PODSTAWOWE POJĘCIA PRAWA
PRAWO WEWNĘTRZNE
Reguluje stosunki na terytorium danego państwa
Cechy:
Podmioty: osoby fizyczne, prawne, instytucje.
Organy państwowe.
Sankcja przymusu odgrywa ważną rolę.
PRAWO MIĘDZYNARODOWE
Prywatne:
Normuje stosunki prawne, w których występuje tzw. element obcy (małżeństwo Polki z cudzoziemcem) - wskazuje którego kraju system jest właściwy.
Każdy kraj ma własną ustawę regulującą tę kwestię.
Publiczne:
Podmiotami są państwa i organizacje międzynarodowe.
Tworzone w drodze umów, głównie między państwami.
PRAWO A MORALNOŚĆ
Różne teorie o zakresach moralności i prawa, najważniejsza:
Prawo to minimum moralności
Każdy czyn uregulowany przez prawo ma swój odpowiednik w regulacji moralnej, ale są regulacje moralne, których prawo nie dotyczy.
Sporne, czyli jeżeli normy prawne są niesłuszne czy niesprawiedliwe, ale są formalnie poprawnie ustawione to obowiązują (ustawy nazistowskich Niemiec)
NORMY A INNE RODZAJE WYPOWIEDZI
Zadania w sensie logicznym:
są to zadania oznajmujące i to tylko te, o których można orzec, iż są prawdziwe lub fałszywe np. „w miejscu m czasie t miało miejsce zdarzenie z”.
Normy :
grupy wypowiedzi dyrektywnych obejmujące zalecenia, rady, życzenia, wskazówki itd.
„jak być powinno?”
można stwierdzić że są słuszne lub nie słuszne, obowiązujące lub nieobowiązujące, ale czy kłamstwo czy prawda
PODSTAWOWE POJĘCIA
Wielkość systemów normatywnych - normatywne (prawo, moralność, obyczaje) i nie normatywne (tradycje, mity).
Funkcje prawa: ochronna, organizacyjna, represyjna, wychowawcza.
Język prawny - w nim akty prawne budowane, inna stylistyka, gramatyka, terminologia.
Język prawniczy - w nim mówimy o prawe obowiązującym i instytucjach prawnych.
Norma prawna - jest to reguła , zasada postępowania, podstawowa cząstka prawa.
Przepis prawa - stanowi samodzielną całość redakcyjną fragmentu aktu prawnego. W przepisach prawnych zakodowane są normy prawne. Dany przepis prawa może zawierać tylko elementy normy. Przepisem prawa jest: artykuł, paragraf, ustęp, punkt, litera.
PRAWO MATERIALNE I FORMALNE
Prawo materialne
Ogół norm regulujących treść stosunków prawnych, określających, sankcje za nieprzestrzeganie, niedopełnienie obowiązków lub przekroczenie granic uprawnień.
Prawo formalne
Określa tryb postępowania przed organami władzy publicznej związanego z dochodzeniem uprawnień, egzekwowaniem obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym.
PRAWO PUBLICZNE I PRYWATNE
Prawo publiczne
Prawo reguluje stosunki między państwem, a obywatelem oraz między organami państwa (prawo karne, prawo administracyjne, karne, finansowe)
Prawo prywatne
Prawo regulujące stosunki między równoprawnymi przedmiotami głównie z zakresu obrotu majątkowego, spraw rodzinnych itp. (prawo cywilne, handlowe, rodzinne)
OBOWIĄZYWANIE PRAWA
Norma obowiązuje od momentu, który wyznacza ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania.
W Polsce akty normatywne wchodzą w życie po 14 dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym, chyba że przepis wprowadzający podaje jakiś inny termin. Vacatio legis.
Zazwyczaj nie przewidują końcowego obowiązywania.
Desuetudo - odwyknięcie - zjawisko długo trwałe niestosowania lub nieprzestrzegania normy.
Prawo obowiązuje na całym terytorium państwa, może też obowiązywać na części np. prawo miejscowe. Każdy, kto znajduję się na terytorium danego państwa, podlega jego prawu.
KONFLIKT MIĘDZY NORMAMI
Norma wyżej usytuowana k hierarchii uchyla normę niższa.
Norma szczegółowa uchyla normę ogólną (pod warunkiem, że nie jest normą niższego rzędu).
Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą (chyba, że norma późniejsza jest normą niższego rzędu).
JAKIE POWINNO BYĆ PRAWO STANOWIONE?
Ogólne.
Jawne.
Nie działa wstecz.
Zrozumiałe.
Niesprzeczne.
Trwałe.
STOSOWANIE PRAWA
Jest sformalizowane działaniem kompetentnych organów władzy publicznej polegającym na podejmowaniu i realizacji decyzji władczych indywidualnych i konkretnych.
Wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia faktu mającego znaczenie prawne.
Udowodnienie zaistnienia faktu.
Ustalanie norm obowiązujących.
Subsumcja i podjęcie decyzji.
Wykonywanie decyzji.
PODZIAŁY PRAWA - METODA REGULACJI
Prawo cywilne
Prawo pracy
Prawo karne
Prawo administracyjne
Prawo międzynarodowe
OCENY I WYPOWIEDZI PERFORMATYWNE
Oceny:
Za pośrednictwem ocen wyrażamy naszą postawę aprobaty lub dezaprobaty wobec czegoś lub kogoś.
Subiektywne (wolę oglądanie telewizji od nauki).
Wypowiedzi performatywne:
Dokonują różnego rodzaju czynności i aktów symbolicznych (np. Przyjmujemy Panią na studia), wywołują nowy skutek, jeżeli spełnią określone wymogi proceduralne (uprawniona osoba, forma pisemna itp.).
NORMA PRAWNA - DEFINICJA L.MORAWSKIEGO
Jest to zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa postępowania, która w najprostszym przypadku musi odpowiadać wyczerpująco na przynajmniej dwa następujące pytania :
„kto i jakich okolicznościach?”
„jak powinienem się zachować?”
Sporne czy musi określać: jakie będą konsekwencje w przypadku gdy adresat nie zachowa się w sposób przewidziany przez normę?
BUDOWA NORMY PRAWNEJ
Hipoteza - określa adresata normy oraz okoliczności w których powinien zachować się w sposób przewidziany przez normę/
Dyspozycja - formułuje nakaz, zakaz, dozwolenie, uprawnienia, obowiązki.
Sankcja - konsekwencje jakie nastąpią w sytuacji, gdyby adresat zachował się niezgodnie z normą.
PRZYKŁAD BUDOWY NORMY
„Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
SZCZEGÓLNE RODZAJE PRZEPISÓW
Przepisy kompetencyjne - upoważniają organy państwowe do stanowienia norm, decyzji lub dokonywania czynności.
Przepisy odsyłające - odsyłają do innych przepisów prawnych (odesłanie systemów) lub reguł pozaprawnych, np. zasad religijnych (odesłanie pozasystemowe).
Przepisy blankietowe - przepisy, które odsyłają do aktów normatywnych, które dopiero mają zostać wydane.
INNE RODZAJE PRZEPISÓW PRAWNYCH
Przepisy imperatywne (ius cogens) - przepisy których działanie nie może być ani wyłączone ani ograniczone lub zamienione wolą stron.
Przepisy dyspozytywne (ius dispositivum) - przepisy które stosuję się tylko wtedy gdy strony nie uregulowały swych stosunków w odmienny sposób niż przewiduję dany przepis.
INNE RODZAJE NORM
Normy programowe - wskazują jaki cel powinien osiągnąć adresat prawa np. „władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej”.
Zasada prawa:
Zasady uniwersalne - zasady całego systemu prawa (np. zasady państwa prawa).
Zasady części systemu prawa (np. zasada domniemania nieinności oskarżonego).
PRAWO KONTYNENTALNE A COMMON LAW
Common law to system prawa w krajach anglosaskich (USA, Zjednoczone Królestwo).
Cechy odróżniające prawo kontynentalne:
oddzielenie tworzenia i stosowania prawa,
zakaz tworzenia prawa przez sądy,
często czerpie się z prawa rzymskiego,
ważną rolę odgrywają kodeksy.
Powyższych cech nie ma Common Law.
HIERARCHIA PRAWA
Konstytucja - najwyższa moc prawna, reguluje główne elementy ustroju oraz gwarantuje prawa i wolności obywateli.
Ustawy - tworzone przez parlament.
Akty podstawowe (akty wydawane na podstawie ustaw i w celu ich wykonania) - w Polsce to rozporządzenia.
Prawo miejscowe - są wydawane przez organy samorządu terytorialnego i organy administracji terenowej, mają moc terytorialnie ograniczoną.
INNE POJĘCIA
Materie ustawowe - uregulowane tylko w ustawie, nie mogą być regulowane za pośrednictwem aktów organów administracji publicznej
Kodeks - akt normatywny, w formie ustawy, zawiera podstawowe dla danej gałęzi prawa zasady i normy prawne.
PRAWO MIĘDZYNARODOWE W POLSCE
Ratyfikowane umowy międzynarodowe mogą być bezpośrednio stosowane w Polsce.
Jeżeli umowa międzynarodowa została ratyfikowana za zgodą ustawową - pierwszeństwo przed ustawami.
Prawo europejskie (inaczej prawo unijne, wspólnotowe).
Podlega bezpośredniemu stosowaniu na terenie Polski, ma pierwszeństwo nad prawem wewnętrznym.
PRAWO EUROPEJSKIE
Mieszany charakter - międzynarodowego i wewnętrznego.
Źródła prawa europejskiego:
Traktaty założycielskie wraz z załącznikami i protokołami oraz traktaty akcesyjne; prawie wszystkie akty normatywne ustanowione przez organy UE.
Umowy międzynarodowe zawierane przez Unię.
TWORZENIE USTAWY - ETAPY
Inicjatywa ustawodawcza - zgłoszenie projektu przez upoważniony organ, które obowiązuje parlament do jego rozpatrzenia.
Dyskusja nad projektem - 3 czytania projektu.
Głosowanie - przy obecności pewnej minimalnej liczby swoich członków (quorum).
Głosowanie zwykłą większość głosów przy obecności przynajmniej połowy ustawowej liczby posłów (inaczej wobec zmiany konstytucji - 2/3 głosów konieczne).
Do uchwalonej przez Sejm ustawy Senat może zgłosić poprawki, które jednak Sejm może odrzucić.
Prezydent może odmówić podpisania ustawy - jego veto Sejm odrzuca większością kwalifikowaną 3/5.
NOWELIZACJA
Zmiana aktu normatywnego.
Musi być wyraźna - np. ”w ustawie…, wprowadza się następujące zmiany: …”.
Dwie formy nowelizacji:
odrębna ustawa nowelizująca,
przepis nowelizujący jako część ustawy.
INNE POJĘCIA
Tekst jednolity ustawy - tekst uwzględniający wszystkie dokonane w nim zmiany (nowelizacje). Wydawany przez organy państwowe.
Tekst ujednolicony - uwzględnia nowelizację, ale ujednolicały osoby prywatne, nie organy.
Sprostowanie błędów - poprawianie prostych błędów (np. literówki, błędy językowe), a nie wprowadzanie zmian merytorycznych w tekście prawnym. Łatwiejsza niż nowelizacja.
GŁÓWNE ELEMENTY UZASADNIENIA WYROKU LUB DECYZJI
Część historyczna - dotychczasowy przebieg postępowania (żądania stron, zapadłe decyzje).
Podstawa faktyczną decyzji - co udowodniono.
Podstawa prawna decyzji - jakie przepisy sąd zastosował, dlaczego te.
WYKŁADNIA PRAWA
Czynności prowadzące ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego.
= proces rozumienia przepisów prawa.
JAKIE METODY WYKŁADNI WYKORZYSTUJEMY?
Lingwistyczne - (gramatyczna i językowa) nie zawsze łatwe, bo wyrażenia są bardzo często nieostre, niejasne, wieloznaczne.
Systemowe - przepis ma określone miejsce w akcie normatywnym, w gałęzi prawa. Rozumienie każdego przepisu musi być zharmonizowane z rozumieniem innych przepisów.
Funkcjonalne - czynniki społeczne, ekonomiczne i moralne (np. intencja ustawodawcy).
KTO DOKONUJE WYKŁADNI?
Wykładnia autentyczna - przez ten sam organ, który ustanowił daną normę. Może być oficjalna (zawarta w danym akcie prawnym) lub nieoficjalna (np. dokumenty robocze).
Wykładnia legalna - przez organ upoważniony przez samo prawdo interpretacji określonych przepisów prawa.
Wykładnia operatywna - przez sądy inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych. Wiąże jedynie w tej sprawie, w której jej dokonano.
Wykładnia doktrynalna (naukowa) - dokonywana w głosach do orzeczeń, w komentarzach do tekstów prawnych i opracowaniach naukowych. Nie wiąże, ale ma znaczny wpływ.
JAKI WYNIK WYKŁADNI?
Wykładnia literalna - zgodna z literą prawa; przyjmujemy znaczenie językowe.
Wykładnia rozszerzająca - daje wynik szerszy od wykładni językowej.
Wykładnia zwężająca - przyjmujemy znaczenie węższe od językowego, ponieważ normodawca powiedział więcej niż zamierzał.
KIEDY MOŻNA ODSTĄPIĆ OD WYKŁADNI JĘZYKOWEJ?
- Gdy prowadzi do absurdu.
- Gdy prowadzi do rażąco niesłusznego lub niesprawiedliwego.
- Sprzeczna z fundamentalnymi wartościami konstytucyjnymi.
- Oczywisty błąd.
INNE REGUŁY WYKŁADNI
- Różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia.
- Tym samym zwrotom nie należy nadawać innych znaczeń.
- Nie wolno interpretować przepisów prawnych tak by pewne ich fragmenty okazały się zbędne.
MATERIAŁY INTERPRETACYJNE
- Wszystkie jakie są potrzebne do ustalenia sensu przepisu prawnego.
Na przykład: akt normatywny, orzecznictwo sądowe, literatura naukowa, materiały przygotowawcze, projekty aktów, teksty uchylonych aktów, obce teksty prawne, orzecznictwo i doktryny, ekspertyzy naukowe, wiedza specjalistyczna, nieprawnicza.
CIĘŻAR DOWODU
- Po łacińsku onus probandi.
- Kto powinien przedstawić dowody?
- Kto poniesie ryzyko nie udowodnienia określonych twierdzeń?
PRZYKŁADY DOMNIEMAŃ
- Dziecko urodziło się żywe (art.9 k.c.)
- Osoba, która obcowała z matką dziecka w okresie koncepcyjnym jest jego ojcem (art.85.par. 1 k.r.o)
- schemat: „jeżeli zaszedł fakt A, to domniemywa się zajście faktu B”.
RODZAJE DOWODÓW
- Dowód poszlakowy - dowód, którym poszczególne fakty dowodowe izolacji nie stanowią dostatecznej podstawy do ustaleniu faktu sprawy (w tym sensie są one poszlakami), ale w całości już mogą.
- Dowód ze słyszenia - brak naocznego świadka, ale istnieją świadkowie, którym świadek naoczny przekazał informacje o danym zdarzeniu.
- Dowód osobowy - źródłem informacji jest osoba.
- Dowód rzeczowy - źródłem informacji jest rzecz.
- Ordalia - sąd boży.
PODSTAWOWE KATEGORIE DOWODÓW
- zeznania świadków,
- przesłuchania stron,
- opinie biegłych,
- dokumenty,
- oględziny.
ZASADY OCENY DOWODÓW
- Określają kryteria jakie muszą być spełnione by organ stosujący prawo mógł uznać dane twierdzenie za udowodnione.
- Historycznie 2 zasady: legalnej oceny dowodów i swobodnej oceny dowodów. Teraz dominuje ta ostatnia.
POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji. Współczesne prawo każdego człowieka - podstawą odwołania:
błąd co do prawa - sąd błędnie zastosował prawo
błąd co do faktu - błędna ocena materiału dowodowego.
ZAKAZY DOWODOWE
- Zakazy dowodów określonych faktów oraz stosowania określonych środków i metod dowodowych.
- Np. Obrońcy, Duchownego, stosując przymus fizyczny lub psychiczny.
SYSTEM POLSKI - SĄDY
- Sądy powszechne: rejonowe, okręgowe i apelacyjne oraz Sąd Najwyższy.
- Sądy szczególne: wojskowe i administracyjne.
- Środki odwoławcze: apelacja kasacja, wznowienie postępowania.
- Regułą w Polsce jest postępowanie dwuinstancyjne.
OSOBA PRAWNA
- Jednostka organizacyjna z przyznaną wyraźnie przez ustawę zdolnością prawną, może nabywać prawa i obowiązki, może mieć majątek, którym odpowiada za swoje zobowiązania. Działa za pośrednictwem organów.
- Przykłady osób prawnych: skarb państwa, przedsiębiorstwa państwowe, szkoły wyższe, banki, samorząd terytorialny, kapitałowe spółki handlowe, stowarzyszenia.
PAŃSTWO PRAWA - CECHY
- Sprawowanie władzy musi się opierać na regułach prawa, a nie fanaberiach władców.
- Obywatelowi wolno wszystko, czego mu prawo nie zabrania, organom państwa tylko na co im prawo wyraźnie zezwala.
PRAWO KARNE
ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO - KODEKS KARNY
- Ustawa z 6 kwietnia 1997r., trzyczęściowy.
- Część ogólna jest podstawą dla całego prawa karnego.
- Część szczególna, zawiera z kolei szczegółowo opisane znamiona przestępstw - dzieli się na poszczególne rozdziały opisujące określone kategorie przestępstw.
- Część wojskowa zawiera ogólne i szczegółowe przepisy karne odnoszące się do żołnierzy.
INNE ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO
- Umowa międzynarodowa - Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950r. oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r.
- Konstytucja.
- Wiele innych ustaw.
PRAWO KARNE (MATERIALNE)
- Dziedzina prawa określająca czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw, środki karne i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasadami odpowiedzialności karnej.
- Prawo karne procesowe - reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym.
- Prawo karne wykonawcze - tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych (jego częścią jest prawo penitencjarne).
- Prawo karne skarbowe,
- Prawo karne wojskowe,
- Postępowanie w sprawach nieletnich,
- Prawo o wykroczeniach,
- Międzynarodowe prawo karne.
NAUKI POKREWNE PRAWA KARNEGO
- Kryminologia - o przestępczości i przestępcach.
- Wiktymologia - o ofierze przestępstwa.
- Kryminalistyka - o metodach i środkach wykrywania przestępstw, wykrywania i ścigania ich sprawców oraz uzyskiwania i utrwalania środków dowodowych dla celów procesu karnego.
ZASADY PRAWA KARNEGO
- Odpowiedzialności karnej za czyn.
- Winy.
- Odpowiedzialności osobistej i indywidualnej.
- Humanitaryzmu.
- Nullum crimen sine lege (nie ma kary bez ustawy).
- Zakaz analogii.
- Lex retro non agit (prawo nie działa wstecz).
IMMUNITET
- Materialny - stałe uchylenie karalności czynu wypełniającego znamiona przestępstwa (adwokat).
- Formalny - czasowe wyłączenie możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego (prezydent RP, poseł, RPO, sędziowie, dyplomatyczny, konsularny).
PRZESTĘPSTWO
- Czyn.
- Człowieka.
- Zabroniony przez ustawę.
- Pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek.
- Bezprawny.
- Zawiniony.
- Społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy.
SZKODLIWOŚĆ SPOŁECZNA
Elementy przedmiotowe:
- rodzaj i charakter naruszonego dobra,
- rozmiar wyrządzonej lub grożącej szkody,
- sposób i okoliczności popełnienia czynu
- wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków.
Elementy podmiotowe:
- postać zamiaru,
- motywacja sprawcy,
- rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.
ZBRODNIE I WYSTĘPKI
- Zbrodnią jest czyn zabroniony, zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.
- Występkiem jest czyn zabroniony, zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczająca miesiąc.
- Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić również nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi.
WINA UMYŚLNA I NIEUMYŚLNA
- Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić (zamiar bezpośredni) albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi (zamiar ewentualny).
- Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał (lekkomyślność) albo mógł przewidzieć (niedbalstwo).
PODZIAŁY PRZESTĘPSTW
- Z działania lub zaniechania.
- Podstawowe, kwalifikowane i uprzywilejowane.
- Publicznoskargowe (w tym wnioskowe) i prywatnoskargowe.
- Indywidualne (właściwe i niewłaściwe) i powszechne.
WIEK SPRAWCY - MINIMUM 17 LAT
- Nieletni po ukończeniu 15 lat, ale przed ukończeniem 17 lat dopuszcza się przestępstwa m.in.:
- zamachu na Prezydenta RP (art.134),
- zabójstwa w typie podstawowym (art. 146 §1) i kwalifikowanym (art.148 §2 i 3),
- umyślnego spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art.156 §1 lub 3)
- umyślnego spowodowania katastrofy zagrażającej życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach,
- zgwałcenie wspólnie z inną osobą (art.197 §3 i 4),
- wzięcia lub przetrzymywania zakładnika (art.252 §1)
- rozboju (art.280),
- Ale tylko jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiały, w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
SZCZEGÓLNE KATEGORIE PRZESTĘPSTW
- Trwałe (dezercja, pozbawienie wolności).
- Wieloosobowe (bójka).
- Wieloszynowe (szpiegostwo, rozpijanie małoletniego).
- Zaniechanie (niepodjęcie przez sprawcę działania, do którego był on zobowiązany lub spowodowanie określonego skutku przez niepodjęcie takiego działania.
ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY MIĘDZY ZACHOWANIEM SPRAWCY A SKUTKIEM
- Teoria ekwiwalencji.
- Teoria relewancji.
- Teoria adekwatności.
FORMY ZJAWISKOWE PRZESTĘPSTWA
- Sprawstwo - wykonuje czyn zabroniony sam.
- Współsprawstwo - wspólnie i w porozumieniu z inną osobą.
- Sprawstwo kierownicze - kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.
- Podżeganie - kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego.
- Pomocnictwo - kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji. Przed lub w trakcie czynu.
FORMY STADIALNE PRZESTĘPSTWA
- Zamiar - niekaralny.
- Przygotowanie - sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia działania zmierzającego bezpośrednio do dokonania tegoż czynu zabronionego, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą , uzyskuje lub przysposabia środki , zbiera informacje lub sporządza plan działania. Niekaralne, chyba że ustawa stanowi inaczej (fałszerstwo, ludobójstwo).
Usiłowanie:
- zamiar popełnienia czynu zabronionego,
- zachowanie bezpośrednio zmierzające ku jego dokonaniu,
- brak jego dokonania.
Usiłowanie nieudolne - brak przedmiotu lub środka.
Czynny żal - nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.
OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ CZYNU
- Czyn wypełnia znamiona przestępstwa, ale nim nie jest na podstawie specjalnego przepisu lub zwyczaju.
- Przykłady: obrona konieczna, stan wyższej konieczności, działanie w ramach uprawnień lub obowiązków, zgoda pokrzywdzonego, czynności lecznicze, karcenie małoletnich, uprawianie sportu, uzasadnione ryzyko (eksperyment naukowy), ostateczna potrzeba (wojskowa).
OBRONA KONIECZNA
- Odpieranie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobra chronione prawem przy użyciu: środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu.
STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI
- Zachowanie w zasadzie sprzeczne z prawem karnym polegające na poświęceniu jakiegoś dobra, jeżeli zachowanie było podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącemu dobru chronionemu prawem, jeżeli: niebezpieczeństwa nie można było inaczej uniknąć, a dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście wyższej niż dobro ratowane.
ZGODA POKRZYWDZONEGO - WARUNKI
- osoba może dysponować dobrem,
- zgoda jest dobrowolna,
- zgoda istnieje w chwili czynu.
CZYNNOŚCI LECZNICZE - WARUNKI
- cel leczniczy,
- zgodnie z zasadami sztuki leczniczej.
WYŁĄCZENIE WINY
- Niepoczytalność (brak możliwości rozpoznania znaczenia swojego czynu lub pokierowania swoim postępowaniem, która zachodzi w chwili czynu i spowodowana jest upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych.
- Stan odurzenia.
- Błąd co do faktu.
- Błąd co do prawa.
KARY
Zgodnie z art.32 kodeksu karnego karami są:
- grzywna,
- ograniczenie wolności,
- pozbawienie wolności,
- 25 lat pozbawienia wolności,
- dożywotnie pozbawienie wolności.
GRZYWNA
- Wymierza się w stosunkach dziennych, określając liczbę stawek
oraz wysokość jednej stawki, najniższa stawka wynosi 10, zaś najwyższa 360.
- Sąd może w określonych przypadkach wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności, jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął.
- Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe; stawka dzienna nie może być niższa niż 10zł ani też przekraczać 2000zł.
KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI
- Kara ograniczenia wolności trwa najkrócej 1 miesiąc, najdłużej 12 miesięcy, wymierza się ją w miesiącach.
- miesiącach czasie odbywania kary pozbawienia wolności skazany:
1. nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,
2. jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd,
3. ma obowiązek udzielenia wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONANIA KARY
- Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna.
- Jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.
- Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia (od 1 roku do 5 lat).
WARUNKOWE PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE
- Skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbywania kary.
- Postawa, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, okoliczności jego popełnienia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa, w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, iż skazany po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.
- Możliwe po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach.
ŚRODKI KARNE
- Są to kary dodatkowe, wywierane zazwyczaj łącznie z pozostałymi karami:
1. pozbawienie praw publicznych,
2. zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej, przebywania w określonych miejscach (pedofile),
3. zakaz prowadzenia pojazdów,
4. przepadek,
5. obowiązek naprawienia szkody,
6. nawiązka,
7. świadczenie pieniężne,
8. podanie wyroku do publicznej wiadomości.
STRUKTURA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W POLSCE
ZASADY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO
- Czynnego udziału strony w postępowaniu.
- Pisemności.
- Dwuinstancyjności.
- Sądzonej kontroli legalności decyzji administracyjnych.
- Szybkości postępowania.
- Nakłaniania do ugody.
- Pogłębiania zaufania do obywateli.
- Uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli.
AKT ADMINISTRACYJNY
- Pojęcie nauki prawa. W ustawach mowa jest o decyzji i postanowieniach.
- Akt stosowania prawa - na podstawie prawa.
- Akt władczy - kształtuje sytuację prawną adresata w sposób prawnie wiążący.
- Charakter jednostronny - podmiot administracyjny kształtuje ostatecznie treści obowiązków lub praw drugiej strony.
- Wywołuje skutki w sferze prawa administracyjnego, ale czasem i innych gałęziach prawa (np. cywilnym).
UZNANIE ADMINISTRACYJNE
- W pewnych sprawach organ administracyjny może rozstrzygnąć sprawę w różny sposób przy tym samym stanie faktycznym i każde rozstrzygnięcie sprawy jest dopuszczalne i legalne.
- Uznanie występuje w sprawach gdy przepisy pozwalają organom podejmować działanie gdy uzna to za stosowne lub są zwroty nieistotne (interes społeczny, względy bezpieczeństwa państwa, spokój publiczny itp.).
- Ma to pomóc w skróceniu aktów prawnych i umożliwić organowi wzięcie pod uwagę wszelkich aspektów przed podjęciem decyzji.
WŁAŚCIWOŚCI
- Rzeczowa - dotyczy przydzielonych danemu organowi kategorii spraw (np. sprawy budowlane).
- Miejscowa - dotyczy terytorium (np. województwo zachodniopomorskie).
- Instancyjna - w której instancji rozpatruje sprawę (zazwyczaj pierwszej albo drugiej jeżeli następuje odwołanie).
- Funkcjonalna - która z komórek organizacyjnych danego podmiotu właściwa jest do załatwienia danej sprawy ( np. Wydział Rolnictwa w Urzędzie Marszałkowskim).
INNE FORMY DZIAŁANIA PRAWNEGO ADMINISTRACJI
- Ugoda administracyjna - ugoda między stronami postępowania administracyjnego, zawierana przed organami przed którymi toczy się postępowanie. Tylko w konkretnej sprawie. Organ zatwierdza ugodę.
- Porozumienie administracyjne - zawierają organy administracji publicznej, np. wojewoda z zarządem województwa, gminy.
SĄDY ADMINISTRACYJNE
Zadania:
- kontrola działalności administracji publicznej,
- rozstrzygnięcie spraw kompetencyjnych spraw o właściwość między organami administracji.
- - Sądami administracyjnymi są i wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny.
SAMORZĄDOWE KOLEGIUM ODWOŁAWCZE
- Organ odwoławczy w sprawach administracji publicznych leżących we właściwości samorządu terytorialnego, chyba że ustawy przewidują inny organ odwoławczy.
- Rozpatrują: odwołania od decyzji, zażalenie na postanowienia, żądania wznowienia postępowania lub stwierdzenie nieważności decyzji.
NAJPOWSZECHNIEJSZE RODZAJE SAMORZĄDÓW
- Samorząd terytorialny - organizacja społeczności lokalnej (gmina, powiat) lub regionalnej (województwo samorządowe) i jednocześnie forma administracji publicznej, w której mieszkańcy tworzą z mocy prawa wspólnotę i względnie samodzielnie decydują o realizacji zadań administracyjnych, wynikających z potrzeb tej wspólnoty na danym terytorium i dozwolonych samorządowi przez ustawy, pod określonym ustawowo nadzorem administracji rządowej.
- Samorząd zawodowy - powołana na podstawie ustawy organizacja skupiająca osoby fizyczne wykonujące określony zawód zaufania publicznego bądź pełniące szczególnie odpowiedzialną służbę oraz realizująca zadania określone w przepisach prawa i/lub w statucie danego samorządu zawodowego. Samorząd zawodowy nazywany jest także izbą zawodową, a potocznie korporacją zawodową.
- Samorząd gospodarczy - rodzaj samorządu, obejmujący grupę osób prowadzących działalność gospodarczą w określonej dziedzinie wytwórczości.
STOWARZYSZENIA
- Zasada swobody zrzeszania się.
- Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych.
- Członkami stowarzyszenia są osoby fizyczne.
RODZAJE STOWARZYSZEŃ
- Zarejestrowane - rejestracji dokonuje sąd rejestrowy. Sąd może odmówić zarejestrowania stowarzyszenia tylko wtedy, gdy stowarzyszenie nie spełnia warunków przewidzianych w ustawie. Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, o ile przepis ustawy nie stanowi inaczej.
- Zwykłe - są to stowarzyszenia w ścisłym tego słowa znaczeniu, chodzi o kształcenie idei, (np. hodowców gołębi). Jest to uproszczona forma stowarzyszenia, która nie posiada osobowości prawnej. Do założenia stowarzyszenia zwykłego wystarczy:
-zgłoszenie co najmniej 3 osób,
- uchwalenie regulaminu, zamiast statutu, który określa nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawicieli reprezentujących stowarzyszenie.
Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich.
- Związki stowarzyszeń - mogą je tworzyć stowarzyszenia zarejestrowane w liczbie, co najmniej trzech.
KONCESJI W POLSCE WYMAGA
poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;
wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;
ochrony osób i mienia;
rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych;
przewozów lotniczych.
ZEZWOLENIA W POLSCE WYMAGA
Sprzedaż hurtowa i detaliczna napojów alkoholowych.
Wytwarzanie i import produktów leczniczych, prowadzenie hurtowni farmaceutycznej i apteki.
Działalność związana z narażeniem na działanie promieniowania jonizującego
Działalność składu podatkowego, zarejestrowanego handlowca, niezarejestrowanego handlowca.
Prowadzenie instytucji pieniądza elektronicznego.
Działalność ubezpieczeniowa.
Brokerstwo reasekuracyjne.
Prowadzenie funduszu inwestycyjnego oraz towarzystwa funduszy inwestycyjnych,
Prowadzenie działalności maklerskiej w zakresie papierów wartościowych.
Powadzenie funduszu lub towarzystwa emerytalnego, banku, giełdy towarowej i towarowego domu maklerskiego.
Prowadzenie laboratorium referencyjnego, wprowadzenie do obrotu lub do środowiska GMO (organizmu genetycznie modyfikowanego).
Działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych lub gier na automatach, gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, gry bingo pieniężne, zakładów wzajemnych, gier na automatach oraz gier na automatach o niskich wygranych, a także w zakresie urządzania w ramach innej działalności gospodarczej loterii fantowych, gry bingo fantowe, loterii promocyjnych audioteksowych.
Wykonywanie planów urządzenia lasu.
Uprawa maku i konopi włóknistych, leczenie substytucyjne osób uzależnionych od narkotyków, obrotu, wytwarzanie, przetwarzanie, przerabianie substancji odurzających lub psychotropowych.
Wykonanie przez licencjonowanego przewoźnika określonego transportu drogowego,
Wytwarzanie dodatków, materiałów, premiksów, mieszanek paszowych.
Wykonywanie działalności pocztowej w zakresie przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek: przesyłek dla ociemniałych, z korespondencją do 2.000 g, z pewnymi wyjątkami.
Wykonywanie rybołówstwa morskiego w danym roku kalendarzowym, prowadzenie skupu lub przetwórstwa organizmów morskich, prowadzenie chowu lub hodowli ryb i innych organizmów morskich albo zarybianie na polskich obszarach morskich
Naprawa, instalacja, sprawdzanie pod względem zgodności z wymaganiami niektórych przyrządów pomiarowych.
Działalność gospodarcza na terenie specjalnej strefy ekonomicznej uprawniająca do korzystania z pomocy publicznej.
Odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, opróżnianie zbiorników bezodpływowych i transport nieczystości ciekłych, ochrona przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenie schronisk dla bezdomnych zwierząt, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części. Gospodarka odpadami, odzysk, unieszkodliwianie, zbieranie, transport odpadów (w tym makulatury, złomu itp.).
Produkcja i dystrybucja tablic rejestracyjnych do pojazdów samochodowych.
Utrzymywanie ciągłej zdatności do lotu statków powietrznych oraz wyrobów lotniczych, części i wyposażenia, założenie lotniska, zarządzanie lotniskiem użytku publicznego oraz obsługa naziemna statków powietrznych, ładunków, pasażerów i ich bagażu na lotnisku użytku publicznego.
Zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków.
LICENCJI W POLSCE WYMAGA
Licencjonowane są następujące przedmioty działalności gospodarczej:
Zarządzanie nieruchomościami, pośrednictwo w obrocie nieruchomościami.
Prowadzenie agencji pracy, agencji pracy tymczasowej, instytucji szkoleniowej dla bezrobotnych organizującej szkolenia za środki publiczne.
Podejmowanie i wykonywanie transportu drogowego. Wykonywanie przewozów kolejowych osób lub rzeczy oraz udostępniania pojazdów trakcyjnych.
Niektóre zawody wymagają odpowiedniego wykształcenia, wpisu na listę podmiotów uprawnionych do wykonywania określonego zawodu. Należą do nich:
Adwokaci i aplikanci radcowscy,
radcowie prawni,
doradcy podatkowi,
osoba uprawniona do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych,
rzecznicy patentowi,
biegli rewidenci,
maklerzy,
agenci lub brokerzy ubezpieczeniowi,
kierownicy aptek oraz hurtowni farmaceutycznych,
personel lotniczy,
lekarze i lekarze stomatolodzy,
lekarze weterynarii,
nauczyciele,
nauczyciele akademiccy,
inżynierowie i inżynierowie budownictwa,
notariusze,
pielęgniarki, położne.
OCHRONA KONKURENCJI I KONSUMENTA
- Konkurencja jest kluczowym elementem każdej gospodarki wolnorynkowej.
- Zabronione są praktyki ograniczające konkurencję i nadużywania pozycji dominującej, np. porozumienie polegające na ustalaniu cen.
- Stosowanie uciążliwych lub niejednolitych warunków umów.
- Nadmiernie wygórowanych lub rażąco niskich cen.
ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
- Ustawa o zamówieniach publicznych dotyczy zamówień na dostawy, wykonywanie usług i robót budowlanych finansowanych ze środków publicznych.
- 6 trybów udzielania zamówień publicznych:
1. przetarg nieograniczony ( podstawowy tryb) -
2. przetarg ograniczony -
3. przetarg dwustopniowy -
OSOBA FIZYCZNA
- „Jest to prawne określenie każdego człowieka, który występuje jako podmiot w stosunkach cywilnoprawnych. Początek i koniec osoby fizycznej wyznaczają fakty biologiczne - urodzenie się i śmierć.”
- Art. 8 §1. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.