NAUKA O ORGANIZACJI

Organizacja w znaczeniu:

1.czynnościowym-działalność organizatorska, organizowanie czegoś;

2.rezultatowym(wynikowym) - wynik działań organizatorskich w znaczeniu:

• instytucjonalnym, rzeczowym

• atrybutowym

atrybut-cecha

Atrybuty organizacji:

• celowość

• spójność wewnętrzna

• poddanie kierowaniu

• wyodrębnienie z otoczenia i powiązanie z nim

Wg T. Kotarbińskiego organizacja to taka całość, której części współprzyczyniają się do powodzenia całości.

Powiązania wewnątrzorganizacyjne:

• hierarchiczne, nadrzędności i podporządkowania

• specjalistyczne, funkcjonalne

• techniczne (technologiczne)

• informacyjne

• przestrzenne, terytorialne

autarchia- samowystarczalność

Władza- możliwość wpływania na postępowanie innych ludzi

Formy wyodrębnienia organizacji:

• organizacyjne

• ekonomiczne

• prawne

Formy powiązań z otoczeniem:

• produkcyjne/usługowe

• administracyjne

• informacyjne

Każda organizacja jest podmiotem prawnym, ale nie każda posiada osobowość prawną.

Organizacja jest otwartym systemem społeczno-technicznym zorientowanym celowo i mającym określoną strukturę (sposób uporządkowania)

Atrybutowe rozumienie organizacji:

- cechy organizacji wg M. Bielskiego

1. organizacje są tworami człowieka (artefaktami) stworzonymi dla wykonania

określonego celu (celów), a zatem są celowo zorientowane;

2. w skład organizacji wchodzą ludzie, stanowiący ich niezbędny element oraz

rzeczowe środki (aparatura), którymi ci ludzie posługują się w swych

działaniach;

3. organizacje są systemami zachowującymi się rozmyślnie, zdolnymi do

korygowania, a nawet zmiany pierwotnie wyznaczonych celów;

4. organizacje są wyodrębnione z otoczenia, a równocześnie otwarte; czerpią z

otoczenia: ludzi, materię, energię, informacje i wartości; przekazują do

otoczenia: dobra, usługi, informacje, wartości;

5. organizacje są ustrukturalizowane i zhierarchizowane w podwójnym znaczeniu:

zawierania się podsystemów w systemie (inkluzji) i w znaczeniu

podporządkowania jednych ludzi i komórek organizacyjnych innym;

6. organizacje mają wyodrębniony człon kierowniczy sterujący ich

funkcjonowaniem i rozwojem;

7. organizacje utrwalają sposoby zachowania ludzi i zasady ich współdziałania

(strukturę) w drodze formalizacji;

8. organizacje są systemami samoorganizującymi się zdolnymi do podnoszenia

stopnia swego wewnętrznego uporządkowania (negatywnej entropii);

9. organizacje są stabilne, zdolne do utrzymywania równowagi dzięki procesom

homeostazy lub ekspansji;

10. organizacje są ekwifinalne, zdolne do osiągania tych samych rezultatów

różnymi drogami i wychodząc z różnych stanów początkowych.

Synergia zachodzi wtedy kiedy wynik jest większy niż suma części składowych

Czynnościowe rozumienie organizacji - funkcje zarządzania

1. Planowanie

2. Organizowanie

3. Motywowanie

4. Kontrolowanie

21.02.2009 r.

Cechy współczesnego otoczenia organizacji:

• Rosnące zróżnicowanie-węższe specyficzne nisze rynkowe, nowe organizacje itd.

• Niestabilność- skracający się cykl życia produktów, wzrost konkurencyjności, zmiany technologiczne

• Kompleksowość (rosnąca współzależność procesów i zjawisk

• Otwartość (globalizacja i informatyzacja, kataklizmy)

Typy organizacji

Wg roli jaką spełniają w zaspokojeniu potrzeb społecznych

-organizacje gospodarcze (nastawione na zysk profit organizations)

-organizacje użyteczności publicznej: szkoły publiczne, instytucje kulturalne, naukowe ( z reguły niedochodowe, non-profit organizations)

-organizacje administracyjne: państwowe i samorządowe

-organizacje militarne i policyjne- tzw. Służby mundurowe służące zapewnieniu bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego

-organizacje społeczne: partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia

-organizacje religijne: kościoły, klasztory, związki wyznaniowe

Formy własności organizacji:

-sektor własności prywatnej

-sektor własności publicznej

Lub

-własność osób fizycznych lub spółek osób fizycznych

-własność grup osób (spółdzielnie, fundacje, agencje)

-społeczności ( państwowe, samorządowe)

Cele prywatyzacji:

• Cel ekonomiczny (lepsze wykorzystanie zasobów)

• Cel pragmatyczny (lepsze zaspakajanie potrzeb)

• Cel polityczny (ograniczenie roli państwa)

• Cel populistyczny (upodmiotowienie obywateli)

Przedsiębiorstwo jako organizacja

Przedsiębiorstwo- to wyodrębniony pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym, zespół ludzi i zasobów prowadzący działalność gospodarczą.

Formy własności- sektor prywatny i publiczny

Formy prawne w zależności od podporządkowanie prawnego

Formy organizacyjne- jedno- i wielozakładowe

Formy wielkości- mikroprzedsiębiorstwa, małe, średnie i duże

Formy prawne organizacji

• Podmioty gospodarcze osób fizycznych

• Spółki prawa handlowego

• Sp. prawa cywilnego

• Spółdzielnie

• Przedsiębiorstwa państwowe

• Jednostki budżetowe

• Przedsiębiorstwa komunalne

• Fundacje i agencje

• Joint ventures

• Inne

Fazy rozwoju organizacji:

Organizacja w pięciu fazach

Pojęcie struktury- wyodrębnienie części powiązanie tych części ze sobą i całością

Struktura formalna-określona statutem, regulaminem, formalnie usankcjonowana

Struktura nieformalna- części i powiązania nie sankcjonowane prawem

Funkcje struktury organizacyjnej

• Strukturalizacja elementów

• Strukturalizacja działań

Poprzez:

• konfigurację (rozczłonkowanie pionowe i poziome, rozpiętość kierowania)

• specjalizację (stopień podziału pracy)

• standaryzację (typowość, powtarzalność produktu i sposobu wytwarzania)

• centralizacje(rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych)

• formalizację (ustalenia, instrukcje, regulaminy)

Kumulatywny mechanizm formalizacji

Cele organizacji

Zespół przepisów i reguł określających poszczególne relacje

Strukturę formalną

Mnożenie przepisów w celu zaspakajania motywów partykularnych	Konflikty wynikające Z niezadowolenia uczestników organizacji	Nieoczekiwane konsekwencje	Mnożenie przepisów w celu usunięcia niesprawności
		Wyuczona nieudolność

Proces organizowania

Podział na stanowiska pracy

Grupowanie stanowisk pracy w oddziały departamentalizacja

Umiejscowienie w strukturze

Centralizacja bądź decentralizacja władzy

Ustalenie relacji między linia i sztabem

Różne kryteria departamentalizacji

Przedsiębiorstwo handlu meblami

Zaopatrzenie księgowość spedycje zbyt

Meble meble

Domowe ogrodowe

Rodzaje struktur organizacyjnych

Kryteria typologii (klasyfikacji struktury)

• liczba szczebli hierarchicznych i rozpiętość kierowania

• struktury płaskie-liczba szczebli mała, a rozpiętość duża

• struktury smukłe-liczba szczebli duża, a rozpiętość mała

• dominujący rodzaj powiązań organizacyjnych

• struktury liniowe-dominują powiązania hierarchiczne, służbowe

• struktury funkcjonalne- dominują powiązania specjalistyczne

• struktury sztabowo-liniowe- równowaga powiązań

Dobra struktura to płaska struktura.

Rozpiętość-liczba osób lub stanowisk bezpośrednio podporządkowanych danemu kierownikowi

Rozpiętość ma być doprowadzona do maksimum:

1. rozpiętość rzeczywista

2. rozpiętość formalna

3. rozpiętość potencjalna

4. rozpiętość optymalna

Rozpiętość wyrażamy liczbowo.

Struktura liniowa

KN

Zmienny skład i zadania

• struktury macierzowe

• struktury hybrydowe

• struktury dywizjonalne

• struktury sieciowe

• struktury wirtualne

7.03.2009 r.

Struktura macierzowa

Kierownik

naczelny

zaopatrzenie marketing badania administracja

i sprzedaż i rozwój

Zad. 1

Zad. 2

Zad. 3

Struktura dywizjonalna

Sztab Dyrektor

Planowanie Finanse Kadry

Strategiczne

Kierownik kierownik kierownik

Dywizjonu dywizjonu dywizjonu

Produkt A produkt B produkt C

zastępca kierownika zas. kierownika zas. kierownika

ds. badawczo-rozwojowych ds.produkcji ds. zbytu

Kryteria oceny struktury (wg P. Druckera):

• jasność (przejrzystość)

• oszczędność wysiłków na utrzymanie kontroli i minimalizowanie tarć

• ukierunkowanie na wynik a nie na wysiłek ( na wyrób a nie na proces)

• zrozumienie przez każdą osobę jej zadania i zadań organizacji jako całości

• podejmowanie decyzji możliwie blisko miejsca realizacji

• trwałość, umiejętność dostosowania się

• utrwalanie i samoodnowa, rozwój ludzi

„Organizacja jest tak dobra jak ludzie wchodzący w jej skład”

Reorganizacja- zmiana struktury organizacyjnej

Przyczyny zewnętrzne- integracja, zmiany w otoczeniu

Przyczyny wewnętrzne- rozwój firmy, niedoskonałości, zmiana strategii

Pytania przed podjęciem reorganizacji

1. czy przyczyną niesprawności jest w istocie struktura formalna?

2. czy istnieje wyraźnie zdecydowany problem wpływający ujemnie na tok pracy?

3. czy nie jest to problem personalny?

4. jaki wybrać wariant działania rozwiązujący problem?

Cele

Powiązania organizacyjne

Władza organizacyjna

Powiązania z otoczeniem

Przygotowanie reorganizacji:

• długodystansowe- kształtowanie innowacyjnych, otwartych postaw

• bezpośrednie- sprawność techniczna

Koszty reorganizacji:

• bezpośrednie, rzeczowe i finansowe np. koszty adaptacji, przemieszczeń, papierów firmowych itd.

• Pośrednie, w tym np.:

• Przejściowe osłabienie instytucji, wzmocnienie nacisków

• Zagrożenie specjalistów

• Przerwanie ciągu działań

• Osłabienie skuteczności prawa

Proces ”docierania się” nowej struktury:

• Powstawanie kanałów łączności

• Nabycie kompetencji (machinalizacja)

• Oswajanie się z nowym (frustracje)

• Powstanie powiązań nieformalnych

• Uruchamianie jednostek pomocniczych

• Zanik inercji

Zarządzanie w kryzysie

Kryzys- spiętrzenie różnorodnych trudności, w których jest zagrożona realizacji celów i funkcji przy jednoczesnym ograniczeniu zdolności organizacyjnych do likwidacji tego stanu.

Cechy sytuacji kryzysowej:

• Duża niepewność

• Istotne zagrożenie realizacji celów i funkcji

• Ograniczenie czasu realizacji

• Zaskoczenie

• Przełom między jakościowo różnymi fazami o skutkach negatywnych lub (i) pozytywnych

Zagrożenie kryzysem:

• Przedsiębiorstw małych, bo mają ograniczony wpływ na otoczenie („małe jest piękne, ale uroda nie trwa długo”)

• Przedsiębiorstw dużych, bo ociężałe, nie potrafią oderwać się od przeszłości lub wymyślić przyszłości, przejmują kryzys z zewnątrz

Rodzaje kryzysu:

• Gwałtowny

• Pełzający

Fazy kryzysu:

• Potencjalny

• Ukryty

• Palący- możliwy do opanowania

• Palący- niemożliwy do opanowania

Przyczyny kryzysu:

1. wewnętrzne:

• złe zarządzanie

• nieumiejętność organizowania pracy w zespole

• opór wobec zmian

• błędy w ocenie rynku i konkurentów

• kwestie finansowe • niedostępna kontrola kosztów

• zła rachunkowość

• zła struktura organizacyjna

• słaba konkurencyjność firmy

• mała elastyczność

• nieuwzględnianie wymagań klientów- zły produkt (przekonanie, że stare produkty są lepsze)

• niechęć do podejmowanie ryzyka

• zaniedbanie reklamy

• słaby serwis

• brak analizy i preferencji klientów

Bariera wejścia Sposób świadczenia

Naturalna przewaga Cena/Jakość

konkurencyjna

1. Zewnętrzne:

• Zmiany przepisów

• Działania konkurentów

• Kataklizmy

• Pojawienie się substytutów

• Działania dostawców lub (i) odbiorców

Wiedza potoczna, tradycyjna- gromadzenie doświadczeń

• Zdobyta w skutek własnego doświadczenia

• Doświadczenia ze stosowania wiedzy obcej

• Opisy konsekwencji naśladowania innych

Niski stopień ogólności, uporządkowania, ścisłość, pewność

Postulatywny charakter- zlecenia, ostrzeżenia

Sztuka- twórczość, rzemiosła, biegłość

Wiedza naukowa- oparta na obiektywnych prawdach, prawidłach

• Uogólniona a nie jednostkowa

• Uzyskana i zweryfikowana metodami naukowymi

• Oparta na prawidłowościach

Nauka-odkrywanie prawd i prawidłowości

Kontekst zarządzania:

• Kontekst historyczny- np. wiedza antyczna

• Kontekst społeczny, kulturowy- normy, wartości, religie

• Kontekst ekonomiczny, cywilizacyjny- warunki i technologie, poziom życia

• Kontekst polityczny- systemy gospodarcze

Zarządzanie- sztuka czy nauka?

teoria

empiryczne

Praktyka nauki teoria organizacji

formalne

teorii

Zarządzanie a medycyna:

• Towarzyszą ludziom od pradziejów

• Wykorzystują, kompilują dorobek innych nauk

• Na jednym i drugim znają się wszyscy

• Nikt nie wątpi, że medycyna jest nauką

Powstanie nauki o zarządzaniu:

• F. Taylor- USA (1856-1915)

• H. Fayol - Francja (1841-1925)

• E. Mayo -USA (1880-1949)

Koncepcje zarządzania

Zarządzanie przedsiębiorcze

(jak wzrosnąć w się?) GŁÓWNA ZASADA

Wygrywa silniejszy i bezwzględny

Zarządzanie funkcjonalne

(jak zapewnić ten produkt?) GŁÓWNA ZASADA

Wygrywa wydajniejszy

Zarządzanie marketingowe

(jak rozszerzyć dominium (rynek)?) GŁÓWNA ZASADA

Wygrywa silniejszy i bezwzględny

Zarządzanie strategiczne

(jak uczynić się ludzką najbardziej produkcyjną?) GŁÓWNA ZASADA

Wygrywa mądrzejszy i szybszy

Zarządzanie innowacyjne

(jak zachować aktualność oferty?) GŁÓWNA ZASADA

Wygrywa wyprzedający potrzeby klientów

Zarządzanie zglobalizowane

(jak konkurować na runkach globalnych?) GŁÓWNA ZASADA

Wygrywa lepiej poinformowany i bardziej elastyczny

14.03.2009 r.

Główne szkoły (nurty) teorii zarządzania:

• Szkoła klasyczna

• Naukowa organizacja pracy- Taylor, Gott, Adamicki

• Szkoła behawioralna- A. Maslow, Mayo, Mc Gregor, Zieleniewski

• Szkoła ilościowa

• Ilościowa teoria zarządzania (modele matematyczne)

• Zarządzanie operacyjne

• Podejście integrujące

• Ujęcie systemowe (współzależność, synergia)

• Ujęcie sytuacyjne (to zależy!)

• Współczesne teorie

• Zarządzanie jakościowe (TQM, ISO, HCCP)

• Lean management, outsourcing, off shoring)

• Zarządzanie wiedzą

• Wirtualizacja i informatyzacja

• Społeczna odpowiedzialność biznesu

• Relacje z klientem (CRM)

Szkoła klasyczna

14 zasad zarządzania Taylora

1. Podział pracy im bardziej ludzie specjalizują się, tym sprawniej mogą wykonywać swoją pracę

2. Autorytet- autorytet formalny daje prawo rozkazywania, autorytet osobisty możliwość przewodzenia

3. Dyscyplina- członkowie organizacji powinni przestrzegać przepisów i uzgodnień rządzących organizacją

4. Jedność rozkazodawstwa- każdy pracownik powinien otrzymywać polecenia od jednej tylko osoby

5. Jednolitość kierownictwa- operacje w organizacji prowadzące do jednego celu powinny być przedmiotem kierowania przez jednego kierownika

6. Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu- w żadnym przedsięwzięciu interesy pracowników nie powinny przeważać nad interesami organizacji jako całości

7. Wynagrodzenie- wynagrodzenie powinno być sprawiedliwe zarówno jak dal pracowników jak i dla pracodawców

8. centralizacja- kierownicy powinni zachować ostateczną odpowiedzialność, ale jednocześnie są zobowiązani do zapewniania podwładnym ostatecznych uprawnień by mogli właściwie wykonywać swoje zadnia.

9. hierarchia- nadrzędność i podporządkowanie są istotą każdej organizacji

10. ład- każda rzecz i każdy człowiek powinni być we właściwym miejscu we właściwym czasie

11. odpowiednie traktowanie personelu- kierownicy powinni odnosić się do podwładnych w sposób przychylny i sprawiedliwy

12. stabilność personelu- duże fluktuacje pracowników niekorzystnie wpływa na sprawność funkcjonowania organizacji

13. inicjatywa- podwładni powinni mieć swobodę w tworzeniu i realizacji swoich planów, nawet jeśli wyniknąć pewne pomyłki

14. Esprit de corp- sprzyja poczuciu przynależności do zespołu zapewnia organizacji ducha jedności.

Szkoła behawioralna

Podstawowe cechy human relation:

1. okazywanie podwładnym sympatii i zainteresowania ich spawami zawodowymi i osobistymi

2. informowaniu podwładnych o tym wszystkim co jest lub może być dla nich istotne

3. powstrzymywaniu się od nadmiernego krytycyzmu wobec osób podporządkowanych

4. okazywani podwładnym pomocy w ich pracy bez zaniedbywania własnych obowiązków służbowych

5. aktywizowanie pracowników w sprawach dotyczących zespołu jako jakości i przechodzenia do oddziaływania na jednostki poprzez grupy i w grupach

6. zachowanie konsekwencji przy wydawaniu poleceń formułowania zadań, ocenie ich wykonania, nagradzaniu i karaniu

7. stwarzanie podwładnym możliwości orientowania się w ich postępach i ocenie wyników pracy

8. wstrzymywanie się od nadmiernego kontrolowania pracowników i szczegółowego ingerowania w ich działania, ograniczanie się raczej do ogólnych wskazówek

9. utrzymywanie stałego, bliskiego kontaktu z podwładnymi

Cechy cywilizacji przemysłowej:

• standaryzacja wyrobów, metod, rozwiązań, czasu pracy itd.

• specjalizacja (taśma produkcyjna)

• synchronizacja, harmonizacja

• koncentracja (ekonomika skali)

• maksymalizacja

• centralizacja( kierownik decyduje, pracownik wykonuje)

Cechy współczesnego zarządzania:

• globalność i zmienność

• godzenie stabilizacji ze zmianą

• skracający się cykl życia produktów

• informatyzacja i jej implikacje

„Obrona dnia wczorajszego jest dużo bardziej niebezpieczna niż ryzykowane tworzenie jutra” J. Welch

„Wybór konsumenta jest już wartością samą w sobie: sam akt wybierania ma większe znaczenie niż to, co się wybiera” Bauman

Gospodarka prokonsumencka polega na takim zaspokojeniu potrzeb (pragnień) zachcianek by owo zaspokojenie rodziło nowe potrzeby (pragnienia) zachcianki.

Kontekst zarządzania

wewnętrzny

(przedsiębiorstwa)

globalny

państwowy

Cechy współczesnej gospodarki:

• dominujące Triady

• rozwój handlu międzynarodowego

• wzrost bezpośrednich inwestycji zagranicznych

• rozwój rynków finansowych i informatycznych

• zmiana definicji granic branż

Rozmieszczenie 500 największych firm w 2001 roku
Ameryka Północna (w tym USA)	256 firmy 238 firm
Europa Zachodnia	153 firmy
Region Pacyfiku (w tym Japonia)	80 firm 50 firm
Poza Triadą	11 firm

Przykłady roli firm globalnych:

• 360 firm korporacyjnych realizuje 40% handlu światowego

• 100 największych firm ma dochody roczne wyższe niż dochody narodowe polowy państw swiata

• Wśród 100 największych gospodarek świata, polowa to firmy, a tylko polowa to kraje

• General motors ma dochód równy Austrii

• 12 największych branż w połowie kontrolowane jest przez pięć lub mniej korporacji

<rola transnarodowych korporacji>

Wymiary globalizacji z punktu widzenia zarządzania

megakonkurencja

własność kapitału

współpraca między przedsiębiorcami

w sakli świata

nowa polityka inwestycyjna

gospodarowanie oparte

na kapitale intelektualnym

15

UKŁAD FUNKCJONALNY

Meble

biurowe

WYKONAWCY

K₁ K₂ K₃

UKŁAD PRZEDMIOTOWY

dla

1880

1930

1970

1990

2000

?

Zarządzanie

przedsiębiorstwem

globalizacja

globalna konkurencja

Zakres

dostosowań

Sposób

dostosowań

zaawansowane technologie w zakresie informacji i telekomunikacji, w tym Internet

---