PSYCHOLOGIA KILNICZNA I ELEMENTY PSYCHIATRII

Psychologia kliniczna: dziedzina psychologii stosowanej, której celem jest wypracowanie metod poznawania człowieka z zaburzeniami i pomoc mu.

-praca z indywidualnym przypadkiem

-szukanie przyczyn (bo leczenie objawowe nie ma sensu)

Podmiotem jest każdy człowiek, a w szczególności człowiek zaburzony.

Psychologia kliniczna zajmuje się zaburzeniami, które mają swoje źródła w przeżyciach i urazach psychicznych, itp.

Funkcje zachowania:

1. zaspokajanie potrzeb

2. wypełnianie zadań, stojących przed człowiekiem w sposób zgodny z obowiązującymi zasadami

Specjalizacje psychologii klinicznej

-psychologia kliniczna dziecka

-psychologia kliniczna człowieka dorosłego

NORMA I PATOLOGIA, ZDROWIE I CHOROBA

Norma: Wg. Kępińskiego: zachowanie przewidywalne, związane z pełnieniem ról.

Normalnym jest ten, którego zachowanie w danej sytuacji ma największy % prawdopodobieństwa, że się pojawi.

Patologia: Zachowanie, którego nie można się spodziewać.

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI:zaburzony jest sposób wykonywania zadań

ZABURZENIA NERWICOWE: człowiek, podejmując zachowania w żaden sposób nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb

CHOROBA PSYCHICZNA: zaburzone są funkcje

STRES

1.Koncepcja stresu Hansa Hugona Selye'go

Stres związany jest z pojawieniem się pewnych zadań, które człowiek musi rozwiązać, aby normalnie funkcjonować. Zdaniem Selye'go życie można przedstawić za pomocą poniższej koncepcji. Fazy:

1. alarmowa: początkowa, alarmowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją. Wyróżniamy w niej dwie subfazy:

-stadium szoku

-stadium przeciwdziałania

2. adaptacji: (odporności) organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli organizm poradzi sobie z trudną sytuacją, wszystko wraca do normy. W innym przypadku następuje faza trzecia.

3. wyczerpania: stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych, a w szczególnych wypadkach do śmierci.

→ potem stresem zaczęli interesować się kolejni psychologowie, tworząc rozmaite koncepcje:

-stresem jest sama sytuacja stresowa

-stresem jest samo przeżycie napięcia występujące w danej sytuacji

-stresem jest relacja, zachodząca między postrzeganym bodźcem a oceną zasobów, którymi dysponujemy aby sobie z tą sytuacją poradzić; umiejętności, możliwości, dostrzeganie wsparcia w otoczeniu

2.Teoria Jerkesa i Dodsona

I PRAWO: im większe natężenie stresu tym sprawność jest wyższa. Poziom ten dochodzi to pewnego momentu, po przekroczeniu którego dochodzi do spadku wydajności. Optymalny poziom stresu jest różny dla różnych osób a w różnych sytuacjach ten poziom się zmienia (rośnie i spada).

II PRAWO: (modyfikacja I) Przy trudnych sytuacjach poziom optymalny pojawia się dość wcześnie- przy niskim natężeniu stresu. Przy łatwych zadaniach ten poziom się oddala.

Stresory (kategorie):

1. codzienne utrudnienia

2. wydarzenia życiowe : niezależnie od rodzaju stresora, w organizmie zachodzą podobne zmiany fizjologiczne. W zależności od źródła stresora przejawia się:

-dystres: zaburzenia zachowania przy nieprzyjaznych sytuacjach

-eustres: zaburzenia zachowania przy miłych sytuacjach (np. wygrana)

3. kataklizmy, wojny, wypadki: wydarzenia, co do których nie wypracowaliśmy sobie sposobów radzenia z nimi. U bardzo wielu osób dotkniętych tymi wydarzeniami zidentyfikowano „zespół stresu pourazowego”. Charakterystyczne jest to, że zespół ten może ujawnić się nie od razu, ale np. po wielu latach. Objawy to:

-koszmarne sny

-lęk przed zasypianiem

-zobojętnienie

-unikanie miejsc i sytuacji

-objawy winy- ocalenia

-lęk przed kontaktami

-obwinianie się

3. Transakcyjna teoria stresu Lazarusa

Lazarus określa stres jako określoną reakcję między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi. Transakcja stresowa może być ujmowana w ocenie pierwotnej jako: krzywda/strata; zagrożenie lub wyzwanie. Pierwsza ocena (krzywda/strata) dotyczy już zaistniałej szkody w postaci utraty wartościowych obiektów (samoocena, bliska osoba itp.). Zagrożenie odnosi się do takich samych szkód, które jednak dopiero mogą zaistnieć, aktualnie natomiast są antycypowane. Wyzwanie ma również charakter antycypacyjny, ale dotyczy sytuacji, w których możliwe są zarówno szkody i straty, jak i korzyści. Z każdą z tych ocen związane są charakterystyczne dla niej emocje. W wypadku krzywdy/straty są to: złość, żal, smutek; zagrożeniu towarzyszą: strach, lęk, martwienie się. Obraz emocjonalny wyzwania jest najbardziej złożony i obejmuje zarówno emocje negatywne, zbliżone do emocji w przypadku zagrożenia jak i pozytywne: nadzieję, zapał, podniecenie, rozweselenie.

SYTUACJE TRUDNE

Stres wywołują sytuacje trudne, które wiążą się z zaspokajaniem potrzeb.

-deprywacja

-frustracja

-nadmierne obciążenie

Rodzaje potrzeb:

I.

1.potrzeba doznań sensorycznych (skutki zmniejszania bodźców widać w sytuacji zamykania ludzi, np. wojsko, więzienie)

2.potrzeba doznań i własnej przestrzeni (intymnej i społecznej)

3.potrzeba ruchu (silniejsza u dzieci)

4. potrzeba oddychania

II potrzeby bezpieczeństwa (→ zespoły lękowe)

1. regularnie zaspokajane potrzeby u dziecka

2. stałą unormowana opieka u dziecka

3. posiadanie kogoś, kto jest dla dziecka wzorem

4. posiadanie jasno określonych granic poruszania się u dziecka

5. wytwarzanie zabezpieczeń dających poczucie bezpieczeństwa

6. posiadanie informacji umożliwiających podejmowanie decyzji w danej chwili

III potrzeby emocjonalne

wiele z zaburzeń człowieka dorosłego wynika z niezaspokojenia potrzeb emocjonalnych w dzieciństwie

1 zaburzenia w rodzinie (tzw. „zimna matka”--> choroba sieroca)

2 niezaspokojenie potrzeb w związkach

IV potrzeby uznania

człowiek musi doznać szacunku u innych (od dzieciństwa), szanowanie jego godności

V potrzeby samorealizacji (→ poczucie niespoełnienia)

Wykształcają się podczas życia. Poza wybitnie uzdolnionymi jednostkami, człowiek się z nimi nie rodzi. Mogą nie mieć żadnego celu, w związku z czym ich deprywacja jest słabsza niż innych potrzeb.

→ postawy neurotyczne wyznaczają stany wobec życia oraz stosunek do konkretnych osób:

postawa do/postawa od/postawa wobec/ Postawy zmieniają się tak, jak życie. Neurotyk zafiksowany jest na jednej postawie. Nie potrafi wyrażać swoich emocji w stosunku do innych ludzi adekwatnie, w zależności od sytuacji.

DEPRYWACJA, FRUSTRACJA, NADMIERNE OBCIĄŻENIE

1. Sytuacja deprywacji:

człowiek nie może zaspokoić swojej potrzeby, bo w jego zasięgu nie ma przedmiotu, mogącego zaspokoić potrzebę. Każda potrzeba może ulec deprywacji, której skutki zależą od:

a) tego, jak usytuowana jest potrzeba w hierarchii (im bardziej podstawowa, tym groźniejsze skutki)

b) czasu trwania deprywacji

c)okresu życia, na który przypada deprywacja

Skutki deprywacji :

a) potrzeba podstawowych: śmierć, uszczerbek na zdrowiu, agresja, zmiana hierarchii wartości

b) potrzeba doznań sensorycznych: zahamowanie rozwoju (widoczne np. w placówkach zamkniętych- eksperyment Bombarda)

c) potrzeba własnego terytorium/ruchu/powietrza: poczucie dyskomfortu

d)potrzeba bezpieczeństwa: leki, brak więzi z ludźmi, brak poczucia bezpieczeństwa, brak rozeznania dobra i zła

e)potrzeby emocjonalne: brak wiary w siebie, brak zaufania innym

Eksperyment Bombarda

Bombard chciał odpowiedzieć na pytanie co powoduje, że ludzie w szlupach ratunkowych są w stanie przetrwać do momentu, aż nadejdzie pomoc. Przeprowadził eksperyment na sobie. Przebywając na szalupie najpierw zatracił poczucie czasu, potem pojawiło się zaburzenie koncentracji, potem halucynacje.

2. Sytuacje udaremniania (frustracji)

Różnica między frustracją a deprywacją polega na tym , że tu widoczny jest cel, tylko że na drodze pojawia się przeszkoda. Sytuacje:

a) przeszkoda zewnętrzna jest bierna (np. zatrzaśnięcie się drzwi)

→ reakcją jest chęć pokonania przeszkody

b) przeszkoda zewnętrzna aktywna (np. groźne zwierzęta, ludzie) Najczęściej to sytuacje interpersonalne- wynikające od osób, od których jest się zależnym.

→ jeżeli jest to ktoś, z kim nie trzeba się liczyć, reakcją jest użycie sił fizycznej

→ jeżeli ktoś, z kim trzeba się liczyć, trzeba dokonać bilansu zysków i strat. Często następuje tu wycofanie, ale frustracja nie mija- naturalną reakcją jest pojawienie się złości na kogo- często z mechanizmem przeniesienia (Freud) lub na coś (trzaśnięcie drzwiami). Dzieci przejawiają to w negatywizmie/oportunizmie względem rodziców. Jeżeli stosują to rodzice, dziecko czuje się bardzo zagrożone (cofnięcie miłości).

c)przeszkoda zewnętrzna bierna: własne braki i niedoskonałości

→ reakcją na frustrację może być samookaleczanie, a jej źródłem może być rodzina.

d)konflikty motywacyjne: przeszkodą jest lęk pojawiający się na drodze do osiągnięć, narastający w miarę zbliżania się do celu. Problemem może też być wybór między dwoma równorzędnymi wartościami. Konflikty:

dążenie- unikanie

dążenie- dążenie

unikanie- unikanie

Koncepcja Dollara i Millera

Agresja zawsze wiąże się z frustracją (teoria frustracja- agresja).Potem zrewidowali pogląd. Agresja pojawia się w związku z przeszkodą zewnętrzną. W innych przypadkach pojawia się fiksacja (powtarzanie zachowania, mimo że nie przynosi to pożądanych skutków) lub regresja (cofnięcie do form zachowań, które w przeszłości przynosiły pożądany rezultat- często u starszych dzieci, gdy rodzą się młodsze).

Strategie walki ze stresem

-obniżenie emocji/napięcia

-strategia na cel (bardzo efektywna)

MECHANIZMY OBRONNE

Pewne techniki są świadome- uczymy się ich podczas życia. Inne schodzą do podświadomości i z niej są wydobywane. Są to Mechanizmy obronne. Pierwsze odkrył Freud. Jego zdaniem mechanizmy spychamy do podświadomości, kiedy nie jesteśmy w stanie panować nad potrzebami i popędami.

-mechanizm identyfikacji (łączy się z kompleksem Edypa): u dziecka świadczy o rozwoju i uczeniu się w chodzenia w role. U dorosłego oznacza mechanizm obronny.

-mechanizm fantazjowania (często u dzieci): obronny, gdy człowiek zatraca poczucie granicy między realnością a tym co stworzył.

-projekcja: przerzucenie odpowiedzialności na kogoś

-racjonalizacja: korzystając z wiedzy człowiek dokonuje zmiany sytuacja na taką, którą może zaakceptować.

-ekspiacja: podejmowanie zadań, mających na celu wynagrodzenie krzywd, które de facto nie został popełnione (np. refleksja matki, która początkowo nie chciał mieć dziecka)

ZABURZENIA PROCESÓW POZNAWCZYCH

→ uniemożliwiają kontakt z rzeczywistością. Dotyczą myślenia, pamięci, percepcji. Dzielą się na:

-zaburzenia ilościowe

-zaburzenia jakościowe

1.Pamięć

Zaburzenia ilościowe polegają na nadczynności pamięci (stany hipomaniakalne). Niedoczynności pamięci (organiczne- uszkodzenie mózgu, stany czynnościowe- często związane z nastawieniem, zmęczenie, stres, choroba)

Zaburzenia jakościowe: amnezja, złudzenia pamięciowe (zniekształcenie faktów związanych z emocjami- np. zeznania świadków), pseudodemencje (omamy pamięciowe, tworzenie czegoś, czego nie było)

2. Uwaga

a) zakres uwagi: ile obiektów możemy zaobserwować i świadomie odbierać w jednym czasie (zmniejsza się w stanach zmęczenia i silnych emocjach)

b) trwałość uwagi: jak długo jest się w stanie koncentrować

-uwaga mimowolna: przyciąga ją to, co się wyróżnia- charakterystyczna dla dzieci

-uwaga dowolna: charakterystyczna dla dorosłych

c)podzielność uwagi: jednoczesne obserwowanie różnych rzeczy, przerzutność uwagi

Zaburzenia najczęściej są czynnościowe, ale mogą też być organiczne. Ilościowe powodują niedocieranie bodźców lub odbieranie zbyt dużej ilości zbyt intensywnie. Zaburzenia jakościowe to złe rozpoznawanie bodźców- halucynacje (omamy), doznawanie wrażeń rzeczy, które nie wysyłały bodźców. Zaburzenia proste dotyczą 1 narządu, złożone kilku.

3. Myślenie

Zaburzenia ilościowe to gł:przyspieszenie toku myślenia, aż do gonitwy myśli, też spóźnienie toku myślenia (stany przygnębienia). W stanach psychotycznych- zahamowanie toku myślenia, możliwe omamy. Rozkojarzenie i lepkość myślenia (uczepienie się 1 myśli), splątanie toku myślenia (sieczka słowna- najczęściej przy bardzo rozległych zaburzeniach mózgu, po wypadkach i urazach).

Zaburzenia jakościowe: najczęściej urojenia (błędne sądy):

-paranoiczne: o uregulowanej częstotliwości

-paranoidalne: o nieuregulowanej częstotliwości

-koherentne: oderwane od siebie błędne opinie i sądy

Ze względu na treść wyróżni się:

a) urojenia prześladowcze (przekonanie o działaniu na rzecz zdrowia, działa ktoś z bliskich)

b) urojenia zazdrości (zespół „Otella”)

c) urojenia hipohondryczne

d) urojenia wielkościowe

e) urojenia nihilistyczne (przeświadczenie, ze jest się nikim)

f) urojenia grzeszności i winy (często z nihilistycznymi)

g)urojenia oddziaływania (przeświadczenie, że ktoś wykrada, kontroluje, jest przekaźnikiem naszych myśli

h) urojenia wynalazcze (często poczucie misji, fanatyzm)

i) urojenia ksobne

j)wyobrażenia natrętne (napędzające kompulsywne czynności)

Świadomość

Zdolność reagowania o odbierania bodźców, szerokość strumienia świadomości (na ile bodźców jest się w stanie reagować)

Zaburzenia ilościowe:

-patologiczna senność (zawężony zakres uwagi, mniejsze zapamiętywanie, silne psychiczne i fizyczne zmęczenie u osób pozbawionych stymulacji bodźcowej- np. jazda po pustej drodze

-patologiczny sen: wybudzenie przy użyciu bardzo silnych bodźców

-śpiączka (silniejsza forma patologicznego snu)

Zaburzenia jakościowe:

-przymglenie proste: zaburzenia orientacji czasowo- przestrzennej (spowolnienie myślenia, zawężenie pola uwagi, zaburzenia postrzegania czasu)

-stan majaczenia/delirium: zaburzona orientacja czasowo- przestrzenna, pojawiają się halucynacje i urojenia, stany wegetatywne i silnego pobudzenia ruchowego, delirium trwa od kilku minut do kilku godzin.

-stan paranoiczny: zaburzenia orientacji czasowo- przestrzennej, zaburzenia postrzegania siebie, zaburzenia myślowe i ruchowe

→ pomroczność jasna: zachowany jest kontakt z człowiekiem, zdolność kontaktu i logiczne myślenie, ale na bardzo płytkim poziomie.

-stan spętaniowy: totalne zaburzenia orientacji, sieczka słowna, agresja, Często po wypadkach, przy bardzo rozległych urazach mózgu lub przy bardzo silnych zatruciach.

ZABURZENIA PROCESÓW EMOCJONALNYCH I MOTORYCZNYCH

Emocje

Emocje: są pierwotne, najczęstsze to lęk, złość i błogostan

Uczucia: kształtują się podczas życia.

Nastrój: nie emocja i nie uczucie

Wzruszenie: pozytywne i negatywne emocje

Afekty: najsilniejsze emocje

→ afekt fizjologiczny: bardzo silna emocja- odpowiedź na sytuację traumatyczną. Pojawia się gdy nie ma możliwości poradzenia sobie z bardzo trudną sytuacją: bardzo silne zwężenie świadomości. Upośledzone krytyczne myślenie, może wystąpić pobudzenie psycho- ruchowe lub bardzo silne stany wegetatywne. Czasem niepamięć (wsteczna/następcza).

Emocje są znacznie silniejsze od uczuć, bo wiążą się z ośrodkami podkorowymi w mózgu. Dzielą się na:

-steniczne: pchają do działania (gniew)

-asteniczne: zahamowują (lęk)

Zaburzenia emocjonalne:

1. nadwrażliwość emocjonalna: bardzo niski próg wrażliwości, każdy bodziec wywołuje emocje

2. stępienie emocjonalne: obojętność (często przy schizofrenii)

3. chwiejność emocjonalna: typowa i normalna u dzieci. U dorosłych- zaburzenie

4. lepkość emocjonalna: utrzymywanie za wszelką cenę jednej sytuacji, mimo że wszystko się już zmieniło (często łączy się z zaleganiem afektu)

5. depresja: krańcowy spadek nastroju, często występuje nadwrażliwość

6. stan morii: podniesienie się nastroju do maniakalnego stanu euforycznego

7. stan ambiwalencji: jednoczesne odczuwanie 2 skrajnych emocji

Zaburzenia psycho- ruchowe

Zaburzenia ilościowe to: nadpobudliwość psycho- ruchowa i spowolnienie psycho-ruchowe aż do stanu katatonicznego- w schizofrenii katatonicznej- zatrzymanie w jednej pozycji. Może prowadzić do śmierci. W stanach katatonicznych może wystąpić „gibkość woskowa”.

Zaburzenia jakościowe: tiki (drobne ruchy twarzy), stereotypie ruchowe (trzęsienie kolanem, kiwanie się w chorobie sierocej), manieryzmy

LĘK

→ Nie ma pewności czy człowiek rodzi się z lekiem, czy nabywa go podczas życia. Pewne jest natomiast, że jest ona dany biologicznie (przeżywany przez zwierzęta). Rodzaje:

a) lęk realny/strach: odpowiedź na konkretne niebezpieczeństwo. Powstaje w momencie niebezpieczeństwa i kończy się razem z nim. Deficyt lęku to zaburzenie- psychopatia.

b)lęk neurotyczny: ma kilka postaci, z których najstarsza to ciągły niepokój- poziom lęku, który nie przeszkadza w aktywności. Kiedy ten sam lęk zafiksuje się z określonym przedmiotem lub sytuacją jest mowa o fiksacji.

c)napady lękowe: występują w nerwicach lękowych. Silne reakcje fizjologiczne wywołujące kolejne lęki przed takimi samymi napadami takich lęków.

d)lek moralny: związany z rozwojem superego. Pojawia się w sytuacji przekroczenia normy, może prowadzić do poczucia winy i chęci naprawienia szkody, Ten lęk może też powstrzymać przed jakimś zachowaniem.

KAREN HORNEY

→ analiza na ile środowisko może wpływać na lęk.

Lęk kształtuje się we wszystkich fazach podstawowych na skutek dyskomfortu, który powstaje kiedy nasze potrzeby nie są w pełni zaspokajane. Rosnąc, dziecko uczy się coraz lepiej komunikować, więc lęk słabnie Jeżeli sygnały są źle odczytywane przez otoczenie, pojawia się lęk podstawowy, z którym dziecko próbuje sobie radzić przez przyjmowanie postaw. To jednak nie rozwiązuje problemu- pojawiają się neurotyczne potrzeby, które nie dają się zaspokoić i zaczynają dominować nad innymi:

1. neurotyczna potrzeba partnera

2. neurotyczna potrzeba znaczenia

3. neurotyczna potrzeba siły i władzy

4. neurotyczna potrzeba samowystarczalności

5. neurotyczna potrzeba ujęcia swojego życia w bezpieczne ramy

6. neurotyczna potrzeba szacunku

7. neurotyczna potrzeba osiągnięć

8. neurotyczna potrzeba wykorzystywania innych

9. neurotyczna potrzeba doskonałości

KONCEPCJA DOLLARDA I MILLERA

→ psychoanaliza+ behawioryzm. Dollard i Miller przejęli role doświadczeń z dzieciństwa oraz koncepcje popędów. Główne pojęcia:

1 cierpienie: neurotyk przeżywa autentyczne cierpienia, nie jest w stanie wyrażać emocji i działać na podstawie swoich możliwości.

2 ogłupienie: neurotyk nie potrafi diagnozować swoich problemów.

3 symptomy: objaw somatyczny pojawiający się w wyniku nieumiejętności poradzenia sobie z emocjami i problemami.

Konflikty powstające w dzieciństwie są spychane do świadomości. Pojawiają się objawy- symptomy, które mają chronić przed lękiem.

Założenie : Człowiek przychodzi na świat z pewnymi pierwotnymi potrzebami, które zaspokaja w specyficzny dla siebie sposób, co prowadzi do ukształtowania się indywidualnych wzorów zachowania.

Na pewne bodźce i sytuacje człowiek uczy się reagować lękiem. Lęk może spełniać takie same funkcję jak potrzeba tzn. motywować do zachowań przystosowawczych bądź nieprzystosowawczych, do ucieczki lub walki. Redukcja lęku stanowi wzmocnienie dla zwykłego zachowania lub dla zachowania neurotycznego.

W uczeniu się nerwicy istotną rolę odgrywają konflikty wewnętrzne [motywacyjne]. Sytuacji konfliktowych dostarczają człowiekowi osoby, które same cierpią z powodu własnych konfliktów wewnętrznych, bądź też zadania przerastające jego siły; dostarczają ich wzory kulturowe, w których istnieją sprzeczne i niekonsekwentne wymagania.

Najważniejszy jest konflikt między dążeniem a unikaniem, tkwiący u podłoża wielu zaburzeń zachowania. Tego typu konflikty wiążą się często ze sprawami seksu i zachowaniami agresywnymi. Mogą one również wynikać z silnych rywalizujących z sobą nawyków.

Źródłem neurotycznego nieprzystosowania jest nie rozwiązany konflikt, który wywołuje silny lęk. Ponieważ elementy tego konfliktu są wyparte i nieświadome, neurotyk nie może stworzyć sobie racjonalnego planu działania, celem przezwyciężenia trudności. Konflikt występuje między potężnymi pierwotnymi popędami i równie potężnymi ograniczeniami czy zahamowaniami. Np. Symptom silnych bólów podbrzusza chroni wprawdzie kobietę przed wymaganiami sex. Męża i w ten sposób zmniejsza jej lęk przed współżyciem i niechcianą ciążą [przynosi więc doraźne złagodzenie konfliktu i lęku], ale absorbuje małżonków odbierając radość życia a nawet może prowadzić do rozpadu małżeństwa.

W koncepcji Dollarda i Millera nie tylko lęk ale również gniew jest traktowany jako reakcja bezwarunkowa podlegająca prawom uczenia się. Bodźce i reakcje związane z gniewem i agresją podle gaj a modyfikacji w ten sposób, że

1. jednostka uczy się, w jakich sytuacjach ma się złościć

2. uczy się, jakie reakcje agresywne może przejawiać w poszczególnych sytuacjach

3. modyfikacji ulega połączenie między przeżywaną złością czy gniewem a zewnętrznymi reakcjami agresji [złość, gniew łączy się z tymi reakcjami, które są najbardziej nagradzane]. Agresja może być nagradzana w ten sposób, że skłoni przeciwnika do wycofania się, pozwala zdobyć uznanie dla działania w obronie własnych praw, przynosi ulgę w gniewie.

NERWICE

Nerwice to zaburzenia funkcjonalne w sferze emocjonalnej, poznawczej i funkcyjnej. Tłem zawsze są problemy psychiczne, wywodzące się z dzieciństwa lub spowodowane nieumiejętnością radzenia sobie ze stresem.

Teoria Antoniego Kępińskego

1. Objawy osiowe: występują w każdym typie nerwicy

2. Objawy brzeżne: dodatkowe. Na ich podstawie wyróżnia się typy nerwic.

Objawy osiowe:

a) lęk: najważniejszy z objawów osiowych. Może występować w różnych postaciach, czasem nie objawia się w żadnej ze znanych dotąd form, ale poznaje się go po objawach somatycznych (np. nerwice histrioniczne).

b) objawy wegetatywne:

• nerwicowe bóle serca

• pieczenie w przełyku, nadmierne ślinienie się, biegunki, zaparcia, wzdęcia

• duszności, skurcze krtani

• alergie, wysypki

• bóle krzyża, drętwienia kończyn, porażenia, skurcze

• jąkanie się

• problemy seksualne, zaburzenia cyklu menstruacyjnego, zaburzenia erekcji

• kłopoty z oddawaniem moczu

• problemy ze snem

c) egocentryzm

d) objawy błędnego koła

Rodzaje nerwic

NEURASTENIA (nerwica zmęczeniowa): charakterystyczne jest, że obraz zmęczenia nie występuje po wysiłku, ale rano, pow wstaniu. Brak siły fizycznej, kłopoty z koncentracją. Objawy wegetatywne: bóle głowy (kask neurasteniczny), palpitacje serca, bóle brzucha, ciężkość i drgania powiek, problemy z erekcją. Neurastenicy nadmiernie odbierają bodźce, co powoduje przeciążenie i wzrost drażliwości. Neurastenia często prowadzi do nagłych wybuchów złości. Występuje w dwóch postaciach:

1.hipersteniczna: poczucie niewielkiego zmęczenia, silnego zdenerwowania (n, dyrektorska)

2. hiposteniczna: niewielkie zdenerwowanie, silne zmęczenie

NERWICA NATRĘCTW (anankastyczna, obsesyjno-kompulsywna): lęki fobiczne przed kimś/czymś i jednoczesny przymus wykonywania pewnych czynności, który jest narastający (np. wracanie do tej samej myśli). Bardzo często obsesje na punkcie czystości. Warunkiem wyleczenia jest, aby korzyść z wyleczenia była większa niż z choroby.

NERWICA HIPOHONDRYCZNA: najczęściej dotyczy ludzi starszych. Przekonanie o tym, że jest się chorym, wymaganie, ale otoczenie traktowało człowieka jak chorego.

HISTERIA

→ Zaburzenia somatyczne i dysocjacyjne Kiedyś histeria była łączona z zachowaniami seksualnymi, jej przyczyn szukano w sferze seksualnej. Później zaczęto ją łączyć z psychiką. Freud uznał, że jest ona powodowana niezaspokojeniem potrzeb seksualnych. Objawy (zaburzenia dysocjacyjne):

1. amnezja dysocjacyjna: niepamięć jest wynikiem przeżycia traumy. Jest wybiórcza- dotyczy sytuacji wystąpienia tej traumy.

2. Osłupienie dysocjacyjne: całkowite zamarcie w wyniku traumy

3. drgawki dysocjacyjne: bardzo podobne do padaczki (z tym, że przy padaczce jest oddawanie moczu, przegryzanie języka, uszkadzanie się przy upadkach)

4. zaburzenia ruchu: porażenia, niedowłady, znieczulenia części ciała, występują po przeżyciu traumy.

5. Niemoc mówienia: lęk przed wystąpieniem publicznym

6. głuchota

7. przymus pisarski

8. znieczulenie pewnych części ciała, brak czucia

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Zaburzenia osobowości nie są chorobami psychicznymi. Jest to nadmierny wzrostu określonych cech (zespołu cech), na podstawie którego tworzy się wzorzec postrzegania siebie i kontaktu ze światem, kształtowany w dzieciństwie, ujawniający się we wczesnej młodości. Sztywny i stabilny przez całe życie.

Wyróżnia się 3 wiązki zaburzeń (z uwagi na charakterystyczne rodzaje grup cech)

1.zachowania dziwaczne: osobowość paranoiczna, schizoidalna, schizotypowa

Charakteryzuje niezwykłość w postrzeganiu i myśleniu (dziwacy)

2.zachowania dramatyczne: os. antyspołeczna, borderline, histrioniczna, narcystyczna

Charakteryzuje teatralność, nadmierne reagowanie emocjonalne, niestałość

3.zachowania lękowe: os. unikająca, zależna, obsesyjno-kompulsywna

Charakteryzuje lękliwość, niestałość

Osobowość paranoiczna

Niezwykłą lękliwość i nieufność, szukanie podstępu. Nawet w gronie najbliższych skrytość, brak poczucia bezpieczeństwa. Paranoicy są bardzo pamiętliwi („zaleganie afektu”), chętnie wyciągają informacje. Ponieważ wszędzie dopatrują się agresji, często ją wyprzedzają i sami atakują. Domagają się, żeby inni respektowali ich prawa, uważają się za centrum świata.

Typy: ekspansywny, fanatyczny, pieniaczy

Osobowość schizoidalna

Odseparowanie się od otoczenia, nieaktywność w towarzystwie. Ograniczona potrzeba i nieumiejętność wchodzenia w związki. Małe zainteresowanie kontaktami seksualnymi. Osoby o tej osobowości szukają zajęć, które mogą wykonywać samodzielnie. Nie cieszą ich ani pochwały ani nagany. Chłód emocjonalny. Uważają, że świat ich nie rozumie, więc się od niego odcinają i zamykają się w swoim własnym. Często skutek wychowywania przez zimne matki lub w rodzinach gdzie jest bezosobowa, niepewna komunikacja.

Osobowość schizotypowa

Dziwność myśli, zachowani i wyglądu. Podejrzliwość. Bardzo silny lęk społeczny, niesłabnący nawet mimo przebywania w grupie. Zamknięte we własnym świecie. Wiara we wróżki i jasnowidzów. Często: osoby kontrolowane, odrzucone w dzieciństwie, doświadczyły obojętności uczuciowej w rodzinie.

Osobowość antyspołeczna (socjopatyczna, asocjalna)

Ujawnia się ok.13 roku życia. Lekceważący stosunek do norm, celowe odrzucanie i przekraczanie ich. Nieumiejętność wchodzenia w związki, mimo umiejętności udawania dla osiągnięcia celów (często wysoka inteligencja). Świetni manipulatorzy skłonni do kłamstwa. Pragną miłości. Często impulsywni. Nie potrafią planować skutków swoich działań długoterminowo i uczyć się na lęku. Sprawnie działają w sytuacjach stresowych. Często efekt odrzucenia w dzieciństwie.

Osobowość borderline

Zmienność, prowadząca do skrajnych zachowań- skrajne pasje (hazard, jednorazowe upijanie się, itp.). Skłonność do prób samobójczych i samookaleczeń. Przyczyny tkwią w niekonsekwentnym wychowywaniu dziecka.

Osobowość histrioniczna

Zachowania aktorskie. Ciągła gra, żeby być w centrum uwagi. Przeżywają płytkie uczucia, ale mówiąc o nich podkolorowują je. Prowokują seksualnie, chociaż nie mają silnych potrzeb. Kiedy uwaga innych ucieka, histrionicy szukają sposobów na przyciągnięcie jej. Silna potrzeba stymulacji zewnętrznych i są podatne na sugestie. Wchodzą w płytkie związki emocjonalne. Swoje dzieci wychowują także na histrioników. Przyczyną może być brak kar w wychowywaniu.

Osobowość narcystyczna

Zakochani w sobie, mają zniekształcony obraz siebie., z notoryczną potrzebą podziwu. Cały czas mówią o sobie, nie potrafią słuchać. Brak empatii. Ze skłonnością do fantazjowania. Przyczyny tkwią w nadopiekuńczości rodziców i braku wymagań.

Osobowość unikająca

Unikanie kontaktów społecznych z powodu lęku przed odrzuceniem i krytyką. Mogą się zaangażować tylko przy 100% pewności drugiej osoby. Unikają zmian (pracy, mieszkania, itp.- „bezpieczne ramy”). Z zaniżonym poczuciem wartości, prowadzą ograniczony tryb życia. Pełne niepokoju i napięcia. Przyczyny: poniżanie w dzieciństwie, brak miłości.

Osobowość zależna

Lęk przed rozstaniem i odrzuceniem. Próba dostosowywania partnera do swoich potrzeb., ale z lęku przed zdradą boją się stawiać wymagania. Związane a osobą zależną. Brak zdania na jakikolwiek temat, potrzeba odwoływania się do czegoś. Nieumiejętność podejmowania decyzji. Przyczyny: nadopiekuńcze rodziny, wyręczanie dziecka.

Osobowość obsesyjno-kompulsywna

Częściej występuje u kobiet. Perfekcjoniści i pedanci. Wszystko zbierają (żeby się nie zmarnowało). Utrzymują stał porządek, bo daje im on poczucie bezpieczeństwa- dużo czasu poświęcają na sprzątanie. Wszystko chcą robić sami, bo myślą, że zrobią to najlepiej- często pracoholicy. Ich związki często się rozpadają. Energię seksualną rozładowują obowiązkami, są niezwykle skrupulatni w pracy. Nie mają przyjaciół. Przyczyny: wychowanie w pełnej kontroli, tłumienie spontaniczności- ścisłe reguły.

INNE OPISY ZABURZEŃ OSOBOWOŚCI

ta klasyfikacja jest niejednolita. Te typy pojawiają się w literaturze, są wymieniane przez wielu autorów.

Osobowość ekscentryczna.

,Sposób ubierania, pielęgnacja włosów, sfera poznawcza. Fantazjowanie, dziwne skojarzenia.

Osobowość niedojrzała

Częściej występuje u mężczyzn- mają dużo uroku dziecięcego. Nieodpowiedzialność, nieumiejętność znoszenia odroczenia gratyfikacji, rezygnacja z odległych planów, nieakceptacja ograniczeń, spontaniczność, wycofanie.

Osobowość bierno- agresywna

Wrogość, zachowania oportunistyczne, domaganie się pomocy i jednoczesna złość na osobę pomagającą.

Osobowość agresywna

Dążenie do dominacji, drażliwość, wybuchowość, wydawanie poleceń innym, skłonność do rządzenia, lęk przed zależnością.

ZABURZENIA SEKSUALNE

1. zaburzenia tożsamości seksualnej

2. parafilie

3. dysfunkcje seksualne

1. jeżeli cechy płciowe s słabo wykształcone, można dokonać operacji zmiany płci. Natomiast wychowywanie (psychiczna zmiana płci) nie przynosi rezultatów.

2. Dewiacje seksualne są różnie tłumaczone. Wielu psychologów uważa, że jest to forma rozładowywania emocji. Behawioryści uważają, że na występowanie dewiacji wpływa warunkowanie klasyczne (np. fetyszyzm to przykład przeniesienia: bodziec seksualne kojarzony jest z czymś innym) a czasami też instrumentalne (filmy, treści pornograficzne). Kognitywiści twierdzą, że przyczyną dewiacji jest wadliwe (wypaczone) rozumowanie (stereotypy).

Podział dewiacji (wg Reida) kryterium introzywności:

nieintruzywne

-fetyszyzm: podniecenie seksualne przez kontakt z przedmiotem należącym do kogoś

intruzywne

a)bez naruszania nietykalności

-ekshibicjonizm: podniecenie dzięki obnażaniu się, potęgowane lękiem ofiary. Najczęściej kończone masturbacją.

-oglądactwo: brak bezpośredniego kontaktu. Podniecenie widokiem uprawiających seks.

b)z naruszeniem nietykalności:

-frotteryzm: ocieractwo

-gwałty

-morderstwa na tle seksualnym

GWAŁT: to odbycie stosunku seksualnego bez zgody i woli ofiary (wg prawa także stosunek z osobą nieletnią czy niepoczytalną)

Podział wg Grotha (emocje):

1. złość: odwet za emocje doznane od kobiet. Brutalność i obelżywe wyzywanie ofiary. Główny cel to odwet, zemsta. Często nie dochodzi do pełnego stosunku, bo złość uniemożliwia erekcję.

2. Dominacja: gwałt władczy. Chodzi o uzyskanie podziwu dla sprawności seksualnej, zapanowanie nad ofiarą. Brak przemocy wprost- jeżeli ofiara godzi się, podnieceni natychmiast opada. Najczęściej gwałt jest starannie planowany i nakręcany przez fantazje seksualne.

3. Sadyzm: nastawiony tylko na rozładowanie agresji. Sprawca często wybiera osoby, przypominające te, które skrzywdził go w przeszłości (bardzo często matka). Seks jest nieistotny.

1	2.	3.	4.
Zgwałcenia represyjne	Zgwałcenia psychopatyczne	Zgwałcenia sytuacyjne	Zgwałcenia instrumentalne w służbie innych dewiacji
Zgwałcenia władcze	Zgwałcenia impulsywne (często dokonywane przez homilopatów)		Zgwałcenia pedofilskie
Zgwałcenia gniewne	Zgwałcenia związane z kalectwem

Czteroczynnikowy obraz agresji seksualnej (Gordon i Hall)

1. Czynniki fizjologiczne

2. Wypaczone oceny

3. Brak kontroli emocjonalnej

4. Pewne (nieprawidłowo ukształtowane) cechy osobowości

W zależności od dominującego czynnika wyróżnia się:

1. Typ fizjologiczny: dewiant dąży do natychmiastowego rozładowania. Liczy się tylko zaspokojenie potrzeb, nie emocje i uczucia. Stosowana jest przemoc.

2. Typ kognitywny: uwodzi ofiarę. Agresja mało widoczna, bo działania są planowane. Rzadko łapany przez policję.

3. Typ afektywny: bardzo zmienny, zdolny do bardzo brutalnych zachowań, uwodzicielski i afektywny. Często w kolizji z prawem.

4. Typ niedojrzały: wyraża agresję w prosty sposób, nie potrafi uwodzić. Często osobowość na poziomie dziecka- dlatego często są to pedofile.

SERYJNI MORDERCY:

1. wizjonerzy

2. misjonarze

3. hedonistyczni z lubieżności: najczęściej posługują się seksem. Wybierają określony typ ofiar nad którymi chcą panować. Kolejne morderstwa odbywają się w tych samych miejscach. Kończą się zabójstwem, poprzedzonym rozbudowanym scenariuszem zbrodni. Stosunek płciowy jest nekrofilią. Czasem dochodzi do aktów kanibalizmu.

4. hedonistyczni zorientowani na emocje: posługują się seksem, torturują ofiary. Gra z policją (pojawianie się w miejscach zbrodni, udzielanie rad)

5. hedonistyczni zorientowani na komfort: zabijają dla pieniędzy,

6. zorientowani na władzę: związane z seksem: poniżają ofiarę, każą ją błagać o łaskę. Najczęściej duszą ofiary.

PEDOFILIA: wyraźna skłonność dorosłego w stosunku do dziecka w okresie przedpokwitaniowym. Sprawca musi mieć co najmniej 16 lat i różnica wieku między nim a ofiarą musi być większa niż 5 lat (encyklopedia PWN)

→ pederastia: doodbytniczy stosunek dorosłych mężczyzn z chłopcami.

→ partenofilia: skłonność do rozdziewiczania

→ nimfofilia

Rodzaje:

a)zachowania pedofilskie z kontaktem fizycznego

-kontakt fizyczny z penetracją/bez penetracji (dotykanie, całowanie, itp.)

b)zachowania pedofilskie bez kontaktu fizycznego

-ekshibicjonizm

-podglądactwo

-rozbieranie (ofiary lub się przed ofiarą)

c) świadome zaniechanie ochrony dziecka

-dopuszczanie, żeby dziecko było świadkiem kontaktów seksualnych

-matka nie chroni dziecka przed kontaktami seksualnymi z partnerem

Pedofile:

1. fiksacyjni: czują pociąg do dzieci przed okresem pokwitania

2. regresyjni: dziecko jest tu obiektem zastępczym (często pod wpływem alkoholu)

3. wykorzystywanie dzieci do pornografii i prostytucji

Nie wiadomo jakie skutki przynosi molestowanie. Zależy to od konstrukcji psychicznej ofiary, czasu trwania, rodzaju molestowania. Często dziecko przesłuchiwane zaczyna czuć się winne tego, co się stało. Nie rozumie o co się go pyta, ale potakuje, bo myśli, że tak trzeba (tzw. „wszczepianie pamięci”)

UOPŚLEDZENIA UMYSŁOWE

Stan zahamowania lub niepełnego rozwoju umysłowego, występujący od 0 do 18 lat, charakteryzujący się niższym niż przeciętny poziomem inteligencji.

Wg WHO: istotne obniżenie poziomu funkcjonowania intelektualnego oraz trudności w zachowaniu przystosowawczym

występujące przed 18 rokiem życia

Kryteria:

norma inteligencji to 70IQ w górę (70-80 to często poziom zaniedbań pedagogicznych)

110-120IQ: inteligencja ponadprzeciętna

50-69IQ: lekkie upośledzenie umysłowe, ok.70% wszystkich upośledzonych

35-49IQ: upośledzenie w stopniu umiarkowanym

20-34IQ: upośledzenie w stopniu znacznym

0-19IQ: upośledzenie głębokie („roślinki”): rzadko zdolność do wypowiedzenia kilku słów, ale możliwość nauczenia się pewnych sygnałów. Zaburzona motoryka, brak kontroli potrzeb fizjologicznych.

Upośledzeni w znacznie i umiarkowanie kwalifikują się do tzw. „szkoły życia”. Im silniejsze jest upośledzenie, tym więcej pojawia się dodatkowych schorzeń.

Osoby lekko upośledzone czasami są trudne do zidentyfikowania, jeśli nie zdradzają dodatkowych zaburzeń. Przy dobrej pamięci mechanicznej potrafią przebrnąć przez szkołę. U osób lekko upośledzonych często zaburzona jest motoryka i koordynacja skokowo- ruchowa:

-hiepraktywność: spowodowana brakiem uwagi (zwracanie uwagi na siebie)

-dyspraksja: duża niezdarność

3-7% dzieci w Polsce rodzi się z obniżeniem poziomu intelektualnego. Czynniki:

1. genetyczne: zaburzenia w układzie chromosomów (zespół downa)

2. somatyczne: peratogeny- działają w okresie płodowym lub podczas porodu

Peratogeny mają różne skutki, w zależności od tego w którym okresie rozwoju płodu działają (najgorzej 8-12 tydzień- rozwój mózgu)

a) leki: aspiryna, barbiturany (witamina A), sreptomycyna (uszkodzenia słuchu), palidomid (uszkodzenia i zanik kończyn), izoteryna (zniekształcenie głowy, zahamowanie wzrostu)

b) narkotyki:

-kokaina, krak: zahamowania wzrostu dziecka, syndrom głodu narkotykowego

-heroina, metadon: zahamowania wzrostu dziecka

-LSD: zahamowania rozwoju

c)warunki związane z matką:

-wiek matki (najlepszy to 25-29lat)

-picie alkoholu (uszkodzenia mózgu dziecka, spowodowanie opóźnień, po urodzeniu często zespół płodowo-alkoholowy)

-cukrzyca (ciąża wymaga ścisłej kontroli lekarza)

-niedożywienie

-zaburzenia w pracy enzymów (niedobór): fenyloketonuria

-palenie: mała waga urodzeniowa, niewykształcone narządy

-stres

d) sytuacje po urodzeniu dziecka

-matka nie zaspokaja podstawowych potrzeb opieki, bliskości

e) infekcje

-AIDS: często dzieci rodzą się martwe, mają deformacje ciała, wady w obrębie narządów

-liszaje(powodowane przez pasożyty): niedowidzenie i niedosłyszenie lub całkowita utrata tych zmysłów, opóźnienie umysłowe

-różyczka: głuchota, ślepota, wady serca

-syfilis: opóźnienie umysłowe

-toksoplazmoza: opóźnienie umysłowe, wady wzroku, anomalia w budowie mózgu

f)zanieczyszczenie środowiska

-ołów, rtęć: opóźnienie umysłowe

-PCV: opóźnienie umysłowe, zahamowanie wzrostu

-napromieniowanie: zmiany genetyczne białaczka

-niedotlenienie: opóźnienie (dopiero podczas porodu, wcześniej rozwój mógł być prawidłowy)

DOROSŁE DZIECI ALKOHOLIKÓW (DDA)

-Mają obniżone poczucie wartości, co generuje poczucie osamotnienia.

-Charakteryzują się brakiem poczucia bezpieczeństwa, co objawia się w lęku przed odrzuceniem.

-brak zaufania do siebie, co wiąże się z brakiem zaufania do innych.

-Brak wiary w to, że można być przez kogoś kochanym.

-Odrętwienie uczuciowe: nie ma kontaktu z własnymi uczuciami, zaprzeczanie temu, co się naprawdę czuje, lęk przed okazywaniem uczuć.

-Poczucie cierpienia i bycia ofiarą.

-Lęk, przed zdemaskowaniem (pełnienie roli)

-Brak asertywności

-Problemy z intymnością i wchodzeniem w bliskie związki

-Terapia przynosi bardzo szybkie efekty

DOROSŁE DZIECI ROZWIEDZIONYCH RODZICÓW

Wiele cech DDA pokrywa się z obserwowanymi u DDRR. Ogromne problemy z funkcjonowaniem w związku, przekazywanie tych cech dzieciom (dziedziczenie kulturowe)

-Stałe poszukiwanie akceptacji

-Wypieranie przeszłości z pamięci

-Obniżona samoocena, nadmierny samokrytycyzm

-Trudności w relaksowaniu się

-Brak zaufania do drugiej osoby (lęk przed porzuceniem)

• Dziecko w rozwiedzionej rodzinie przyjmuje na siebie obowiązki, na które nie jest gotowe, stara się być bohaterem. Bardzo wiele DDRR po latach mówi, że było dręczonych emocjonalnie (rola powiernika, pośrednika, niezgadzanie się z opinią jednego rodzica na temat drugiego)

Role:

a) bohater

b) dziecko nieobecne, odrzucone (jako dorosły trzyma się na uboczu)

c) maskotka (jako dorosły ukrywa problemy i smutek)

d) gołąbek pokoju (nie sprawia problemów, ciągle przeprasza, nikogo nie chce zranić)

e) kozioł ofiarny

UZALEŻNIENIA

→ Mogą być praktycznie od wszystkiego i mają swoje źródła w braku poczucia sensu życia.

Wg. WHO: stan psychiczny i fizyczny wynikający z interakcji między organizmem a środkiem, który charakteryzuje się przymusem wykonywania danej czynności, wzrostem tolerancji i utrata kontroli.

Rodzaje uzależnień:

1. Fizyczne: dany środek włączony jest w metabolizm

2. Psychiczne: potrzeba (przymus) kontaktu z danym środkiem. Podporządkowanie życia.

3. Społeczne: od grupy. Przymus brania związany z lękiem przed odrzuceniem

ALKOHOLIZM

Alkoholizm -5 typów wg Elvin Morton Jellinek

1.alkoholizm alfa: utrzymana kontrola nad piciem, picie dla poprawy nastroju

2.alkoholizm beta: bardzo mocno wyniszcza organizm, ale nie prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego

3.alkoholizm gamma: wyraźne zmiany w zachowaniu

4.alkoholizm delta: poważne zmiany w zachowaniu

5.alkoholizm epsilon: opilstwo okresowe

Fazy:

1. Przedalkoholowa: picie dla poprawy nastroju, stopniowo coraz więcej, potem codziennie. Pierwszym symptomem zmian jest wzrost tolerancji na alkohol.

2.Zwiastunowa: pojawiają się palimpsesty alkoholowe. Pije się często, ale w ukryciu.

3.Faza krytyczna:pije się aż do upicia. Przymus jest tak silny, że wynosi się i sprzedaje rzeczy, aby kupić alkohol.

4.Faza chroniczna:ciągi alkoholowe psychozy alkoholowe, picie alkoholi niekonsumpcyjnych. Maleje tolerancja. Uszkadzają się procesy myślowe, spada poczucie wartości.

Mechanizmy uzależnienia:

1.mechanizm regulacji uczuć: ucieczka przed kłopotami, poprawa nastroju- błędne koło. Alkohol jest jedynym środkiem, żeby się dobrze poczuć, co przyspiesza i umożliwia wejście w uzależnienie.

2.Mechanizm iluzji i zaprzeczenia: utrwala uzależnienie. Myślenie życzeniowo- magiczne zaczyna dominować nad logicznym. Uzależniony stosuje taki mechanizm zaprzeczenia, ze nie widz problemu. Istotna jest tu rola rodziny, która często stara się ukryć sytuację.

3.Mechanizm rozpraszania i dezintegracji: fantazjowanie i opowiadanie. Myślenie życzeniowe.

Terapia: musi być dobrowolna, bo inaczej do niczego nie prowadzi (przykład- terapie w więzieniach).

NARKOMANIA

Pierwszy eksperymentalny ośrodek powstał w Kaliforni w Santa Maria koło Los Angeles. Na jego podstawie powstały ośrodki na całym świecie (m.in. MONAR). Skuteczność leczenia jest bardzo niska. Ci, którzy wychodzą z uzależnienia, często zostają w ośrodkach jako wychowawcy i potrafią wytrwać w abstynencji. Inni, często ponownie wpadają w narkotyki lub alkohol. Często więc podaje się im metadon- substancję, po którą uzależniony zgłasza się do ośrodka 2 razy w tygodniu.

PRACOHOLIZM

Cechą charakterystyczna jest przymus pracy i potrzeba osiągania coraz lepszych wyników. Nieumiejętność relaksowania się. Mechanizmy sprzyjające:

-bardzo silna orientacja na doznania

-dążenie do wykazania swoich kompetencji

-bardzo silny strach przed porażką

-bardzo silna potrzeba akceptacji społecznej (u podłoża tkwi niskie poczucie wartości)

METODY PSYCHOLOGII

Diagnostyka

1.metody pośrednie: dokumenty dotyczące człowieka, (wywiady z rodziną, opinie szkolne, -orzeczenia lekarskie). Dają tezę, przed poznaniem osoby.

2.metody bezpośrednie:

-obserwacja i rozmowa kliniczna (elementy diagnostyczne i terapeutyczne)

-kwestionariusze jednowymiarowe (badają np. poziom lęku, poczucie winy)/wielowymiarowe (rodzaj osobowości)

-testy psychometryczne (np. inteligencji)

Testy muszą być: rzetelne, trafne, obiektywne, znormalizowane

Testy inteligencji:

1.Test Gineta: 1904r test dla dzieci (upowszechnienie się szkolnictwa): stosunek wieku umysłowego do wieku życia, mnożony razy 100. Wynik to iloraz inteligencji. 100 oznacza poziom umysłowy dokładnie na poziomie swojego wieku.

2. Skala Wekslera (Iiwojna światowa): z uwagi na skomplikowanie mogą się nim posługiwać tylko psychologowie. Zawiera skalę słowną i bezsłowną. Każda z nich ma 5 podtekstów i bada inną sprawność.

3.Testy „papier- ołówek”

Metody projekcyjne

Dostając niedookreślony materiał, człowiek interpretuje go według siebie (lęki, obawy, itp.).metody projekcyjne często stosuje się do badania dzieci (różne, zależnie od wieku):

-identyfikacja ze zwierzątkami

-historyjki, do których trzeba wymyślić zakończenie

-test zdań niedokończonych (np. test Rottera bada stosunek dziecka do innych: rodziców, szkoły, rówieśników)

-test plam atramentowych (geometryczne biało- czarne i kolorowe)

-test TAT (CAT): historyjki wspomagane niewyraźnymi ilustracjami do interpretacji

-test drzewa (proporcje: korzeń-pień-korona)

-testy rysunkowe (rysowanie rysunku przez dziecko)

Obserwacja

W wywiadzie istotne jest nie CO ale JAK człowiek mówi (emocje). Szczególną wagę do obserwacji przywiązywał Antoni Kępiński. Wg niego można diagnozować:

1.mieszkanie

-zaniedbane:stan depresyjny

-przesadnie wyczyszczone: osobowość obsesyjno- kompulsywna, często problemy w sferze seksualnej

-oszczędne/styl hotelowy: w przypadku małżeństwa, świadczy o życiu poza domem, w przypadku kobiet- tłumienie kobiecości

-dziwaczne zbiory: schizofrenia

-urządzone infantylnie (misie, zabawki): infantylizm

-zbieractwo, kolekcjonerstwo: u młodych jest naturalne, u osób starszych- otępienie, czasem skutek przeżyć (np. osoby, które był w obozach mają zwyczaj gromadzenia chleba)

-urządzone buduarowo: samotni mężczyźni- narcyzm lub skłonności homoseksualne

-ultranowoczesne: chęć oderwania się od przeszłości

→ Mieszkanie człowieka zdrowego psychicznie zawsze jest w pewnym nieładzie.

2.Postawa (np. zgarbiona, z opuszczoną głową i rękami- rezygnacja)

3.Ubiór:

-niechlujny: depresja, obniżenie nastroju

-ciemna kolorystyka/czerń: depresyjność

-kolorowy, niedopasowany: oderwanie od rzeczywistości

-przesadna schludność:lęk przed oceną innych, osobowość obsesyjno-kompulsywna

-męski strój u kobiet: tłumienie kobiecości

-styl breloczkowy (łańcuszki, pierścionki, itp): traktowanie siebie jak zabawki, niepoważne

-styl seksbomby: osobowość histrioniczna, chęć wzbudzania zainteresowania

-styl dekoracyjny

-styl łachmaniarza: otępienie

4.Twarz, mimika

To, co człowiek pokazuje niewerbalnie jest prawdziwsze niż to, co mówi.

ZABURZENIA DZIECI U MŁODZIEŻY

→ nie da się jednoznacznie określić co jest a co nie jest zaburzeniem. Zaburzenia to nieumiejętność dopasowania się do sytuacji. Rodzaje zaburzeń:

1. uwarunkowania genetyczne, upośledzenia umysłowe

2. uwarunkowanie somatyczne (padaczka, nadpobudliwość)

3. uwarunkowania psychogenne (zaburzenia emocjonalne i rozwoju osobowości)

Zaburzenia emocjonalne

-spowodowane czynnikami psychogennymi (sytuacyjnymi)

- już zaledwie jeden objaw stanowi zaburzenie

-to, czy objaw jest zaburzeniem zależy od wieku dziecka

- zaburzenia zachowania są celowe (wołanie o pomoc, zmiana sytuacji)

- zaburzenia mają sens i są umiejscowione w sytuacji (poradzenie sobie z aktualną sytuacją- im młodsze dziecko, tym związek z sytuacją jest silniejszy)

- objaw zaburzeń najpierw skierowany jest na sytuację, której dotyczy (kiedy nie jest zauważany, przenosi się na inną sytuację)

Objawy wegetatywno- somatyczne

wycofanie się, lęki, fobie, trudności w kontaktach z rówieśnikami, wzmożona męczliwość, problemy z koncentracją, mutyzm wybiórczy (rozmawianie tylko z wybranymi), agresja (samoagresja, agresja słowna, fizyczna, donoszenie, skarżenie), nadruchliwość, negatywizm, kradzieże, kłamstwa, używki, pocenie się, bóle głowy, wymioty, biegunki, zaburzenia jedzenia, jąkanie się.

ZABURZENIA JADZENIA

1. dzieci od 6-go miesiąca życia do 13 lat

2. powyżej 13 lat: anoreksja i bulimia

Niejedzenie: Z reguły 1-2 objawy. Dziecko je wyłącznie 2-3 potrawy a jedzenie trwa godzinami. Objawy świadczą o zaburzonym systemie rodzinnymi (objaw służy obronie przed zmianami albo wprowadzeniem zmian).

Nadmierne jedzenie: służy redukcji napięcia, które pojawia się w chaosie (rodzina zbyt otwarta)

Anoreksja

Opisywana jest (mniej więcej z tymi samymi objawami) od średniowiecza. Występowała w specyficznych grupach społecznych: najpierw u dziewcząt zamkniętych w klasztorach, potem w środowiskach mieszczańskich. Anoreksję powodują czynniki zewnętrzne.

OBJAWY W ZACHOWANIU	OBJAWY SOMATYCZNE	OBJAWY PSYCHICZNE
Powolne zmniejszanie ilości i jakości jedzenia	Spadek wagi ciała poniżej 15% od dolnej granicy	Początkowo euforia- potem depresja
Liczenie kalorii	Zatrzymanie lub zwolnienie procesów dojrzewania	Myśli samobójcze, samobójstwa
Wyczerpujące ćwiczenia fizyczne	Pojawienie się meszku na ciele	Zaburzenia obrazu ciała
Stopniowe ograniczanie kontaktów towarzyskich, aż do zamykania się w rodzinie	Sinienie rąk i stóp	Zanik zainteresowań
Nadmierna ambicja, dobre stopnie	Spowolnienie oddychania, akcji serca, omdlenia, zanikanie narządów (macica)	Natrętne myślenie o jedzeniu
Gotowanie dla całej rodziny (poczucie kontroli nad sobą)	śmierć

Osobowość podatna (+ czynnik: rodzina)

1. nasilone poczucie osobowości

2. zaniżone poczucie wartościowych

3. zawyżone ambicje, zbyt duża potrzeba sukcesu

4. posłuszeństwo, komformizm

5. duża zależność emocjonalna od rodziny

6. duża wrażliwość emocjonalna

7. zazwyczaj wysoki iloraz inteligencji

8. łatwość popadania w poczucie winy

Rodzina:

1. nadopiekuńczość

2. brak systemu małżeńskiego (rodzice są razem dla dobra dziecka)

3. rodzice rywalizują o to, kto jest lepszym rodzicem

4. rodziny zamknięte, które sprawiaj pozory bardzo udanych

5. nadmierna kontrola

Bulimia

Choroba nastolatków. Jest efektem sytuacji w rodzinie, z tym, że często wychodzi po wyjściu z rodziny.

-Napadowe jedzenie dużych ilości, szybko, łapczywie, brak kontroli podczas jedzenia,

-wymioty samoistne lub wywoływane

-przesadna troska o wygląd ciała, ale waga w normie

-napady poprzedzone lękiem- gromadzenie jedzenia

-uszkodzenie jamy ustnej, śluzówki, zębów i przełyku, przepuklina przeponowa

-poczucie osamotnienia, zmienność nastrojów

-jedzenie ma wyciszać lęk

-łatwość popadania w nałogi

OSOBOWOŚĆ PODATNA	CECHY RODZINY
Niska samoocena	Rodzina konfliktowa
Słaba odporność na stres	Brak regularnego rytmu życia, chaos
Przywiązywanie uwagi do oceny otoczenia	Brak poczucia bezpieczeństwa
ambicja	Brak związków emocjonalnych
	Każdy żyje sobie

ZABURZENIA

dzielą się na zaburzenia psychotyczne i niepsychotyczne

Psychozy: choroby psychiczne uwarunkowane genetycznie, somatycznie lub sytuacyjnie.

	PSYCHOTYCZNE	NIEPSYCHOTYCZNE
genetyczne	Schizofrenia psychozy afektywne paranoje	Upośledzenia zespoły otępienia
somatyczne	Alkoholowe miażdżycowe pourazowe	Upośledzenia umysłowe zespoły psychoorganiczne charakteropatia
Psychologiczno-sytuacyjne stres, norma, osobowość	Reaktywne sytuacyjne	Zaburzenia osobowości nerwice reakcje na stres

Schizofrenia

Zwykle genetyczne czynniki nie są znane, powtarza się w rodzinie. Jest niezależna od czasu i kultury. Choruje na nią ok. 1% populacji. Zaczyna się między 16 a 25 rokiem życia. Jest nieuleczalna: są okresy remisji i można ją przytłumić lekami. Schizofrenia występuje w roznych postaciach, ale każda z nich ma 3 objawy osiowe, które muszą wystąpić, aby można było mówić o schizofrenii, Do objawów osiowych dołączają towarzyszące, na podstawie których wyróżnia się rodzaje schizofrenii.

Objawy osiowe:

1. rozkojarzenie myślenia: nadabstrakcyjność (brak logicznych ciągów, tworzenie neologizmów i słów niemających odniesienia do rzeczywistości. Ambiwalencje uczuciowe (dwa światy- zdrowy i chory).

2. stępienie uczuciowe (brak empatii, obojętność). Ten objaw występuje rzeczywiście tylko u 50% chorych. U pozostałych tak to tylko wygląda z zewnątrz- w rzeczywistości czują więcej niż zdrowi.

3. Autyzm: wycofanie się z kontaktów ze światem zewnętrznym. Życie własnym życiem.

Rodzaje schizofrenii:

1. schizofrenia prosta: głównie objawy osiowe, stępienie uczuciowe jest autentyczne. Stopniowo rozwija się autyzm, dziwaczne zainteresowania, miny, ruchy, gesty. Obniża się sprawność intelektualna.

2. Schizofrenia paranoidalna: w naszym obszarze kulturowym jest najczęstsza. Objawy osiowe+ omamy (wszelki poza wzrokowymi) i urojenia.

3. Schizofrenia hebefreniczna: gł. Afryka i Ameryka Płd.: objawy osiowe+ nadmiar wesołkowatości, ekspresji, kpienia. Rozkojarzone wypowiedzi.

4. Schizofrenia katatoniczna: najczęstsza w Azji. Objawy osiowe+ pojawiające się zaburzenia napędu psycho-somatycznego.

-schizofrenia hipokinetyczna: zamarcie aż do stuporu w jednej pozycji. Brak kontaktu słownego, reakcji, ale chory odbiera rzeczywistość. W słabszych odmianach występują echolalie (powtarzanie za kimś)

-schizofrenia hiperkinetyczna: nadmierne pobudzenie wszystkiego z zaburzeniami świadomości. Do niedawna, w momencie pobudzenia, śmiertelność wynosiła do 60% (obecnie ok. 10%)

5. schizofrenia dziecięca: początki 3-6 lat. Pojawia się autyzm, stereotypie w zabawach (ruchy niczemu nie służące, obniżające napięcie). Zahamowania rozwoju intelektualnego aż do zaniku mowy, prawdopodobnie omamy i urojenia.

→ objawy urojeniowe zazwyczaj oddają rzeczywistość. np. w latach 90. najczęstszym urojeniem było to, że jest się papieżem (wiek XIX- Napoleon)

Psychozy afektywne

Pojawiają się między 30 a 40 rokiem życia. Przeważają kobiety. Zaburzenia nastroju pojawiają się niezależnie od czynników zewnętrznych (depresja endogenna). Zespoły, które pojawiają się fazami. W okresach regresji człowiek jest zupełnie zdrowy. Czasem jest tak, że faza depresji występuje tylko raz w życiu (tak długi jest okres regresji). Obniżenie nastroju przejawia się smutkiem, poczuciem winy, zagrożenia, itp. Mogą pojawiać się urojenia, spowolnienie aktywności. Pojawiają się próby samobójcze i udane samobójstwa (czasem rozszerzone- chory zabija osoby bliskie i siebie). Manie- podwyższenie nastroju, mało snu, zwiększenie aktywności, cały świat wydaje się piękny (łatwo wtedy popełnia się przestępstwa: wyłudzanie kredytów, molestowanie seksualne). Jednym z rodzajów p.a. Jest paranoja Vera.

Paranoja Vera

Pojawiają się około 30-40 roku życia. Właściwym objawem są urojenia, które są logiczne, ale niepodatne na żaden krytycyzm. Te urojenia stanowią motor działania, ale tylko w obszarze urojeń. Chorzy często tworzą nowe ideologie polityczne, religijne (sekty). Charakterystyczny jest tu upór w

działaniu.

Psychozy na tle organicznym

a) Pojawiają się w sytuacji zażycia czynnika szkodliwego, uwarunkowane są krótkotrwałymi działaniami uszkadzającymi. Objawiają się: zaburzeniami świadomości, omamami, lękiem, brakiem kontaktu, zmianami nastroju, zmianami psychoruchowymi, utratą orientacji, pobudzeniem i snem terminalnym. Czynniki:

-alkohol (upicie patologiczne: niewielka ilość alkoholu, omamy, zaburzenia świadomości, potem sen terminalny, po którym następuje niepamięć. W tym stanie może dochodzić do przypadków łamania prawa. Sprzyja temu stres, wygłodzenie, niewyspanie, choroby somatyczne).

-substancje psychotropowe

-wysoka temperatura

-wysoka temperatura (większa podatność u dzieci, osób starszych, osłabionych chorobą, wycieńczonych)

b) Trwałe uszkodzenia centralnego układu nerwowego

-alkohol

1. majaczenie alkoholowe (delirka/biała gorączka): pojawia się po kilkunastu latach picia, często po nagłych przerwach, Poprzedzone niepokojem, bezsennością, bólem głowy. Główny objaw to omamy wzrokowe, które chory odbiera jako rzeczywistość (brak postawy krytyczne), lęk, niepokój, dezintegracja. Czasem niewielkie zaniki świadomości.

2. Halucynoza alkoholowa: brak zaburzeń świadomości. Trwa kilka- kilkanaście dni. Objawy to omamy słuchowe i węchowe.

3. Paranoja alkoholowa (zespół Otella): bardzo logicznie umotywowane urojenia zdrady małżeńskiej wobec partnerki. Czasem urojony kochanek staje się konkretną fizyczną osobą.

4. Depresja alkoholowa: ponury nastrój, drażliwość, tendencje samobójcze

-narkotyki: zjawisko flash-back- mimo że człowiek nie bierze już narkotyków stany majaczeniowe odnawiają się i wracają

-urazy głowy

-miażdżyca: zazwyczaj u osób starszych, obniżony nastrój, zanik aktywności, stany i reakcje depresyjne, zespoły paranoidalne (urojenia)

-niedotlenienie mózgu

Psychozy reaktywne

Pojawiają się na tle sytuacji patologicznej (silne przeżycia)

-depresje reaktywne: przeżycia w depresji mają wyraźny związek z sytuacją

-reaktywne zespół paranoidalne: np. w przypadku niewinnie oskarżonego, urojenia prześladowcze

-zespoły histeryczne: np. psychozy więzienne

a) zachowania infantylne: cofnięcie w rozwoju

b) choroby psychicznego

Niepsychotyczne zaburzenia na tle endogennym

1. upośledzenia umysłowe: uszkodzenia okresu płodowego i pierwszych lat życia

2. alzheimer

3. choroba Pika: zmiany w korze mózgowej

Niepsychotyczne zaburzenia na tle organicznym

1. uszkodzony intelekt: sztywność myślenia i poglądów

2. uszkodzone obszary emocji i uczuć

- charakteropatia: nadreaktywność emocjonalna, nieadekwatność siły reakcji do bodźca, słaba kontrola emocji, chwiejność emocjonalna, sztywność emocjonalna, spłycenie uczuciowości wyższej.

---