Prokuratura

1. Zasady oraz podstawy prawne organizacji i funkcjonowania prokuratury

1. Zasady organizacji

• zasada jednolitości - oznacza, że wszystkie jednostki prokuratury stanowią jednolitą całość organizacyjną i na zewnątrz występują w imieniu całej prokuratury

• zasada centralizmu - wszystkie jednostki organizacyjne prokuratury podlegają jednemu naczelnemu organowi - Prokuratorowi Generalnemu

• zasada jednoosobowego kierownictwa - na czele zarówno całej prokuratury, jak i jej poszczególnych jednostek organizacyjnych zawsze stoi jedna osoba

• zasada niezależności - prokuratorzy są niezależni od terenowych organów administracji rządowej i samorządowej, a podlegają tylko prokuratorom przełożonym

2. Zasady funkcjonowania

• zasada legalizmu - zobowiązuje prokuraturę do ścigania każdego ujawnionego przestępstwa ściganego z urzędu

• zasada bezstronności - polega na obowiązku badania i uwzględniania przez prokuraturę wszystkich okoliczności popełnionego przestępstwa, przemawiającego na korzyść bądź też niekorzyść oskarżonego

• zasada działania z urzędu - prokuratura zobowiązana jest do prowadzenia postępowania karnego z własnej inicjatywy, niezależnie od czyjegoś żądania

• zasada współpracy z innymi organami państwowymi, organizacjami społecznymi i spółdzielczymi, z której wynika obowiązek ścisłego współdziałania prokuratury z organami władz rządowych, samorządowych, a także z innymi organizacjami i instytucjami

• zasada substytucji - oznacza, że prokurator wyższego szczebla może zlecić przeprowadzenie każdej czynności prokuratorowi niższego rzędu

• zasada dewolucji - umożliwia przejęcie i wykonanie przez prokuratora wyższego rzędu każdej czynności należącej do kompetencji prokuratora hierarchicznie niższego

• zasada indyferencji - z punktu widzenia skuteczności lub ważności w świetle prawa czynności procesowej nie ma znaczenia, który prokurator ją wykonuje

• zasada jednoosobowego dokonywania czynności - polega na tym, że każda czynność należąca do kompetencji prokuratury jest wykonywana przez prokuratora jednoosobowo

3. Podstawy prawne prokuratury

• Ustawa z 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze. Najnowsza nowelizacja: ustawa z 9 października 2009r. o zmianie ustawy o prokuraturze i niektórych innych ustaw.

2. Organizacja prokuratury

1. Prokuraturę stanowią

• Prokurator Generalny - Prokurator Generalny kieruje działalnością prokuratury osobiście bądź przez zastępców Prokuratora Generalnego, wydając zarządzenia, wytyczne i polecenia. Jest przełożonym wszystkich prokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych oraz prokuratorów IPN. Prokuratora Generalnego powołuje prezydent RP na jedyną sześcioletnią kadencję spośród dwóch kandydatów (jeden - KRS; jeden - KRP), niepóźniej niż na 3 miesiące przed upływem kadencji Prokuratora Generalnego, albo 3 miesiące od wygaśnięcia tej funkcji. Ustawa daje prawo Prokuratorowi Generalnemu po zakończeniu kadencji przejścia w stan spoczynku niezależnie od wieku, Osiągnięcie przez Prokuratora Generalnego wieku uprawniającego do przejścia w stan spoczynku nie ma wpływu na zakończenie kadencji. Nowelizacja wprowadza rozdzielenie funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości. Kadencja Prokuratora Generalnego wygasać będzie w razie jego śmierci lub odwołania, którego dokonać może Prezydent RP w ściśle określonych wypadkach tj.: jeżeli ten zarzekł się stanowiska, stał się trwale niezdolnym do pełnienia obowiązków na skutek choroby lub utraty sił, stwierdzonej orzeczeniem lekarskim, został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego albo złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu, został prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną nagany, usunięcia z zajmowanej funkcji. pierwszego zastępcę Prokuratora Generalnego oraz pozostałych jego zastępców powoływać będzie Prezydent RP na wniosek Prokuratora Generalnego spośród prokuratorów Prokuratury Generalnej, przy czym zastępcami Prokuratora Generalnego będą Naczelny Prokurator Wojskowy oraz Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu a liczbę pozostałych zastępców określać będzie Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu - działając na wniosek Prokuratora Generalnego. Prokuratorem Generalnym może zostać: Prokurator w stanie czynnym powszechnej lub wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury bądź Instytutu Pamięci Narodowej -Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, z co najmniej dziesięcioletnim stażem pracy na stanowisku prokuratora; lub sędziowie Izby Karnej lub Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w stanie czynnym, sądu powszechnego, wojskowego w stanie czynnym -również z co najmniej dziesięcioletnią praktyką orzeczniczą w sprawach karnych. Prokurator Generalny przedstawia Prezesowi Rady Ministrów, nie później niż do końca pierwszego kwartału roku następnego, sprawozdanie z rocznej działalności prokuratury. W przypadku odrzucenia sprawozdania Prokuratora Generalnego, PrezesRady Ministrów może wystąpić do Sejmu z wnioskiem o odwołanie Prokuratora Generalnego przed upływem kadencji. Sejm odwołuje Prokuratora Generalnego uchwałą podjętą większością dwóch trzecich głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W przypadku gdy Prokurator Generalny sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu, Prezes Rady Ministrów może wystąpić do Sejmu z wnioskiem o odwołanie Prokuratora Generalnego przed upływem kadencji. Sejm odwołuje Prokuratora Generalnego uchwałą podjętą większością dwóch trzecich głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

• Podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury

• Organy kolegialne prokuratur

• Prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

2. Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są:

• Prokuratura Generalna (Prokurator Generalny)

• Prokuratury apelacyjne - tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych. Na czele prokuratury apelacyjnej stoi prokurator apelacyjny, który jest przełożonym prokuratorów prokuratury apelacyjnej oraz prokuratur okręgowych i rejonowych na obszarze jej działania. Kandydata na prokuratora apelacyjnego przedstawia zgromadzeniu prokuratorów tej jednostki Prokurator Generalny, celem zaopiniowania. W przypadku negatywnej opinii zgromadzenie będzie upoważnione do przedstawienia swojego kandydata na to stanowisko. Prokurator Generalny dokonywał będzie wówczas wyboru, biorąc pod uwagę obie kandydatury. Prokurator apelacyjny i jego zastępca są powoływani na sześcioletnie kadencje, bez możliwości powołania na bezpośrednio następującą kolejną kadencję do pełnienia tych samych funkcji.

• Prokuratury okręgowe - tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy, będący jednocześnie przełożonym prokuratorów prokuratury okręgowej oraz prokuratur rejonowych na obszarze jej działania. Kandydata na prokuratora apelacyjnego przedstawia zgromadzeniu prokuratorów tej jednostki Prokurator Generalny, celem zaopiniowania. Procedura dalsza powtarza się jak przy wyborze prokuratora apelacyjnego. Prokurator okręgowy i zastępca prokuratora okręgowego są powoływani na sześcioletnią kadencję i nie mogą być ponownie powołani na bezpośrednio następującą kolejną kadencję do pełnienia tych samych funkcji.

• Prokuratury rejonowe - tworzy się dla obszaru jednej lub większej liczby gmin. W uzasadnionych wypadkach może być utworzona więcej niż jedna prokuratura rejonowa w obrębie tej samej gminy. Na czele prokuratury rejonowej stoi prokurator rejonowy, który równocześnie jest przełożonym prokuratorów danej prokuratury rejonowej. Procedura powołania prokuratora rejonowego powtarza się jak przy wyborze prokuratora okręgowego. Kadencja prokuratora rejonowego trwa 4 lata, ustawa nie mówi nic o niemożności sprawowania tej funkcji w kolejnych kadencjach.

3. Wojskowymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są

• Naczelna Prokuratura Wojskowa - kieruje Naczelny Prokurator Wojskowy, który jest jednym z zastępców Prokuratora Generalnego, a jednocześnie przełożonym prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej oraz pozostałych wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. Naczelny Prokurator Wojskowy kieruje w zastępstwie Prokuratora Generalnego działalnością wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. NPW powołuje spośród prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej i odwołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek Prokuratora Generalnego zgłoszony w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej

• wojskowe prokuratury okręgowe - kieruje wojskowy prokurator okręgowy, będący przełożonym prokuratorów wojskowej prokuratury okręgowej oraz prokuratur garnizonowych na obszarze jej działania

• wojskowe prokuratury garnizonowe - kieruje wojskowy prokurator garnizonowy, który jest przełożonym prokuratorów tejże prokuratury garnizonowej. Wojskowe jednostki organizacyjne prokuratury tworzy i znosi oraz ustala ich siedziby i terytorialny zakres działania Minister Obrony Narodowej

4. Organami kolegialnymi prokuratury są:

• Zgromadzenia prokuratorów - W prokuraturze apelacyjnej działa zgromadzenie prokuratorów, które składa się z prokuratorów prokuratury apelacyjnej oraz delegatów prokuratorów prokuratur okręgowych i rejonowych działających na obszarze właściwości prokuratury apelacyjnej. Delegatów prokuratorów prokuratur okręgowych i rejonowych, w liczbie równej liczbie prokuratorów prokuratury apelacyjnej, wybierają na okres dwóch lat, po połowie, zebrania prokuratorów prokuratur okręgowych i zebrania prokuratorów prokuratur rejonowych; Prokurator Generalny ustala regulamin wyboru delegatów. Przewodniczącym zgromadzenia prokuratorów jest prokurator apelacyjny. Posiedzenie zgromadzenia prokuratorów zwołuje prokurator apelacyjny z inicjatywy własnej lub Prokuratora Generalnego, kolegium prokuratury apelacyjnej albo jednej piątej liczby członków zgromadzenia. Do kompetencji Zgromadzenia prokuratorów należy: wysłuchiwanie informacji prokuratora apelacyjnego o działalności prokuratury apelacyjnej oraz prokuratur okręgowych i rejonowych z obszaru działania danej jednostki oraz wyraża opinię w tym zakresie; ustala liczbę i wybiera dwie trzecie liczby członków kolegium prokuratury apelacyjnej; wybiera przedstawiciela do Krajowej Rady Prokuratury; wybiera członków sądów dyscyplinarnych; rozpatruje sprawozdania z działalności kolegium prokuratury apelacyjnej i coroczne sprawozdania z działalności rzecznika dyscyplinarnego prokuratora apelacyjnego; wyraża opinie o kandydatach na prokuratora apelacyjnego, prokuratorów okręgowych i rejonowych; wyraża opinie w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora apelacyjnego lub kolegium prokuratury apelacyjnej.

• Kolegia prokuratur

• Kolegia prokuratur apelacyjnych - Kolegium prokuratury apelacyjnej składa się z czterech do dziesięciu członków, wybieranych w dwóch trzecich przez zgromadzenie prokuratorów, a w jednej trzeciej powołanych przez prokuratora apelacyjnego spośród prokuratorów. Przewodniczącym kolegium prokuratury apelacyjnej jest prokurator apelacyjny. Kadencja kolegium prokuratury apelacyjnej trwa dwa lata. Posiedzenia kolegium prokuratury apelacyjnej zwołuje prokurator apelacyjny z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej trzeciej liczby członków kolegium. Kolegium prokuratury apelacyjnej: rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji prokuratur; wyraża opinię o kandydatach na stanowiska prokuratora prokuratury apelacyjnej i prokuratora prokuratury okręgowej; wyraża opinię o kandydatach do pełnienia funkcji zastępcy prokuratora apelacyjnego i zastępcy prokuratora okręgowego; wyraża opinię o kandydacie do pełnienia funkcji rzecznika dyscyplinarnego prokuratora apelacyjnego; wyraża opinię w przedmiocie odwołania ze stanowiska prokuratora prokuratury apelacyjnej i prokuratora prokuratury okręgowej; wnosi do prokuratora apelacyjnego o zwołanie zgromadzenia prokuratorów; wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora apelacyjnego

• Kolegia prokuratur okręgowych - składa się z sześciu członków, z których czterech jest wybieranych przez zebranie prokuratorów prokuratury okręgowej i delegatów prokuratur rejonowych oraz z prokuratora okręgowego i powołanego przez niego prokuratora. Przewodniczącym kolegium prokuratury okręgowej jest prokurator okręgowy. Kadencja kolegium prokuratury okręgowej trwa dwa lata. Posiedzenia kolegium prokuratury okręgowej zwołuje prokurator okręgowy z własnej inicjatywy lub na wniosek jednej trzeciej liczby członków kolegium. Kolegium prokuratury okręgowej: rozpatruje wnioski wynikające z wizytacji i lustracji prokuratur; wyraża opinię o kandydatach na asesorów prokuratorskich; wyraża opinię o kandydatach na stanowiska prokuratorów prokuratur rejonowych; wyraża opinię o kandydacie do pełnienia funkcji zastępcy prokuratora rejonowego; wyraża opinię w przedmiocie odwołania ze stanowiska prokuratora prokuratury rejonowej; wnosi do prokuratora apelacyjnego o zwołanie zgromadzenia prokuratorów; wyraża opinię w innych sprawach przedstawionych przez prokuratora okręgowego.

• Krajowa Rada Prokuratury - składać będzie się z dwudziestu pięciu członków - w tym: Ministra Sprawiedliwości, Prokuratora Generalnego, przedstawiciela Prezydenta RP, czterech posłów, dwóch senatorów, prokuratorów - wybranych po jednym przez zebranie prokuratorów Naczelnej Prokuratury Wojskowej i Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, trzech prokuratorów wybranych przez zebranie prokuratorów Prokuratury Generalnej oraz jedenastu wybranych przez zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach apelacyjnych. Krajowa Rada Prokuratury w szczególności: stoi na straży niezależności prokuratorów; opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących prokuratury; wysłuchuje informacji Prokuratora Generalnego o działalności prokuratury i wyraża opinie w tym zakresie; wybiera kandydata na stanowisko Prokuratora Generalnego; występuje z wnioskiem do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o odwołanie ze stanowiska Prokuratora Generalnego w wypadku zaistnienia okoliczności wskazanych w ustawie; wyraża opinię w przedmiocie wniosku Prezesa Rady Ministrów o odwołanie Prokuratora Generalnego przed upływem kadencji; występuje do sądu dyscyplinarnego o pociągnięcie Prokuratora Generalnego do odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz wyznacza przedstawiciela do występowania przed sądem dyscyplinarnym; rozpatruje coroczne sprawozdania z działalności Rzecznika Dyscyplinarnego Prokuratora Generalnego; rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia stanowisk prokuratorskich oraz przedstawia Prokuratorowi Generalnemu wnioski o powołanie prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorów Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu; zajmuje stanowisko w sprawie wyrażenia zgody na odwołanie w trakcie trwania kadencji z pełnienia funkcji prokuratora apelacyjnego, prokuratora okręgowego i prokuratora rejonowego oraz ich zastępców; opiniuje wnioski o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska prokuratora po ukończeniu przez prokuratora 65 roku życia; opiniuje wystąpienia prokuratorów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko prokuratorskie; opiniuje zasady oceny pracy asesorów prokuratorskich; wyraża stanowisko w sprawach dotyczących prokuratur i prokuratorów, wniesionych pod obrady Krajowej Rady Prokuratury przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz inne organy władzy publicznej i organy kolegialne prokuratury; uchwala zbiór zasad etyki zawodowej prokuratorów i czuwa nad ich przestrzeganiem; opiniuje projekty wytycznych i zarządzeń Prokuratora Generalnego; wypowiada się o stanie i rozwoju kadry prokuratorskiej oraz kierunkach szkolenia prokuratorów, asesorów i aplikantów; wyraża stanowisko co do okresowych ocen realizacji zadań prokuratury; wypowiada się co do kierunków działań podejmowanych w celu doskonalenia kwalifikacji zawodowych prokuratorów oraz poziomu ich pracy; opiniuje kandydata na Dyrektora Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury; wskazuje trzech członków Rady Programowej Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury; ustala ogólną liczbę członków sądów dyscyplinarnych oraz wskazuje liczbę członków sądów dyscyplinarnych wybieranych przez zebranie prokuratorów Prokuratury Generalnej i zgromadzenia prokuratorów w prokuraturach apelacyjnych. Krajowa Rada Prokuratury powołuje i odwołuje ze swego grona Przewodniczącego, dwóch wiceprzewodniczących i sekretarza. Przewodniczący i wiceprzewodniczący Krajowej Rady Prokuratury nie mogą pełnić swoich funkcji dłużej niż przez dwie kadencje. Krajowa Rada Prokuratury obraduje na posiedzeniach. Posiedzenia Krajowej Rady Prokuratury zwołuje Przewodniczący Krajowej Rady Prokuratury z własnej inicjatywy co najmniej raz na dwa miesiące lub na wniosek jednej trzeciej jej członków albo na wniosek Prokuratora Generalnego.

5. Prokuratorem może być każdy, kto posiada obywatelstwo polskie oraz korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich; jest nieskazitelnego charakteru; ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce; jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora; ukończył 26 lat; złożył egzamin prokuratorski lub sędziowski; pracował w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego co najmniej rok albo odbył w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Wymagania złożenia egzaminu i odbycia stażu nie dotyczą profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk oraz w instytutach naukowo-badawczych i innych placówkach naukowych, a także sędziów, adwokatów, radców prawnych i radców Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, którzy wykonywali ten zawód lub zajmowali takie stanowisko przez okres co najmniej trzech lat. Natomiast wymóg odbycia stażu nie dotyczy notariuszy. Na prokura­tora w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury może być powołany oficer zawodowy, oficer służby okresowej lub prokurator powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury.

3. Instytut Pamięci Narodowej

1. Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu został powołany na mocy ustawy z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Najnowsza nowelizacja ustawa o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz ustawy o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów wchodzi w życie 27 maja 2010 r. Do szczególnych kompetencji Instytutu Pamięci Narodowej wchodzą funkcja ścigania przestępstw popełnianych na osobach narodowości polskiej lub obywatelach polskich innych narodowości w okresie od 1 września 1939 r. do 31 lipca 1990 r. to jest: zbrodni nazistowskich, zbrodni komunistycznych oraz innych przestępstw stanowiących zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne.

2. Na czele Instytutu Pamięci stoi Prezes, który w sprawowaniu swojego urzędu jest niezależny od organów władzy państwowej. Jest powoływany i odwoływany przez Sejm, za zgodą Senatu na wniosek Rady Instytutu, które zgłasza kandydata spoza swego grona, na pięcioletnią kadencję (zmiany z najnowszej nowelizacji, jakie wchodzą w życie 27 V 2010 r.). Prezes wykonuje swoje kompetencje przy pomocy jednostek organizacyjnych Instytutu Pamięci. Do tych jednostek należą:

• Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

• Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów

• Biuro Edukacji Publicznej

• Biuro Lustracyjne

3. W miejscowościach będących siedzibami sądów apelacyjnych funkcjonują oddziały Instytutu, a w innych miastach - delegatury. Oddziałami kierują dyrektorzy, a delegaturami naczelnicy, powoływani i odwoływani przez Prezesa IPN.

4. W oddziałach są tworzone odpowiednio oddziałowe komisje i biura. W delegaturach mogą być tworzone wydziały udostępniania i archiwizacji dokumentów, referaty edukacji publicznej oraz referaty śledcze.

5. Główną Komisją oraz Biurem Lustracyjnym kierują dyrektorzy, powoływani odpowiednio spośród prokuratorów Komisji i Biura oraz odwoływani przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego, zgłoszony w porozumieniu z Prezesem IPN. Dyrektor Głównej Komisji jest jednym z zastępców PG, a ponadto jest przełożonym prokuratorów Komisji Głównej i oddziałowych. Oddziałowymi komisjami ścigania i biurami lustracyjnymi kierują naczelnicy, powoływani odpowiednio spośród prokuratorów Komisji Głównej i oddziałowych oraz Biura Lustracyjnego i biur oddziałowych, a także odwoływani przez Prokuratora Generalnego na wniosek Prezesa IPN.

6. Prokuratorami Instytutu Pamięci Narodowej są:

• Prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu - Prokuratorzy komisji IPN wykonują określone funkcje śledcze. Prokuratorzy oddziałowych komisji wszczynają i prowadzą śledztwa w sprawach o zbrodnie należące do kompetencji Instytutu. Prokuratorom zarówno Głównej Komisji, jak i komisji oddziałowych przysługują wszystkie uprawnienia prokuratorów powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury. Celem śledztwa w sprawach o zbrodnie jest wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz ustalenie osób pokrzywdzonych. IPN prowadzi śledztwa w sprawach o zbrodnie jest wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz ustalenie osób pokrzywdzonych. IPN prowadzi śledztwa na podstawie przepisów KPK.

• Prokuratorzy Biura Lustracyjnego oraz prokuratorzy oddziałowych komisji ścigania i biur lustracji - prowadzą rejestr oświadczeń lustracyjnych, analizowanie ich oraz zbieranie informacji niezbędnych do ich prawidłowej oceny, przygotowywanie postępowania lustracyjnego, a także przygotowywanie i publikowanie katalogów osób oraz danych osobowych

4. Kompetencje prokuratury

1. Podstawowym zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Kompetencje te prokuratorzy wykonują przez:

• prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami;

• wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli;

• podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach;

• sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności;

• współpracę z jednostkami naukowymi w zakresie prowadzenia badań dotyczących problematyki przestępczości, jej zwalczania i zapobiegania oraz kontroli

• gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie w systemach informatycznych danych, w tym danych osobowych, pochodzących z prowadzonych lub nadzorowanych na podstawie ustawy postępowań oraz z udziału w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia lub innych postępowaniach prowadzonych na podstawie ustawy, przekazywanie danych i wyników analiz właściwym organom, w tym organom innych państw, organizacjom międzynarodowym, w tym ponadnarodowym, oraz organom Unii Europejskiej, jeżeli przewiduje to ustawa lub umowa międzynarodowa ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską lub jeżeli przekazywanie danych i wyników analiz tym organom i organizacjom wynika z odrębnych przepisów; administratorem tych danych, w rozumieniu przepisów ustawy o ochronie danych osobowych, gromadzonych i przetwarzanych w ogólnokrajowych systemach informatycznych prokuratury jest Prokurator Generalny

• zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji;

• koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe;

• współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa;

• współpracę z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych;

• współpracę i udział w działaniach podejmowanych przez organizacje międzynarodowe lub ponadnarodowe oraz zespoły międzynarodowe, działające na podstawie umów międzynarodowych, w tym umów konstytuujących organizacje międzynarodowe, ratyfikowanych przez Rzeczpospolitą Polską;

• opiniowanie projektów aktów normatywnych;

• podejmowanie innych czynności określonych w ustawach.

2. Kompetencje Prokuratora Generalnego

• Wszelkie czynności związane z funkcjonowaniem prokuratury

• Koordynacja ścigania sprawców przestępstw

• Kierowanie do SN wniosków w sprawie nadzoru nad orzecznictwem

• Występowanie do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodności aktów normatywnych z Konstytucją

• Może występować do naczelnych i centralnych organów administracji państwowej o podjęcie środków w celu usprawnienia działalności podległych im organów w zakresie postępowania przygotowawczego. Takie uprawnienia posiadają prokuratorzy okręgowi i rejonowi w stosunku do województw oraz organów samorządu terytorialnego

• Przedstawia Prezydentowi wnioski w przedmiocie ułaskawienia osób skazanych przez sądy.

3. Prokurator

• Wszczyna i prowadzi postępowanie przygotowawcze, a także wydaje zarządzenia w toku postępowania stosuje środki zapobiegawcze wobec podejrzanych. Prokurator może zlecić wszczęcie i prowadzenie postępowania przygotowawczego innemu uprawnionemu organowi i wówczas sprawuje nad nim nadzór. Zarządzenia prokuratora są wiążące

• W postępowaniu sądowym prokurator wykonuje czynności oskarżyciela publicznego przed wszystkimi sądami. Może również wykonywać te czynności w sprawach wniesionych do sądu przez innych oskarżycieli. Jeśli wyniki postępowania sądowego nie potwierdzają zarzutów stawianych w akcie oskarżenia, prokurator odstępuje od sprawy. Ponadto prokurator jest uprawniony do wnoszenia środków zaskarżenia od orzeczeń sądowych. Sprawuje również nadzór nad wykonywaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu i decyzji o pozbawieniu wolności.

• Jeżeli uchwała organu samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są niezgodne z prawem, prokurator może zwrócić się do tego organu o ich zmianę lub uchylenie albo skierować wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru.

5. Odpowiedzialność dyscyplinarna

1. Prokurator odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, a w szczególności za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa oraz uchybienia godności urzędu prokuratorskiego, w tym również za swoje postępowanie przed objęciem urzędu. Prokurator podlega wyłącznie odpowiedzialności dyscyplinarnej za wykroczenia oraz nadużycia wolności słowa przy wykonywaniu obowiązków służbowych

2. Karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, usunięcie z zajmowanej funkcji, przeniesienie na inne miejsce służbowe oraz wydalenie ze służby prokuratorskiej. W przypadku prokuratorów wojskowych zamiast usunięcia z zajmowanej funkcji stosuje się karę ostrzeżenia o niepełnej przydatności do zajmowanego stanowiska

3. Przełożonym dyscyplinarnym jest w stosunku do prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury Prokurator Generalny oraz prokurator apelacyjny w stosunku do prokuratorów prokuratury apelacyjnej, prokuratorów prokuratur okręgowych i prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury apelacyjnej, a także prokurator okręgowy w stosunku do prokuratorów prokuratury okręgowej i prokuratorów prokuratur rejonowych na obszarze działania prokuratury okręgowej. W stosunku do prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury przełożonym dyscyplinarnym jest Naczelny Prokurator Wojskowy.

4. W sprawach dyscyplinarnych orzekają sądy dyscyplinarne:

• dla prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury działające przy Prokuratorze Generalnym: w pierwszej instancji - Sąd Dyscyplinarny, w drugiej instancji - Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny;

• dla prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury - Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej.

• Dla prokuratorów IPN, w pierwszej instancji - Sąd Dyscyplinarny, a w drugiej instancji - Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny

5. Sądy dyscyplinarne, o których mowa, ze swego grona wybierają przewodniczących i zastępców przewodniczących sądów dyscyplinarnych. Kadencja sądu dyscyplinarnego trwa cztery lata. Członkowie sądów dyscyplinarnych są w zakresie orzekania niezawiśli i podlegają tylko ustawom

6. Przewodniczącego, zastępcę przewodniczącego i czternastu członków Sądu Dyscyplinarnego w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej powołuje, na okres czterech lat, Prokurator Generalny w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej spośród kandydatów wybranych przez prokuratorów wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury.

7. Sąd Dyscyplinarny orzeka w składzie trzech członków, a Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny w składzie pięciu członków. Sąd Dyscyplinarny w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej orzeka w pierwszej instancji w składzie trzech członków, a w drugiej instancji w składzie pięciu członków. W składzie orzekającym w drugiej instancji nie może brać udziału członek Sądu Dyscyplinarnego, który brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia

8. Rzecznik dyscyplinarny składa wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego na żądanie przełożonych dyscyplinarnych, po wstępnym wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion przewinienia oraz złożeniu wyjaśnień przez obwinionego. W toku postępowania przed sądem dyscyplinarnym rzecznik dyscyplinarny pełni funkcję oskarżyciela oraz wnosi i popiera środki odwoławcze. Postępowanie toczy się z wyłączeniem jawności.

9. Od orzeczenia sądu dyscyplinarnego wydanego w pierwszej instancji przysługuje odwołanie obwinionemu i rzecznikowi dyscyplinarnemu. Odwołanie powinno być rozpoznane w terminie 7 dni od dnia jego wpływu do Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego. Od orzeczenia wydanego przez sąd dyscyplinarny w drugiej instancji stronom i Prokuratorowi Generalnemu przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego. Kasacja może być wniesiona z powodu rażącego naruszenia prawa lub rażącej niewspółmierności kary dyscyplinarnej. Termin do wniesienia kasacji wynosi: dla strony - 30 dni, dla Prokuratora Generalnego - 3 miesiące od daty doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem, odpowiednio, stronie lub Prokuratorowi Generalnemu. Strona wnosi kasację za pośrednictwem sądu dyscyplinarnego, który wydał zaskarżone orzeczenie. Prokurator Generalny wnosi kasację bezpośrednio do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację, o której mowa w art. 83 ust. 2, na rozprawie, w składzie trzech sędziów.

6. Aplikanci i asesorzy prokuratury oraz asystenci prokuratorów

1. Aplikacja

• Aplikacja ogólna i prokuratorska mają na celu uzyskanie niezbędnej wiedzy i praktycznego przygotowania do zajmowania stanowiska asesora prokuratury, prokuratora, asystenta sędziego, asystenta prokuratora i referendarza sądowego

• Aplikacja ogólna trwa 12 miesięcy a aplikacja prokuratorska 30 miesięcy

• Aplikantem aplikacji ogólnej może zostać osoba:

• która posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;

• która posiada nieposzlakowaną opinię;

• która nie została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;

• przeciwko której nie jest prowadzone postępowanie karne o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe;

• która ukończyła wyższe studia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytuł zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej;

• która została umieszczona na liście kwalifikacyjnej na podstawie, której Dyrektor Krajowej Szkoły ustala listę kandydatów zakwalifikowanych na aplikację ogólną.

• Dyrektor Krajowej Szkoły wydaje decyzję w sprawie przyjęcia na aplikację ogólną. Jeszcze przed objęciem obowiązków aplikant składa wobec niego ślubowanie. W trakcie aplikacji ogólnej aplikanci odbywają zajęcia w Krajowej Szkole oraz praktyki zgodnie z programem aplikacji. Nad koordynacją i prawidłowym przebiegiem praktyk nadzór sprawuje wyznaczony przez Dyrektora Krajowej Szkoły patron-koordynator. Służy on również aplikantowi pomocą merytoryczną

• Na aplikację prokuratorską, decyzją Dyrektora Krajowej Szkoły, może zostać przyjęta osoba, która ukończyła aplikację ogólną. W ramach aplikacji prokuratorskiej aplikanci odbywają zajęcia w Krajowej Szkole oraz praktyki. Aplikacja prokuratorska kończy się egzaminem, złożonym z części pisemnej - obejmującej zadania praktyczne oraz części ustnej - obejmującej kazusy. Egzamin przeprowadza komisja, powołana przez Ministra Sprawiedliwości. Aplikanci otrzymują od Ministra Sprawiedliwości propozycje pracy na stanowisku asesora powszechnej lub wojskowej jednostki organizacyjnej prokuratury według kolejności, wynikającej z listy

2. Asesorzy

• Asesorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury mianuje i zwalnia Prokurator Generalny

• asesorów wojskowych — Naczelny Prokura­tor Wojskowy.

• Prokurator Generalny może powierzyć asesorowi powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury, a Naczelny Prokurator Wojskowy — asesorowi wojskowemu, wykonywanie czynności prokuratorskich na czas określony, nie przekraczający trzech lat.

• Jednakże wówczas asesor nie może uczestniczyć w postępowaniu przed sądem apelacyjnym lub okręgowym, sporządzać środków zaskarżania i wniosków do Sądu Najwyższego ani występować przed tym Sądem.

• Asesor prokuratury nie posiadający uprawnień do wykonywania czynności prokuratorskich może występować w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach w postępowaniu uproszczonym. Do asesorów powszechnych jedno­stek organizacyjnych prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące prokuratorów tych prokuratur, a do asesorów wojskowych — przepisy dotyczące prokuratorów wojskowych

3. Asystenci prokuratorów

• W powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury mogą być zatrudnieni asystenci prokuratorów.

• W zastępstwie i na podstawie pisemnego upoważnienia prokuratora uprawnieni są do wykonywania bieżącego nadzoru nad dochodzeniem oraz przeprowadzania w toku postępowania przygotowawczego takich czynności procesowych, jak:

• przesłuchanie świadka

• zatrzymanie rzeczy

• przeszukanie

• oględziny

• Eksperyment

• Asystenci prokuratora samodzielnie wykonują czynności administracyjne związane z prowadzeniem i nadzorowaniem postępowań przygotowawczych oraz przygotowaniem kończących je decyzji.

• Na stanowisku asystenta prokuratora może zostać osoba, która:

• ukończyła 24 lata

• jest obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich

• jest nieskazitelnego charakteru

• ukończyła wyższe studnia prawnicze w Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskała tytułu zawodowy magistra lub zagraniczne studia prawnicze uznane w Rzeczypospolitej Polskiej

• ukończyła aplikację prokuratorską lub ogólną w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury

• Nabór kandydatów na stanowisko asystenta prokuratora odbywa się w drodze konkursu, który przeprowadza komisja konkursowa. Po przepracowaniu sześciu lat asystent prokuratora może przystąpić do egzaminu prokuratorskiego wraz z aplikantami prokuratorskimi

---