1. Prawo finansowe - całokształt norm prawnych, regulujących stosunki finansowe. Jest zespołem norm prawnych, regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie. Jest gałęzią systemu prawa, w ramach, którego dadzą się wyróżnić części składowe, elementy prawo budżetowe bankowe, cele, bankowe, depozytowe, walutowe, ubezpieczeniowe, prawo regulujące obrót papierów wartościowych, prawo regulujące funkcjonowanie podmiotów finansowych. Zakres prawa finansowego - 90% dotyczy finansów publicznych.

2. Źródła prawa finansowego: (akt prawny)

• Konstytucja - jako akt rangi najwyższej

• Ustawy; podstawową ustawą regulującą prawo finansowe jest ustawa z dn. 26.11.1998 o finansach publicznych.

• Ustawa budżetowa

• Umowy międzynarodowe (ratyfikowane przez polski parlament)

• Akty finansowe (indywidualne)

• Uchwały organów samorządowych (np. uchwały Rad Gmin, Powiatu i Sejmiku Wojewódzki ).

3. Budowa normy prawa finansowego - w każdej normie występują takie elementy jak:

• hipoteza - określa sytuację w której norma ma zastosowanie

• dyspozycja - wskazuje na obowiązujący w danej sytuacji sposób zachowania się podmiotu (nakaz lub zakaz )

• sankcja - określa rodzaj negatywnych następstw w przypadku nie dostosowania się do dyspozycji

Najczęściej w prawie finansowym występują normy:

DWUELEMENTOWE:

• hipoteza, dyspozycja (np. normy prawa celnego0

• hipoteza, sankcja (z zakresu prawa formalnego)

JEDNOELEMENTOWE:

• dyspozycja (np. normy o sposobie podziału zysku) określają, w jaki sposób dany podmiot powinien zachować, ale już bez sankcji.

4. Akt finansowy - to jedno ze źródeł prawa finansowego o charakterze indywidualnym. Występują dwa rodzaje: konstytutywne (chodzi tu o ustawienie określonego zobowiązania, związanie danego podmiotu określonym obowiązkiem), deklaratywne (akt prawny, który ma charakter wyjaśniający sposób rozumienia danego aktu).

5. Pojęcie środków publicznych - środki te maję 4 - elementową strukturę:

• dochody publiczne (podatki, opłaty, dochody ze sprzedaży rzeczy, ze spadków, z darowizna);

• środki bezzwrotne ze źródeł zagranicznych;

• przychody budżetu: państwowe i terenowe ze sprzedaży papierów wartościowych i prywatyzacji;

• przychody jednostek organizacyjnych z własnej działalności.

Wydatki publiczne dzielimy na:

• środki publiczne, przeznaczone na wydatki publiczne (planowane);

• innego rodzaju rozchody, traktowane jako finansowe tytuły (tylko same operacje np. spłata kredytów).

• Instrumenty realizacji jawności finansów publicznych:

• jawność sejmowej debaty budżetowej;

• jawność debaty sejmowej nad sprawozdaniami;

• podawanie do publicznej wiadomości: kwot dotacji, zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych przez Ministra Finansów, udostępnienie corocznych sprawozdań dotyczących finansów z działalności jednostek należących do sektora finansów publicznych.

7. Formy organizacyjno-prawne sektora finansów publicznych

Jednostki budżetowe - jednostki pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu państwa albo jednostek samorządu terytorialnego. Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków zwany planem finansowym.

Zakłady budżetowe - są to takie jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania oraz pokrywają koszty swojej działalności z przychodów własnych. Podstawą gospodarki finansowej zakładu budżetowego jest roczny plan finansowy, obejmujący przychody i wydatki stanowiące koszty działalności oraz stan środków obrotowych i rozliczenie z budżetem. Zakład budżetowy może otrzymywać z budżetu dotację przedmiotową oraz w zakresie określonym w odrębnych przepisach dotację podmiotową lub celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Nowoutworzonemu zakładowi budżetowemu może być przyznana jednorazowa dotacja z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Łącznie dotacje nie mogą przekroczyć 50% jego środków własnych. Zakład budżetowy dokonuje wpłat do budżetu nadwyżek środków obrotowych ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego.

Gospodarstwa pomocnicze - jest to wyodrębniona z jednostki budżetowej, pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej podstawowej działalności lub działalność uboczna. Pokrywa koszty swej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych. Powiązane z budżetem w sposób netto, wpłaca do budżetu połowę osiągniętego zysku. Sprzedaż usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej dokonuje się wg kosztów własnych. Tworząc gospodarstwa pomocnicze kierownik jednostki budżetowej określa nazwę i siedzibę gospodarstwa pomocniczego oraz nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej oraz składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową. Nowo utworzone gospodarstwo pomocnicze może otrzymać z budżetu dotację na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe.

Fundusze celowe

Fundusz ustawowo powołany przed dniem wejścia w życie ustawy, którego przychody pochodzą z dochodów publicznych a wydatki przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań. Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub stanowić wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz. Fundusz celowy, który realizuje zadania wyodrębnione z budżetu państwa to państwowy fundusz celowy, a fundusz realizujący zadania z zakresu budżetu gminy, powiatu, województwa to odpowiednio: gminny, powiatowy lub wojewódzki fundusz celowy. Podstawą gospodarki finansowej funduszu celowego jest roczny plan finansowy. Wydatki funduszu celowego mogą być dokonywane, z zastrzeżeniem ust. 6 (fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i pożyczki, o ile ustawa tworząca fundusz tak stanowi), tylko w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego pozostałości środków z okresów poprzednich. Szczegółowe zasady gospodarki finansowej państwowego funduszu celowego, w zakresie nieuregulowanym ustawą tworzącą fundusz, określa w drodze rozporządzenia, minister nadzorujący państwowy fundusz celowy, w porozumieniu z Ministrem Finansów.

8. Pojęcie długu państwowego

Przez państwowy dług publiczny rozumie się nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:

- wyemitowaniu papierów wartościowych,

- zaciągniętych kredytów i pożyczek,

- przyjętych depozytów,

- wymagalnych zobowiązań.

10. Procedury oszczędnościowe i sanacyjne

Procedury oszczędnościowe - w przypadku, gdy wartość relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększoną o kwotę przewidywanych wpłat z tytułu poręczeń i gwarancji, do PKB

wartość relacji łącznej kwoty państwowego długu publicznego powiększoną o kwotę przewidywanych wpłat z tytułu poręczeń i gwarancji

PKB

- do 50% - nie podejmuje się specjalnych działań;

- 50-55% - Rada Ministrów jest zobowiązana przyjąć taki projekt budżetowy, w którym deficyt budżetowy nie może być wyższy niż w roku bieżącym;

- 55-60% - RM ma obowiązek ustalić taki projekt budżetowy, w którym poziom deficytu budżetowego będzie gwarantował, że na koniec przyszłego roku budżetowego relacja długu publicznego do PKB będzie niższa;

- powyżej 60%:

1) poczynając od 7 dnia od ogłoszenia tej relacji jednostki sektora finansów publicznych nie mogą udzielić nowych gwarancji i poręczeń - są one źródłem powiększenia długu publicznego,

2) RM ma obowiązek w ciągu miesiąca przedstawić program sankcji; przywrócenie tej relacji do pozycji poniżej 60%,

3) w kolejnym roku budżetowym obowiązuje zakaz udzielania pożyczek i gwarancji,

4) w projekcie ustawy budżetowej na przyszły rok budżetowy nie może wystąpić deficyt budżetowy.

Program sanacyjny - obejmuje:

• Podanie przyczyny kształtowania się relacji państwowego długu publicznego powiększonego o kwotę przewidzianych wypłaty z tytułu poręczeń i gwarancji bankowych udzielanych przez podmioty sektora finansowego do PKB.

• Program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do ograniczenia relacji, uwzględniają analizę limitów ilościowych innych uwarunkowań prawnych.

• Trzyletnią prognozę dotyczącą relacji.

11. Skarbowe Papiery Wartościowe

Skarbowy papier wartościowe - jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny (definicja papieru wartościowego o charakterze wierzytelnościowym). Drugi rodzaj papierów wartościowych to papiery wartościowe o charakterze własnościowym, czyli posiadacz ma prawo własności.

Papiery takie mogą być emitowane w granicach limitu.

Krótkoterminowe skarbowe papiery wartościowe - pierwotny termin wykupu jest krótszy niż jeden rok (do 364 dni włącznie), do których zalicza się w szczególności bony skarbowe

• Bon Skarbowy - jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym i wykupywanym wg wartości nominalnej, po upływie okresu, na jaki został wyemitowany.

Długoterminowe skarbowe papiery wartościowe - pierwotny termin wykupu jest nie krótszy niż jeden rok (365 dni), do których zalicza się w szczególności obligacje skarbowe

• Obligacja Skarbowa - sprzedawany w kraju lub za granicą, oprocentowany w postaci dyskonta lub odsetek sprzedawanych na rynku papierowym.

• Skarbowy Papier Oszczędnościowy - jest oferowany do sprzedaży wyłącznie krajowym osobom fizycznym. Może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo może być przedmiotem obrotu tylko pomiędzy krajowymi osobami fizycznymi.

12. Budżet a ustawa budżetowa - budżetem nazywamy plan finansowy uchwalony na okres jednego roku w formie ustawy budżetowej zawierającej planowane wpłaty ustawowo określonych źródeł dochodów i rodzaje wydatków państwa, opracowany w terminach i na warunkach określonych w ustawie przez RM i wykonywany pod jej nadzorem. Budżet stanowi część ustawy budżetowej jest uchwalony w tej formie, składa się z części i klasyfikuje się wg działów, rozdziałów i paragrafów.

Ustawa budżetowa jest jednym aktem prawnym, którego projekt może być bazą do określonych działań za pomocą prawa. Układ treści ustawy określa ustawa budżetowa. Ustawa budżetowa określa:

- dochody budżetu państwa w podziale na najważniejsze źródła tych dochodów,

- wydatki budżetu z podziałem na części i działy,

- wydatki budżetu na zadania zlecone gminom,

- kwotę subwencji dla gmin,

- nadwyżkę dochodów nad wydatkami budżetu,

- wielkość przyrostu zadłużenia z tytułu udzielonych kredytów,

- określenie kredytu prywatyzacji majątku państwowego,

- kwoty budżetów wojewódzkich.

Przez podstawowy charakter budżetu państwa należy rozumieć to, iż jest to plan finansowy dochodów i wydatków wszystkich organów władz państwowych (ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej). Jest to plan gdzie uwidocznione są przelewy planowanych nadwyżek lub dofinansowanie planowanych niedoborów jednostek organizacyjnych objętych odrębnymi planami. Wszystkie plany finansowe objęte są ustawą budżetową, sporządzane, uchwalane i wykonywane wg należnych zasad określonych w planie budżetowym.

13. Ustawa budżetowa a prawo budżetowe - prawo budżetowe jest to akt prawny zawierający ustalenia proceduralne, określa, co powinna zawierać ustawa budżetowa na dany rok. Ustawa Prawo Budżetowe (określa uprawnienia i obowiązki przypisane), obejmuje w części proceduralnej uszczegółowiane przepisy konstytucji. Ustawa PB określa uprawnienia i obowiązki przypisane organom państwowym w stosunku do innych podmiotów. Prawo budżetowe zawiera wyjaśnienia określonych pojęć np.: nadwyżka budżetowa w ustawie PB mamy określone prowizorium budżetowe. PB ustala także formy organizacyjno-prawne jednostek realizujące zadania objęte budżetem państwa.

14. Charakter prawny budżetu - problematyka ta wiąże się dwoma kwestiami:

a) kwestii normatywnej treści budżetu

b) kwestii mocy wiążącej postanowień ustawy budżetowej

a) wiąże się z tym czy zawiera ona w sobie normy prawne, wiąże się z tym, że postanowienia budżetu mają ściśle określonych wykonawców, nie są skierowane do określonej liczby adresatów. Postanowienia budżetu mogą być wykonywane tylko raz.

b) kwestia ta znajduje wyraz w treści przepisu art. 13 PB. Przypis ten stanowi, że zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań prawnych.

15. Procedura budżetowa

Czynności faktyczne - prognozowanie

Czynności formalne - stosowanie prawa

• Przygotowanie i uchwalanie budżetu

• Opracowanie budżetu

• Wykonanie budżetu

Rozpoczyna się od prognozowania przez Ministra Finansów pewnych założeń, co do polityki gospodarczej państwa na dany rok. Te założenia muszą uzyskać akceptację parlamentu. M.F. podaje notę budżetową - wskaźnik dochodów i wydatków. Najważniejsze instytucje państwowe kierują swoje wskazówki do M.F. dalej są miesiące do uchwalenia. Pierwsze czytanie i głosowanie. Przyjęcie ustawy 50% głosów + 1 głos przy obecności, co najmniej połowy posłów. Następnie projekt wędruje do Senatu, który w ciągu 20 dni musi się wypowiedzieć. Sejm do zastrzeżeń Senatu musi się ustosunkować, może je przyjąć lub odrzucić 2/5 głosów. Następnie ustawa wędruje do prezydenta (30 dni), który podpisuje lub składa veto.

16. Zasady budżetowe

Zasada jawności - zasada ta wyraża się w otwartości obrad parlamentu nad projektem budżetu, publikowaniu ustawy budżetowej, popularyzowaniu jej treści w środkach masowego przekazu. Służy społecznej kontroli działania finansów państwa.

Zasada jawności budżetu - jest to postulat ujęcia całości dochodów i wydatków budżetowych jednym dokumencie budżetowym.

Zasada szczegółowości budżetu - jest to postulat, aby budżet był uchwalany nie tylko w dowolnych kwotach wydatków dochodów. Szczegółowość budżetu wyraża się w potrzebie takiego klasyfikowania i powstania dochodów i wydatków, aby budżet dawał obraz podstawowych kierunków gospodarki finansowej państwa tj. źródeł dochodów, z których gromadzone są zasady budżetu, a także kierunków środków pieniężnych odpowiednich relacji pomiędzy ogólną kwotą dochodów i wydatków.

Zasada równości - dochody i wydatki budżetu państwa muszą być równe.

17. Co to jest prowizorium budżetowe i kiedy jest wprowadzane?

Jest planem gospodarczym finansów państwa, który posiada nieco inny kształt i charakter niż budżet. Jest planem mniej szczegółowym, uchwalanym na miesiąc lub kwartał, przestaje obowiązywać z chwilą wejścia ustawy budżetowej. Celem prowizorium jest usunięcie sytuacji, w której gospodarka miałaby być prowadzona przez pewien czas bez żadnego planu.

Prowizorium jest wprowadzane, gdy Rada Ministrów ważnych przyczyn nie mogła przedstawić projektu ustawy budżetowej, we właściwym terminie (3 m-ce). Musi w tym terminie przedstawić prowizorium.

18. Co to jest prorogacja budżetu?

Przedłużenie obowiązywania ustaw budżetowych poprzedniego roku na następny (polskie prawo budżetowe nie przewiduje zastosowania prorogacja).

19. Co to jest absolutorium budżetowe?

W ciągu 90 dni od dnia złożenia Sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu, sejm podejmuje uchwałę o udzieleniu o udzieleniu absolutorium bądź odmowie. Absolutorium jest aktem woli Sejmu, którego treścią jest aprobata, jaki sposób budżet będzie wykonany oraz rezultatów jego wykonania. Udzielone absolutorium pociąga za sobą skutek, że parlament nie może w przyszłości prowadzić dyskusji i podejmować uchwały dotyczącej tej kwestii.

20. Jaki organ uchwala i jaki wykonuje, budżet gminy?

Budżet gminy uchwala Rada Gminy, a wykonuje Zarząd Gminy.

21. Rodzaje dochodów budżetowych gmin

Dochody zostały podzielone na te, które występują zawsze (stałe) oraz te, które wystąpić mogą po określonych warunkach.

Do tych pierwszych zaliczono podatki, opłaty, dochody majątkowe gminy oraz subwencje ogólne, do tych drugich nadwyżki budżetowe z lat poprzednich, dotacje celowe na realizację zadań zaleconych, wpływy z samoopodatkowań, składki, zapasy i darowizny.

Dochody podatkowe gmin:

podatek rolny, leśny, od nieruchomości, środków transportu, od darowizn, od działalności gospodarczej osób fizycznych.

Dochody opłatowe z tytułu:

opłata skarbowa, lokalna, odsetki od nieterminowych realizacji swych czynności

Dochody z tytułu udziału w podatkach stanowiących dochód budżety państwa w wysokości 16% wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych, 5% od osób prawnych,

Subwencje ogólne

Dochody majątkowe gmin

Spadki, darowizny,

Dochody uzyskane przez jednostki budżetowe.

22. Jakie zjawisko nazywamy prawem Wagnera?

Jeżeli badamy wielkość operacji publicznymi środkami pieniężnymi to następuje tu systematyczny wzrost wydatków publicznych. Alfred Wagner przedstawiciel socjalizmu dokonał badań na podstawie, których wykazał, że następuje systematyczny wzrost wydatków publicznych. Sformułował prawo stałego wzrostu wydatków publicznych, wzrost ten jest spowodowany czynnikami historycznymi, politycznymi, społecznymi i ekonomicznymi. Biorąc pod uwagę czyn historyczny możemy powiedzieć, że w stanie zagrożenia wydatki sektora publicznego rosną, ponieważ przygotowania wojenne są finansowym długiem publicznym. Na czyn polityczny ma wpływ zmiana systemu podatkowego, zmiana systemu wyborczego. Czynnik socjologiczny, wiemy, że społeczeństwo żąda od państwa coraz to lepszej opieki, co pociąga za sobą wzrost wydatków. Czynnik ekonomiczny - wiąże wzrost wydatków publicznych odpowiedzialności państwa za procesy gospodarcze, interweniuje w gospodarkę, co pociąga za sobą wielkie koszty.

23. Dyscyplina budżetowa, pojęcie zakres, odpowiedzialność

Dyscyplina to zbiór przepisów obowiązujących przy wykonywaniu budżetu państwa. Prawo finansowe określa szesnaście sytuacji naruszających dyscyplinę np.: zaniechanie pozyskiwania przychodów budżetowych, przekroczenie wydatków budżetowych planie finansowym jednostki budżetowej, niezgodne wykorzystanie dotacji budżetowych, niezgodne dane z ewidencją księgową, zaciąganie zobowiązań przekraczających możliwości budżetu. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny ma charakter personalnej odpowiedzialności porządkowej tj. ponoszą ją osoby fizyczne niezależnie od tego czy naruszenie nastąpiło z winy umyślnej czy nie. Karami za ten czyn są: nagana, upomnienie, kara pieniężna.

24. Definicja podatku

Podatek jest to świadczenie pieniężne, ogólne, przymusowe, bezzwrotne, jednostronnie ustalone i pobierane przez państwo zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, które określają warunki, wysokości i terminy płatności.

25. Elementy konstrukcyjne podatku

Każdy podatek składa się z:

• Elementów koniecznych (podmiot, przedmiot, sposób incydentalnego termin zapłaty);

• Elementu incydentalnego, (co nie znaczy, że rzadko spotykane;

• Podmiotu podatku - strona pobierająca (czynny-państwo i jego organy finansowe) lub opłacając podatek (bierna-inkasent, osoba zobowiązana do poboru podatku);

• Podatnik - osoba prawna fizyczna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, podlegająca z mocy ustawy obowiązkowi podatkowemu. Jest on dłużnikiem w zakresie zobowiązania podatkowego.

• Płatnik - osoba prawna fizyczna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, która jest zobowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczania i pobierania podatku oraz wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

• Inkasent - osoba prawna fizyczna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu.

• Przedmiot podatku jest to rzecz, zdarzenie, z którym prawo wiąże powstanie obowiązku podatkowego np.: dochód, obrót;

• Zwolnienia i ulgi podatkowe polegają na całkowitym lub częściowym wyłączeniu z podatku określonego podmiotu lub przedmiotu;

• Podstawa opodatkowania - podmiot podatku wyrażony ilościowo lub wartościowo, np.: dochód jako różnica między przychodami a kosztami uzyskania przychodu;

• Stawka podatkowa - współczynnik określający stosunek kwoty podatku do opodatkowania;

• Termin płatności ustalony: poprzez uregulowanie prawne, w ciągu 14 dni od daty otrzymania decyzji określającej wielkość zobowiązania podatkowego.

26. Rodzaje stawek podatkowych

Stawka podatkowa - współczynnik określający stosunek kwoty podatku do podstawy opodatkowania. Wyróżniamy stawki kwotowe, procentowe, mieszane.

Kwotowe - stałe tzw. proporcjonalne niezmieniające się mimo zmian w podstawie opodatkowania,

Procentowe - tzw. ruchome, zmieniające się wraz ze zmianą podstawy opodatkowania.

Stawka regresywna maleje w miarę wzrostu stosunku podstawy opodatkowania;

Stawka progresywna wzrasta w miarę wzrostu podstawy opodatkowania;

Stawka degresywna w odniesieniu do podstawy opodatkowania poniżej pewnej wartości granicznej jest coraz niższa stawka podatkowa a dla procedury powyżej kwoty ograniczonej stosowane są stawki proporcjonalne (stałe).

Rozróżnia się

1. skalę liniową (proporcjonalną), przy której należność podatkowa rośnie w tym samym stopniu, co podstawa opodatkowania oraz

2. 3 zmienne skale podstawowe:

Skala progresywna obejmuje stawki podatkowe, które zwiększają się w miarę wzrostu podstawy opodatkowania, co powoduje szybszy wzrost należności podatkowych niż podstawa opodatkowania. Skala ta wymaga określonego górnego pułapu progresji.

Dwa rodzaje progresji:

• progresja globalna w której każda stawka podatkowa ze skali progresji jest stworzona dla całej podstawy opodatkowania łącznie,

• progresja ciągła tzn. szczeblowa, zapewnia równomierny nie powodujący skoków wzrost obciążeń podatkowych. Kolejne stawki podatku odnoszą się nie do całej podstawy opodatkowania, lecz tylko do pewnego szczebla skali podatkowej.

Skala regresywna stawki podatkowe zmniejszają się w miarę wzrostu podstawy opodatkowania;

Skala degresywna stawki podatkowe zmniejszają się w miarę zmniejszania podstawy podatkowej. Powstaje ona z połączenia skali stałej ze zmienną.

27. Pojęcie obowiązku podatkowego

Nieskonkretyzowana powinność poniesienia przymusowego świadczenia pieniężnego związku z zaistnieniem pewnego zdarzenia określonego w ustawie. Obowiązek ten to również obowiązek ponoszenia czynności rejestracyjnych, złożenia deklaracji podatkowej, prowadzenia księgi podatkowej.

28. Zobowiązanie podatkowe, jak powstaje i jak wygasa?

Jest to zobowiązanie podatnika do zapłacenia na rzecz skarbu państwa albo gminy podatku w wysokości, terminie oraz miejscu określonym przez przepisy prawa podatkowego.

Dwa sposoby powstania:

- powstanie na podstawie obowiązujących przepisów prawa podatkowego;

- powstanie na drodze decyzji wystawionej i doręczonej podatnikowi przez organ podatkowy, w której ustalona jest wysokość zobowiązania podatkowego.

Wygaśnięcie:

- zapłacenie podatku,

- przedawnienie,

- zaniechanie ustalania podatku,

- zaniechanie podatku lub umorzenia podatku.

29. Kiedy przedawnia się zobowiązanie podatkowe?

1) zobowiązanie podatkowe nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, kalendarzowego, którym powstał obowiązek podatkowy;

2) jeżeli podatnik:

a) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego;

b) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego

zobowiązanie podatkowe nie powstaje pod warunkiem, że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, kalendarzowego którym powstał obowiązek podatkowy;

3) zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, kalendarzowego, którym upłyną termin płatności podatku.

31. Źródła prawa podatkowego

a) ordynacja podatkowa z dn. 29.08.1997 - akt normatywny dotyczący prawa formalnego i proceduralnego. Dotyczy zagadnień związanych ze zobowiązaniami podatkowymi, wydawanie decyzji o podatkach;

b) ustawy merytoryczne, kształtujące poszczególne rodzaje podatków:

- podatek dochodowy od osób fizycznych - ust. z dn. 26.07.1991

- podatek dochodowy od osób prawnych - ust. z dn. 15.02.1992

- podatek dochodowy - ust. z dn. 20.11.1998 - ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym od przychodów ewidencjonowanych i od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne

- podatek obrotowy - ust. z dn. 08.01.1993 o podatku od towarów usług VAT oraz o podatku akcyzowym

- podatek majątkowy

- podatek od spadków i darowizn - ust. z dn. 28.07.1983

- podatek rolny - ust. z dn. 15.11.1984

- podatek o las (rozdział 9 o podatku leśnym) - ust. z dn. 28.09.1991

- podatek od gier losowych i o zakładach wzajemnych - ust. z dn. 29.07.1992

- ustawa o opłatach lokalnych ust. z dn. 12.01.1991

- opłaty skarbowe - ust. z dn. 31.01.1989

32. Struktura systemu podatkowego w Polsce

I. Podatki stanowiące dochód budżetu państwa:

- VAT (ustawa z 8 stycznia 1993r.)

- akcyza

- podatek dochodowy od osób fizycznych (26 lipiec 1991)

- podatek dochodowy od osób prawnych (15 luty 1992)

- zryczałtowane formy opodatkowania podatkiem dochodowym

II. Podatki stanowiące dochód budżetu gmin

- podatek rolny (15 listopad 1984)

- leśny (28 wrzesień 1991)

- podatki i opłaty lokalne

- podatek od nieruchomości

- od środków transportu

- od posiadania psów

- opłaty targowe

- opłata miejscowa

- opłata administracyjna

- podatek od spadków i darowizn

- opłata skarbowa (31 styczeń 1989_

System podatkowy - ogół podatków obowiązujących jednocześnie w danym kraju wraz z normami prawnymi, które regulują poszczególne konstrukcje podatkowe.

33. Podatki bezpośrednie i pośrednie

a) wg kryterium przerzucalności podatków

Podatki pośrednie to te, w których ekonomiczny ciężar podatku ponosi osoba, która jest podatnikiem z prawnego punktu widzenia, np.: podatek dochodowy. Podatki pośrednie to takie, w których przepisy prawa podatkowego wskazują innego podatnika, a kto inny ponosi ciężar podatku, np.: podatek obrotowy.

b) wg podatków z dochodem osiąganym przez podmiot

Przyjmuje się tutaj, że podatek niezależnie od tego, co jest jego podmiotem płacony jest zawsze z dochodu osiąganego przez podatnika. Jeśli przedmiotem podatku jest dochód to podatek ma charakter bezpośredni, jeżeli natomiast przedmiotem podatku jest obrót czy majątek to podatek jest podatkiem pośrednim.

34. Kryterium podziału podatków

Wg kryterium podmiotowego - to podatki ze zryczałtowanym, w których przedmiotem jest obrót podmiotu traktowany jako dochód, podatki obrotowe, akcyza, podatki majątkowe (podatek od nieruchomości)

1. w przypadku przyrostu majątku

2. w przypadku zmiany struktury

Wg kryterium podmiotu czynnego w zależności na rzecz, jakiego podmiotu wpływają są to:

1. podatki centralne

2. podatki lokalne

W zależności na co podatki są przeznaczone:

a) podatki, które nie mają określonego przeznaczenia, stanowią ogólne źródło dochodów budżetowych

b) podatki celne

35. Co to jest ryczałt podatkowy?

Zasadniczą cechą ryczałtu jako instytucja postępowania podatkowego jest to, że obliczenia należności podatkowych jest bez ustalenia podstawy opodatkowania zgodnie z jej konstrukcją w ustawach normujących podatki i dochody majątkowe, a w oparciu o przyjętą dla ryczałtu podstawę obliczenia podatku. Opodatkowanie w formie zryczałtowanej może mieć zastosowanie przy wykonywaniu niektórych działalności. W systemie podatkowym występują następujące formy ryczałtu:

- działalność usługowa oraz wytwórczo-usługowa, ale bez usług w zakresie techniki, elektrotechniki pojazdowej oraz blacharstwa i lakiernictwa pojazdowego;

- handel detaliczny żywnością i napojami;

- działalność w zakresie gastronomii;

- działalność w zakresie wolnych zawodów.

Ryczałt od niektórych przychodów:

- przychody rolników prowadzących gospodarstwo rolne;

- przychody ze sprzedaży piasku, żwiru;

- osoby fizyczne z tytułu usług hotelarskich.

38. Nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy

Nieograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych, które mają miejsce zamieszkania na terenie RP lub, których pobyt trwa czasowo na terenie RP w danym roku dłużej niż 183 dni, osoby te podlegają obowiązkowi podatkowemu od wartości swych dochodów bez względu na miejsce położenia źródła ich dochodów.

Ograniczony obowiązek dotyczy osób fizycznych, które nie mają na terenie RP miejsca zamieszkania lub ich pobyt trwa nie dłużej niż 183 dni, oraz osób przybyłych do RP w celach podjęcia zatrudnienia w zagranicznych przedsiębiorstwach drobnej wytwórczości, osoby te podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów z pracy wykonywanej na rzecz RP.

41. Pojęcie cła

Cło - jest świadczeniem na rzecz państwa, pobieranym przez państwo w związku z przewozem towarów przez granicę państwa. Cło posiada wszystkie cechy podatku (charakter przymusowy, bezzwrotny, nieodpłatny, jednostronnie ustalony), czyli cło jest podatkiem, którego przedmiotem jest przewóz lub wywóz towarów kraju.

43. Pojęcie i zakres kontroli celnej

Kontrolą celną jest wykonywanie czynności w ramach dozoru celnego. Dozór celny ma na celu zapewnienie przestrzegania przepisów prawa celnego, innych przepisów mających zastosowanie do towarów przewozowych na polski obszar lub z niego wywożonych.

Do czynności kontroli celnej należą:

- rewizja celna towarów;

- poszukiwanie osób i pomieszczeń;

- zakładanie i sprawdzanie pląs, pieczęci;

- konwój celny;

- strzeżenie towarów;

- kontrola wymaganych dokumentów.

Czynności zakresu kontroli celnej mogą być dokonywane w każdym czasie i miejscu na polskim obszarze celnym a nawet poza jego granicami, jeżeli określają to umowy międzynarodowe.

44. Rodzaje procedur celnych

Dotyczy dopuszczania towarów do obrotu na polskim obszarze celnym i nadanie towarów z zagranicy statusu celnego towarów krajowych.

Rodzaje procedur:

- procedura tranzytowa;

- procedura dotycząca umieszczenia towarów w składzie celnym;

- procedura poddania towarów tzn. uszlachetnieniom czynnym i biernym;

- procedura przetwarzania towarów pod kontrolą celną;

- procedura odprawy celnej;

- procedura wywozu towarów.

45. Wolne obszary celne i składy celne, podstawy i zasady funkcjonowania

Wolne obszary celne jest wydzieloną częścią polskiego obszaru celnego, na którym towary przywożone lub wywożone są traktowane jak towary poza polskim obszarem celnym. Warunki i kryteria tworzenia takich obszarów określa Rada Ministrów w drodze rozporządzenia. Rozpoczęcie działania takiego obszaru wymaga zatwierdzenia przez Prezes Głównego Urzędu Ceł regulaminu wolnego obszaru celnego, sporządzonego przez zarządzającego. Okres pozostawienia towarów w wolnym obszarze celnym jest nieograniczony, dozwolone jest prowadzenie na nim działalności przemysłowej, usługowej, handlowej. Z punktu widzenia prawa celnego wolny obszar celny traktowany jest jak zagranica gdyż są lepsze warunki finansowe działalności - brak ceł.

Skład celny jest to miejsce określone w pozwoleniu wydanym przez organ celny, podlegające………

Prowadzącym skład celny może być każdy, kto posiada odpowiednie zezwolenie na prowadzenie składu celnego. Wydawane jest na wniosek przez Prezesa GUC.

Rodzaje składów:

Publiczny - jest to skład, z którego może korzystać osoba krajowa w celu składowania towarów.

Prywatny - jest to skład przeznaczony do składowania przez prowadzącego towarów przeznaczonych wyłącznie na potrzeby prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Składowanie towarów jest nieograniczone chyba, że organ podatkowy wyznaczy termin takiego składowania.

W składzie celnym mogą być składowane:

- towary przewiezione lub sprowadzone z zagranicy, które w czasie takiego składowania nie podlegają cłu;

- towary krajowe, dla których dokonano odpowiednich wywozowych formalności celnych.

46. Co to jest i kiedy powstaje dług celny?

Dług celny jest zobowiązaniem uiszczenia należności celnych. Dług ten powstaje z chwilą przyjęcia zgłoszenia celnego, a dłużnikiem jest podmiot zgłaszający towar. Dług celny powstaje również w innych sytuacjach np. w przypadku nielegalnego wprowadzenia na polski obszar celny towaru podlegającego należnościom celnym. Kwota należności wynikająca z tego długu jest określana i pobierana przez organ celny. Dłużnik ma 7 dni od dnia powiadomienia go na zapłacenie długu. Max termin odroczenia płatności to 30 dni.

Dług celny wygasa przez:

- uiszczenie należności,

- przedawnienie,

- umorzenie kwoty należności,

- w innych przypadkach określonych w ustawie.

47. Co to jest Wiążąca Informacja Taryfowa?

Polega ona na tym, iż jeszcze przed dokonaniem formalności celnych osoba zainteresowana może wystąpić z wnioskiem do Prezes Głównego Urzędu Ceł o wydanie wiążącej informacji taryfowej, która dotyczy klasyfikacji towarów wg kodu taryfy celnej informacja ta dana jest w formie decyzji, która wiąże organ celny oraz osobę występującą z wnioskiem przez 6 lat od daty jej wydania. Informacja traci ważność w przypadku, gdy w wyniku zmiany przepisów staje się sprzeczna z prawem, gdy staje się niezgodna z interpretacją przepisów taryfy celnej przez zmiany wyrazem do nomenklatury towarowej taryfy celnej, gdy została wydana w skutek błędu.

Wprowadzając towary na polski obszar celny, osoba, która otrzymała wiążącą informację taryfową musi udowodnić, że dany towar jest tym, co towar w opisanej informacji.

48. Kategoria zabezpieczenia wg prawa celnego

Zabezpieczenie składane jest w celu pokrycia kwoty już istniejącego albo mającego powstać w przyszłości długu celnego. Zabezpieczenie wymagane jest w następujących przypadkach:

- procedur zamieniających,

- prowadzenia składu celnego,

- czasowe składowanie towarów.

Osobą, która jest zobowiązana do złożenia zabezpieczenia jest dłużnik, czyli osoba zobowiązana do zapłacenia kwoty wynikającej z długu celnego, bądź osoba mająca stać się dłużnikiem.

50. Źródła prawa bankowego

Ustawa Prawo Bankowe z dnia 27 lipiec 1997r.- dotyczy prowadzenia działalności i organizacji banków, zasad prowadzenia. Są określone czynności bankowe, przyjmowanie wkładów, prowadzenie kredytów, emitowanie papierów wartościowych, udzielanie pożyczek, wydawanie kart płatniczych.

51. Co to jest gwarancja bankowa?

Jest samodzielnym zobowiązaniem banku, podejmowanym na zlecenie klienta. Bank oświadcza, że zgodnie z jej treścią zaspokoi przyjmującego beneficjęta, jeżeli zleceniodawca nie wywiąże się wobec niego z umówionych zobowiązań. Gwarancja ma, więc na celu dodatkowe zapewnienie beneficjentowi wykonania umowy przez kontrahenta. Jeżeli umowa nie zostaje wykonana to bank wypłaca beneficjentowi określoną sumę pieniędzy. Gwarancja nie może być odwołana chyba, że przewidziano to w treści umowy. Stronami gwarancji bankowej są:

- zleceniodawca, na którego polecenie bank wystawia gwarancję,

- beneficjent na rzecz, którego wystawiona jest gwarancja.

52. Kredyt a pożyczka - różnice i podobieństwa

Pożyczka - przeniesienie prawa własności;

- umowa konsensualna;

- może być odpłatna lub nie;

- nie musi być określony cel;

- umowa dwustronnie obowiązująca;

- pisemna, gdy kwota przekracza 500 zł.

Kredyt - udostępnienie środków (nie ma mowy o przeniesieniu)

- umowa konsensualna;

- musi być odpłatna;

- musi być określony cel;

- umowa dwustronnie zobowiązująca;

- zawsze pisemna.

60. Zakres regulacji prawa dewizowego

Ustawa z dani 2 grudnia 1994r. prawo dewizowe (Dz.U.Nr.136 poz. 703), zarządzenie Ministra Finansów w sprawie zezwoleń dewizowych, zarządzenie Rady Ministrów z dnia 13 czerwca 1995r. w sprawie zakresu i trybu zgłaszania mienia osób krajowych znajdujących się za granicą oraz mienia osób zagranicznych znajdujących się w kraju, ustawa karno-skarbowa z dnia 26 października 1997r., rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 marca 1993r. w sprawie zasad granicznej jak i pocztowej kontroli dewizowej oraz rodzaju dokumentów wymaganych przy wywozie i wysyłaniu za granicę wartości dewizowych.

61. Rodzaje zezwoleń dewizowych i kto ich udziela?

Zezwolenia ogólne - mają postać aktu normatywnego, więc zawierają przepisy prawa wydane przez uprawnione do tego organy państwa, mają na celu rozszerzenie i uszczegółowienie ustawy dewizowej. Zezwolenie udzielane jest dla ogółu lub określonego kręgu osób krajowych lub zagranicznych. Udziela ich Minister Finansów w porozumieniu z Prezesem NBP, po zasięgnięciu opinii Ministra Gospodarki w drodze zarządzania.

Zezwolenie dewizowe - udzielane w formie decyzji administracji Prezesa NBP. Wydane na wniosek osoby zainteresowanej i mającej charakter zezwoleń jednorazowych. Na ogół udzielanie jest uzależnione od spełniania warunków określonych przepisami prawa. Prezes NBP może upoważnić dyrektorów departamentów centrali NBP lub jednostek równorzędnych do podejmowania w jego imieniu decyzji.

62. Rezydent krajowe, rezydent zagraniczne wg prawa dewizowego

Osoba krajowa - osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w kraju oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, mające siedzibę w kraju oraz ich oddziały w kraju i zagranicą,, polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne i organizacje międzynarodowe oraz inne obce przedstawicielstwa korzystające z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych.

Osoby zagraniczne - będące osobami fizycznymi mają zagranicą swoje miejsce zamieszkania a osoby prawne i jednostki organizacyjne mają zagranicą swoją siedzibę.

63. Zasada stosowania nadzwyczajnych ograniczeń dewizowych.

Prawo dewizowe formułuje dwie pdstawowe zasady:

1- wartości dewizowe mogą być przedmiotem własności osób krajowych w kraju i za granicą oraz osób zagranicznych w kraju.

2- osoby krajowe i zagraniczne mogą dokonywać obrotu dewizowego z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w przepisach, wynika to z : ustawy; można odstąpić z określonego z zastrzeżeniem dewizowym, a ponadto sama ustawa zwalnia pewną grupę czynności dewizowych z obowiązku uzyskania obowiązku dewizowego.

64. Podmioty sprawujące kontrolę dewizową

Minister Finansów, urzędy i Izby Skarbowe, NBP- w zakresie obrotu dewizami, organ administracji celnej w zakresie kontroli przesyłek dewizowych, organ służy granicznej, organ administracji poczty przy nadawaniu przesyłek pocztowych za granicę.

2

2

---