MIGRACJE LUDNOŚCI NA ŚWIECIE
Migracja to przemieszczanie się - zmiana miejsca pobytu i zamieszkania. Składa się na nią emigracja, tj. wyjazd z miejsca dotychczasowego pobytu, i imigracja - przyjazd na nowe miejsce. Rodzajem migracji jest również reemigracja, czyli powrót migrantów do poprzedniego miejsca zamieszkania, oraz repatriacja, tj. powrót do kraju osób, które znalazły się poza jego granicami w wyniku deportacji, niewoli wojennej lub zmiany przebiegu granic politycznych.
Migracje ludności można podzielić ze względu na:
- przyczyny
• ekonomiczne - w celu poprawy warunków życia; zachodzące najczęściej między obszarami słabo i dobrze rozwiniętymi gospodarczo. Obecnie największymi regionami imigracyjnymi są: Europa Zachodnia, Ameryka Północna oraz Australia i Nowa Zelandia. Z kolei Afryka, Azja i Ameryka Łacińska to obszary nasilonej emigracji;
• polityczne - wywołane konfliktami zbrojnymi lub etnicznymi oraz prześladowaniami przeciwników politycznych w czasie pokoju. Współcześnie największe migracje na tle politycznym zachodzą w Afryce i Azji (rejon Bliskiego Wschodu oraz pogranicze Afganistanu);
• religijne - np. pielgrzymki do miejsc świętych;
• społeczne - spowodowane zawieraniem małżeństw lub podejmowaniem nauki;
• turystyczne, czyli przemieszczenia ludności w celach poznawczych i rekreacyjnych;
• spowodowane klęskami żywiołowymi, np. trzęsieniami ziemi, powodziami, wybuchami wulkanów,
- czas trwania
• stałe;
• okresowe - migracje sezonowe o wyraźnym rytmie rocznym, np. w okresie prac rolnych, i wahadłowe, czyli codzienne dojazdy do pracy i szkół; - zasięg terytorialny
• wewnętrzne, tj. w obrębie jednego państwa, np. między miastem i wsią;
• zewnętrzne, czyli międzypaństwowe.
Migracje ludności można również podzielić na dobrowolne i przymusowe.
Współcześnie na świecie dominują migracje z przyczyn ekonomicznych.
-Czynniki wpływające na migracje
Przy analizie zjawiska migracji bierze się pod uwagę dwie grupy czynników wpływających na nie:
czynniki wypychające - wywołują chęć opuszczenia danego miejsca,
czynniki przyciągające - dają jakąś alternatywę i skłaniają do przyjazdu do danego miejsca.
Migracja natrafia jednak na pewne przeszkody, które stanowią główne przyczyny małej mobilności ludności. Należą do nich:
bariery polityczne - prawdopodobnie główna przyczyna niskiej mobilności ludności w skali świata,
bariery językowe - jedna z głównych przyczyn niskiego poziomu migracji międzynarodowej w Unii Europejskiej i na innych obszarach bez barier politycznych,
bariery kulturowe,
bariery infrastrukturalne - np. słaby rozwój mieszkalnictwa (ważne w Polsce).
Kierunki migracji ekonomicznych
Od wieków ruchy ludnościowe uczestniczą w kształtowaniu mapy demograficznej świata i wpływają na życie gospodarcze i polityczne krajów. W historii migracje Azji odegrała rolę ośrodka dyfuzji, z którego rozchodziły się fale najeźdźców i emigrantów na zachód w stronę Europy, na wschód w celu zasiedlenia Ameryki oraz na południowy-zachód w kierunku Afryki i basenu Morza Śródziemnego.
Po odkryciu Nowego Świata, Europa stanowiła zaułek ,w którym zatrzymywali się najeźdźcy ze wschodu, północy ,i południowego-wschodu.
Afryka spełniała w procesach migracyjnych poważną rolę jako obiekt rabunkowego drenażu siły roboczej, a następnie jako teren kolonizacji.
Wielkie wędrówki ludów odbyły się w starożytności i wczesnym średniowieczu. Nastąpiło wówczas zasiedlenie środkowej i północnej Europy przez narody germańskie, które opanowały również Wyspy Brytyjskie, i zasiedlenie wschodniej Europy oraz Półwyspu Bałkańskiego przez narody słowiańskie.
W drugiej połowie I tysiąclecia Arabowie podbili obszar Bliskiego Wschodu i północnej Afryki. Wędrówki ludów mongolskich w obrębie Azji i Europy Wschodniej odbyły się w II tysiącleciu n.e. W tym samym czasie nastąpiło również zasiedlenie zachodniej części Afryki Równikowej i Afryki Południowej przez plemiona z rodziny Bantu. Nowa fala migracji, głównie do Ameryki, nastąpiła w epoce wielkich odkryć geograficznych. Na Wschodzie Europy , wraz z terytorialnym rozwojem państwa moskiewskiego, część jego ludności przesiedliła się na Powołże, Ural, i Syberię.
Najintensywniejsze były jednak migracje za Ocean Atlantycki. W ciągu ostatnich 120 lat z Europy wyemigrowało 50-60 mln osób, z tego przeszła połowa do Ameryki Północnej. Emigracja z Europy związana była z burzliwym rozwojem kapitalizmu, z przeludnieniem wsi , ruina rolników i drobnych rzemieślników. Prócz Stanów Zjednoczonych terenem migracji stały się Kanada i kraje Ameryki Łacińskiej. Emigranci do tych krajów rekrutowali się początkowo głównie z północno-zachodniej Europy: Wysp Brytyjskich, Skandynawii, Belgi i Holandii.
Po drugiej wojnie światowej nastąpiło zahamowanie emigracji europejskiej do Ameryki z powodu restrykcji w postaci tzw. kwot imigracyjnych o charakterze ilościowym i jakościowym.
W Azji narodami o tendencjach emigracyjnych byli Chińczycy, Japończycy, Hindusi, Syryjczycy i Libańczycy. Chińczycy osiedlali się poza granicami swojego kraju w Singapurze, Malezji, Tajlandii, Indonezji, Birmie, Kambodży i Wietnamie. Niewielka ilość Chińczyków mieszka w Stanach Zjednoczonych, szczególnie w San Francisco i w Nowym Jorku.
Hindusi emigrowali głównie do posiadłości dawnego imperium brytyjskiego - do Związku Południowej Afryki, Birmy, Gujany, Brytyjskich Indii Zachodnich oraz na Malaje.
Emigracja japońska, która zaczęła się w 1885 r. podlegała kontroli państwa i służyła politycznej ekspansji. Skierowana była między innymi na Hawaje. Japończycy osiedlali się również w północno- wschodnich Chinach, na Półwyspie Koreańskim i w Brazylii.
Wyróżnia się 7 wielkich prądów migracyjnych od początku XVI w są to :
Emigracja z Europy do Ameryki Północnej;
Emigracja do Ameryki Południowej i regionu Morza Karaibskiego;
Emigracja do Południowej Afryki i Oceanii;
Import niewolników z Afryki do Nowego Świata;
Ruchy ludnościowe na Dalekim Wschodzie, głównie z Chin i Indii do sąsiednich krajów;
Wewnątrzkontynentalne migracje w Ameryce Północnej( z wybrzeża Atlantyku na zachód);
Wewnętrzne migracje na obszarze Rosji i ZSRR na wschód;.
Przyczyną międzynarodowych ruchów ludnościowych jest przede wszystkim zachwianie równowagi ekonomicznej krajów emigracji oraz atrakcyjność obszarów imigracji. Działają tu również względy pozaekonomiczne: polityczne lub religijne. Wielkie ruchy migracyjne powodują zmiany w liczbie ludności i gęstości zaludnienia zarówno regionów wychodźstwa, jak i imigracji, są przyczyną przeobrażeń struktury wiekowej, narodowościowej i zawodowej społeczeństwa. Wszystkie te zjawiska obserwować można np. w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii, Brazylii, Argentynie i w innych krajach o nasilonej imigracji.
Wychodźstwo uważa się za proces niekorzystny dla kraju eksportującego siłę roboczą, gdyż pozbawia go ludzi w wieku produkcyjnym.
Zjawiskiem obecnie dość rozpowszechnionym w Europie jest migracja czasowa, typu ekonomicznego. Z importu siły roboczej korzystają w Europie przede wszystkim: Francja, Szwecja, Belgia, Luksemburg. Dostarczają zaś pracowników- emigrantów: Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja.
W Stanach Zjednoczonych emigracja sezonowa o dość dużym zasięgu obejmuje przede wszystkim Meksykańczyków, którzy zatrudniają się przeważnie jako robotnicy rolni na farmach Południa i Zachodu. Pozytywną stroną czasowych emigracji jest złagodzenie klęski bezrobocia.
Międzynarodowa migracja sezonowa znana jest także poza Europą, przede wszystkim w Afryce, gdzie granice mają często charakter formalny i nie stanowią faktycznej bariery w wędrówkach ludności poszukującej pracy. W Afryce Zachodniej migracje sięgają 1 mln osób rocznie. Odbywają się one do pracy na plantacjach kakao i orzeszków ziemnych. Do prac w górnictwie i przemyśle Ugandy i Tanzanii przybywa ludność z Rwandy i Burundi , a do Republiki Południowej Afryki z Botswany i Kenii.
Obok dobrowolnych migracji, odbyły się liczne przymusowe przesiedlenia wielkich mas ludności. Należą do nich handel niewolnikami zapoczątkowany w 1442r. przez Portugalczyków, którzy wykorzystywali Murzynów do pracy na Półwyspie Iberyjskim. Potem , od początku XVI w, handel ten uprawiano na większą skalę, żeby zaopatrzyć w niewolniczą siłę roboczą plantacje amerykańskie, ponieważ miejscowa ludność była niezdolna do pracy w skutek chorób zwleczonych przez kolonistów szybko wymierała. Jeszcze w XVI w. Indianie Indii zachodnich zostali prawie całkowicie wytępieni. Od XVII w. łowcami i handlarzami niewolników z Afryki Zachodniej byli głównie Anglicy, Holendrzy i Francuzi. Według szacunkowych danych deportowano z Afryki na zachód ok. 20mln Murzynów, na wschód 10-15 mln. Oblicza się również, że ok. 40 mln Murzynów zginęło w walkach albo zmarło w czasie transportu.
Przymusowe przesiedlenie ludności odbyło się po wojnie w 1870 r. Część ludności anektowanej wówczas przez Niemców Alzacji i Lotaryngii opuściła miejsce swojego zamieszkania. Rugi pruskie w 1883 r. objęły 35 tys. Polaków , których wysiedlono z Poznańskiego. W 1923r , na podstawie traktatu w Lozannie, nastąpiło przymusowe przesiedlenie Greków z miast wybrzeża Azji Mniejszej do Grecji i Turków z Grecji na terytorium Turcji. Ogólnie biorąc migracje o podłoży politycznym związane z pierwszą wojną światową objęły co najmniej 6,5 mln osób , głównie we wschodniej Europie.
W okresie drugiej wojny światowej oprócz eksterminacji wielu milionów ludzi nastąpiły masowe przesiedlenia w wyniku polityki germanizacyjnej hitlerowskich Niemiec i przymusowej ewakuacji ludności cywilnej. Wędrówki te objęły 26 mln osób. Po wojnie, w związku ze zmianami terytorialnymi i tendencją wielu rządów do etnicznego ujednolicenia kraju, przemieszczenia ludności przybrały charakter masowy. Wymiana mniejszości narodowych w Europie objęła Związek Radziecki, Polskę, Czechosłowację, Bułgarię, Rumunię ,Włochy . Proces dekolonizacji spowodował odpływ z wyzwolonych kolonii wielu Anglików, Holendrów, Francuzów i Portugalczyków.
Migracje Wewnętrzne
W zależności od kierunku, w jakim ludność się przemieszcza wewnątrz terytorium jednego kraju wyróżnia się powszechnie kilka typów migracji:
Najczęściej ludność migruje ze wsi do miasta. To właśnie dzięki tym migracją w tak szybkim tempie rosną miasta, szczególnie w krajach rozwijających się .Ludzie opuszczają wieś i przenoszą się do miast z różnych powodów, wśród których wydziela się czynniki przyciągające migrantów do miast i czynniki wypychające ich ze wsi. Wśród głównych czynników wypychających ludzi ze wsi należy wymienić: biedę na wsi, przeludnienie agrarne, brak perspektyw poprawy sytuacji, wojny domowe, klęski żywiołowe. Miasto przyciąga głównie możliwością znalezienia jakiegoś zatrudnienia. Wśród czynników przyciągających migrantów do miasta w krajach rozwijających się na czele listy znajduje się także: możliwość posłania dzieci do szkoły i tym samym zdobycia zawodu pozwalającego wyjść z ubóstwa , możliwość uzyskania opieki zdrowotnej, dostęp do kultury, korzystanie z udogodnień infrastrukturalnych jakie oferuje miasto.
Innym typem migracji są migracje z miasta do miasta. Odbywają się one między miastami różnej wielkości np. z miast małych do dużych lub z dużych do innych o podobnej wielkości. Są one charakterystyczne szczególnie dla krajów rozwiniętych gospodarczo. Ten typ migracji jest szczególnie popularny w Stanach Zjednoczonych , gdzie ludzie w okresie życia zawodowego kilka razy zmieniają miejsce zamieszkania.
3.Innym typem migracji są też migracje z miasta na wieś. Ten kierunek migracji należy od niedawna do najmniej intensywnego. Jednak od końca XX w nasilenie migracji na tereny wiejskie wzrasta. Na wieś przenosi się ludność, która jest zmęczona życiem w dużym mieście .
4.Migracje z terenów wiejskich do innych regionów wiejskich najczęściej są spowodowane poszukiwaniem pracy przez robotników rolnych. Występują one głównie w krajach rozwijających się , gdzie ludność z terenów o zacofanym rolnictwie migruje w poszukiwaniu pracy na obszary, gdzie rozwinięte jest rolnictwo towarowe , które może wchłonąć duże ilości siły roboczej.
Istnieją także migracje wewnątrz miast. Najczęściej dotyczy to miast dużych, kiedy np. ludność przenosi się z centrum miasta na jego obrzeża. Ten typ migracji jest związany z cyklem życia człowieka i preferencjami co do warunków mieszkaniowych .
Nowe tendencje w migracji
Na podstawie analiz tendencji migracyjnych, Stephen Castels i Mark Miller wyróżnili cztery tendencje, które będą kształtowały wzory migracji w najbliższym czasie:
Nasilenie - migracje będą liczniejsze niż kiedykolwiek przedtem
Zróżnicowanie - brak możliwości określenia konkretnych fal migracji (np. emigracja zarobkowa), imigranci będą należeć do bardzo różnych grup społecznych i etnicznych
Globalizacja - migracje stopniowo obejmą cały świat, wiele krajów będzie źródłem i celem migrantów
Feminizacja - większość migrantów będą stanowiły kobiety.
Migracje łańcuchowe -Ciekawym zjawiskiem są tzw. migracje łańcuchowe. Okazuje się, że migranci z danego państwa, regionu czy miejscowości mają tendencję do skupiania się w tych samych miejscach w krajach docelowych migracji. Wynika to z dostępu do informacji wśród migrantów oraz potrzeby zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa poprzez życie w jednej wspólnocie.
Konsekwencje migracji
IMIGRACJA
POZYTYWNE |
NEGATYWNE |
szybki wzrost liczby ludności obcej- często przyrost naturalny wśród imigrantów jest wyższy niż wśród ludności rodzimej. |
zwiększenie zróżnicowania kulturowego społeczeństwa. |
w państwach o wysokiej stopie bezrobocia imigracja zarobkowa może prowadzić do powstawania napięć i niezadowolenie wśród rodzimych obywateli. |
napływ specjalistów różnych dziedzin. |
możliwe nieprzystosowanie się imigrantów do lokalnych warunków. |
|
problemy socjalne, np. z zapewnieniem mieszkań, opieki zdrowotnej. |
|
EMIGRACJA
POZYTYWNE |
NEGATYWNE |
odpływ wykwalifikowanych pracowników, naukowców, specjalistów. |
odciążenie rynku pracy i związany z tym spadek bezrobocia. |
spadek liczby ludności rodzimej. |
polepszenie statusu materialnego rodzin emigrantów. |
niekorzystne zmiany w strukturze wieku i płci ludności rodzimej. |
napływ dewiz. |
rozdzielenie rodzin. |
wzrost importu dóbr, szczególnie luksusowych i zaawansowanych technologicznie. |
oderwanie emigrantów od rodzimej kultury. |
|
Wyszukiwarka