ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ I USŁUGAMI

dr Stefan KURINIA

ZARZĄDZANIE PRODUKCJĄ I USŁUGAMI

Tematy zajęć:

1. Wprowadzenie do zarządzania produkcją i usługami- wykład

2. Przygotowanie konstrukcyjne produktu- wykład

3. Analiza funkcjonalności produktu- ćwiczenie

4. Przygotowanie technologiczne procesów produkcji- wykład

5. Ocena zdolności procesu technologicznego- ćwiczenie

6. Przygotowanie organizacyjne procesów produkcji- wykład

7. Optymalizacja czasu realizacji procesów produkcji- ćwiczenie

8. Optymalizacja kosztów realizacji procesów produkcji- ćwiczenie

9. Sterowanie zasobami materiałowymi- wykład

10. Wyznaczanie optymalnej partii zakupu- ćwiczenie

11. Sterowani zasobami produkcyjnymi- wykład

12. Harmonogramowanie operacji technologicznych- ćwiczenie

13. Komputerowe wspomaganie zarządzania produkcją i usługami- wykład

14. Metody reprezentacji wiedzy i wnioskowania- ćwiczenie

LITERATURA

1. Durlik I., Inżynieria zarządzania. C. I i II, wyd. VII, Placet, Warszawa 2007.

2. Krawczyk S., Zarządzanie procesami logistycznymi. PWE, Warszawa 2001

3. Martyniak Z. (red.), Nowoczesne metody zarządzania produkcją. Wydz. Zarz. AGH, Kraków 1996.

4. Pająk E., Zarządzanie produkcją. Produkt, technologia, organizacja. PWN, Warszawa 2007.

5. Pasternak K., Zarys zarządzania produkcją. PWE, Warszawa 2005.

WPROWADZENIE DO ZARZĄDZANIA PRODUKCJĄ I USŁUGAMI

Zagadnienia:

1. System produkcji.

2. Procesy zarządzania produkcją.

3. Planowanie produkcji.

SYSTEM PRODUKCJI

STRUKTURA PROCESU PRODUKCYJNEGO

PROCESY WYTWÓRCZE

Istota działania przedsiębiorstwa:

przetwarzanie zasobów i strumieni o charakterze materialnym lub niematerialnym w celu wytwarzania wyrobów lub świadczenia usług.

Podstawowa działalność przedsiębiorstwa:

bezpośrednie wytwarzanie wyrobów lub świadczenie usług (np. w fabryce samochodów wytwarzanie poszczególnych części, montaż elementów, malowanie itp.).

Pomocnicza działalność przedsiębiorstwa:

wytwarzanie produktów lub świadczenie usług nie wchodzących w skład wyrobów gotowych bądź usług.

Działalność pomocnicza w przedsiębiorstwie produkcyjnym:

• zaopatrzenie,

• transport,

• ewidencja i sprawozdawczość,

• remonty,

• gospodarka narzędziowa i energetyczna.

POJĘCIE ZARZĄDZANIA

Zarządzanie, to sztuka osiągania celów poprzez ludzi.

M. Parker Follett

Zarządzanie, to uprawnienie do wydawania wskazówek i poleceń innym osobom.

D.S. Koreiman

Zarządzanie, to wykonywanie władzy w stosunku do ludzi, kapitału i rzeczy.

Z. Mikołajczyk, K. Zimniewicz

Zarządzanie, to prognozowanie i planowanie, organizowanie, rozkazywanie, koordynowanie i kontrolowanie.

H. Fayol

Zarządzanie, to proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania działalności członków organizacji oraz wykorzystanie wszystkich innych jej zasobów dla osiągnięcia ustalonych celów.

J.A.F. Stoner, C. Wankel

CECHY ZARZĄDZANIA

1. Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi.

2. Zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze.

3. Zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych wartości.

4. Zarządzanie powinno zapewniać adaptację organizacji.

5. Zarządzanie wymaga komunikowania się.

6. Zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu wskaźników.

7. Zarządzanie musi być jednoznacznie zorientowane na klienta.

FUNKCJE ZARZĄDZANIA

Planowanie

Polega na formułowaniu celu lub celów, które będą realizowane w bliższym lub dalszym horyzoncie czasu, na określeniu przyszłych wariantów i sposobów działania, a także wskazówek dotyczących realizacji wybranych rozwiązań.

Organizowanie

Dopasowanie odpowiednich narzędzi pracy (maszyn i urządzeń) i przedmiotów pracy (materiały, surowce, informacje) do zaplanowanych zadań i stworzenie warunków do ich wykorzystania (finansowanie, znalezienie pomieszczeń, stworzenie zespołów ludzi- wykonawczych i kierowniczych).

Motywowanie

Oddziaływanie na członków organizacji, zachęcanie ich do podejmowania działań dla niej korzystnych i ograniczenie lub likwidowanie zachowań niekorzystnych.

Kontrolowanie

Sprowadza się do porównania normy z rzeczywistością, stwierdzenia czy zaszło odchylenie i do podjęcia działań korekcyjnych. Normy, wzorce działania lub standardy określane są najczęściej na etapie planowania.

OGÓLNE METODY MENEDŻERSKIE

Analizy strategiczne

Analiza konkurencji, segmentacja strategiczna, metoda BCG (Boston Consulting Group), podejście organiczne, siatka atrakcyjności, przewaga konkurencyjna, łańcuch wartości, zarządzanie totalna jakością (Total Quality Management- TQM), analiza wartości, kreatywność, benchmarking.

Analizy wartości

Redukcja kosztów, analiza funkcjonalna, analiza wartości produktu, analiza wartości procesu, analiza wartości systemów, metody twórczego myślenia, zastosowanie funkcji jakości (Quality Function Deployment- QFD), budżet o podstawie zerowej (Budget Base Zero- BBZ).

Marketing

Ogłoszenia i plakaty, badania statystyczne, badania rynku, reklama, dyferencjacja opóźniona, marketing-mix, market-in, analizy wartości, metody analizy zakupów.

OGÓLNE METODY MENEDŻERSKIE

Zarządzanie jakością

Gwarancja jakości, koła jakości, certyfikaty jakości, metody samokontroli, zarządzanie totalną jakością, badania klientów, analizy wartości, metoda wykrywania i oceny potencjalnych niesprawności (AMDEC), metody prewencji.

Kierowanie projektami badawczo-rozwojowymi

Kontrola budżetów inwestycyjnych, modelowanie projektów, przewodniki projektowania, metody inżynieryjne, metody symulacyjne, obserwacje technologiczne, tabele wskaźników.

Kierowanie zatrudnieniem i szkoleniem

Indywidualny bilans kompetencji, metody punktowej oceny kwalifikacji na stanowiska (HEY, CEP), inżynieria pedagogiczna, warsztaty karier zawodowych.

METODY OSÓB KSZTAŁTUJACYCH PRACOWNIKÓW

Rozwijanie kreatywności

Metody heurystyczne, techniki grupowe, „burza mózgów”, metody kombinatoryczne, metody morfologiczne, analizy wartości, metody analogii.

Ewolucja zachowań pracowników

Metody analizy stosunków międzyludzkich, metody wzajemnej komunikacji, metoda Carnegie, analiza transakcyjna, programowanie neuro-lingwistyczne, gra ról, metody treningu grupowego.

Kierowanie pracownikami

Zarządzanie dyrektywne, zarządzanie przez cele, zarządzanie partycypacyjne, zarządzanie sytuacyjne, zarządzanie projektami, animacja grupowa.

METODY PRACOWNIKÓW OPERACYJNYCH

Rozwiązywanie problemów

Koła jakości, diagram Ishikawy, metoda wykrywania i oceny potencjalnych niesprawności (AMDEC), metody bezpieczeństwa funkcjonowania.

Logiczne rozumowanie

Metody teorii poznania, kalkulacja matematyczna, analiza graficzna (TANAGRA), warsztaty logicznego myślenia, sześciany Mialeta, metoda diagnozowania (KANG).

Niezawodność i ryzyko działania

Analiza przypadków, badanie niezawodności, statystyczne metody kontroli, metody prewencji, plany prób Tagushi, system Poka Yoke.

METODY ORGANIZATORÓW

Zarządzanie kosztami

Księgowość ogólna, księgowość analityczna, rachunek kosztów ABC (Activity Based Costing), analiza finansowa, budżet o podstawie zerowej, outsourcing.

Zarządzanie informacjami

Teoria mnogości, metoda Warniera, metoda Merise'a, analiza strukturalna i techniki projektowania (SADT), analiza wartości, analiza funkcjonalna, integrowanie systemów informatycznych.

Zarządzanie przepływami produkcyjnymi

Metoda „just in time”, metoda „wąskich gardeł”, metoda Kanban, metoda zarządzania projektami (Programm Evaluation and Review Technic- PERT), wykresy Gantta.

Zarządzanie zasobami materialnymi

Metody oceny inwestycji, analiza wartości procesów, outsourcing, reengineering.

METODY TECHNIKÓW

Pomiar czasu

Chronometraż, automatyczna kontrola czasu pracy, metoda kontroli czasu (SMED), okres zwrotu inwestycji.

Projektowanie

Makietowanie, badanie prototypów, komputerowe wspomaganie projektowania (CAD), metody oceny ryzyka, metody eksperckie.

Planowanie

Badania operacyjne, teoria grafów, wykresy Gantta, metoda zarządzania projektami (PERT), metody symulacji, metody prognozowania, zarządzanie przepływami.

PRZYGOTOWANIE PLANÓW

Rodzaje planów:

wg zakresu planowania:

wycinkowe, problemowe, kompleksowe.

wg formy planowania:

deklaratywna, proceduralna.

wg horyzontu planowania:

krótkookresowe, średniookresowe, długookresowe.

wg poziomów planowania:

strategiczny, taktyczny i operacyjny.

Plan strategiczny: plan zawierający ogólne decyzje dotyczące alokacji zasobów, priorytetów i działań niezbędnych do osiągnięcia misji przedsiębiorstwa.

Plan taktyczny: plan skierowany na osiągnięcie celów średniookresowych, opracowany do realizacji elementów planu strategicznego.

Plan operacyjny: plan nastawiony na osiągnięcie celów krótkookresowych dla wykonania planów taktycznych.

Zasady formułowania strategii:

1. jedność pozycji rynkowej,

2. jedność wielkości produkcji,

3. jedność złożoności wyrobów.

CECHY PLANÓW PRZEDSIĘBIORSTWA

Cechy	Plan
		strategiczny	taktyczny	operacyjny
zakres	jeden główny aspekt rozwoju	duża liczba zagadnień	pojedyncze działania lub zadania
złożoność	bardzo dużo zmiennych	wiele zmiennych	mała liczba zmiennych
cel	misja organizacji	osiągnięcie rezultatów średniookresowych	wykonanie zadań krótkookresowych
charakter	twórczy	bilansujący i alokacyjny	odtwórczy
agregacja	wysoka	średnia	niska

Jaki jest cel organizacji?		Ustalenie celów		Cele organizacji
Jaki jest status organizacji?		Analiza otoczenia		Analiza SWOT
Jakie są możliwości?		Szukanie rozwiązań		Rozwiązania
Jakie rozwiązanie?		Dokonanie wyboru		Przyjęcie planu
		Wdrażanie planu
		Kontrola realizacji

OGÓLNA PROCEDURA OPRACOWANIA PLANU

STRATEGICZNEGO

PROGNOZOWANIE POPYTU

Prognozowanie: przewidywanie przyszłego kształtu zjawisk lub procesów.

Funkcje prognozowania:

1. przygotowująca (preparacyjna),

2. aktywizująca,

3. informacyjna.

Reguły prognozowania:

1. Reguła podstawowa- stan zmiennej otrzymujemy z ekstrapolacji modelu.

2. Reguła podstawowa z poprawką- gdy przypuszczamy, że ostatnio zaobserwowane odchylenia danych od modelu utrzymają się w przyszłości.

3. Reguła największego prawdopodobieństwa- prognozą jest stan zmiennej, któremu odpowiada największe prawdopodobieństwo.

Metody prognozowania:

1. metoda ruchomej średniej,

2. metoda ruchomej średniej ważonej,

3. metoda wygładzania wykładniczego,

4. metoda funkcji regresji,

5. metoda scenariusza.

METODA SCENARIUSZY

PRZYGOTOWANIE BUDŻETU

BUDŻET- zestawienie przewidywanych wydatków związanych z realizacją danego planu i określenie sposobów ich pokrycia.

RODZAJE BUDŻETÓW:

Budżet wiodący (master budget)- suma budżetów cząstkowych.

Budżety cząstkowe (operacyjne): kosztów sprzedaży, kosztów administracyjnych, sprzedaży, zapasów wyrobów gotowych, wydatków kapitałowych, mocy produkcyjnych, robocizny bezpośredniej, materiałów bezpośrednich, kosztów pośrednich, produkcji.

Budżet przepływu środków pieniężnych (cash budget)- zestawienie wydatków i źródeł ich pokrycia w rozbiciu na działalność operacyjną, finansową i inwestycyjną.

Budżet środków kapitałowych (capital budget)- zestawienie wydatków na środki produkcji niezbędne do realizacji planu i źródeł ich pokrycia.

ZASADY PRZYGOTOWANIA BUDŻETU:

1. Realizm dochodów i kosztów- unikać przeszacowania dochodów.

2. Realizm ustalania celów- dostosować cele do możliwości.

3. Wariantowanie rozwiązań- należy posiadać alternatywne rozwiązania.

4. Powiązanie budżetów- przestrzegać ścisłej zależności między budżetem dochodów i wydatków.

5. Uczestnictwo- w tworzeniu budżetu udział wziąć powinni wszyscy kierownicy (funkcyjni).

6. Jednakowa metodyka- wszyscy stosują te same metody budżetowania.

RACHUNEK KOSZTÓW

KOSZTY- nakłady wyrażone w pieniądzu, ponoszone na realizację określonego celu.

RODZAJE KOSZTÓW:

wg przypisania:

1. Koszty bezpośrednie (direct costs)- koszty, które można jednoznacznie przypisać do kosztu produktu.

2. Koszty pośrednie (indirect costs)- koszty, które można rozliczyć tylko na całą produkcję.

wg zmian w czasie:

1. Koszty stałe (fixed costs)- koszty, które ponoszone są niezależnie od wielkości produkcji.

2. Koszty zmienne (variable costs)- koszty, które zmieniają się wraz z wielkością produkcji.

UKŁADY KOSZTÓW RODZAJOWYCH:

1. koszty materialne:

• zużycie materiałów

• amortyzacja

• energia elektryczna

• usługi obce

• inne materialne

2. koszty niematerialne:

• robocizna

• odpisy i podatki

• usługi niematerialne

• inne niematerialne

UKŁAD KOSZTÓW KALKULACYJNYCH:

1. koszty sprzedaży

2. ogólnozakładowe koszty wytworzenia:

1. koszty ogólne zarządu

2. straty na brakach

• techniczne koszty wytworzenia:

1. koszty bezpośrednie

1. materiały bezpośrednie

2. paliwo i energia

3. koszty zakupu

4. płace bezpośrednie

5. narzut na płace

6. inne koszty bezpośrednie

2. koszty wydziałowe

UKŁAD KOSZTÓW WG ZAKRESU DZIAŁALNOŚCI:

1. koszty inwestycyjno-remontowe

2. koszty eksploatacyjne:

3. koszty działalności podstawowej:

1. koszty produkcji podstawowej

2. koszty produkcji pomocniczej

koszty działalności handlowej:

1. koszty zakupu

2. koszty sprzedaży

2. koszty zarządu

UKŁAD CENTRÓW KOSZTÓW (COSTS CENTRES)

To układ kosztów utworzony na bazie komórek organizacyjnych przedsiębiorstwa odpowiedzialnych za koszty.

Stosowanie układu centrów kosztów wymaga:

• wyodrębnienia organizacyjnego centrów kosztów,

• określenie praw i obowiązków oraz zakresu samodzielności centrów,

• ustalenie zasad oceniania działalności centrów i uzależnienia wynagrodzeń od osiągniętych wyników

UKŁAD KOSZTÓW DZIAŁAŃ (ACTIVITY BASED COSTS)

Rachunek w układzie kosztów działań, dzięki skupieniu się na czynnościach, umożliwia wcześniejsze zauważenie niekorzystnych objawów i ich usunięcie.

Za główne cele rachunku kosztów przyjmuje się:

• zmniejszenie udziału kosztów o tzw. niskiej lub zerowej wartości dodanej,

• wyszukanie przyczyn będących powodem nadmiernych kosztów i ich usunięcie,

• eliminowanie błędów merytorycznych powstających podczas liczenia kosztów.

wartości

rzeczywiste

Lejek scenariuszy

scenariusz

skrajny

scenariusz

możliwy

scenariusz

podstawowy

scenariusz

możliwy

scenariusz

skrajny

czas

zmienna

przyszłość

marketing

marketing

Źródło: Durlik I., Inżynieria zarządzania, cz. 1, Placet, Warszawa 2007, s. 55.

Źródło: Durlik I., Inżynieria zarządzania, cz. 1, Placet, Warszawa 2007, s. 33.

proces badań

i rozwoju

Wejście X

informacje

kapitał

personel

Procesy przetwarzania T

Wyjście Y

kapitał

informacje

personel

Badania

i rozwój

Procesy

wytwarzania

Dystrybucja

Procesy zarządzania

Planowanie

Organizowanie

Sterowanie i

motywowanie

Kontrola

zasilanie materiałowe, energetyczne i informacyjne

decyzje personelu zarządzającego

sprzężenia zwrotne informacyjne

proces obsługi

wytwarzania

proces wytwórczy

podstawowy

proces dystrybucji

i obsługi klienta

proces wytwórczy

pomocniczy

proces wytwórczy

proces produkcyjny

---