SOCJOLOGIA OGÓLNA - NOTATKI Z WYKŁADÓW

Z góry przepraszam za błędy - czasami nie mogłam się doczytać!!!!!!!!!! Miłej nauki!!!!! Notatki zrobione głównie przez Kamila Mazurka! Miłej nauki

Paulina M.

1. UWARUNKOWANIA ŻYCIA SPOŁECZNEGO

• życie społeczne uwarunkowane jest przez czynniki zewnętrzne. Życie to nie jest autonomiczne.

• Inna teoria mówi, że życie społeczne jest autonomiczne, a czynniki zewnętrzne nie mają na nie wpływu (indeterminizm)

• Woluntaryzm - wola ludzi jest najważniejsza w życiu społecznym „chcieć to móc”

• Polityka realna - przeciwieństwo polityki woluntarystycznej.

MYŚLENIE DETERMINISTYCZNE:

• jest wiele odmian myślenia deterministycznego:

• liczba czynników determinizujących (skrajna forma mówi, że jeden czynnik decyduje o wszystkim - determinizm monokazualny) -> rasizm przykładem myślenia monokazualnego jest geopolityka. Są również nimi ekonomia, historia, kultura.

• Determinizm humanistyczny - nasze działania determinują nasze życie (człowiek ma wolną wolę)

• Determinizm multikazualny - jest wiele czynników decydujących. Opisuje on lepiej rzeczywistość.

• zakres determinacji - jakie sfery życia są determinowane:

• całe życie

• pewne aspekty życia

• stopień determinacji:

• w pełnym stopniu - jeżeli działa przyczyna „a”, to jest jeden skutek,

• w pewnym stopniu - jeżeli działa przyczyna „a”, to może być wiele skutków,

2. BIOLOGICZNE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO

• socjobiologia - zakłada jednoczesne badanie człowieka jako istoty biologicznej i społecznej.

• Perspektywa antropogenetyczna -patrzy na rodowód człowieka.

• Socjobiologia mówi, że podlegamy na raz dwóm nurtom ewolucji. Bada ona też jak ewolucja socjologiczna wpływa na ewolucję biologiczną i odwrotnie. Głosi też, że każdej sferze biologicznej odpowiada sfera społeczna.

• Dorosłość społeczną człowiek uzyskuje w dwóch etapach:

1. uzyskanie niezależności finansowej,

2. założenie rodziny

• Wyposażenie biologiczne człowieka dające możliwość ewolucji społecznej:

1. wyprostowana postawa (inne postrzeganie przestrzeni, manualność kończyn górnych),

2. możliwość myślenia abstrakcyjnego,

3. narządy mowy (wokalizacja, werbalizacja, artykulacja myśli),

4. długa droga niesamodzielności biologicznej noworodka,

• Cechy wrodzone i nabyte:

• wszystko co pojawia się w środowisku postnatalnym (po urodzeniu) są to cechy nabyte.

• Behawioralizm - nauka zajmująca się zachowaniami ludzi

• socjologia humanistyczna - stara się zrozumieć zachowania ludzkie tzn. socjologia rozumiejąca

• behawioryści uważają, że są cechy potencjalne i realne

środowisko prekoncepcyjne środowisko prenatalne środowisko postnatalne

poczęcie narodziny

• drugie podejście odnosi się do etnologii odnośnie cech wrodzonych i nabytych,

• autyzm kulturowy - związany jest z kwestią stosunku do ludzkiej kultury. Jest to skrajna obojętność wobec ludzkiej kultury wywołana skrajną izolacją.

• Natynizm - stanowisko mówiące, że dominują cechy wrodzone,

• Środowiskowcy - środowisko mówiące, że dominują cechy nabyte, środowiskowe. Przedstawiciel John Locke

Fenatyp = genotyp + środowisko

3. ANTROPOLOGIA KULTURY

• Kultura polityczna to cechy działań podmiotów politycznych,

• Kultura to pojęcie polisemiczne tj. wieloznaczne,

• Kultura sama siebie definiuje

• Istnieje desymulacja kultury, czyli wykrywanie czynności kultury,

• Wartościowanie kultury (rodzaje):

• Potoczne - wyrazy: kulturalny,

niekulturalny,

(etnocentryzm kulturowy)

Ma ono podłoże emocjonalne (lubię, nie lubię)

• naukowe

• wartościowanie gradacyjne - kultura wysoka, niska,

• naukowe - ma ono podłoże niesubiektywne, a obiektywne,

• jedno z kryteriów to kryterium PRAWDY,

• drugie to również gradacyjne: wysoka, średnia, niska itd.

• Kryterium estetyczne

• Stefan Czarnecki uważa, że brak kultury też jest kulturą.

• Selektywne rozumienie kultury - dzielenie jej na różne segmenty.

• F.T. Taylor - wprowadził na przełomie XIX wieku pojęcie kultury globalnej. Według niego wszystko co nie jest naturą jest kulturą. A zatem kultura to sztuczne środowisko człowieka.

• Słowo „kultura” wywodzi się ze starożytnego Rzymu i odnosi się do uprawy roli cultur agri

• Cyceron wprowadza pojęcie „cultur animi”, czyli uprawa ducha

• Kulturę dzieli się na:

• materialną

• duchową

• Taylor uważa, że cywilizacja to najwyższy rozwój kultury

PODSTAWOWE TYPY DEFINICJI KULTURY: (skończ na podstawie własnych notatek)

1. 
   
   deskryptywno - enumeratywne

opisowe wyliczenie elementów składowych

Opisują kulturę przez wyliczanie jej elementów składowych. Definicje te są najprostsze.

• desygnat - przedmiot określany przez dane pojęcie,

• definicje egzemplifikacyjne - definicje przez wskazanie desygnatu przez wskazanie przykładu

2. historyczno - genetyczne - kultura jest produktem ludzkości, jest produktem zmiennym

• jedne to genetyczne - koncentrują się na źródłach i początkach kultury,

• drugie to ewolucjonalistyczne - kładą akcent na historyczną zmienność kultury, odrzucają ideę niezmienności, zakładają zmienność.

• kultura to historyczny dorobek ludzkości, który ludzie przejmują, wykorzystują, modyfikują i przekazują następnym generacjom

3. subiektywno - psychologiczna - mówi, że jednostka ludzka jest podmiotem kultury

• kulturą jest to, co może być przedmiotem uzewnętrznienia, czyli internalizacja lub interioryzacja.

• Socjalizacja - uspołecznienie - proces wrastania jednostki w społeczeństwo i jego kulturę,

• Socjalizacja polityczna -

• Akulturyzacja - proces przejmowania kultury przez jednostkę. Przejmowanie wtórne kultury innej kultury.

• Socjalizacja pierwotna - w kręgu rodzinnym.

• Socjalizacja wtórna - poza kręgiem rodzinnym.

4. obiektywistyczno - socjologiczna - wiąże podmiotowość kulturowość z grupami społecznymi. Kultura jest kulturą, bo wiąże się z wieloma grupami.

Kultura kształtuje się w procesie obiektywizacji, czyli w procesie upowszechniania.

• powszechniki kulturowe - elementy występujące wszędzie

5. kultura w sensie normatywnym - kultura to zespół norm, czyli nakazów, zakazów i zaleceń regulujących zachowanie ludzi w sposób powszechny.

Wyróżnia się cztery systemy normatywne:

• system prawny - reguluje normy i wprowadza sankcje

• normy moralne - oceniają na skali dobra i zła,

• normy pochodzenia religijnego,

• normy zwyczajowe i obyczajowe

• podkultura = subkultura jest to odmiana środowiska kultury dominującej

• kontrkultura = antykultura - są w niej kontr normy

Subkultury mają zabarwienie antykulturowe.

• semiotyka - nauka o symbolach, o znakach symbolicznych

• semiotyczne pojęcie kultury ma charakter praksemorficzny - ukształtowany w wyniku praktyki

• cybernetyczna wizja kultury umożliwia gromadzenie ogromnych danych i zasobów informacji - cyberkultura

• zakres kultury, czyli to przez co rozumie się zasoby informatyczne.

• strukturalistyczne pojęcie kultury

• najważniejsza jest kompozycja kultury, a nie sama jej treść. Kultura całością złożoną z całości koherentnych elementów

• prymat całości nad częściami wchodzącymi w skład tej całości

• część należąca do całości nosi cechy tej całości.

Strukturalizm jest kierunkiem holistycznym.

Inwarianty kulturowe - niezmienne i nie zmieniające się elementy kultury

Kultura jest inwariantna, nie zmieniająca

Kultura powstała w okresie neolitu, a ludzkość pracuje aby naruszyć jej podstawy.

Kultura ma charakter ahistoryczny.

Rozwój kultury - niszczenie organizacji spójnej kultury

6. funkcjonalna definicja kultury - stara się określić jej istotę przez skutki, role, funkcje jakie spełnia

funkcjonalne - relacje skutków między „A” i „B”

A/->B

A rodzi pewną liczbę skutków dla kogoś.

TEORIE ROZWOJU KULTURY

SOCJOLOGIA

Statyka społeczna: dynamika społeczna

• badanie stanów społecznych - zmienność w czasie

• fotografowanie stanów trwających w czasie X - dynamika społeczna to pewien dygmat

• podejście proste

1. podejście ewolucjonistyczne (ewolucjonizm kulturowy)

• pojęcie ewolucji pochodzi z nauk przyrodniczych,

• pojęcia ewolucji po raz pierwszy używa Karol Darwin - „o pochodzeniu gatunku” - makro ewolucyjna teoria

• myśl ewolucjonistyczna nie zakłada ostatniego celu

Hegel - „końcem historii jest państwo pruskie”

• idea ewolucji jest sprzeczna z ideą wieczności

• E.B. Taylor - „rozwój ludzkości od dzikości, przez barbarzyństwo do cywilizacji”

• Lata 20' XX w. - neoewolucjonizm

• Ewolucja - zmiana

• Zmiana jest komunikacją dewiacyjnych mutacji i permutacji

ZMIANA

X - jakaś część życia społecznego, jakiś segment

X1 x2

T1 t2 t

1. X₁ < X₂ - zmiana progresywna, postępowa, kumulatywna

2. X₁>X₂ - zmiana regresywna, rozwój jest ujemy

3. X₁ = X₂ - brak zmiany

„Naszą strategią rozwoju jest zmiana zerowa”

HEGEL

• „świat jest zmienny”

• „świat jest w sposób trwały zmienny”

• jedyną stałą cechą świata jest zmienność

• zmiany są endogenne

• świat jest na tyle niezmienny na ile niezmienna jest jego zmienność

ewolucjonizm interesuje się zmianą całości, zmianami globalnymi

ewolucjonizm jest ogólną, filozoficzną teorią zmian globalnych społeczeństwa jako całości.

Zmiana typu społeczeństwa

Teoria społeczeństw preliterackich i literackich

Ewolucja to przejście od preliterackich do literackich społeczności

Marksizm jest ewolucjonizmem, ponieważ są etapy.

Relatywizm kulturowy - teza mówiąca o nieporównywalności kultur

• Neoewolucjonizm - od lat 20 XX wieku

• Ewolucja konkretna - odnosi się do rzeczywistego przebiegu zmian w danej kulturze. Konkretna linia ewolucyjna

• Oś pionowa - ewolucja ogólna - określa poziom rozwoju kultury

• Neoewolucjoniści opracowali 3 miary wedle których oceniali poziom kultury:

1) miara energetyczno- absorpcyjna - dotyczy zdolności zużywania energii - kultura tym bardziej rozwinięta, im więcej zużywa energii racjonalnie na jednego mieszkańca

2) miara semiotyczna - kryterium informatyczne. Liczba bitów informacji przypada na 1 osobę

3) miara organizacyjna - poziom rozwoju za pomocą liczby funkcjonalnej specjalizacji segmentów. Pewne dziedziny życia muszą być podzielone do zaspokajania potrzeb

• Dyfuzjonizm kulturowy - zapożyczenie z nauk przyrodniczych - jest to mieszanie się elementów kulturowych

• Zwraca on uwagę na to, iż rozwój jest tez skutkiem bodźców zewnętrznych (egzogennych)

Kategorie analizy rozwoju kultury według dyfuzjonistów:

• krąg kulturowy - obszar w sensie geograficznym występowania elementów kulturowych

- cała kultura składa się z elementów kulturowych

• krąg kulturowy ma centrum, okres rozkwitu i okres upadku

• historia to powstawanie i obumieranie kręgów kulturowych

Funkcjonalna teoria kultury (twórca - Bronisław Malinowski):

• Istotę kultury określają jej funkcje, należy robić badania terenowe, a nie badania biujakieśtam (nie mogę tego odczytać!).

Trzeci typ badań to badania laboratoryjne.

• podstawowym pojęciem jest "funkcja"

• funkcja to relacja między dwoma elementami A--> B

- jeżeli skutki są pozytywne dla B, to jest to eufunkcjonalne

jeżeli przynosi negatywne skutki, to jest to dysfunkcjonalne

• Funkcjonalizm jest tu rozumiany genetycznie bądź funkcjonalnie

• genetycznie polega na wytłumaczeniu źródeł, genezy danej części kultury

• funkcjonalne polega na wytłumaczeniu, czemu dany element kultury trwa

• Potrzeba to brak czegoś co wywołuje gotowość do działania

Poziomy ontyczne potrzeb (?):

• ontologia - teoria bytu

1) potrzeby biologiczne tzw. popędy (hehe, moje ulubione potrzeby )

Poziom ten ulega przemieszczaniu i nad nim budują się

2) potrzeby psychologiczne, nie uświadamiane przez jednostki.

3) potrzeby na poziomie zagregowanym - zajmuje się socjologia, skupianie potrzeb jednostek w potrzeby grupowe - agregacja

4) Potrzeby na poziomie polityczno - ideologicznym. Opisuje je kategoria interesów.

Hierarchiczna, funkcjonalna teoria potrzeb według Masłowa

Dzieli potrzeby na wyższe i niższe.

Niższe to potrzeby niedostatku (braku czegoś niezbędnego).

Wyższe to potrzeby luksusu lub tzw. potrzeby wzrostu

• jeżeli nie zostaną zrealizowane potrzeby niższe to nie można realizować wyższych

JEDNOSTKA I SPOŁECZEŃSTWO:

• Człowiek składa się z człowieka;

• indywidualnego

• społecznego

* emergencja - kwestia ciągłości cech na różnych poziomach;

-jednostka

-mała grupa

-duża grupa

-całość społeczeństwa

* teoria interakcjonizmu - mówi o interakcjach miedzy ludźmi (kuźwa nie domyśliłbym się

* antropologia filozoficzna = antropozofia, czyli filozofia człowieka

* Według Freuda od 3 roku życia pojawiają się pierwsze akty woli

kultura <--> jednostka <--> społeczeństwo

* jednostka i kultura oraz jednostka i społeczeństwo to pojęcia korelatywne

* cechą ludzkich społeczeństw jest egzystencja kulturowa

• Porządkowanie pamięci historycznej - obróbka historii

K <----------> J <------------> S

aspiracja rola

społeczna społeczna

* Rola społeczna- jest to pojęcie wieloznaczne, występuje też w języku potocznym. Jest one związane z czynnościami, funkcjami ludzi. Pojęcie to odnosimy też do wzorów zachowań, standardów czy obowiązków.

- Pojęcie roli jest skorelowane z pojęciem pozycji społecznej

* Pozycja społeczna odnosi się do przywilejów

- można mówić o roli dyrektora i pozycji dyrektora

* są dwa rodzaje ról:

- naturalne, konieczne, przymusowe

- dobrowolne

* Drugi typ klasyfikacji (kwestia formalizacji)

Rozumiane w sensie opisowym - jednostka pełni swe funkcje w sposób spontaniczny i indywidualny

Rozumienie roli normatywne:

- słaba formuła: rola to przewidywania i oczekiwania (sens predyktywny)

- mocna formuła: sens prekryptywny - regulaminowa

* Instytucja ma znaczenie:

- Prawno- organizacyjne - oznacza organizację

- społeczne - wszelkie zjawiska społeczne, które utrwalają się w życiu społecznym, czyli utrwalanie zwyczajowe

*Instytucjonalna dewiacja - aprobowanie czegoś nienormalnego - społeczeństwo uznaje to z nadziei, że będzie to lepsze niż klasyczna instytucjonalność

*Aspiracje społeczne

- człowiek działa po to, aby coś osiągnąć, cele są przyczynami działań ludzkich

* aspiracje mają dwie cechy:

- są najogólniejszą kwestią motywacyjną

* Osobowość jest zaprzeczeniem przypadkowości --> proaletywny model osobowości

• Orientacja aksjologiczna - ukierunkowanie się na pewne wartości

• Odległy horyzont czasowy

• Mechanizm kształtowania się aspiracji - wymaga wielkiego wysiłku

• Aspiracje powstają pod wpływem:

• Czynnika subiektywnego - proces samo poznawania, samooceny

• Czynnika obiektywnego - polega na postrzeganiu układu norm społecznych

• Interferuje też czynnik kulturowy

• Aspiracje jako dążenie wyrażają się w chęci osiągania czegoś, określonych wartości

• Wartości teleologiczne - wartości będące celami naszych działań

• Wartości będące cechami (właściwości) naszych działań np. męstwo, schludność, prawdomówność - wartości prakseologiczne

• Prakseologia - nauka o sprawnym działaniu

Zbiorowość - pewna liczba osób, w której wytworzyła się pewna więź społeczna i utrzymała przez chwilę

Populacja - ogół osób, mających jakąś cechę, zamieszkujących określone miejsce

Grupa - zbiór ludzi posiadających określoną cechę lub cechy

Siecią relacji jest więź społeczna

Socjometria - subdyscyplina, zajmuje się badaniem więzi społecznych,

Socjogramy - produkty badań socjologicznych ukazujących układy grup

Więź społeczna = więź psychiczna

Więź poznawcza jest pierwszym składnikiem więzi społecznej

• 
  
  
  1

nie znam znam

więź face - to - face ma charakter pragawy (nie mam pojęcia co tu jest napisane) w więzi poznawczej

Więź emocjonalna (uczuciowa)

• 
  
  
  -

Miłość nienawiść

W miejscu 1 jest „+”

Więź wartościująca

• 
  
  
  +

negatywna pozytywna

2 - „-„

Więź partycypacyjna (korektywna)

• 
  
  
  -

przyjęcie odrzucenie

3 - „+”

Więź katektyczna

• 
  
  
  +

nie ważne ważne

4 - „-„

• są izolanci socjometryczni - nikt na nich nie zważa, nie są ważni

• są też gwiazdy socjometryczne - są ważni dla wielu osób

HISTORIA BADANIA WIĘZI

• E. Burkheim - Francuz, napisał „samobójstwo”, żył w czasach pozytywizmu. Odkrył, że samotni częściej popełniają samobójstwo, czy też wojskowi, protestanci, inne.

• Stosunki społeczne - są to powiązania rzeczowe, pośrednie, nie psychiczne, nie osoba z osobą jest treścią relacji, ale poprzez rzecz. Nie muszą być uświadamiane stosunki społeczne.

• Składniki stosunków społecznych:

• stosunki ekonomiczne:

• stosunki własności,

• stosunki dystrybucji dóbr,

• stosunki społecznego podziału pracy

• stosunki polityczne - stosunki kształtujące się na tle sprzeczności interesów. Są to stosunki władzy.

• Stosunki kulturowe

• grupa społeczna - zbiór ludzi posiadających określoną cechę lub zbiór cech

• Dekategoryzacja - wyłączenie kogoś z określonej grupy ze względu na brak jakiejś cechy

• Paradygmat socjologiczny rozumienia grupy społecznej uważa, że cechy to za mało.

• Socjologia bada powiązania między osobnikami (więzi społeczne) oraz między grupami. Grupa jest wtedy czymś zewnętrznym w stosunku do reszty.

• teoria emergencji stoi między holizmem, a redukcjonalizmem. Mówi, iż na każdym poziomie rzeczywistości społecznej pojawiają się cechy. Tutaj pojawia się pojęcie stosunków społecznych.

• Paradygmat psychologiczny mówi, iż grupa społeczną jest każda zbiorowość uznająca siebie za grupę (decyduje świadomość tego faktu, a nie ze względu na cechy, czy też powiązania).

• Klasyfikacje więzi społecznych:

• całościowa (totalna)

• częściowa (partykularna)

• u podłoża pluralizacji więzi leży partykularyzacja więzi (ich podział)

• wraz z pojawieniem się industrializmu i kapitalizmu nastąpił koniec totalnych więzi społecznych i nastąpiła ich partykularyzacja. Oparły się temu jednak pewne miejsca np. rodzinne gospodarstwa rolne.

• Więzi dzielą się na grupy:

• formalne (regulacja prawna)

• nieformalne

• anomia społeczna - wprowadził E. Burkheim - rozchwianie więzi (zwłaszcza formalnych). Jest rozchwianiem ról, zaburzeniem osobowości.

PROBLEMATYKA STRUKTURY SPOŁECZNEJ

• struktura = budowa

• morfologia społeczna - budowa (struktura) społeczna

• struktura (słowo zaczerpnięte z filozofii) - rozmieszczenie elementów w przestrzeni wg pewnych reguł

• Filozofia rozumie strukturę:

• w sensie rzeczowym - jakiś obiekt jest strukturą

• w sensie atrybutywnym - obiekt ma wartości strukturalne

• istnieje różny stopień struktur społecznych w różnych społeczeństwach. Społeczeństwa pierwotne mają strukturę amorficzną (proste, pochodzenia biologicznego - płeć wiek, więź pokrewieństwa).

• Społeczeństwa dzielą się na części, skład jest wyodrębnieniem pewnych elementów, struktura zaś to elementy + zależności

• Skład społeczny - podział społeczeństwa globalnego na części na podstawie określonych kryteriów wraz z podaniem charakterystyk ilościowych tych części w postaci bezwzględnej lub względnej.

• Populacja generalna - ogół mieszkańców danego kraju

• Teoretyczna definicja struktury społecznej to system trojakiego rodzaju zależności:

1. symetryczne, dwustronne, wzajemne, zachodzące między grupami wzajemnie siebie potrzebującymi i równymi w strukturze społecznej

2. system zależności jednostronnych asymetrycznych zachodzących między grupami nierówno ważnymi

3. system zależności gradacyjnych wynikający ze stopnia natężenia ważnych cech położenia społecznego tych grup

• zależności te są różnymi aspektami tej samej struktury społecznej

1. Polegają na funkcjonalnym współdziałaniu różnych grup społecznych, w gruncie rzeczy na społecznym podziale pracy,

2. Zależności te mają duży potencjał polityczności. W nich korzyść jednych oznacza stratę drugich, przywilej jednych oznacza dyskryminację drugich. Są to zależności konfliktowe.

• zawsze pula dóbr jest mniejsza niż potrzeba tych dóbr

3. Schemat gradacji mówi, iż są ważne cechy położenia społecznego i jest istotny stopień natężenia tych cech . jest to układ pionowy, więc jedna grupa jest niżej lub wyżej od innej.

1. Smith - wprowadził pojęcie klasy społecznej

Na wolnym rynku istnieje samoregulacja

• w społeczeństwie są trzy źródła dochodu związane z określonymi rodzajami własności:

1. renta ziemska związana z posiadaniem wielkiej własności ziemi, klasa ziemiańska,

2. zysk kapitalistyczny związany z posiadaniem i obracaniem wielkim kapitałem, klasa kapitalistów

3. płaca robocza związana z najmowaniem się do pracy; klasa pracująca.

• posługuje się on ekonomiczną koncepcją klas:

Wyróżnienie na podstawie:

• źródła dochodu

• rodzaju własności

• Smith charakteryzował klasy w schemacie funkcjonalnym. Każda klasa zajmuje się swoją własnością aby mieć dochody.

• Marksizm przyjął pojęcie klasy i w zasadzie cała ekonomiczna polityka brytyjska jest przejęta przez marksistów. Przyjął też francuski socjalizm utopijny.

• Socjalizm utopijny stworzył polityczną koncepcję klas. Klasy to grupy walczące o interes polityczny.

• Utopia - miejsce, którego nie ma

• MARKSIZM:

1. ekonomia Smitha

2. socjalizm utopijny

3. polityczność

4. konflikt

• Saint - Simon stworzył pojęcie klasy próżniaczej.

• schemat gradacji (pionowy) jest podstawowym aspektem koncepcji stratyfikacji społecznej.

• Jest to schemat hierarchiczny

• Stratyfikacja - uwarstwienie

• Społeczeństwo jest zbudowane z nakładających się na siebie warstw

• Teorie stratyfikacji społecznej nie posługują się terminem warstw, a klas. Klasa w znaczeniu warstwy w sensie stratyfikacyjnym.

• W schemacie poziomym mamy klasy pośrednie, a w pionowym średnią

• Metafora piramidy - społeczeństwo ma postać piramidy:

• metafora schodów:

• metafora zdjęcia samolotowego:

• istnieje spór o kształt piramidy

model elitarny:

• struktura społeczna to układ hierarchii i dysonansów (Ossowski)

model egalitarny:

CZYNNIKI STRATYFIKACJI SPOŁECZNEJ

• status społeczny = pozycja społeczna (wywodzi się z koncepcji M. Webera)

1. skala wykształcenia - stratyfikacja społeczna wedle kryterium wykształcenia:

skala ta ma charakter instytucjonalny. Jest utrwalona, nie ma czynnej roli bogacza. Wywodzi się ona z praktyki społecznej - skala praksemorficzna

Są to warstwy w sensie stratyfikacyjnym:

2. skala materialna - stratyfikacja dochodów na osobę w gospodarstwie domowym lub zasoby materialne lub po prostu wg zarobków, lub stylu życia (powiązanie czynnika materialnego z kulturowym).

Występuje tu czynna rola badacza w badaniu stratyfikacji społecznej.

3. skala władzy - chodzi tu o fakt pionowego podziału pracy, a nie o władzę polityczną

4. skala prestiżu - ma inny charakter od reszty, ponieważ jest ona subiektywna.

• szczególna pozycja w skalach stratyfikacji cieszy się skala wykształcenia

• zależność statystyczna to tylko zbieżność dwóch faktów, ale nie ma związku przyczynowo - skutkowego

• wykształcenie ma związek na inne skale, powsiada czynną rolę

• pozycjo twórcza rola wykształcenia

Ludzie podejmują studia z dwóch względów podstawowych:

1. autoteliczna przyczyna (?)

2. instrumentalna przyczyna

Istnieją modele:

• doskonały - jeżeli będzie A to będzie i B. Społeczeństwo kastowe

• model dekompozycji czynników statusu społecznego (rozbieżność)

• model realny należy mierzyć tendencjami

• największy związek występuje między wykształceniem, a prestiżem

• stratyfikacja syntetyczna i złożona mogą być:

1. tożsame - jedna szkoła

2. druga szkoła mówi, że to skala prestiżu jest syntezą wszystkich innych

• elita w sensie stratyfikacyjnym to warstwa najwyższa tej stratyfikacji np. elita wykształcenia, czy majątku

• elita w sensie instytucjonalnym to grupa ludzi kluczowych skupionych w instytucjach politycznych upoważnionych do podejmowania decyzji o znaczeniu strategicznym dla państwa

• są to grupy mające pakiet kontroli politycznej państwa

• Platon mówił, iż najlepsze jest państwo, gdzie rządzą najmądrzejsi (arystokracja)

• Stratyfikacja społeczna ma przede wszystkim funkcjonalny charakter. Reprezentuje ona typ pożądanego ładu społecznego.

• Drabina stratyfikacji społecznej wyznacza kierunki aspiracji społecznych

• W wypadku gdy wszyscy są równi brak jest funkcjonalności, ze względu na nieistniejące aspiracje

• Engels uważał, że dziedziczenie jest niezgodne z równością

ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE

• osoba A może być różna od osoby B, a są one sobie równe,

• w naukach społecznych ludzie mają być różni, ale zarazem równi

• każda nierówność jest różnicą, ale nie każda różnica jest nierównością

• wg różnych autorów występuje wiele niesprecyzowana tematyki różnic

• Aby dobrze zająć się tematem różnic trzeba postawić trzy pytania:

1. Ma charakter podmiotowy - dotyczy odpowiedzi między kim występują te różnice

2. Ma charakter przedmiotowy - dotyczy treści przedmiotu, wymiaru zróżnicowania. Gdzie te różnice występują, czym się przejawiają?

3. Dotyczy skali i istoty społecznej różnic.

1. odpowiedz na to pytanie ma charakter empiryczny, warstwowy. Istotne jest podzielenie społeczeństwa na segmenty np. demograficzne takie jak płeć, wiek. Inne kryterium społeczne to np. wykształcenie, czynność i bierność zawodowa.

2. Można tu mówić o rozpoznawaniu różnych wymiarów życia społecznego. Tym wymiarem może być no. Wykształcenie; jakie są różnice między pokoleniami na płaszczyźnie wykształcenia. Inny wymiar to np. materialny, czy aktywność kulturowa.

3. Wyznacza nam już inny krąg problematyki - teoretyczno - filozoficzno - doktrynalno - ideologicznej. Jedni ujmują to z pozycji filozoficznej, inni ideologicznej, a jeszcze inni - innej ;-) W naukach społecznych nazywa się to problematyką egalitaryzmu społecznego.

• stawia się tu pytanie, które różnice są nierównościami, są dwie drogi:

• obiektywistyczny - występuje zazwyczaj w badaniach ekonomicznych. Zajmują się zazwyczaj skalą, różnicą (małe - duże). Małe to różnice zwykłe, a duże to nierówności.

• Subiektywne (uznaniowe) - różnice, które są konfliktowe są już nierównościami. Są one oparte na prestiżu, na subiektywnym przekonaniu. Nierówność definiujemy jako niczym nie uzasadnioną różnicę. Różnice, które są odrzucane społecznie są nierównościami. „Różnice niczym nieusprawiedliwione”.

• równość też może być niesprawiedliwa.

• Istnieją różne koncepcje sprawiedliwości

• Pierwsze ujęcia sprawiedliwości sformułował Platon, a później Arystoteles.

• Wg Platona sprawiedliwie znaczy: każdemu to co mi się należy (formalna koncepcja sprawiedliwości) Pytanie brzmi co się komu należy ze względu na co?

• Arystoteles w zasadzie tylko rozszerzył podejście do sprawiedliwości Platona

1. sprawiedliwie to znaczy każdemu to samo - pierwsza zasada sprawiedliwości spotykana w literaturze

- nie jest to tak naprawdę zasada sprawiedliwości. Ma ona asymetryczny charakter relacji w społeczeństwie- jest to jej defekt.

Utożsamia jednostki w dziedzinie świadczeń, nie mówi, co społeczeństwo oczekuje od jednostki

• Jest ona bardzo atrakcyjna społecznie, gdyż oznacza, że nie będą skrzywdzeni i że coś każdy otrzyma.

• Budzi potrzebę roszczeń, windykacji

• Zasada ta w ogóle nie zachęca ludzi do wysiłku, jest afunkcjonalna.

• Jest groźna politycznie, gdyż jest pożywką dla systemów autorytarnych i totalitarnych

2. sprawiedliwie każdemu wedle jego potrzeb

• przyjmuje się założenie, że każdy ma takie same potrzeby (wtedy równa się z pierwszą zasadą)

• jedna z niebezpieczeństw określania skali potrzeb - skrajnie indywidualistyczna - mówi, że każdy określa swoją skalę potrzeb (następuje anarchizacja potrzeb będąca anomią społeczną)

• druga skrajność to autorytaryzm w określaniu potrzeb - wielki wódz wie najlepiej co komu potrzeba

• zasada ta wywołuje ponownie demagogię

• z analogicznego punktu widzenia każde społeczeństwo cierpi na dysproporcję potrzeb do dóbr. Skala potrzeb zawsze jest większa

• na tym tle pojawia się koncepcja władzy państwowej jako centralnego dystrybutora dóbr - ma ono monopol na rozdział dóbr

• uchwała budżetowa określa proporcje podziału

• występuje konflikt pionowy między władzą, a jakąś grupą (jest on odbierany jako pionowy a tak naprawdę jest on poziomy). Władza dając jednym musi odebrać innym.

• niema takiego społeczeństwa, w którym nie jest przynajmniej po części stosowana ta zasada.

• W państwie socjaldemokratycznym państwo realizuje właśnie tą zasadę

• Państwo liberalne redukuje tą zasadę do minimum

• Państwo solidarne (doktryny KK) - nie jest ani socjalistyczne, ani liberalne; oparte na solidaryzmie społecznym

• Jest ono zasadą miłosierdzia, a nie sprawiedliwości. Jest to istota społeczna tej zasady

• społeczeństwa (wg teorii) będą w pełni realizowały tę zasadę jeżeli każdy będzie wykorzystywał swoje potencjalne zdolności

3. sprawiedliwie znaczy każdemu wedle jego wysiłku i poświęcenia

• ma ona wysoki standard etyczny, mówi o równowadze między jednostką, a społeczeństwem

• należy do egalitaryzmu ekwiwalentnego. Jest on nacechowany symetrią między jednostką, a społeczeństwem.

• Zasada ta jest mało pragmatyczna gdyż jak można określić czyjeś poświęcenie??

4. Sprawiedliwie, czyli każdemu wg efektów jego pracy

• ma ona bardzo pragmatyczny charakter (ale są głosy sprzeciwu - np. Jan Błuszkowski)

• nie istnieje sama praca, a tylko jej efekt

• zastrzeżenie pragmatyzmu tej zasady: pytanie jak mierzyć efekty? Jest to związane z wartościowaniem pracy.

5. sprawiedliwie to znaczy każdemu wg jego pozycji

• jest to zasada o prominencji arystokratycznej. W tej chwili zyskała ona formułę biurokratyczną

• wywołuje ona wiele negatywnych następstw społecznych. Niszczy też sprawność pracy danego pracownika

6. sprawiedliwie - każdemu wedle tego, co przyznaje mu prawo

• sprawiedliwie postępuje ten, kto postępuje zgodnie z wolą prawodawcy. Jest to instrumentalne rozumienie sprawiedliwości

7. teologiczne rozumienie sprawiedliwości mówi o tym, że ten jest sprawiedliwy, kto respektuje wolę boską

• sprawiedliwość to pojęcie teoretyczne nie da się go badać empirycznie.

• Badania równości w oświacie:

• Termin „margines społeczny” został zastąpiony terminem wykluczenia

• Ustrój szkolny nie jest monolitem i nie da się go przyporządkować do jednej koncepcji, a jest on mieszanką różnych, gdzie może ale nie musi być determinanty.

POKOLENIOWA PROBLEMATYKA RUCHLIWOŚCI SPOŁECZNEJ

• Wewnątrzpokoleniowa - w obrębie danej generacji,

• międzypokoleniowa

Spośród podkultur najwięcej badań robi się w podkulturze młodzieżowej. Nazywa się ją kulturą nastolatków (odkrywcze nie powiem ;-) )

• wg tego podejścia kultura jest funkcją wieku

• niektórzy traktują tę podkulturę jako zjawisko dewiacyjne

Druga perspektywa to międzypokoleniowe w sposób historyczny

• Pokolenie przechodzi tu przez historię

• Pokolenie nie jest kategorią statystyczną, mowa o pokoleniach w wypadku wielkich przełomów, chodzi tu o ogniwo w sensie kulturowym. Jest tu w sensie humanistycznym

Ruchliwość pokoleniowa wyłamuje się z dominanty badań ilościowych.

• dominuje to zasada badań biograficznych mających charakter badań komplementarnych. Kwitnie tu metoda autobiograficzna (rozumowo interpretowania)

Ruchliwość międzypokoleniowa polega na porównywaniu generacji Porównuje się zazwyczaj na gruncie rodziny.

• różnice mogą świadczyć o ruchliwości międzypokoleniowej poziomej

Jeśli porównujemy pokolenie rodziców i dzieci nie wolno porównywać synchronicznie, a trzeba diachronicznie (w tym samym momencie życia).

• najlepiej porównywać fazy klasyczne życia (35-45 lat).

• Kolejna zasada tego porównywania to taka, iż nie można porównywać mężczyzn do kobiet

• Inne metoda to autobiograficzna

• w starożytności pojęcie pokolenia było miarą czasu.

• Generacja to pojęcie zapożyczone z nauk biologicznych, przyrodniczych

• M. Mead napisała „kultura i tożsamość” - jest to studium dystansu międzypokoleniowego. Omawia mechanizmy ruchliwości międzypokoleniowej i można wyróżnić inne typy społeczeństw:

• Postfiguratywne - eliminuje on ruchliwość międzypokoleniową. Były to generalnie społeczeństwa niepiśmienne

• Kofiguratywne - młode pokolenie różni się od pokoleń dorosłych. Jest kultura dorosłych i kultura młodzieży, kształtują się obok siebie, pierwszy raz w XIX wieku. Jest tu już ruchliwość. Powstaje pojęcie pokolenia w sensie humanistycznym. Dorośli jednak wciąż kontrolują sytuację

• Prefiguratywne - ogromne nasilenie ruchliwości międzypokoleniowej. Pomijana jest przeszłość, a figuruje dzień dzisiejszy i przyszłość.

• zmienność cywilizacyjna jest źródłem ruchliwości społecznej

• fakt różnic międzypokoleniowych nie jest równoznaczny z konfliktem

NARÓD I PROCESY NARODOTWÓRCZE

• socjologia wiedzy (potocznych przekonań) K. Mannheim

rozróżnia świadomość potoczną i naukową

• społeczna definicja narodu (potoczna). Są to 3 przekonania o narodzie:

1. naród to grupa pierwotna połączona więzią pokrewieństwa. Naród to wielka rodzina rodzin

przeszła ta definicja do prawa ius sanginis

Naród to wyobrażona wspólnota krwi.

Jest tu silna więź emocjonalna

2. kryterium terytorium - naród to grupa ludzi egzystująca na danym terytorium (tzw. Terytorium narodowe)

jest traktowane równolegle z kryterium urodzenia

w prawie odtwarza się w ius soli

3. naród to grupa ludzi mówiąca tym samym językiem

jest to wspólnota komunikacji i kulturowa

• jest jeszcze koncepcja utożsamiania narodu z ludem

• trzy perspektywy badawcze narodu:

1. akcentuje rolę czynników etniczno - kulturowych. Naród to wspólnota etniczno - kulurowa.

Jest tu kulturowa zasada integracji

Koncepcję te to definicje kulturalistyczne (antropologiczne)

Pojawia się pojęcie „etnos”

• Znaniecki definiuje naród jako społeczeństwo o kulturze narodowej

2. Naród jako fenomen polityczny. Jest tu polityczna zasada integracji

Tutaj znaczne słowo „demos” - lud

Jest tu ogół umawiających się obywateli

3. Naród jako wspólnota ekonomiczna lub wspólnotę układu ekonomicznego

1. kultura jest tu źródłem narodotwórczym,

• czynniki obiektywne narodotwórcze:

• terytorium,

• czynnik historyczny (wchodzi tu też tradycja czyli całokształt dorobku kulturowego narodu. Istotna jest tu kwestia początku tradycji i narodu) HISTORIA JEST CZYNNIKIEM TRWANIA NARODU

• kultura narodowa (rozpatrywana na dwóch poziomach: ludowym (etniczny, nawykowy) i symbolicznym (abstrakcyjnym)

• religia (powiązanie tożsamości narodowej z tożsamością religijną)

• czynniki subiektywne (świadomościowe)

Świadomość narodowa

• punkt przełomowy w kształtowaniu narodu jest jego nazwa własna tzw. Etnonim

W tym przypadku naród to grupa ludzi, która uznaje się za naród

Naród to grupa etniczna, która kształtuje swoją świadomość na poziomie literackim.

Jeżeli nie ma dzieł literackich to grupa jest narodowością

• charakter narodowy - najstarszy termin w odniesieniu do socjologii narodu. Wprowadził go J.G. Herder

uważał, że jedyne co łączy ludzi to właśnie charakter narodowy, który jest głównie w języku (XIX wiek)

W latach 20 XX w. Rozwija się psychologia narodów - etnosocjologia

W 1933 roku E. Barker pisze „Charakter narodowy”

Powiada on, iż losy narodu wynikają ze swego charakteru. Jaki charakter, takie przeznaczenie

Każdy naród ma dwie podstawy:

• duchowy (charakter narodowy)

• materialny (biologia, geografia, ekonomia)

Ta nadbudowa duchowa definiuję kulturę, język, literaturę, prawo, politykę, obyczajowość i wierzenia

Pojęcie to było nadużywane w sensie doktrynalnym i ideologicznym. Zarzucano mu też metafizyczność.

Charakter narodowy to osobowość ukształtowana przez kulturę w odniesieniu do własnego narodu.

Tożsamość narodowa - wprowadzona, aby odnieść się do przejawów świadomości narodowej

Kiedy jednostka odpowiada sobie na pytania:

-Kim byłem?

-Kim jestem?

-Kim chce być?

Pierwsze znaczenie tożsamości to tożsamość jako odrębność, mówi o różnicach.

Jest to stosunek konfliktowy.

Drugie znacznie tożsamości to odrębność jako zasada kontynuacji, czyli bycie takim samym.

Istotne pytanie to: kto wyraża tożsamość?

jest tak naprawdę dużo formuł legitymizacyjnych tożsamości np. historia, tożsamość konstruowana, statystyka (model opinii publicznej)

Stereotyp - pojęcie wprowadził Lippman

Stereotypy to obrazy w naszych głowach. Jest tu patrzenie etnocentryczne.

Stereotypy według niego to świeckie sacrum. Zaspokajają potrzebę poznawczą i emocjonalną.

Cliche - to obrazy które tworzy polityka, propaganda. Są to typowe tworzone stereotypy.

Lippman mówił, że nie ma tylko obrazów innych narodów (heterostereotyp). Człowiek robi to na podstawie autostereotypu.

Jest tu mowa o czynnikach politycznych. Rozpatruje się naród w sensie politycznym.

Występuje on w naukach społecznych w dwóch znaczeniach:

- w sensie historycznym (naród polityczny to stany uprzywilejowane)

- w sensie współczesnym (wspólnota zbudowana politycznie)

Jest tu kryterium państwa.

Naród to wspólnota etniczna posiadająca swoje państwo albo dążąca do posiadania państwa.

• Narodowość to grupa etniczna, która nie dąży do utworzenia państwa

• Podejście europocentryczne mówi, iż to naród tworzy państwo. Pierwotna jest struktura etniczna.

• Jest też koncepcja mówiąca, że najpierw jest państwo np. US and A ;-)

2. Ekonomiczna - wywodzi się z praktyki.

Naród jako wspólnota ekonomiczna ludzi znajdujących się w względnie autonomicznym układzie

ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA

• świadomość społeczna w sensie podmiotowym - kto jest nosicielem tej świadomości?

• Uważa się za nadużycie na zasadach analogii przeniesienia świadomości jednostki na świadomość zbiorową

• Pytanie brzmi gdzie mieści się ośrodek świadomości społecznej

• krytycy uważają, że świadomość społeczna nie może ujawnić się bez świadomości jednostkowych

Pytanie: czy świadomość społeczna jest prostą sumą świadomości jednostkowych?

Od dawna wiadomo, że tak nie jest

• opinia publiczna to klasyczny przykład świadomości społecznej.

• W latach 20 XX w. Pojawia się tzw. Socjologia wiedzy i na jej gruncie powstaje hierarchiczna definicja świadomości społecznej

1. wspólnota przekonań i poglądów (kryterium konsensualne)

2. uświadomienie sobie przez zbiorowość wspólnoty poglądów

3. zachowania zbiorowe powstałe na tle 1 i 2 poziomu

• świadomość wiąże się z poczuciem odrębności od otoczenia

• ludzka świadomość oparta jest na pamięci

• Druga cecha świadomości to antropopresja (świadomość świadomości), świadomość zachowuje też ciągłość poczucia odrębności.

• Psychologia transpersonalna mówi, iż świadomości mogą się nakładać

• Świadomość ludzka jest abstrakcyjna

• Około 3 roku życia pojawia się wola (jeden z elementów świadomości)

PODŁOŻE HISTORYCZNE

Pojęcie to rozpatrywane jest na płaszczyźnie wpływu świadomości historycznej na procesy rozwojowe

• jedna teoria mówi, iż jest to wpływ negatywny, druga, ze pozytywny

• Rozwój społeczny to proces kumulatywny

• Można wyróżnić kumulację progresywną, lub regresywną

• Condorce napisał dzieło odnoszące się do postępu - istotne pojęcie w rozwoju.

• Przeszłość jest pewna i się jej nie boimy w przeciwieństwie do przyszłości.

• Tożsamości nie można oddać

• Pytanie brzmi, czy wolimy brak zmian, czy rozwój?

Ile trzeba zachować ciągłości, a ile odrzucić zmienności?

• czynnik innowacji jest jednak tak duży, że nic nie może się utrwalić na stałe

Ale gdy jest zero ciągłości, a same zmiany, to społeczeństwo jest chore. W zasadzie jest to niemożliwe.

• drugi wariant to zero jakichkolwiek zmian. Jest to zakłócenie problemów rozwojowych

• żywa historia, to historia obecna, trwająca w nas

• wg Hegla świat jest tylko o tyle stały, iż cały czas się zmienia.

• Ludwik Krzynicki napisał dzieło „Idea a życie” - bronił roki idei i podłoża historycznego w rozwoju społecznym

• Miał on do podłoża historycznego stosunek krytyczny. Mówił, że powoduje ono zastój, rutynę, niechęć do zmian

• Przeciwnym poglądem jest praca Kazimierza Kelles - Krauza (nie wiem, czy dobrze napisałam to nazwisko, bo nie mogę się doczytać) „Prawo retrospekcji przewrotowej”

• uważał, że mechanizmy rozwojowe wynikają z przeszłych wydarzeń. Od przeszłości ....... się w sposób celowy, aby rozwiązywać problemy dzisiejsze. Nazywa się to prawem retrospekcji przewrotowej - aby dokonać przewrotu wraca się do przeszłości.

12

---