiczne fazy rozwojowe w cyklu życia człowieka, rośliny i przedsiębiorstwa.

Człowiek	Narodziny	Dzieciństwo	Młodość	Dojrzałość	Śmierć
Roślina	Zasiew	Pielęgnacja	Wzrost	Dojrzewanie	Zbiory
Przedsiębiorstwo	Powstanie	Przetrwanie, utrwalenie się na rynku	Sukces	Wzrost	dojrzałość

Czynniki sukcesu (niepowodzenia) przedsiębiorstwa

Wynikiem konkurowania na rynku jest zajmowanie określonej pozycji rynkowej. Konkurencja porównywana jest do wyścigu, w którym wygrywa ten, kto zdoła wyprzedzić rywali, zostanie odpowiednio nagrodzony, zyska rozgłos i uznanie tym samym odnosząc sukces. Sukces można więc określić jako realizację celu, do którego przedsiębiorstwo zmierza i który chce osiągnąć w przyszłości. Można go jednak ocenić dopiero z pewnej perspektywy czasu.

Do czynników zewnętrznych wpływających na sukces (niepowodzenie) przedsięwzięcia zalicza się koniunkturę gospodarczą, regulacje prawne, politykę gospodarczą państwa.

W większości przypadków przyczyny niepowodzenia firmy wiążą się z zaniedbaniami w kilku kluczowych obszarach:

• wybór rodzaju działalności i docelowego rynku;

• lokalizacja działalności lub punktów sprzedaży;

• dobór i zatrudnienie pracowników;

• zarządzanie operacyjne i strategiczne.

W literaturze przedmiotu wskazuje się na trzy główne grupy czynników niepowodzenia:

1. problemy rynku i produktu (usługi)

• złe planowanie startu, zwłaszcza przedwczesne wejście na rynek;

• wadliwy, nieudany lub nietrafiony wzór (projekt) wyrobu;

• niewłaściwie dobrana sieć lub strategia dystrybucji;

• niejasne zdefiniowanie misji przedsiębiorstwa, co powoduje ciągłe zmiany jego profilu i brak stabilizacji;

2. problemy finansowe

• zbyt mały kapitał początkowy;

• zbyt szybkie i zbyt duże zadłużenie przedsiębiorstwa;

• złe relacje pomiędzy przedsiębiorcą a inwestorem strategicznym (odmienne cele i motywacje obu stron);

3. problemy zarządzania szczególnie w zakresie zarządzania kadrami.

??????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????

Źródła finansowania małych i średnich przedsiębiorstwa

1. Istota procesu finansowania przedsiębiorstwa

Proces finansowania przedsiębiorstwa to wszystkie przedsięwzięcia podejmowane w tym przedsiębiorstwie, które zapewniają mu kapitał oraz służą kształtowaniu racjonalnej struktury źródeł finansowania w konkretnych warunkach rynkowych.

Wyrazem procesu finansowania jest określona strategia finansowania przedsiębiorstwa.

Źródła danych

Prognoza celów strategii

Diagnoza kondycji firmy, potrzeby kapitałowe

Stworzenie katalogu źródeł finansowania

Sporządzenie alternatywnej strategii finansowania

Realizacja wybranej strategii finansowania

Kontrola i analiza odchyleń

Wnioski na przyszłość

Rodzaje finansowania

• prawo własności kapitału

• kapitał własny

• kapitał obcy

• źródło pochodzenia kapitału

• wewnętrzne

• zewnętrzne

• czas dyspozycji określonym kapitałem

• krótkoterminowe

• długoterminowe

• powód finansowania

• pierwotny

• bieżącej działalności

Kapitały własne:

• Źródła wewnętrzne

• zysk netto

• amortyzacja

• przekształcenia w aktywach

• przekształcenia w kapitałach

• Źródła zewnętrzne

• dopłaty wspólników

• poszukiwanie nowych wspólników

• fundusze venture capital

• emisja na rynku pozagiełdowym

Kapitały obce:

• Kapitały długoterminowe

• rezerwy

• bankowe kredyty

• poręczenia kredytowe

• leasing

• franchising

• obligacje

• dotacje i subwencje

• środki z funduszy pomocowych

• pożyczki od rodziny i znajomych

• Kapitały krótkoterminowe

• bankowe kredyty

• zobowiązania odnawialne

• kredyty od dostawców

• kredyty od odbiorców

• faktoring

• pożyczki z sektora pozabankowego

• krótkoterminowe papiery dłużne

• pożyczki od rodziny i znajomych

Kryteria wyboru źródeł finansowania

Czynniki warunkujące wybór źródeł finansowania:

• makroekonomiczne (zewnętrzne) - poziom inflacji, specyfika branży, system podatkowy (tarcza podatkowa);

• mikroekonomiczne (wewnętrzne)

• stopień ryzyka operacyjnego działalności przedsiębiorstwa;

• pozycja firmy w danym sektorze;

• uzyskiwane wyniki finansowe;

• jakość zarządzania, szczególnie w obszarze finansów i rachunkowości zarządczej

Mechanizm dźwigni finansowej - zachodzi w sytuacji kiedy koszt pozyskania kapitałów obcych jest niższy niż generowana rentowność firmy.

1. Dźwignia finansowa może oddziaływać na zyskowność kapitałów własnych zarówno w sposób pozytywny jak i negatywny.

2. Efekty pozytywne są wtedy, gdy stopa zysku przewyższa stopę oprocentowania kapitałów obcych.

3. Im bardziej stopa zysku jest wyższa od oprocentowania kapitału obcego, tym efekty działania dźwigni finansowej są wyższe.

4. Jeśli stopa zysku jest mniejsza niż oprocentowanie kapitału obcego to mechanizm dźwigni ma charakter negatywny (maczuga finansowa).

5. Im stopa zysku jest niższa od kosztów zaangażowania kapitałów obcych, tym każde zwiększenie zadłużenia pociąga za sobą coraz wyższy spadek stopy zwrotu kapitałów własnych.

Główne kryteria wyboru źródeł finansowania:

• mechanizm dźwigni finansowej;

• koszty zastosowania kapitałów (oczekiwana stopa zwrotu);

• zasady finansowania określające długoterminową płynność (złote reguły finansowania).

Rola państwa i innych instytucji w rozwoju przedsiębiorstwa

1. Obszary i cele działalności państwa

• stworzenie systemu prawnego, w którym sprawnie mogłaby funkcjonować gospodarka rynkowa (uregulowanie własności i jej ochrona, swoboda zawierania umów gospodarczych);

• ochrona konkurencji (ustawodawstwo antymonopolowe);

• strefa dóbr publicznych. Korzystanie z nich jest dostępne wielu jednostkom, żadna z nich zatem nie chciałaby ponosić pełnych kosztów ich wytworzenia. Państwo dostarczając tych dóbr, wydatki pokrywa z podatków;

• szczególne preferencje społeczne, które nie byłyby respektowane przez podmioty prywatne - kontrola produkcji i sprzedaży alkoholu, tytoniu, leków;

• polityka korygowania dochodów (z korzyścią dla warstw najuboższych - podatki, ustalanie płacy minimalnej) - szczególnie rozwijana w ubiegłym systemie społeczno-gospodarczym;

• międzynarodowe stosunki gospodarcze (ochrona krajowych producentów).

2. Źródła pomocy publicznej dla sektora MSP

Polska 2025 - Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju przyjęta w lipcu 2000 roku obejmuje m. in.:

• stworzenie systemu wsparcia finansowego MSP, ułatwiającego dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania;

• zmniejszenie kosztów pośrednich w kosztach pracy;

• sukcesywne zmniejszanie obciążeń podatkowych i upraszczanie systemu podatkowego;

• rozwój infrastruktury wspierania biznesu, umożliwiającej dostęp do wiedzy z zakresu prowadzenia przedsiębiorstwa, poprzez szkolenia, doradztwo itp.;

• rozwój dopuszczalnych form finansowania działalności eksportowej (poręczenia i gwarancje);

• stworzenie systemów zachęcających do działalności inwestycyjnej oraz do transferu innowacji i technologii.

Ustawa z 30.06.2000 o warunkach dopuszczalności i nadzorowania pomocy dla przedsiębiorców:

• dotacje;

• dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych dla przedsiębiorców;

• zwolnienie z podatku, odliczenia od podatków, zaniechanie poboru podatku, odroczenie terminu płatności podatku;

• umorzenie zaległości podatkowych, umorzenie odsetek od zaległości podatkowych;

• umorzenie opłat i kar;

• oddanie do korzystania mienia lub zbycie mienia należącego do Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na warunkach korzystniejszych dla przedsiębiorcy od oferowanych na rynku;

• poręczenia i gwarancje.

3. Fundusze UE dla sektora MSP w latach 2004-2006

Program operacyjny	Fundusaz strukturalny
4 SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw	Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego	Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny
SPO Rozwój Zasobów Ludzkich	Europejski Fundusz Społeczny
Itd.	Itd.

INSTRUMENTY I NARZĘDZIA WSPIERAJĄCE ROZWÓJ LOKALNEJ PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

1. Instrumenty w charakterze infrastrukturalnym

• infrastruktura techniczna

• dobrze zaplanowane inwestycje infrastrukturalne powodują rozwój kolejnych np. uzbrojenie terenów pod budownictwo przyciąga inwestorów budowlanych,

• inwestycje finansowane przez gminę tworzą koniunkturę na rynku usług budowlanych, a więc dają szansę rozwoju lokalnym firmom świadczącym takie usługi,

• inwestycje są bardzo skuteczną metodą zapobiegania bezrobociu,

• inwestycja infrastrukturalne i inne inwestycje komunalne podnoszą standard życia mieszkańców gminy oraz poprawiają warunki prowadzenia na jej terenie firmy,

Najczęściej zgłaszane potrzeby w zakresie infrastruktury technicznej dotyczą: sieci telekomunikacyjnej, infrastruktury drogowej, sieci wodociągowej, oczyszczalni ścieków, wysypisk i składowisk komunalnych oraz transportu publicznego.

Instrumenty prawno-administracyjne

• plan zagospodarowania przestrzennego gminy - określa plan zabudowy, gospodarkę wodną, odprowadzanie ścieków, zaopatrzenie w ciepło i energię elektryczną, rozwój systemów transportowych.

• Lokalny Program Przedsiębiorczości - program wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw przez gminę. „Okienka przedsiębiorczości” - komórki ds. przedsiębiorczości. Ich zadaniem jest pomoc osobom fizycznym w załatwianiu spraw formalnych związanych z tworzeniem podmiotów gospodarczych.

Instrumenty finansowe

Rolę stymulatora rozwoju gospodarczego w gminie mogą pełnić następujące podatki i opłaty lokalne:

• podatek od nieruchomości,

• opłata targowa,

• podatek od działalności gospodarczej osób fizycznych płacony w formie karty podatkowej,

• podatek rolny,

• podatek leśny.

Istotne są:

• Stawki podatków - wysokie stawki podatku to rezygnacja z prowadzonej działalności, przechodzenie do szarej strefy i spadek możliwości inwestycyjnych,

• Stabilność czegoś tam

WYKŁADY 2010/2011

---