1.Co to jest filozofia

Filozofia (- określenie to pochodzi (prawdopodobnie) od matematyka i filozofa Pitagorasa żyjącego w VI wieku p.n.e. Pierwotnie miało sens dosłowny i oznaczało poszukiwanie, umiłowanie mądrości .Obecnie terminu filozofia używa się w różnych znaczeniach. Trudno o definicję, bo zakres rozważań filozoficznych i ich metoda ulegały historycznym zmianom, a rozumienie filozofii jest uzależnione od przyjętej tradycji filozoficznej. W uproszczeniu można powiedzieć, że filozofia zajmuje się ogólnymi, podstawowymi zagadkami świata: naturą istnienia i rzeczywistości, poznawalnością prawdy czy tym, jakie działanie jest pożądane. Dzieli się ją na: ontologię (teoria bytu), epistemologię (teoria poznania), aksjologię (teoria wartości), antropologię filozoficzną i filozofię społeczną.

2.Powstanie filozofii.-( IV w p.n.e.)

Filozofia to wiedza racjonalna, dziedzina ogólnych rozważań opartych na rozumowaniu na temat istoty i struktury bytu (ontologia) człowieka i jego miejsca w świecie (antropologia), tajemnicy istnienia (metafizyka), zasad poprawnego myślenia oraz na temat dobra i zła. Narodziła się w starożytnej Grecji ok VI wieku przed Chrystusem, a podstawowymi czynnikami jej powstania były:

a) Łagodny klimat Grecji kształtujący postawę otwartości wobec zewnętrznego świata
b) Ustrój niewolniczy - grek posiadając liczną służbę mógł oderwać się od przyziemnych zajęć codziennych i oddać teoretycznym rozmyślaniom
c) Uogólnienie konkretnych wiadomości - potrzeba znalezienia racjonalnych odpowiedzi na podstawowe pytania typu: "Jak powstał świat?"
d) Zastąpienie opowieści mitycznych myśleniem racjonalnym

4.Dyscypliny filozoficzne

Główne dyscypliny filozoficzne są następujące: metafizyka (lub ontologia), czyli nauka o bycie, teoria poznania (czyli epistemologia, nauka o źródłach, rodzajach, przebiegu i granicach poznania oraz o istocie wiedzy, prawdy i naukowości), logika (jako nauka o poprawnym rozumowaniu, w dużym stopniu pokrywająca się z logiką formalną, czyli matematyczną), etyka (nauka o moralności, jej naturze i pochodzeniu, o podstawach obowiązywania norm moralnych), estetyka (nauka o pięknie, doświadczeniu estetycznym i twórczości), psychologia (dziś usamodzielniona jako dyscyplina pozafilozoficzna) i historia filozofii (której odrębną gałęzią jest historia filozofii Wschodu, zwłaszcza indyjskiej). Obecnie używa się też często takich określeń, oznaczających rozległe dyscypliny, jak antropologia filozoficzna (filozofia człowieka), aksjologia (teoria wartości), filozofia religii, filozofia dziejów, filozofia polityki. Ta ostatnia tworzy łącznie z etyką tzw. filozofię praktyczną; do dziś żywe jest to ustalenie terminologiczne, wywodzące się jeszcze z pism Arystotelesa.

5.Jońska szkoła filozofii ( Tales, Anaksymander, Anaksymenes)

Tales z Miletu . Był jednym z pierwszych greckich myślicieli, którzy zainteresowali się strukturą świata. Umiał obliczyć odległość okrętu od brzegu, ale nie umiał tego przekazać. Miał wiele zdolności i możliwości technicznych.Wprowadził arche (zasada, która zmienia swoje właściwości) wg niego to woda - ona jest pierwotnym i końcowym żywiołem . Z niej miały powstać wszystkie inne substancje . Z niej wywodziło się życie i ona była źródłem wszelkiego ruchu . Posiadała takie cechy, które pozwoliły rozwinąć się całej przyrodzie . Kosmos jest pełen bogów ,wszystko jest boskie , wszystko co się rusza ma duszę. Twierdził, że siła jest zjednoczona z materią . Uważał też ,że podstawową własnością materii jest jej zdolność do poruszania się.

Anaksymander - Był uczniem Talesa . Jego arche to neutralny bezkres Postrzegał świat jako złożenie przeciwieństw : suchego i mokrego , zimna i gorąca . Jedno nie mogło powstawać z drugiego . Błędem byłoby przyznawanie któremuś z żywiołów roli podstawowej. Uważał , że istnieje pierwotna substancja -apeiron- nieskończony w czasie i przestrzeni , niezróżnicowany neutralny bezkres , który przechodzi w materię. Nieokreślona siła zmienia się w widzialną rzeczywistość. .Apeiron - według Anaksymandra - wypełnia cały świat , z niego powstają i w nim znikają wszystkie inne substancje .Zawarte w nim przeciwieństwa mogą się rozdzielać . Twierdził również, że materia jest połączona z ruchem stanowiąc jedność.

Anaksymenes - Uczeń Talesa. Jego arche to powietrze. Powietrze jako początek , bo wszystko wypełnia , jest we wszystkiego rodzaju materii .Wszystko co żyje oddycha. Powietrze jest najbardziej zmienne , plastyczne i może zmieniać kształty. Powietrze miało być nieskończone ilościowo. Inne substancje mogły powstawać z powietrza w procesie zagęszczania np.: wiatry, chmury, woda , ziemia i pozostałe substancje stałe (poprzez oziębianie) i rozrzedzania (poprzez ogrzewanie np.: ogień )Takie termiczne przemiany filozof wiązał z wiecznym ruchem we Wszechświecie. Próbował wyjaśnić zjawiska meteorologiczne bazując na niniejszych przemyśleniach .Jego wyobrażenie duszy- dusza żyje tchnieniem, powietrzem

6.Heraklit (wariabilizm)

Za podstawę i zasadę istnienia wszechświata uważał ogień i jego przemiany. Był przekonany o zmienności i zjawiskowości w świecie. Twierdził: "panta rhei" ("wszystko jest płynne"), "nie można dwa razy wstąpić do tej samej rzeki, jej wody bowiem się zmieniają, ciągle płyną". Teorię zmienności Heraklita z Efezu nazwano wariabilizmem lub heraklityzmem.

Wariabilizm - pogląd filozoficzny, według którego wszystko jest zmienne, czy też, jak to określił Heraklit z Efezu wszystko płynie (gr. phanta rhei).

Wariabilizm jest poglądem przeciwstawnym do poglądu Parmenidesa z Elei o jedności i stałości bytu.

Filozofia Heraklita głosi, że ciągłe stawanie się i przemijanie jest najważniejszą cechą bytu, zaś stawanie się i przemijanie jest wynikiem nieprzerwanego ścierania się przeciwieństw (dialektyka). Wszelkie zdarzenia wynikają z napięcia powstającego między przeciwieństwami. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem (powszechna teoria zmienności), a najlepszym jej obrazem jest rzeka - jej wody ciągle się zmieniają płynąc. Stąd słynne powiedzenia Heraklita: nigdy nie wchodzi się do tej samej rzeki,wszystko co się zdarzy choćby to samo i w tym samym miejscu, nigdy nie zdarzy się o tym samym czasie, rzeka to czas płynący na który nie mamy wpływu, a nie miejsce. Można nawet stwierdzić, że nawet raz nie można wejść do tej samej rzeki.Nie można niczego przewidzieć, zaplanować w stu procentach, świat to jedna wielka zmienna rzeka, która jest metaforą rzeczywistości. Żadna rzecz, wg Heraklita, nie ma własności absolutnie stałych. Człowiek również jest bytem, który się staje, nieustannie wewnętrznie się zmienia.

8.Empedokles z Akragos (doktryna o niezmiennych czterech żywiołach i dwóch siłach)

Empedokles z Akragas (490 - 430 p.n.e.) twierdził, że materia składa się z czterech substancji. Miały nimi być cztery żywioły: ziemia, ogień, woda i powietrze. Żaden z nich nie mógł zmienić się w inny. Wszystkie pozostałe rzeczy, twierdził, zbudowane są właśnie z tych podstawowych rodzajów materii połączonych ze sobą w odpowiednich proporcjach. Na przykład kości składają się z dwóch części ziemi, dwóch wody, czterech ognia. Po połączeniu powstaje nowa substancja, lecz zawarte w niej pierwiastki pozostają niezmienione. Filozof był przeciwny idei próżni. Empedokles postulował istnienie dwóch podstawowych sił - miłości i niezgody - koniecznych do funkcjonowania świata. Siły te działają na zasadzie przyciągania i odpychania. Miłość łączy cząstki podobne, a nienawiść odpycha cząstki różne

9.Anaksagoras i jego obraz świata

Anaksagoras z Kladzomen - uważał, że składniki świata są niezmienne, mogą się łączyć i rozdzielać. Sądził jednak, że każda substancja posiada swój własny rodzaj cząsteczki. Jest ich niezliczona ilość. Nazwał je zarodkami. Zarodki można dzielić w nieskończoność. W każdej cząsteczce zawarte są w różnych proporcjach wszystkie inne rodzaje cząsteczek. Na przykład człowiek jedząc zarodki mięsa zjada jednocześnie zarodki mięśni, kości, krwi, odżywiając w ten sposób swój organizm.

Uważał, że w świecie istnieje nieskończona ilość składników nazywanych zarodnikami. One to łączą się lub rozłączają tworząc nowe byty. Uważał on, że np. człowiek jedząc chleb odżywia swoje mięśnie, krew i kości. Uważał, że zarodki tych elementów czyli mięśni, kości i krwi muszą znajdować się w chlebie. Konsekwentnie wnioskował, że te same zarodki muszą być również w zbożu, a ponieważ zboże wyrasta z ziemi to również ziemia musi je zawierać. Wnioskował stąd iż każda rzecz zawiera wszystkie rodzaje zarodków

10.Atomizm Demokryta

Atomiści uważali, że cały świat zbudowany z materii, która stanowi jedynie istniejącą rzeczywistość. Oznacza to, że poza materią nic nie istnieje. Demokryt wyróżnił następujące zasady dotyczące istnienia świata materialnego:
1. Istnieje niezliczona ilość niepodzielnych atomów , z których zbudowany jest cały świat.
2. Atomy te posiadają właściwości ilościowe, tj. przestrzeń kształt, a nie posiadają własności jakościowych.
3. Atomy te są w ciągłym ruchu, co oznacza, że ruch jest złączony z materią i stanowi jej istotny element.
4. Atomy poruszają się i pozostają w próżni.
Wg Atomistów materia jest ciągła. Wg Demokryta ludzkie zmysły poznają świat materialny niedokładnie gdyż wiele osób patrząc na tą samą rzeczywistość różnie ją postrzega. W ten sposób powstał w filozofii subiektywizm poznawczy, który przejawiał się w relaktywiźmie dotyczących poznania materialnego przez człowieka.
Wg Demokryta człowiek posiada dwa rodzaje wiedzy: prawdziwą i ciemną. Prawdziwa wiedza pochodzi od rozumu natomiast ciemna pochodzi od zmysłów.
Demokryt był przekonany, ze decydującą rolę w świecie odgrywa zasada przyczynowości przejawiającą się w determizmie. Oznacza to, że wszystko co dokonuje się świecie dzieje się z konieczności a nie z przypadku. Demokryt pojmował duszę ludzką podobnie jak ciało, gdyż uważał, że jest ona zbudowana z materii ale bardziej delikatnej i subtelnej. W etyce Demokryt twierdził, że najwyższym dobrem człowieka jest zadowolenie, a środkiem pozyskanie go jest ludzki rozum.

11.Pitagoras i członkowie związku pitagorejskiego (harmonia liczb)

Stworzył system poglądów naukowych, nazwanych jego imieniem. Był to prawdopodobnie rezultat pracy wielu uczonych, określanych powszechnie mianem pitagorejczyków. Z literatury filozoficznej Greków wynika, że Pitagoras jako pierwszy użył określenia filozofia w rozumieniu "miłość mądrości", dla zaznaczenia, że mądrość jest rzeczą boską, a jedynie umiłowanie jej dostępne jest dla ludzi.
Pitagoras był kontynuatorem i reformatorem religii orfickiej, którą później zaczęto nazywać pitagoreizmem. Wprowadził pojęcie podobieństwa figur oraz ideę przeprowadzania systematycznych dowodów w geometrii.
Przeprowadził dowód twierdzenia nazwanego twierdzeniem Pitagorasa (znanego wcześniej jako reguła bez dowodu), odkrył niewspółmierność boku i przekątnej kwadratu, przypisywał magiczne własności liczbom, wierzył w harmonię w kosmosie

12.Poglądy filozoficzne sofistów

• sensualizm - pogląd filozoficzny głoszący, że wszelka wiedza pochodzi od wrażeń zmysłowych (empiryzmu);

• relatywizm poznawczy, subiektywizm - prawda jest zależna od punktu widzenia, każdy widzi wszystko inaczej, więc każdy będzie postrzegał inną prawdę (obiektywnej);

• pragmatyzm (praktycyzm) - Ważna jest ta prawda która jest praktyczna, nawet jeśli wydaje się absurdem. Praktyka jest kryterium prawdziwości twierdzeń

• konwencjonalizm - Nie ma prawd powszechnych, są tylko umowy, że jakaś prawda jest powszechna.

• izostenia - koncepcja równosilności sądów, każdemu twierdzeniu można przeciwstawić inne twierdzenie z nim równosilne.

13.Sokrates (metoda elenktyczna i maieutyczna)

Wypracowanie metody dochodzenia do prawdy, a tym samym do cnoty: jest nią specjalnego rodzaju dyskusja, zwana dialektyką. W swoich rozmowach z Ateńczykami Sokrates posługiwał się dwiema metodami:

- metoda elenktyczna - sprawdzanie i zbijanie twierdzeń rozmówcy poprzez wyprowadzanie z nich konsekwencji doprowadzających w końcu do tezy absurdalnej lub sprzecznej z twierdzeniem pierwotnym (aporii);((wysługiwał i obalał poglądy; rozmówca uświadamiał sobie że nic nie wie)

- metoda majeutyczna (dosł. położnicza) - polega na dopomożeniu uczniowi w uświadomieniu sobie prawdy, którą już posiada, poprzez umiejętne stawianie pytań; wg Sokratesa tylko ludzie brzemienni posiadali wrodzone intuicje o wiedzy. ((lepiej nic nie wiedzieć niż mieć wiedzę pozorną)

• Według świadectwa Arystotelesa Sokrates stosował metodę indukcyjną: ustalał definicję np. odwagi, uogólniając i szukając wspólnych cech poszczególnych wypadków odwagi. Ten pogląd nie jest jednak zgodny z innymi poglądami Sokratesa, znanymi nam z pism Ksenofonta i Platona.

14.Sokrates (nauka o cnotach, intelektualizm etyczny)

- Wiara w absolutne znaczenie dobra i cnoty. Sokrates głosił, że cnota (gr. arete, starożytne pojęcie oznaczające tężyznę życiową, szlachetność, dzielność) jest dobrem bezwzględnym, czym przeciwstawiał się relatywizmowi sofistów. Jest też dobrem najwyższym, o które człowiek winien zabiegać, nie licząc się z niebezpieczeństwami i śmiercią ("Czyż nie wstydzisz się dbać o pieniądze, sławę, zaszczyty, a nie o rozum, prawdę i o to, by dusza stała się najlepsza?").

- Tożsamość dobra i wiedzy. Według Sokratesa cnota jest wiedzą ("Jest to jedno i to samo wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym."). Ludzie czynią źle z niewiedzy, czy raczej wiedzy pozornej. Stanowisko takie nazywa się intelektualizmem etycznym. Wynika z niego, że cnoty można się nauczyć,a gdy posiądziemy tę wiedzę, samoistnie wybierzemy życie zgodnie z nią. (intelektualizm etyczny- wiedza to to samo co cnota, cnota była ideałem. Nikt kto zdobył wiedzę nie może żyć niegodziwie. Oskarżono go o bezbożność i psucie młodzieży).

15.Platon (świat idei)

Platon pochodził z rodziny arystokratycznej po dziadku nazywał się Arystokles. Nauczyciel gimnazjum nadał mu przydomek Platon. Założył Akademie- od gaju akademosa. I dziełem- obrona Sokratesa. Główne poglądy dotyczyły metafizyki. Rodzaje bytu; na początku istniały chaos, demiurg i idee. Boski demiurg utworzył świat z chaosu wzorując się na ideach.

Przyczyna sprawcza: Demiurg (dążył do idei a wzorował się na chaosie)

Przyczyna celowa: idee

Przyczyna materialna; chaos

Rodzaje bytów: byty materialne; rzeczy i świat idealny.

Prawdziwym światem jest świat idei a świat materialny- świat zmysłowy, marne odbicia świata idei.

Platon posługiwał się parabolą jaskini: odwołał się do jaskiniowców, jaskiniowcy są przykróci do skały ich światem jest jaskinia od czasu do czasu przez szczelinę dociera obraz z tamtego świata. Ludzie żyją w świecie materialnym są jak jaskiniowcy.

Platon patrzył na człowieka; światem idei jest dusza; ciało należy do świata materialnego. Ciało dla duszy jest więzieniem.

Rodzaje poznania:

-poznanie rozumowe (epistema)

- poznanie zmysłowe - niedoskonałe (doksa).

Do świata idei wnikamy za pomocą rozumu. Platon przedstawiciel idei, skrajny racjonalizm, tylko rozum się liczy.

16.Platon (poglądy na państwo)

platon wyszedł od ciała, ciało podzielone jest na 3 części: głowa, pierś, podbrzusze, każdej części odpowiada dusza.

Głowa- rozum

Pierś- wola

Podbrzusze -pożądanie, dusza zmysłowa. Każdej części przypisana jest idea.

Rozum- mądrość

Wola- okazywać męstwo

Pożądanie - należy nad nim panować. Jeśli te 3 cz. Są to człowiek jest sprawiedliwy.

Idealne państwo jest hierarchiczne, składa się z:

- władcy (dusza rozumna) powinni rządzić w państwie, kierując się mądrością; wymaga ascezy.

- strażnicy (dusza impulsywna) maja chronić państwo przed niebezpieczeństwem

- rzemieślnicy (dusza zmysłowa) oni mogą posiadać dobra, od nich się nic nie wymaga.

Platon był wrogiem demokracji uważał że:

- lepsze są rządy arystokratyczne

- zbiorowość jest ważniejsza od jednostki

- posiadanie rodziny dzieli ludzi.

Twórca komunizmu - platon. Etyka - celem SA dobra idealne. Władza ma prowadzić lud do świata idei.

17.Arystoteles (krytyka idei Platona, filozofia przyrody)

Arystoteles uczeń Platona urodził się w Stragirze., pozostał w akademii aż do końca życia mistrza. Później krytykował idee Platona. Założył liceum, nazwa pochodzi od arystotelese liklejon - liceum. Uczniowie jego nazywali się perypatetycy, a szkoła perypatetyka, czyli się spacerując.

Andronigos z Rodos podzielił dzieła na: fizykę, metefizyke, przyrodnicze.

Skrytykował teorie idei, wszystko odwrócił, to co było prawdziwym światem dla platona nie jest dla Arystotelesa. Dla Arystotelesa prawdziwym światem jest świat materialny, idea to jedynie pojecie, idea nie istniała realnie. Poznanie zmysłowe- docieramy poprzez zmysły.

Teoria hilemorfizmu wg. Arystotelesa rzeczywistość składa się z rozmaitych, konkretnych rzeczy, które stanowią jedność materii i formy.

Materia- materiał z którego dana rzecz jest zrobiona, nie może istnieć samodzielnie bez formy (rzecz-byt) istnieją tylko zespoły form.

Forma- szczególne właściwości rzeczy, gdyby nie było formy to materia byłaby nieokreślona.

Człowiek= forma (dusza); materiał (ciało).

Teoria Boga- utworzył świat z chaosu.

Bogiem Arystotelesa - pierwszy poruszyciel - ten kto I poruszył coś, a sam się nie poruszał.( I poruszycie- człowiek- zwierzęta)

Etyka Arystotelesa: stworzył koncepcję środka, cnota to usposobienie zachowujące środek np. nie powinno się być ani rozrzutnym ani skąpym.

18.Arystoteles (poglądy na państwo)

Polityka: 3 formy ustrojowe:

A-rządy jednego

B- rządy kilku

C- rządy wielu

Każda z tych 3 form istnieje w:

Ad.A monarchia- tyrania

Ad. B arystokracja-oligarchia

Ad.C politeja - ochlokracja (rządy tłumu)

Dobra władza; monarchia, arystokracja

Zła władza: tyrania, oligarchia, ochlokracja.

Trzeba coś stworzyć pośredniego, jest to politeja. Pomiędzy rządami bogatymi a biednymi.

Grupy społeczne: rolnicy, rzemieślnicy, kupcy (nie obywatele bo nie mieli czasu na dążenie do władzy); zajmujący się rządzeniem i kultem (obywatele).

19.Epikur (etyka hedonistyczna)

Epikur przedstawiciel epikurejczyków. Szkoła ich mieściła się w ogrodzie, wyznawali hedonizm- prawdziwym szczęściem jest przyjemność, szczęście polega na braku cierpienia.

20.Cynicy i stoicy (poglądy etyczne)

Cynicy- Diogenez mieszkał w beczce, posiadał tylko płaszcz i torbę na chleb, nie ważne są dobra materialne. cnota jest czymś zdobywanym na stałe przez wiedzę łączoną z praktycznym działaniem. Cnotliwy mędrzec jest wolny - prawem dla niego jest tylko natura. Cynicy za cel życia uważali nauczanie moralności wśród ludności pochodzenia plebejskiego

Stoicy- twórcą Zenon z Cypru, nazwa pochodzi od Stoe tyle co portyk. Uważali że człowiek ma żyć w harmonii z przyrodą, kierując się rozumem. Istnieje tylko byt materialny

22.Jan Szkot Eriugena (panteizm)

Panteizm- wszystko Bogiem, nie ma różnicy między światem a Bogiem.

Eriugena uznał doktrynę wolności woli za konieczną dla filozofii chrześcijańskiej: gdyby ludzie jej nie posiadali, na piekło skazywałby ich Bóg, a więc nie możnaby Go określić jako dobrego.Utożsamiał Boga ze światem, często rozumianym jako przyroda. Panteizm często łączył się z ideami rozumnego rozwoju wszechświata, jedności, wieczności oraz żywości świata materialnego. Neguje istnienie Boga jako istoty rozumnej, głosi zaś przenikanie Boga we wszystkie substancje ziemskie

Duże znaczenie miała jego koncepcja rozwoju świata jako objawienia (teofania) ukrytego Boga. Dała ona początek panteizmowi i z tego względu jego poglądy zostały potępione jako heretyckie. Według Eriugeny natura objawia się w czterech postaciach:

• natura tworząca i nie stworzona - Bóg jako stwórca

• natura tworząca i stworzona - boskie idee, logos, Chrystus, neoplatońska druga hipostaza

• natura nie tworząca i stworzona - poszczególne rzeczy, Arystotelesowska "natura podksiężycowa"

• natura nie tworząca i nie stworzona - Bóg jako ostateczny cel.

Eriugena zdefiniował naturę jako "to co jest i to, co nie jest" - byt i niebyt. Jako niebyt należy rozumieć m.in. Boga, który jest obiektem istniejącym ponad bytem (zob. teologia negatywna). Niebyt można interpretować także w kontekście etycznym - człowiek, który popada w grzech niejako staje się niebytem

23.Św.Anzelm z Canterbury (dowód ontologiczny)

dowód ontologiczny, istnienie Boga można wydedukować z istnienia samego pojęcia "Bóg". Choć pomysł ten na pozór wydaje się sprzeczny logicznie, konstrukcja myślowa św. Anzelma jest niezwykle pieczołowicie przemyślana. Oto uproszczony proces myślowy, który doprowadził filozofa do dowiedzenia istnienia Boga:Istnieje w języku pojęcie "Bóg". Cechą desygnatu pojęcia "Bóg" jest absolutna doskonałość. Jeśli zaś owo słowo oznacza byt doskonały, to temu bytowi nie może niczego brakować.

dowód, tzw. ontologiczny, zgodnie z którym rzeczywiste, nie tylko myślowe istnienie wynika z samego pojęcia Boga jako istoty najdoskonalszej. W kwestii uniwersaliów zwolennik realizmu. Zajmował się też licznymi problemami teologicznymi, np. nieśmiertelnością duszy, grzechem pierworodnym, wcieleniem i odkupieniem itp.gólności zaś nie może brakować mu przymiotu istnienia.

24.Tomasz z Akwinu (5 dowodów istnienia Boga). Człowiek niezwykłej pokory, słynie z dowodów. Dowód- jako argument.

- jeśli istnieje ruch to istnieje pierwszy poruszyciel - Bóg.

- jeśli każda rzecz ma swoją przyczynę to istnieje Bóg.

- jeśli byty nie istnieją w sposób konieczny, ich istotą nie jest istnienie.

- jeśli rzeczy wykazują różną doskonałość to musi istnieć Bóg który jest bytem najdoskonalszym.

- jeśli celowe działanie jest oznaką rozumności to ład i porządek w działaniu bytów nieożywionych świadczą o istnieniu Boga kierującego światem.

25.William Ockham ( „Brzytwa Ockhama”)- upadek scholastyki

- istnień nie należy mnożyć ponad potrzebę;

- bytów nie mnożyć, fikcji nie tworzyć

- tłumaczyć fakty jak najprościej

- proste rozwiązanie jest najlepsze

- nie wymyślaj nowych czynników jeżeli nie istnieje taka potrzeba, wycinać to co nie istotne.

26.Nicolo Machiavelli (amoralizm i problematyka państwa)

Cel uświęca środki. . Machiavelli jest bardzo sceptyczny jeżeli chodzi o naturę człowieka. Jego zdaniem ludźmi kierują niskie pobudki i egoizm. Nawet jeśli ktoś chciałby postępować moralnie, będzie mu bardzo trudno obronić się przed powszechną niegodziwością. "Racja nic nie znaczy, gdy nie jest poparta siłą", pisał, a gdzie indziej: "w polityce bezbronni prorocy nie zwyciężają".

27.Renesansowi filozofowie przyrody- renesans - okres przygotowania, rozwija się filozofia przyrody.

a)Giordano Bruno- Bóg jest obecny w przyrodzie- głosił panteizm - wszystko jest Bogiem- Wszechświat jest nieskończony (za to został spalony na stosie). Wykształtowała się nowa metoda naukowa- badanie przyrody własnymi zmysłami, metoda empiryczna - badanie wzrokiem aby zagwarantować pewność, obiektywność. Nawet działanie mechaniczne martwych przedmiotów usiłował pojąć na podobieństwo życia. Bruno pojął przyrodę:

-infinistycznie- jako nieskończoną

- monistycznie- jako jednorodną i w jeden system związaną

- dynamicznie- jako zespół sił żywych

- teozoficznie- jako obraz i objawienie Boga

- optymistycznie- jako twór doskonały, harmonijny i piękny.

b)Galileusz- zmierz to co da się zmierzyć. NHN otworzyła drogę do nadchodzących zmian. Powstał nowy obraz świata, ziemia jest centrum wszechświata Słońce porusza się wokół ziemi a nie odwrotnie, wszystko krąży wokół ziemi. Galileusz opierał się na faktach doświadczalnych. Biblia wskazuje drogę do zbawienia, nauki przyrodnicze opisują m.in. ruch ciał niebieskich.

c)Newton- geniusz, przedstawił prawo powszechnego ciążenia, wykazał że te same prawa rządzą ruchem ciał na ziemi jak i ruchem ciał niebieskich. Matematyczne zasady istnienia świata, zasady dynamiki

d)Nicolo Machiavelli - cel uświęca środki, racja nic nie znaczy gdy nie jest poparta siłą. Zachowania ludzi dają się przewidywać jeśli tylko rozporządzamy odpowiednio wiedzą. Dla Machiavelliego historia była laboratorium w którym można obserwować działania ludzkie i wykrywać rządzące między nimi prawidłowości.

28.Kartezjusz i jego metoda.- Kobito Kartezjusz - myśle więc jestem. Racjonalizm - rozum. Wrodzone właściwości rozumu, racjonalne treści, uważał że we wszystko należy wątpić- to że wątpię znaczy że myślę. Szukał twierdzenia, które oprze się wszelkim wątpliwościom, metoda Kartezjusza polegała na próbowaniu wszelkich argumentów sceptyckich. Zwątpienie było tu nie wynikiem, lecz punktem wyjścia i było głoszone w celu uzyskania pewności.

29.Baruch Spinoza („more geometrio”, Bóg czyli natura)

Spinoza- panteista.(żyd).

Miarą prawdy była jasność i wyraźność, a rozum jedynym źródłem prawdy. W ciągu życia Spinowa zmieniał i modyfikował swój zbiór założeń i nie będąc ich pewnym do samego końca nazywał je wszystkie propozycjami. Nie istnieje żadna substancja która by nie była Bogiem, a wszystko co istnieje jest częścia Boga. Bóg jest tożsamy z przyrodą, naturą, materią. Wszechświat nie może istnieć poza Bogiem lecz tylko w Bogu. Uważał że nie ma różnicy między światem a Bogiem.

Dzieło More geometrico- było wykładem monistycznej nauki o jedności wszechrzeczy. Wnosił że substancja jest tylko jedna, a jest nią Bóg. Bo aby cos istniało samo przez się nie może być niczym ograniczone, musi być nieskończone a nieskończona substancja to Bóg.(substancja jest tym co istnieje samo przez się). (((More geometrico - formułowanie założeń pisanych w formie matematycznych pewników, generowaniu z nich twierdzeń, dowodzeniu ich na sposób matematyczny, konfrontowanie wniosków z tych twierdzeń ze znanymi sobie faktami))).

30.Gottfierd Wilhelm Leibniz (monadologia).

Substancji jest wiele, każda ma swój odrębny charakter - Monady- nierozdzielne składniki świata. Świat składa się z monad. Swą metafizykę nazywał „monadologią”.

Substancje są: nierozciągłe i niematerialne, mają zdolność postrzegania; jest ich wiele;

Substancje są jakościowo- odrębne; zjawiskiem substancji są ciała; substancje działają celowo, substancje tworzą harmonijny zespół.

31.Blaise Pascal („zakład Pascala”)

zakładem Pascala”. Podejmując decyzję o istnieniu Boga człowiek ma do wygrania - przyjmując jego istnienie - nieskończoność; jeśli Bóg nie istnieje człowiek ma i tak do dyspozycji marną skończoność. Zapoczątkował w ten sposób nowy kierunek w filozofii - fideizm.

Stawiając na istnienia Boga ryzykujemy niewiele bo tylko jedno doczesne życie, jeśli zaś okaże się iż mamy rację to zyskamy wieczne szczęście i życie. Bóg nagradza wiarę a karze niewiernych. Był to szczególny dowód istnienia Boga bo opierający się w porozumieniu na prawdopodobieństwo i na oczekiwaniu szczęścia.(Jeśli będziemy żyć jakby Boga nie było, i okaże się że Go faktycznie nie ma, to nic nie stracimy, ale tez niewiele zyskamy.Jeśli zaś okaże się że On jest,wtedy stracimy wszystko
Jeśli natomiast będziemy żyć, jakby On był, i okaże się, że Go nie ma, to niewiele stracimy. ale jeśli On jednak jest, wtedy zyskamy wszystko.Wniosek - bardziej opłacalne jest żyć tak, jakby Bóg istniał,)

32. Empiryzm Johna'a Locke'a

Punktem wyjścia jego rozważań były przeżycia wewnętrzne. Jego filozofia ( empiryzm ) wiąże wiedzę z doświadczeniem, z faktami. Można ją sformułować słowami : Nie ma wiedzy bez doświadczenia. Locke twierdził, że wszelka wiedza, wyobrażenia, sądy, zarówno błędne jak i prawdziwe, wytwarzają się na drodze doświadczenia. Locke interesował się psychologicznym zagadnieniem, jak wiedza zbiera się w naszej świadomości. Jego empiryzm był subiektywny. Uważał, że doświadczenie posługuje się zmysłami .Locke uważał, że umysł jest „czystą tablicą”, na której zapisujemy nasze doświadczenia podczas naszego życia. Locke z kolei twierdził, że umysł to raczej coś w rodzaju pustego zbiornika, oświetlanego jedynie przez światło, które wpada z zewnątrz.

Szukał odpowiedzi na: skąd się biorą ludzkie myśli i wyobrażenia- wszystkie myśli i wyobrażenia są odbiciem tego co widzieliśmy i słyszeliśmy; powstają wspomnienia. 2 pytanie brak!!!!!!!!

33. David Hume (krytyka idei przyczynowości)

Człowiek ma 2 różne rodzaje przedstawień: wrażenia- spontaniczne postrzeganie rzeczywistości zewnętrznejzmysłami; idea- wspomnienia.

krytyka idei przyczynowości. Hume słusznie zauważył, że to co wiemy na temat dochodzących do nas bodźców, to tylko one same i ich następstwo czasowe. Jeśli np. bierzemy strzelbę i naciskamy cyngiel, to dochodzi do nas przez palec bodziec naciskania cyngla, a po chwili słyszymy huk i błysk wystrzału. Na tej podstawie tworzymy sobie idee, że naciśnięcie cyngla spowodowało wystrzał. Może się jednak tak złożyć, że złośliwy służący wyjął nam nabój ze strzelby, stanął za nami i huknął w momencie, gdy my nacisnęliśmy cyngiel. Będziemy wtedy mieli dokładnie to samo wrażenie, że to my spowodowaliśmy wystrzał, mimo, że naprawdę będzie inaczej. A zatem, tak naprawdę dane są nam tylko dwa bodźce następujące jeden po drugim i nic więcej. Co gorsza, tak jest praktycznie zawsze przy ustalaniu jakichkolwiek związków przyczynowo-skutkowych. Mamy dwa często następujące po sobie zdarzenia i nic więcej. Samego związku między przyczyną i skutkiem "w stanie wolnym" nie mamy szansy nigdy obserwować - jest to więc mniej więcej tylko złożona idea, której nie da się bezpośrednio wywieść z idei prostych - a zatem trzeba ją przyjąć na wiarę, tak samo jak wszystkie inne tego rodzaju idee.

Związek przyczynowy; wychodzimy ponad stwierdzone fakty. Szukając ich przyczyn i skutków np. kto na pustej wyspie znajdzie zegarek, ten wnioskuje że kiedyś byli na niej ludzie, tzn. o przyczynie stwierdzonego faktu.

Prawo przyczynowości- wszystko co się dzieje ma swoja przyczynę.

Przyczynowość- wytwór naszej wyobraźni.

Agnostyk- ktoś kto nie wie czy istnieje bóg.

34.George Berkeley (istnieć to albo być postrzeganym albo postrzegać)- biskup najbardziej skrajny.

Świat składa się tylko z postrzeżeń: poza postrzeżeniami nic w nim nie ma. Istnieć znaczy być postrzeganym, rzeczy które by były różne od postrzeżeń są tylko fikcjami umysłu. Istnieje tylko to co ja postrzegam.

Berkeley uznał, że sama idea bytu obiektywnego jest błędna, bo nie można stwierdzić istnienia czegokolwiek w sposób obiektywny. Stworzył więc on pojęcie "bytu obserwowanego", a ściślej mówiąc uznał, że coś istnieje dla nas wtedy i tylko wtedy, kiedy to możemy obserwować, natomiast gdy nie obserwujemy, nie możemy mieć pewności, czy to coś nadal istnieje. Jednym słowem: być oznacza być (przez kogoś) postrzeganym

.

35.Główne założenia filozofii Immanuela Kanta

Kant ur. Się w Królewcu, był pierwszym zawodowym filozofem, żył z filozofii, najwybitniejszy filozof. Kant nigdzie nie wyjeżdżał, jedyne wakacje spędził w Polsce. Królową nauk jest fizyka. Wprowadził podział rzeczy w sobie i dla mnie.

Miej odwagę posługiwać się swoim rozumem." Zawiera ono postulat, by człowiek, który do tej pory poddawał się kierownictwu innych autorytetów, zaczął używać własnego rozumu, uwierzyć w jego moc i kierować się nim. Człowiek powinien uniezależnić się od innych, zdobyć samodzielność, jego rozum powinien przejść przez proces autonomizacji. Oświecenie, głoszące powyższe poglądy zyskuje charakter historiozoficzny, staje się epoką współczesną pojmowaną jako taką, gdzie założenia te zostają osiągnięte.

Etyka formalna dotyczy wszystkich ludzi we wszystkich krajach i społeczeństwach. Imperatyw kategoryczny obowiązuje bezwarunkowo we wszystkich sytuacjach- jest nie do odrzucenia. Postępuj według takiej zasady co do której mógłbyś jednocześnie chcieć aby stał się chlebem powszednim- kiedy cos robię muszę się upewnić że inni ludzie by postąpili podobnie.

Etyka obowiązku- zawsze masz traktować człowieka tak jako cel sam w sobie a nie jako środek.

36.Filozofia Georgia Wilhelma Hegla

Hegel zamierzał zbudować całkowity system nauki, pojmując go jako całościową, a więc jedyną możliwą formę przedstawiania prawdy w nauce. "Prawda jest całością. Całością zaś jest tylko taka istota, która dzięki swemu rozwojowi dochodzi do swojego ostatecznego zakończenia". System filozofii Hegla składać się miał z trzech części:

• logika - nauka o idei w sobie i dla siebie "w jej całkowitej abstrakcji", składająca się z logiki subiektywnej (zajmującej się teorią bytu i wiedzy) oraz logiki obiektywnej (zajmującej się teorią pojęć). Poznanie ducha w sobie, jego konieczności w dialektycznym rozwoju, zawiera l o g i k a ; w niej znajdujemy zasadniczą strukturę systematyczną, którą odnajdziemy łatwo w następnych fazach;

• filozofia przyrody - nauka o idei w jej innobycie (którą podzielił na mechanikę, fizykę i organikę). Obejmuje poznanie ducha w swej swoistości, ducha dla siebie.

• filozofia ducha - nauka o idei, która powraca z innobytu do siebie. Synteza form poprzednich w sobie i dla siebie, zawiera pełną świadomość dokonanego przejścia. W obrębie każdej fazy rozróżnia się 3 rodzaje form duchowych. Są to: Duch subiektywny (podstawą jest duch - świadomość- który wyobcowuje się i ponownie się jedna ze sobą. Poprzez filozofię duch poznaje samego siebie jako podmiot i jako substancję), Duch obiektywny ( kształtuje świat zewnętrzny zgodnie ze swoja wolą, wytworem jest prawo) i Duch absolutny.(przejawia się w trzech formach;sztuce, filozofii, objawionej religii)

37.Sorena Kierkegaarda („stadia na drodze życia”)

Podstawowym zagadnieniem dręczącym Kierkegaarda, które przewijało się przez jego wszystkie dzieła, było poczucie absurdu śmiertelnej, ludzkiej egzystencji w obliczu czy to wszechmocy i nieskończoności Boga, czy też w obliczu niewiary w Boga i przyjmowania istnienia całkowicie obojętnej dla losu człowieka, wiecznie istniejącej przyrody. Całość jego twórczości można nazwać wyzwaniem rzuconym chrześcijańskiemu światu do zweryfikowania swej wiary w obliczu tegoż paradoksu egzystencji "w obliczu Boga".

W pracy Stadia na drodze życia Kierkegaard wyróżnił trzy etapy rozwoju osobowości:

1. estetyczny, charakteryzujący się dominacją pragnień egoistycznych; ponieważ realizacja tych pragnień jest zależna od warunków zewnętrznych; podstawowym nastrojem okazuje się rozpacz wynikająca z uświadomienia sobie możliwości utraty tych warunków;

2. etyczny, w którym jednostka wybiera siebie jako własne bycie, uniezależniając się od warunków zewnętrznych i włączając do społeczności ludzkiej; ten etap wywołuje poczucie winy wynikające z uświadomienia sobie własnej skłonności do zła;

3. religijny, oznaczający rozpoznanie w sobie grzesznika, powrót do Boga i oddalenie od innych.

2

---