AMORTYZACJA - proces stopniowej utraty wartości użytkowej środków trwałych; zużycie kapitału; jest miarą szybkości zmniejszenia się wartości, zmniejszającego się kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego ekonomicznego zużycia.

AGREGACJA - to zabieg łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania wielkości makro gospodarczych.

Zasady stosowania podczas agregacji:

• należy agregować wielkości jednorodne, tj. albo konkretne wielkości w postaci zasobów, albo wielkości w postaci strumieni

• przy agregowaniu zasobów ważne jest, aby wielkości ekonomiczne dotyczyły tego samego momentu

• przy agregowaniu strumieni należy brać pod uwagę wielkości dotyczące tego samego okresu.

ZAPASY - dobra trzymane obecnie w przedsiębiorstwach na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.

Do podstawowych agregatów zaliczamy:

• AD - globalny popyt

• AS - globalna podaż

• ADM - globalny popyt na pieniądze

• ASM - globalna podaż pieniądza

• PNB - produkt narodowy brutto

• PKB - produkt krajowy brutto

• DN - dochód narodowy

• ODL - osobiste dochody ludności

• DDL = RDL - dyspozycyjne (rozporządzalne) dochody ludności

• Narzędzia interwencjonizmu:

• Polityka fiskalna (skarbowa) - podatki (wpływy do budżetu); wydatki rządowe - majątek narodowy, tworzenie dóbr publicznych - wszelkie dobra stworzone przez człowieka, przez obecne i wcześniejsze pokolenia. Bogactwo społeczne - suma majątku narodowego i tego co dała natura (zasoby naturalna); Transfery - nieodwzajemnione świadczenia osoby fizycznej, np. zasiłki dla bezrobotnych, renty, emerytury, stypendia dla studentów; Subsydia - przeznaczone dla przedsiębiorstw

• Polityka monetarna (pieniężna) - narzędzia:

• Stopa redyskontowa - procent, za jaki Bank Centralny udziela kredytów bankom komercyjnym

• Stopa rezerw obowiązkowych - niezbędna rezerwa w skarbcach banków, konieczna w utrzymaniu płynności finansowej banków

• Operacje otwartego rynku - skup lub sprzedaż (obrót) papierów wartościowych

Mogą prowadzić politykę ekspansywną lub restrykcyjną.

Polityka ekspansywna - zwiększa globalną podaż pieniądza

Polityka restrykcyjna - zabiera pieniądz z rynku

• Polityka dochodowa - polityka płac i cen

• Polityka wymiany międzynarodowej - zagraniczna polityka gospodarcza:

• Cła - eksportowa i importowe - zabezpieczają interes wewnątrz kraju

• Kwoty eksportowe - ograniczenie - wywieść z kraju

• Kwoty importowe - ograniczenie - przywieść do kraju

• RACHUNEK DOCHODU NARODOWEGO

Główne agregaty makroekonomiczne:

1. Produkt Narodowy Brutto - PNB

To największy agregat makroekonomiczny obejmujący wszystkie dobra i usługi finalne, wytwarzane w ciągu roku przez naród w kraju i zagranicą, niezależnie od miejsca świadczenia przez niego usług.

Jest to miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji

Np. jeśli pracujemy legalnie w Niemczech to zasila to naszą gospodarkę. Jeśli jakiś kraj pożycza od nas pieniądze to płaci nam procent, który zasila PNB.

2. Produkt Krajowy Brutto - PKB

Agregat makroekonomiczny obejmujący wszystkie dobra i usługi finalne wytworzone przez czynniki wytwórcze, w ciągu roku na terytorium danego kraju niezależnie od tego do kogo należą czynniki wytwórcze.

Wywóz zysku poza granice kraju.

Korzystniejsza sytuacja jest wtedy gdy PNB > PKB bo wpływy są większe od wypływów.

W Polsce jest odwrotnie PKB > PNB co jest niekorzystne dla Polski bo więcej wypływa niż wpływa.

3. Majątek Narodowy

To wszystkie dobra, do których człowiek rękę przyłożył, wszystko co zostało stworzone w danej gospodarce (droga, osada w Biskupinie, Pałac w Wilanowie itd.)

4. Bogactwo Narodowe - Społeczne

Suma majątku narodowego i bogactw naturalnych. Wszystkie dobra materialne stworzone przez człowieka i to co Bozia dała.

• PNB

Deflator - przelicznik, korektor, wskaźnik zmian ogólnego poziomu cen

Aby przejść z wartości nominalnej do realnej musimy zastosować deflator.

Sposoby liczenia PNB:

• Suma wydatków na dobra finalne

• Suma wartości dodanej

• Suma wynagrodzeń czynników produkcji

Suma wydatków na dobra finalne: wartość kupionych przez konsumentów, inwestorów, państwo oraz cudzoziemców dóbr finalnych.

C - wydatki na dobra konsumpcyjne w kraju przez konsumenta

I - wydatki na krajowe dobra inwestycyjne

G - wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych, np. płace dla nauczycieli publicznych

E_xnetto - wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe zróżnicowane o poniesione wydatki na import

Suma wartości dodanej: suma rocznej produkcji wszystkich sektorów gospodarki, wartość dodana to różnica wartości produktu oraz użytych do jej wytworzenia dóbr pośrednich i dóbr kapitałowych.

Suma wynagrodzeń zatrudnionych czynników produkcji, wszystkie dochody osiągane przez właścicieli czynników produkcji w ciągu roku: płace, dochody z pracy na własny rachunek, renty gruntowe, procenty, dywidendy, czynsze z najmu.

Renta gruntowa - wynagrodzenie z dzierżawy gruntu

Renty dzielimy na:

• renta absolutna

• renta różniczkowa 1 - wynika z żyzności gleby (z klas bonifikacyjnych)

• renta różniczkowa 2 - wynika z jej urodzajności

Żyzność gleby - mamy glebę i albo coś na niej rośnie, albo nie. Klasy bonifikacyjne:

1 klasa - gleba żyzna

2 klasa - gleba brunatna

3 klasa

4 klasa

5 klasa

6 klasa - gleby górskie - najmniej żyzne

Urodzajność - wspomaganie, nakłady poniesione na wzrost wydajności

Wynagrodzeniem kapitału jest procent bankowy lub lichwiarski.

Akcje - wynagrodzenie to dywidendy

Uproszczony model ruchu okrężnego w gospodarce:

Budżet zasilamy poprzez: podatki, oprocentowanie, dochody z prywatyzacji

Budżet w formie transferów dla osób fizycznych jest przeznaczony na renty, emerytury, zasiłki, płace dla sfery nieprodukcyjnej (budżetówka).

Subwencje dla przedsiębiorstw: przestrzenne i przedmiotowe

Są to: wydatki dla konsumentów, producentów, którzy świadczą usługi na rzecz rządów na dobra publiczne.

Wydatki z budżetu w Polsce przewyższają wpływy, trzeba się wtedy posiłkować kredytami z Banku Centralnego. Występuje deficyt. Bank Centralny bierze te pieniądze z banków komercyjnych, a banki komercyjne biorą te pieniądze bezpośrednio od ludzi (występuje ruch okrężny).

Rząd nabywa kapitał na rynkach międzynarodowych (pożycza), ale musi to oddać z procentem.

PKB w cenach rynkowych - miara produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi (VAT, akcyza - podatki ukryte w cenie towaru)

PKB w cenach rynkowych = C + I + G

C - konsumpcje

I - inwestycje

G - wydatki państwa

PKB w cenach czynników wytwórczych - jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich (jest tu liczony sam czynnik wytwórczy)

PKB w cenach czynników wytwórczych = C + J + G - Te

Te - transfer - podatki pośrednie pomniejszone o subsydia

PNN - Produkt Narodowy Netto - PNN wg cen rynkowych jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji

PNN = PNB - amortyzacja

PNN to inaczej DN (Dochód Narodowy)

DNCW (Produkt Narodowy wg Cen Czynników Wytwórczych - Dochód Narodowy wg Cen Czynników Wytwórczych) - jest mniejszy od PNN o wielkość podatków pośrednich, które wchodzą do PNN.

Dochód Narodowy -suma wszystkich dochodów gospodarstw domowych uzyskanych z zatrudnienia czynników wytwórczych na rynku ( ze sprzedaży czynników produkcji), dochody te przeznaczamy na konsumpcję bieżącą i oszczędności.

Dochody Osobiste (ODL) - Osobiste Dochody Ludności - wielkość wszystkich dochodów powstających w procesie produkcji po odjęciu amortyzacji , podatków bezpośrednich płaconych przez przedsiębiorstwa oraz zysków niepodzielnych tj. część zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstwa, a nie do podziału między akcjonariuszami.

Rozporządzalne dochody osobiste RDO lub dyspozycyjne dochody ludności DDL - dochody gospodarstw domowych pomniejszone o podatki bezpośrednie, powiększone o otrzymywane płatności transferowe, to inaczej siła nabywcza społeczeństwa, to co możemy przeznaczyć na konsumpcję i oszczędności. Wielkość ta informuje o tym ile gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności.

SNA - metoda rachunkowości społecznej źródłem DN jest każda działalność gospodarcza czyli przynosząca dochód osobie ją wykonującej

• MPS - metoda produktu materialnego - DN jest wynikiem wyłącznie pracy produkcyjnej, praca w resorcie oświaty, kultury, zdrowia to praca nieprodukcyjna. Źródłem dochodu jest tylko sfera produkcyjna.

• MODEL GOSPODARKI AD - AS

(globalny popyt, globalna podaż)

Koniunktura gospodarcza - splot uwarunkowań i czynników wywierających znaczny wpływ na sytuację gospodarczą kraju, regionu czy świata.

Dobra koniunktura - rozwój gospodarki, zmiany strukturalne i równowaga ekonomiczna.

Zła koniunktura - zachwiana równowaga ogólna, spadek lub zastój produkcji, wymiany towarowej, cen, dochodu narodowego.

Podstawowym zagrożeniem w gospodarce rynkowej jest niedostateczny popyt globalny (zagregowany). Jego wzrost nazywamy poprawą koniunktury, natomiast spadek - pogorszeniem koniunktury.

POPYT ZAGREGOWANY AD

Jest to związek, funkcja lub krzywa wyrażająca zależność między ogólnym poziomem cen produktów i usług, a całkowitym popytem na dobra konsumpcyjne i inwestycyjne nabywane przez gospodarstwa domowe, firmy, rząd i zagranicę (eksport netto) przy założeniach ceteris paribus.

Zależność tę zapisujemy wzorem:

AD= C + I + G + X

X - eksport netto

Zgodnie z prawem popytu - gdy ceny rosną - popyt zmniejsza się; gdy ceny maleją - popyt zwiększa się

Krzywa zagregowanego popytu AD

P₁

P₀

P₂

Q₁ Q₀ Q₂

Pozacenowe czynniki - determinanty popytu:

1. Polityka rządu:

1. restrykcyjna polityka finansowa rządu zmniejsza dochody ludności i powoduje spadek poziomu konsumpcji (wzrost podatków, zmniejszenie transferów i wydatków rządowych - popyt maleje i odwrotnie)

2. wydatki rządu np. na zbrojenie i obniżka podatków podnoszą poziom zagregowanego popytu niezależnie od poziomu cen

2. Polityka monetarna banku centralnego - zwiększenie ogólnej podaży pieniądza przez bank centralny spowoduje wzrost dochodów ludności i wzrost popytu, niezależnie od poziomu cen

3. Sytuacja gospodarcza na świecie:

1. kursy wymiany walut sprawiają, że eksportowane dobra są tańsze lub droższe od krajowych niezależnie od istniejącego poziomu cen w gospodarce

2. wysokość dochodów klientów z zagranicy - gdy maleją, to zagregowany popyt spada, gdy rosną - rośnie.

4. Nagromadzony przez konsumentów majątek (teoria wg Piggo) - efekt bogactwa - zakłada on, że im większy majątek, tym mniejsze proporcjonalnie wydatki konsumpcyjne

5. Skłonności do konsumpcji i oszczędzania:

• Y = C + S

• Y - dochód

C - konsumpcja

S - oszczędności

Przeciętna skłonność do konsumpcji APC- iloraz mówiący jaka część dochodu jest konsumowana.

P_sk = C/Y (z ang. APC)

Marginalna skłonność do konsumpcji MPC - o ile wzrośnie konsumpcja przy zmianie dochodu

K_sk = C/ Y (z ang. MPC)

(60 - 75%) - w stabilnych sytuacjach gospodarczych

C - przyrost konsumpcji

Krańcowa - marginalna skłonność do oszczędzania - o ile wzrosną oszczędności przy wzroście dochodów

K_so = S/ Y

6. Optymistyczna lub pesymistyczna wizja przyszłości - kupowanie dóbr na zapas itd.)

7. Globalne dochody konsumentów

1. Hipoteza dochodu absolutnego (wg Keynesa) jeżeli rosną dochody to rosną wydatki na dobra konsumpcyjne, ale z różną siłą. Na początku przyrastają szybciej, a później nieco wolniej.

2. Hipoteza dochodu relatywnego - wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od standardu życia otoczenia konsumenta, jeżeli rosną dochody to wzrośnie konsumpcja i gdy zmniejszą się dochody to zmniejszy się konsumpcja

3. Hipoteza dochodu permanentnego - wielkość wydatków konsumpcyjnych zależy od dochodów permanentnych, bierze się pod uwagę średni dochód jaki jednostka spodziewa się uzyskać w ciągu całego życia.

Zmiana zagregowanego popytu AD

Realny dochód narodowy i produkcja

PODAŻ ZAGREGOWANA AS

Określa łączne ilości towarów i usług jakie producenci decydują się wytworzyć i dostarczyć na rynek przy różnych poziomach cen (przy założeniu ceteris paribus)

Ekstremalne stanowiska neoklasyczne:

• pionowa krzywa agregatowej podaży

• doskonała giętkość cen

• duża skuteczność mechanizmów rynkowych

• faktyczna produkcja na poziomie odpowiadającym pełnemu wykorzystaniu czynników produkcji

• zmiana rozmiarów produkcji poprzez zmiany wielkości zasobów czynników produkcji lub zmiany efektywności ich wykorzystania.

AS

P'

P

Qp

Czynniki pozacenowe przesuwania się krzywej podaży AS:

1. zmiana technologii, ilość (dostępność), ceny czynników wytwórczych

2. regulacja rządowa - koszty związane np. z ochroną środowiska

3. zwiększenie wykorzystywania pozyskiwania nowych zasobów

4. polityka monetarna:

• polityka ekspansywna - tworzy miejsca pracy i zwiększa podaż pieniądza na rynku

• polityka restrykcyjna - odwrotnie do polityki ekspansywnej

5. oczekiwania podmiotów rynkowych odnośnie skali przyszłego wzrostu cen i z tym wszystkim, co ogranicza dostęp kapitału ludzkiego, rzeczowego, naturalnego dla procesów wytwórczych

Zmiana zagregowanej podaży AS

Realny dochód narodowy i produkcja

• Równowaga w gospodarce

AS

AD

Realny dochód narodowy i produkcja

Osiągnięcie równowagi makroekonomicznej jest w rzeczywistości gospodarczej prawie niemożliwe do osiągnięcia.

Można jedynie dążyć do jej osiągnięcia lub chociaż do częściowego zrównania się zagregowanego popytu.

Równowaga makroekonomiczna - wyznacza sytuację, w której wszystkie dobra i usługi wyprodukowane przez producenta znajdą swoich nabywców przy danym poziomie cen.

Równowaga cząstkowa - obejmuje poszczególne grupy towarów, bądź rynki poszczególnych części kraju lub też są to zjawiska równowagi w różnych momentach badanego okresu.

Równowaga ogólna (globalna) :

Ze zjawiskiem równowagi ogólnej mamy do czynienia gdy w pewnym okresie, w pewnym kraju:

• część produktów ma nadwyżkę, a część niedobór, ale wartościowo te przejawy równoważą się wzajemnie

• połowa kraju „ cierpi” na nierównowagę popytową, a druga połowa na nierównowagę podażową.

• W jednej części tego okresu mamy do czynienia z nierównowagą popytową, a z drugiej jego części z nierównowagą podażową.

Równowaga idealna: to stan praktycznie nieosiągalny. Zachodzi gdy istnieją równocześnie wszystkie możliwe równowagi cząstkowe na wszystkich rynkach, w każdym momencie okresu i w każdym miejscu na ziemi.

WYKŁAD 4 24.04.2005r.

• 
  BEZROBOCIE

• Popyt pracy - zgłaszają firmy, przedsiębiorstwa

• Zależy to od stawki płac

• 
  
  

• 
  
  

Krzywa popytu zależy od:

• interwencjonizmu państwowego i wyznaczenia płac minimalnych, wysokości zarobków wynegocjowanych przez związki zawodowe, dodatków ubezpieczeniowych, trzynastki itd.

• Od popytu na dobra i usługi wytwarzanych przez to przedsiębiorstwo

• Podaż pracy - zgłaszają ją gospodarstwa domowe

Podaż pracy jest ograniczona czynnikami demograficznymi (zasób ludzi mogących pracować na danym terenie).

Jeśli chęć podjęcia pracy przewyższa podaż na nią, to wystąpi bezrobocie, bądź zatrudnia się pracowników w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Może nastąpić emigracja siły roboczej poza miejsce zamieszkania.

Jeśli chęć podjęcia pracy jest mniejsza niż podaż na nią, to następuje odwrotna sytuacja - zatrudnianie w godzinach ponadliczbowych (byłoby to kosztowne - dodatkowe profity), występowałaby imigracja siły roboczej spoza kraju.

Nierównowaga na rynku pracy doprowadza do złych efektów.

Byłoby to odniesione do mikroskali.

• MAKROSKALA

Granica krajowa siły roboczej

Q_E - wielkość zatrudnienia zgłaszanego

P_E - średni poziom płacy realnej

E' - przy zachowaniu tego samego poziomu płacy realnej mamy ten sam poziom zatrudnienia

E' - E - bezrobocie naturalne niedopasowane do rynku pracy

E - granica krajowych zasobów siły roboczej

Bezrobocie dobrowolne - bezrobotni zatrudniliby się na stanowiskach pracy o wyższej płacy, a pracodawcy odwrotnie.

Bezrobocie - zjawisko polegające na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujący istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia.

Wg międzynarodowej Organizacji Pracy - osoba bezrobotna to ta, która w tygodniu w którym przeprowadzono badania nie wykonywała pracy zarobkowej dłużej niż przez godzinę.

Bezrobotnym jest osoba, która chce pracować i aktywnie szuka pracy, ale przy istniejącym poziomie płacy realnej nie może znaleźć zatrudnienia.

Bezrobocie można rozpatrywać w mikro i makroskali:

• Bezrobocie w skali mikro - gdy na określonym obszarze geograficznym znaczna liczba osób zdolnych do podjęcia pracy pozostaje poza zatrudnieniem

• Bezrobocie w skali makro - jest to utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub innych umiejętności pozwalających objąć i utrzymać stanowisko.

Siła robocza - grupa występująca na podażowej stronie rynku pracy i obejmuje zatrudnieniem tych wszystkich, którzy aktywnie poszukują pracy.

Podstawowym miernikiem poziomu bezrobocia jest stopa bezrobocia czyli okazywana w %-ach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych, a liczbą osób czynnych zawodowo.

Czynni zawodowo - grupa w wieku produkcyjnym od 18 do 65 (kobiety do 60 )roku życia - tzn także bezrobotnych.

• Rodzaje bezrobocia:

I. W zależności od przyczyn rozróżnia się różne bezrobocie:

1. bezrobocie naturalne - czyli stan pełnego zatrudnienia sformułowany przez Mlitona Freedmana w 1967r. Stan naturalny bezrobocia dla gospodarki wynosi do 4% (lub do 6%) - wszyscy poszukujący pracy znajdą ją w normalnym czasie, gdyż tyle jest miejsc pracy, ile osób ją poszukuje. Jest to bezrobocie niegroźne dla gospodarki.

1. Bezrobocie frykcyjne (niedopasowanie) dotyczy ludzi młodych lub z ułomnościami fizycznymi i psychicznymi, zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innej miejscowości, osoby wracające z urlopów wychowawczych. Znajdą oni pracę, ale w czasie późniejszym - maksymalnie do 3%.

Trzeba stworzyć specjalne zakłady dla ludzi niepełnosprawnych. W efekcie końcowym osoby te znajdą zatrudnienie.

2. bezrobocie strukturalne - wynika z nieaktywności struktury podaży siły roboczej i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może również z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne. Maksymalnie do 6%. Wiąże się ono z przekwalifikowaniem pracowników.

2. bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego, automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter proco-oszczędny.

3. bezrobocie koniunkturalne - poziom popytu jest poddany stałym wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega gospodarka. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego.

4. bezrobocie sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku spowodowanych zmiana warunków klimatycznych.

5. bezrobocie dobrowolne (szkoła neoklasyczna) - takie bezrobocie gdzie wszyscy poszukujący pracy nie akceptują rynkowych warunków pracy, sami decydują się zostać bezrobotnymi.

6. bezrobocie przymusowe - (szkoła ekonomii keynesowskiej) - jest związane z płacą minimalną ustawową wg kodeksu pracy oraz ze sztywnymi zasadami umowy o pracę i regulują one stawkę pracy, warunki zatrudnienia i inne ograniczenia (wiek, płeć, rasa)

7. bezrobocie fikcyjne - jest wtedy, gdy transfery dla bezrobotnych są na poziomie porównywalnym do poziomów minimalnych zarobków.

II. W zależności od formy występowania rozróżnia się bezrobocie:

1. bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia

2. bezrobocie średniookresowe - od 3 miesięcy do 12 miesięcy bez zatrudnienia

3. bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy.

Może przekształcić się ono w bezrobocie długotrwałe ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie. Powyżej 24 miesięcy - brak szans na zatrudnienie.

4. bezrobocie ukryte - to pewna, nieokreślona liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotni, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej przerost administracji)

5. bezrobocie rejestrowane - (jawne) to liczba osób bezrobotnych czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.

Przyczyny bezrobocia:

• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu (np. górnictwa)

• ograniczenie produkcji

• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

• brak mobilności ludzi

• brak informacji o miejscach pracy

• zmiana lokalizacji zakładu pracy

• niedopasowanie wykształcenia pracowników do potrzeb rynku

• zmiany w technologii

• wysokie obciążenia fiskalne

• wyż demograficzny

Skutki bezrobocia w mikroskali:

• psychologiczne (utrata kwalifikacji, poczucie beznadziejności, bezużyteczności)

• społeczne (alkoholizm, narkomania, prostytucja, przestępczość itp.)

• ekonomiczne (nie ma pracy, nie ma wynagrodzenia za pracę, koszty poniesione na poszukiwanie pracy)

• niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki

Skutki bezrobocia w makroskali:

• ekonomiczne

• społeczne

• psychologiczne

• wzrost ogólnej patologii już przy 6% bezrobociu

• koszty poniesione na walkę z patologią

• spadek produkcji globalnej PG

• negatywne oddziaływanie na gospodarkę

• Artur Okun - PRAWO OKUNA

Każdy wzrost bezrobocia powyżej stanu naturalnego o 1% spowoduje spadek PNB w przedziale od 2-3%.

Metody walki z bezrobociem:

1. Polityka pasywna - minimalizuje skutki bezrobocia poprzez np. zasiłki dla bezrobotnych, pomoc materialną dla najuboższych, wcześniejsze przejścia na emeryturę, łatwość w zdobywaniu świadczeń rentowych.

2. Polityka aktywna - najogólniej tworzy nowe miejsca pracy, czyli zatrudnienie, a może dotyczyć mikro jak i makroskali.

Mikroskala - przez pomoc pośrednią (ulgi, zwolnienia z podatków) pomoc bezpośrednią i subwencjonowanie środowiska.

Makroskala - najważniejsze jest aby ludzie mieli pracę, wskazuje się na zmniejszenie podatków (Keynes):

• polityka fiskalna - zwiększenie wydatków rządowych (tworzenie robót publicznych)

• polityka monetarna - banki chętniej udzielają tanich kredytów inwestycyjnych. Wtedy pracownicy mają większe możliwości inwestycji przez co PG będzie rosła.

• Polityka wymiany międzynarodowej - ochrona interesu narodowego poprzez inwestycje bezpośrednie w gospodarce oraz zwiększenie eksportu, a ograniczenie importu.

• INFLACJA

Słowo inflacja pojawiło się w XIXw jako nadmierna emisja pieniadza papierowego czyli deprecjacja.

Inflacja - (łac inflatio - nagięcie, wzdymanie)

Historia inflacji:

• pojawiła się wraz z pieniądzem papierowym

• nie dostosowanie się popytu do podaży

• deprecjacja pieniądza (spadek siły nabywczej pieniądza)

• nadmierna emisja pieniądza

Inflacja - utrzymujący się przez dłuższy czas proces wzrostu cen w gospodarce narodowej, połączony z dużą utratą wartości pieniądza.

Rodzaje inflacji:

• W zależności od poziomu stopy inflacji ( czyli ze względu na natężenie) rozróżniamy inflację:

• Pełzająca (do kilku % w skali rocznej) nie powoduje zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych 3-5%

• Krocząca 5 - 9%

• Galopująca 10 - 99%

• Hiperinflacja >100%

• Ze względu na formy przejawiania:

• Jawna (cenowa) - występuje w krajach o gospodarce rynkowej, przejawia się np. drożeniem towaru. Ukryta - gdy gabarytowo producent dostarcza nam mniej towaru za tę samą cenę.

• Tłumiona - występuje w krajach gospodarki centralnie sterowanej, jej wzrost jest hamowany przez sztywne ceny

• Czysta - występuje gdy wszystkie dobra i usługi i ich ceny rosną tak samo w jednakowym tempie (nierealna)

• Nieoczekiwana - przejawia się niespodziewanym wzrostem cen, obniża się realna wartość długu zagranicznego pozostającego do spłaty.

• Stugflacja - występuje kiedy jednocześnie jest ograniczenie wzrostu produkcji całkowitej (PG) i ogólnego poziomu cen. Jest to zjawisko negatywne.

• Slumpflacja - występuje, kiedy mamy spadek produkcji globalnej, spadek popytu (konsumpcji) i wzrostu poziomu cen.

Przyczyny inflacji:

• inflacja popytowa - (nabywców) jest wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Nazywa się także inflacją pieniężną. Występuje, gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość produkcji.

• Inflacja kosztowa - (dostawców, producentów) związana jest ze zrostem kosztów wytwarzania. Pojawia się wtedy, gdy są ograniczenia w podaży jednego lub kilku zasobów oraz występuje wzrost cen na te zasoby (np. odcięcie dostaw ropy naftowej z importu z powodu wojen), ograniczenie dostaw surowców rolnych z powodu nieurodzajów, podwyżki płac nie pokryte wzrostem wydajności pracy, zbyt drogi kredyt bankowy, koszty stałe producentów, zbyt restrykcyjne przepisy bhp i p.poż.

• Inflacja strukturalna - związana ze zmianą struktury gospodarczej kraju, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w związku ze zmianami struktury gospodarczej kraju. Zmiana struktury gospodarczej kraju pociąga za sobą koszty finansowe np. zakup nowych technologii, zatrudnianie wysoko wykwalifikowanej kadry itp.

Inflacja wymaga niwelowanie.

Sposoby walki z inflacją:

1. inflacja popytowa: zbyt duża siła nabywcza pieniądza, można zabrać konsumentom pieniądze, nie indeksuje się płac, rent i emerytur. Indeksacja zarobków nie podąża za inflacją.

2. Inflacja kosztowa: nadmierny przyrost kosztów czynników wytwórczych, zniwelować problemy związane ze zbyt małą podażą czynników wytwórczych, trzeba np. szukać substytutów siły roboczej (automatyzacja, siła nabywcza z zagranicy), np. szukanie substytutów złóż ziemskich (np. sprowadzenie tańszego czynnika z zagranicy, wprowadzenie surowca zastępczego), jeżeli nie ma ka[pitału to trzeba w niego zainwestować.

3. Inflacja strukturalna: związana ze zmianą struktury przemysłowej kraju, ulgi podatkowe, preferencje, inne sposoby subwencjonowania itd.

ZALEŻNOŚĆ LUB KRZYWA PHILIPSA

4 5 6

zależność negatywna

Zmniejszenie podaży pieniądza na rynek powoduje zwiększenie bezrobocia. (zmniejszenie subwencji, podwyższenie podatków, drogie kredyty inwestycyjne).

Zwiększenie podaży pieniądza na rynek spowoduje zmniejszenie bezrobocia.

Gdy bezrobocie maleje, to inflacja rośnie, gdy bezrobocie rośnie, to inflacja maleje.

CYKL KONIUNKTURALNY

Cykl koniunkturalny - cykl gospodarczy, który przejawia się okresowymi, względnie regularnymi wahaniami produkcji i zatrudnienia czynników wytwórczych.

Cykl koniunkturalny - powtarzające się w określonym rytmie zmiany wielkości makroekonomicznych

Cykl koniunkturalny - sekwencja ruchów gospodarczych zwyżkowych lub zniżkowych.

Rozróżniamy dwa rodzaje cyklów:

CYKL KLASYCZNY - tradycyjny (zero interwencji państwowej)

TREND - pokazuje charakter zmian w gospodarce, ma charakter rosnący, pozyskuje się poprzez uśrednienie wielkości makroekonomicznych.

Cykl klasyczny ma 4 fazy:

1. kryzys

2. depresja

3. ożywienie

4. rozkwit

Kryzys rozpoczyna się na szczycie i zwany jest boomem gospodarczym lub szczytem gospodarczym, pełną ekspansją. Produkcja globalna przyjmuje najwyższe wartości, również czynniki wytwórcze są najwyższe - bezrobocia brak, zatrudnienie maksymalne

Np. u rolników będzie występowała płaska sinusoida, a u producentów dóbr luksusowych mocno wychylona - amplitudy wahań bardzo duże.

Kryzys - spadek produkcji globalnej, przyrasta bezrobocie.

Wahania dochodu narodowego odbywają się wokół wznoszącej się linii trendu, będącą graficzną ilustracją długookresowego wzrostu. Powstaje przez uśrednienie największej i najmniejszej wielkości DN.

Najczęściej spotyka się gospodarkę wzrostową.

Rzadko zdarza się gospodarka stacjonarna. (rysunek poniżej)

Jest ona źle postrzegana przez ekonomistów.

Gospodarka malejąca - w czasie wojen, katastrof i in.

4 fazy cyklu koniunkturalnego:

1. Faza kryzysu - rozpoczyna się w szczycie koniunktury (boom, pełna ekspansja gospodarcza - najwyższe wartości wskaźników). Jest to faza mocno spadkowa, charakteryzująca się nadprodukcją, czyli przewagą podaży nad efektywnym popytem.

2. faza depresji - zastoju - odznacza się względną stabilizacją gospodarki na obniżonym poziomie. W pewnym momencie tej fazy gospodarka osiąga najniższy poziom - dla koniunktury.

3. faza ożywienia - następuje wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej, co znajduje odbicie w DN, zatrudnieniu, wzroście cen i zysków.

4. Faza rozkwitu - dalszy wzrost wskaźników makroekonomicznych, powyżej linii trendu, tempo ich zmian słabnie. Jest najbardziej korzystna dla makrogospodarki.

Górny punkt zwrotny zapoczątkowuje fazę kryzysu i nowy cykl.

• 
  
  
  
  
  Cykl nowoczesny

TREND

Górki większe niż dołki, dlatego, że wprowadzony jest czynnik makroekonomiczny - rząd, który w czasach kryzysu ten kryzys łagodzi (kredyty preferencyjne, dodatkowe stanowiska pracy) - świadomy interwencjonizm państwowy.

Protekcjonizm gospodarczy - chronienie własnego interesu ( eksport większy od importu, ochrona własnych przedsiębiorstw, własnych surowców).

Jak w świecie jest źle, to izolujmy się od świata (wg keynesistów) - bardzo dokładnie to widać na przykładzie Stanów Zjednoczonych.

Cykl nowoczesny został wprowadzony w latach 30-tych przez Keynes'a (wykorzystywany od II wojny światowej.

W cyklu nowoczesnym górki są większe niż dołki. Ma to wpływ na świadomy interwencjonizm państwowy, który ma za zadanie łagodzi ć i minimalizować koszty.

Gdy gospodarka jest w kryzysie, to otwiera się na otoczenie. Zamykanie się gospodarki w momencie kryzysów światowych jest próbą samodzielnego przetrwania. Następuje wzrost ekonomicznej roli państwa.

W cyklu nowoczesnym państwo stosuje świadomy interwencjonizm, inflacja nie przybiera dużych wielkości, jest zjawiskiem stałym, ale jest zauważalna w dwóch fazach i nie jest groźna, interwencjonizm to również świadoma wymiana gospodarcza z innymi państwami; występowanie korzyści komparatywnych wynika ze specjalizacji w danej dziedzinie jakiegoś państwa i producenci mają możliwość zaoferowania produktu, w którym są najlepsi na rynku.

Aby uniknąć złych wpływów z kryzysu w innym państwie dane państwo powinno się izolować, natomiast gdy jest dobrze powinno się integrować.

Faza wznosząca cyklu długiego mówi, że mamy więcej lat lepszych nad gorszymi i odwrotnie.

Cykl Kitchina wynika ze zmian wielkości zapasów w gospodarce (3,5 - 4 letni)

Cykl Juglara (8 - 10 lat), przyczyn upatruje się w zjawiskach pieniężno - kredytowych, kryzys gospodarczy jest następstwem ograniczenia podaży pieniądza na rynku.

Cykl Kondratiewa - cykl długi (50 - 6- lat), przyczyn rozpatruje się w cyklach inwestycyjnych infrastruktury ekonomicznej kraju.

Cykl van EVIJKA - super długi (155 - 160 lat) jest związany z przyczynami politycznymi na świecie. Jest to raczej teoretyczny cykl.

RODZAJE CYKLI:

1. sezonowe - zmienne w ciągu roku, np. sprzedaż napojów chłodzących, lodów, sprzętu sportowego

2. cząstkowe - dot. branży, części gospodarki, często charakteryzowane dla rolnictwa, np. cykl wołowy, świński, zbożowy

3. polityczne - (wyborcze, prezydenckie) występują gdy rząd wpływa intensywnie na aktywność gospodarczą i wywołuje dodatkowe wahania. Najczęściej występuje w krajach o rozwiniętej demokracji i stabilnej sytuacji rynkowej

4. regionalne - dot. rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów kraju.

• PNB - n

PNB w ujęciu nominalnym -

Suma dóbr i usług wytworzonych przez społeczeństwo w ciągu roku, wyrażonych w cenach rynkowych z tego okresu

PNB - r

PNB w ujęciu realnym

Suma dóbr wytworzonych przez przedsiębiorstwo w ciągu roku, wyrażona w cenach z okresu bazowego.

Czym wyższa klasa tym wyższy podatek

AD

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

Realny dochód narodowy i produkcja

Zależność ujemna - negatywna

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

Poziom cen w gosp.

Defl.PKB

D

Q

Stawka płac

Krzywa o nachyleniu ujemnym

Im wyższa stawka płac, tym mniejsza chęć zatrudnienia pracowników

Im mniejsza stawka płac, tym wyższa chęć zatrudnienia pracowników

Stawka płac

Q

S

Wg nowoczesnej szkoły krzywa podaży rośnie, im wyższe jest zapotrzebowanie na pracę.

S

Q

Stawka płac

Podaż pracy

max

Krzywa o nachyleniu dodatnim

Tak mówi szkoła klasyczna - im więcej zarabiamy, tym mniej chcemy pracować.

AS

AD

E'

E

P_E

Q_E'

Q_E

Poziom płacy minimalnej 849zł/brutto

40h/tydzień

Poziom płacy realnej

18 - 60 lat - kobiety

18 - 65 lat mężczyźni

• - - - - popyt i podaż zgłaszane na rynku pracy

• _____ popyt i podaż realizowane na rynku pracy

Stopa infl.

Stopa bezrobocia

Ta zależność to „TRADE OFF”

(coś kosztem czegoś, nic za darmo)

Rząd

Usługi czynników produkcji

Dochody czynników produkcji

Instytucje bankowe

Dobra i usługi dla gospodarstw domowych

Wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi

Gospodarstw domowe

Przedsiębiorstwa

Reszta świata

8 - 10 lat

rozkwit

kryzys

depresja

ożywienie

rozkwit

Trend

Zmiany zachodzące w czasie

DN brutto

DN

PG

PKB-r

Recesja

Faza 

Ekspansja

Faza

DN brutto

Czas (t)

Górki większe niż dołki

17

---