Polityka Ekonomiczna 1 - Rola państwa w gospodarce

Gospodarka narodowa - jest to region gospodarczy oddzielony od innych granicą państwową, na którym suwerenny rząd może kontrolować ruch ludzi i rzeczy.

Gospodarka narodowa - całokształt zasobów i działalności prowadzonej w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji na obszarze państwa.

W gospodarce narodowej występują procesy:

1. realizacji (np. produkcja, transport, handel)

2. regulacyjne (zbieranie, przetwarzanie informacji, przygotowanie decyzji, kontrola wykonania decyzji)

3. polityka - sztuka rządzenia państwem - oznacza ogół działalności władzy państwowej, kształtowania stosunków wewnętrznych w państwie i stosunków zagranicznych lub wszelką działalność zmierzającą do wpływania na sprawy publiczne bez względu kto tę działalność prowadzi.

Polityka gospodarcza - jest to bezpośrednie kierowanie gospodarką narodową przez państwo lub pośrednie oddziały państwa na funkcjonowanie i rozwój gospodarki narodowej.

Przedmiotem oddziaływania polityki gospodarczej jest gospodarka narodowa (gospodarstwo narodowe czy gospodarka krajowa)

Podmiotem polityki gospodarczej jest władza państwowa w imieniu której konkretne działania prowadzą jej organy.

4. pomiar działalności gospodarczej

Syntetyczną miarą rozmiarów produkcji wytworzonej przez gospodarkę narodową jest suma produktów finalnych wytworzonych na terytorium danego kraju przez krajowe i zagraniczne czynniki rynkowe.

PKB - równy jest sumie wartości dodanych brutto wszystkich sektorów własności albo sektorów instytucjonalnych (przedsiębiorstw, instyt. rządowych i samorządowych, instyt. ubezpieczeniowych, gospodarstw domowych, zagraniczne jednostki) lub sumie wartości dodanej brutto wszystkich sekcji, oddziałów powiększonej o podatki od produktów i pomniejszonej o dotację do produktów.

Wartość dodana brutto - jest to różnica między produkcją globalną a zużyciem pośrednim.

Zużycie pośrednie - wartość zużytych materiałów, energii, surowców, usług obcych (np. bankowych) czyli jest to różnica między wartością dóbr wyprodukowanych przez podmioty gospodarcze, a wartością nakładów materiałowych.

Dochód narodowy brutto - stanowi sumę dochodów pierwotnych brutto (płac, odsetek od kapitału, rent, zysków) wszystkich sektorów własności albo wszystkich sektorów instytucjonalnych.

DNB = PKB + dochód netto z zagranicy

Dochód netto z zagranicy - jest to różnica między wartością dochodów brutto będących należnościami jednostek krajowych od podmiotów zagranicznych a zobowiązaniami jednostek krajowych z zagranicy.

Produkt narodowy brutto - jest to suma produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez krajowe czynniki wytwórcze w kraju i za granicą.

Polityka Ekonomiczna 2

Dochody netto z zagranicy jest różnica między dochodem osobistym

Dochodem osobistym jest dochód narodowy powiększony o płatności transferów rządu i przedsiębiorstw (np. renty, emerytury, zasiłki) i pomniejszony o podatki na ubezpieczenia społeczne i nierozdzielone zyski spółek akcyjnych.

Dochód rozporządzalny - jest to dochód osobisty pomniejszony o podatki dochodowe. Dzieli się na : konsumpcję i oszczędności.

Oszczędności z reguły przekształcają się w inwestycje.

OBSERWACJA GOSPODARKI

Inflacja

• jest to nadwyżka nominalnej podaży pieniądza w stosunku do wartości dóbr i usług na rynku

• jest to wzrost przeciętnego poziomu cen w gospodarce

Ze względu na przyczyny wyodrębnia się inflację spowodowaną:

• czynnikami pieniężnymi

• czynnikami pozapieniężnymi:

• zewnętrzne - strajki, wojny, rewolucje, zmiany rządu)

• wewnętrzne - tkwiące w funkcjonowaniu gospodarki narodowej (działalnością podmiotów gospodarczych)

Wg pieniężnej teorii inflacji za jej powstanie odpowiedzialny jest bank centralny i wyłącznie on, w gestii którego znajduje się podaż pieniądza.

Inflacja pieniężna powstaje wtedy gdy BC wprowadzi do obiegu pieniądz transakcyjny w ilości wyższej niż zgłaszany przez gospodarkę popyt na niego.








Inflacja wywołana procesami realnymi jest to inflacja, którą wywołują czynniki po stronie popytu krajowego i zagranicznego, oraz czynniki po stronie podaży.

Przyczyny inflacji popytowej:

→ finansowanie wydatków rządowych przez deficyt budżetowy (pokrywane w większości z kredytów). Rząd pożyczając od banków pieniądze tworzy inflację finansową (tworzone są w banku nowe pieniądze, których podaż wzrasta przy stałych innych czynnikach)

→ wzrost popytu zagranicznego (jeśli więcej eksportujemy a import jest taki sam to przypływają do nas pieniądze)

E_KS > I_MP => kredytowanie importu

→ napływ kapitału zagranicznego (portfelowego lub bezpośredniego <= inwestycje)

→ wzrost popytu konsumpcyjnego w gospodarce niezależnej od wzrostu PKB (upłynnianie oszczędności)

→ wzrost płac nie uzasadniony wzrostem PKB

Przyczyny inflacji podażowe:

→ wzrost cen podażowych

→ wzrost cen towarów z importu(inflacja importowa)

→ wzrost podatków płaconych od produktów (inflacja presji podatkowej)

→ deprecjacja waluty krajowej (zmiana kursu waluty => import drożeje)

→ wzrost stóp procentowych

→ inflacja wynikająca z monopolistycznej pozycji przedsiębiorstw.

DEFLACJA [franc. < łac.], ekon. zmniejszanie się obiegu pieniężnego samoczynne (w następstwie zastoju lub recesji gosp.), bądź dokonane przez władze monetarne w celu przeciwdziałania inflacji. Zazwyczaj deflacja powoduje spadek ogólnego poziomu cen, często produkcji i zatrudnienia; wzrasta siła nabywcza jednostki pieniężnej i kurs giełdowy waluty krajowej, w rezultacie maleje zadłużenie zagr. w przeliczeniu na tę walutę. Polityka deflacyjna bywa stosowana do bądź przywrócenie wartości jednostki pieniężnej w stosunku do walut zagr.). Ujemną stroną deflacji jest m.in. wzrost cen produktów krajowych na rynkach zagr. i malejący eksport oraz wzrost importu (zniżka cen produktów zagr. w przeliczeniu na walutę krajową).celów wewn. (przeciwdziałanie zwyżce cen i przywracanie równowagi rynkowej) lub zewn. (obrona)

INFLACJA, ekon. stały wzrost przeciętnego poziomu cen. Przeciętny poziom cen jest konstrukcją statyst., którą z pewnym przybliżeniem można traktować jako średnią ważoną cen wybranego koszyka dóbr i usług. Może to być koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych, wtedy miarą inflacji jest wskaźnik cen detalicznych (WCD). Wskaźnik ten wyraża zmiany przeciętnego poziomu cen, które gospodarstwa domowe płacą za dobra i usługi. Procentowy wzrost WCD w skali roku (stopa inflacji) jest najczęściej stosowanym miernikiem inflacji. Stopa inflacji zależy nie tylko od procentowych zmian cen pewnej liczby różnych dóbr i usług, lecz także od znaczenia przydanego każdemu dobru i każdej usłudze, odpowiadającego ich udziałowi w całkowitych wydatkach przeciętnego gospodarstwa domowego. Stopa inflacji informuje zatem co dzieje się z wartością (siłą nabywczą) pieniędzy wydawanych przez przeciętną rodzinę. Kiedy ceny rosną, wówczas siła nabywcza pieniądza maleje: za taką samą ilość pieniądza można kupić coraz mniej dóbr i usług. Inflacja może więc być określona jako sytuacja, w której wartość pieniądza maleje. Ze względu na tempo wzrostu przeciętnego poziomu cen wyróżnia się inflację: pełzającą — 3-4% rocznie, kroczącą — 4-10%, galopującą — 10-50% i znajdującą się poza wszelką kontrolą hiperinflację — powyżej 50%.

INFLACJA POPYTU, inflacja spowodowana przez nadwyżkę popytu nad podażą dóbr i usług.

DEZINFLACJA, ekon. obniżenie stopy inflacji; operacja szczególnie trudna i kosztowna, gdy poziom inflacji jest podtrzymywany przez oczekiwania podmiotów gosp. i gospodarstw domowych; ekonomiści różnią się w ocenie skutków d.: keynesiści sądzą, że d. towarzyszy recesja oraz zwiększenie poziomu bezrobocia, natomiast przedstawiciele nowej klas. makroekonomii uważają, że tak być nie musi, o ile rząd podejmie wiarygodne działania, które zmienią oczekiwania społeczeństwa.

DEPRECJACJA [łac.], spadek wartości zmiennego kursu walutowego; deprecjacja jest zwykle wynikiem inflacji.

REWALUACJA [łac.], ekon. w systemie stałych kursów walutowych wzrost oficjalnej ceny waluty krajowej w stosunku do waluty zagr. spowodowany interwencją rządową.

APRECJACJA [ang.], ekon. w systemie kursów zmiennych (walutowego kursu systemy) zwyżka kursu pieniądza na rynku walutowym.

Polityka Ekonomiczna 3

Ewolucja kierunków i systemów polityki ekonomicznej:

1. merkantylizm

2. leseferyzm, fizjokratyzm, liberalizm

3. interwencjonizm państwowy

4. keynesowskie koncepcje w polityce ekonomicznej

5. monetaryzm, teoria racjonalnych oczekiwań.

Ad1.

Merkantylizm jest to okres w praktyce ekonomicznej między początkiem XVI w. a połową XVIII w. Charakterystyka poglądów:

→ każdy człowiek wg merkantylistów jest ekonomistą dla samego siebie

→ całość bogactwa świata jest określona, jeśli dokonuje się wymiana między podmiotami : to korzyść jednego jest stratą drugiego

→ powiększenie potęgi gospodarczej jednego narodu i jego bogactwa odbywa się kosztem innych narodów

→ celem działalności gospodarczej jest produkowanie a nie konsumowanie

→ bogactwo narodu oparte jest na masowym ubóstwie (niskie płace powodują, że koszty są niskie=> przewaga konkurencyjna jest większa, a poza tym niskie płace powodują zwiększenie nakładów pracy)

Merkantylizm właściwy charakteryzuje się tym, że za główne źródła bogactwa w kraju uważano handel zagraniczny (konkretnie eksport). W konsekwencji ten kraj był uznawany za bogatszy, który posiada większe zasoby kruszcu (złota). Popierano eksport towarów przetworzonych, a import surowców.

Polityka gospodarcza zaczęła się od merkantylistów. Polityka skierowana na narzędzia zwiększania eksportu, przy minimalnym lub żadnym eksporcie złota (zakaz wywozu kruszcu).

Ad 2

Leseferyzm (z francuskiego pozostawianie rzeczy samych sobie) - w XVIII. Jest to postulat ( program ekonomiczny) oparty na zasadach swobody działania gospodarczego i wolnościach ekonomicznych. Podstawy tego programu opracowali fizjokraci oraz klasyczna szkoła ekonomii (Smith, Ricardo)

Fizjokratyzm (druga połowa XVIII w we Francji)

Charakterystyka:

→ w formułowaniu polityki gospodarczej wykorzystywano tzw. prawo natury

→ rzeczy mają się toczyć niezależnie od woli ludzi

→ naturalny porządek jest lepszy od wszelkiej działalności człowieka, a jakakolwiek ingerencja państwa w gospodarkę szkodzi temu porządkowi

→ rola państwa powinna ograniczać się do organizowania robót publicznych w zakresie infrastruktury

→ bogactwo kraju tkwi w naturze (rolnictwie)

→ podstawową motywacją do działalności gospodarczej jest pragnienie maksymalizacji korzyści

→ wolna konkurencja pozwala ustalić najlepszą cenę, a dla społeczeństwa jako całości będzie korzystne jeśli jednostki będą kierować się egoistycznym interesem

→ rola państwa ma polegać na prowadzeniu polityki leseferycznej, co spowoduje wzrost produkcji rolnej i wzrost gospodarczy

Liberalizm ( XVIII i XIX w) - postulował politykę leseferyzmu i ograniczenia roli państwa do tzw. funkcji klasycznych (należą tu tworzenie i egzekwowanie prawa, prowadzenie polityki pieniężnej, czyli kontrola nad pieniądzem narodowym, utrzymanie systemów miar, wag i norm, zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego, utrzymywanie szkolnictwa)

Odchodzenie od protekcjonizmu i zapewnienie wolności wymiany z zagranicą.

Państwo ma być „stróżem nocnym” , który chroni interesy prywatnych przedsiębiorców, strzeże ustalonego porządku prawnego, ale nie miesza się w bezpośrednie gospodarowanie.

Stosowanie pośredniego oddziaływania państwa na gospodarkę, głównie przez pieniądz i podatki.

Ad 3

Interwencjonizm państwowy

→ w szerokim znaczeniu oznacza wszelkie oddziaływanie państwa na gospodarkę

→ w wąskim znaczeniu oznacza także oddziaływanie państwa, które wykraczają poza klasyczne funkcje państwa

Założenie zastosowano szeroko w USA w postaci tzw. polityki nowego ładu ekonomicznego, która objęła:

• kontrolę nad działalnością giełdy i banków

• zwiększenie emisji pieniądza przez to dopuszczenie do umiarkowanej inflacji w celu zwiększenia popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego

• interwencyjne zakupy rządowe na rynku produktów rolnych

• oddziaływanie na poziom zatrudnienia i płac, wprowadzenie zasiłków, zmniejszenie czasu pracy

• zorganizowanie robót inwestycji publicznych (np. budowa dróg, lotnisk, budownictwo mieszkaniowe, komunalne)

• twórcą koncepcji był Keynes

Ad 4

Keynes jest twórcą założenia kapitalizmu kierowanego i wykazał, że:

• sam rynek nie zapewnia pełnego zatrudnienia czynników wytwórczych

• niezbędna jest korekcyjna działalność makroekonomiczna ze strony państwa

• ingerencja powinna polegać na ustalaniu wysokości stóp procentowych, kursów walutowych i budżetu, głównie wydatków budżetowych w celu pobudzania popytu i przeciwdziałania tendencjom recesyjnym

• regulacje powinny dotyczyć głównie procesu inwestycyjnego (łączenie z inwestycjami publicznymi), które w sposób mnożnikowy oddziałują na wzrost popytu globalnego

Ad 5

Monetaryzm(Friedman)- koncepcja monetaryzmu przyjmuje, że:

1. Polityka ekonomiczna państwa powinna zapewnić przede wszystkim skuteczną kontrolę nad podażą pieniądza w gospodarce, działać w kierunku zwiększania zaufania do pieniądza i dążyć do zmniejszenia inflacji (zachować wartość pieniądza)

2. Polityka monetarna powinna być restrykcyjna, pieniądz musi być cenny

3. Gospodarka powinna być regulowana przez rynek z dopuszczeniem minimalnej ingerencji państwa

Monetaryści opowiadali się za dezaktywizacją polityki gospodarczej

Teoria racjonalnych oczekiwań (Lukas):

→ kwestionuje sens jakiejkolwiek polityki gospodarczej poza działalniami rządu i Banku Centralnego w celu stabilizowania wydatków publicznych (ich minimalizacja i podaży pieniądza)

→ ludzie dostosowują swoje postępowanie do polityki gospodarczej (do ich skutków), wyciągając odpowiednie wnioski ze swoich doświadczeń

→ sposoby zachowania się ludzi w gospodarce zmieniają się wraz ze zmianami polityki gospodarczej co powoduje, że jest nieskuteczna.

EKONOMIA PROPODAŻOWA (lata 70-te)

• przeciwstawienie się popytowemu pojęciu keynesizmu uznając, że przyczyną depresji (recesji) nie jest ograniczenie popytu, ale ograniczenie po stronie podaży

• opowiadanie się za aktywną polityką gospodarczą, ale przy zmianie jej kierunków (odejście od opiekuńczych funkcji państwa i związanych z nimi wydatków na cele socjalne)

• ograniczenie regulacyjnych funkcji państwa

• polityka powinna stymulować wzrost wydajności, oszczędności i inwestycji

• tworzenie nowych miejsc pracy np. przez obniżanie podatków

• stała się podstawową doktryną amerykańskiej polityki ekonomicznej po zwycięstwie Regana (reganomika)

Polityka Ekonomiczna 4 - Uwarunkowania , cel i działanie polityki gospodarczej

1. Uwarunkowania

→ zewnętrzne:

1. położenie geograficzne kraju

2. międzynarodowa sytuacja polityczna zwłaszcza stosunki z sąsiadami (np. Białorusią, Ukrainą)

3. stan oraz struktura zagospodarowania regionów przygranicznych

4. przynależność do ugrupowań międzynarodowych o charakterze militarnym, gospodarczym, politycznym (Polska należy do GATT od 1967r, WTO od 1995r, MFW od 1986r, OECD od 1996r, NATO od 1999r.)

5. międzynarodowa sytuacja gospodarcza (nakładanie przez inne kraje embarga)

6. kierunki wymiany

→ wewnętrzne:

1. stan i struktura zasobów kraju

2. zagospodarowanie przestrzenne kraju oraz regionów( w kraju zróżnicowanym regionalnie pod względem rozwoju jedna polityka makroekonomiczna)

3. wewnętrzna sytuacja polityczna w kraju

4. stosunki narodowościowe

5. stosunek społeczeństwa do władzy

2. Cele polityki gospodarczej:

1. Ogólne

→ suwerenność gospodarcza

→ sprawiedliwość

→ postęp społeczny

→ gwarantowanie praw człowieka

2. ustrojowo - systemowe

→ umacnianie istniejącego ustroju ekonomiczno - społecznego i zapewnienie jego dalszej ewolucji

3. ekonomiczne

→ pomnażanie bogactwa kraju

→ przemiany strukturalne

→ wzrost przedsiębiorczości

→ równowaga gospodarcza

→ wzrost udziału kraju na rynkach międzynarodowych

→ wzrost dobrobytu społecznego

4. społeczne

→ sprawiedliwy podział dochodu

→ pełne zatrudnienie

→ wyrównane szanse awansu

→ dostęp do dóbr kultury i oświaty

→ zapewnienie ochrony zdrowia i zabezpieczenie socjalne

5. ekologiczne(środowiskowe)

→ ochrona środowiska naturalnego

→ ekorozwój (rozwój kraju, który nie powoduje zniszczenia środowiska)

6. obronno - militarne

→ powiększanie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym

→ zapewnienie niezbędnych rezerw, mocy produkcyjnych i środków produkcji.

FUNKCJE I ORGANIZACJA INTERWENCJI PAŃSTWA

1. Uzasadnienie interwencjonizmu państwowego:

1. ułomność rynku (niedoskonałość rynku)

Dobra użyteczne wymagają nakładów. Gdyby nie rola państwa część tych dóbr nie byłaby wytwarzana.

W grę wchodzi odpłatność komercyjna za dane dobra (płaci ten kto nabywa indywidualne dobra zgodnie z preferencjami takie dobra nazywa się indywidualnymi (prywatnymi))

Drugą formą odpłatności jest podatkowa, czyli pośrednia zapłata za dobra oferowane przez państwo (dobra publiczne)

Niektóre dziedziny zapewniają zbyt małe zyski, by mogły się rozwijać na zasadzie komercyjnej (np. drogi, komunikacja, wodociągi)

Ułomności rynku występują gdy sytuacja jaką tworzy mechanizm rynkowy odbiega od przyjętego, idealnego wzorca.

Do podstawowych ułomności należą:

→ brak możliwości określenia cen niektórych dóbr, które dla społeczeństwa są bezpłatne, ale dla państwa kosztowne np. środowisko naturalne

→ brak możliwości przypisania kosztów tzw. efektom zewnętrznym, czyli skutkom wytwarzania dóbr prywatnych, których nie usuwają ich wytwórcy, np. hałas, zanieczyszczenie środowiska

2. jedną z powszechnie akceptowanych form interwencji państwa jest nadzór nad instytucjami finansowymi, które gospodarują cudzymi pieniędzmi np. bankami, towarzystwami ubezpieczeniowymi, giełdami.

3. Niewidzialna ręka rynku nie maże rozwiązać sama takich problemów jak: bezrobocie, ubóstwo, choroby społeczne itp.

Neoklasycy i neoliberałowie opowiadają się za spontaniczną grą rynkową uznając jednak konieczność ograniczonej interwencji państwa w takich dziedzinach jak: kontrola emisji pieniądza, ochrona wolnej konkurencji. Wg nich państwo musi wypełniać swoje zasadnicze funkcje i obronę narodową, ochronę własności.

Keynesiści są zwolennikami działalności państwa we wszystkich dziedzinach życia społecznego, gospodarczego, przy zachowaniu własności środków produkcji

Marksiści są zwolennikami skrajnego interwencjonizmu oraz własności prywatnej

Zwolennicy liberalizmu uważają, że państwo powinno pełnić rolę „stróża nocnego”, czyli bronić jednostki, a przede wszystkim ich własności przed siłą i oszustwem.

John Stuart Mill podzielił państwa na dwie grupy:

1. Konieczne, za którymi przemawia dobro ogółem, regulacje dotyczące prawa własności, dziedziczenie, regulacje dotyczące dotrzymywania umów i rozstrzyganie sporów i emisja pieniądza.

2. Dobrowolne - dostarczające dóbr, których sektor prywatny by nie oferował, pomoc dla ubogich, utrzymywanie klas uczonych.

Polityka Ekonomiczna 5 - Nauka o pieniądzu

„ Pieniądz jako miernik wartości i środek wymiany, kapitał, skarb oraz wyznacznik pozycji społecznej (prestiżu)”

„Pieniądz jest tylko tym, co się zwykle daje lub otrzymuje przy kupnie lub sprzedaży towarów, usług czy czegokolwiek innego” (J.K.Galbraith)

Badania w zakresie pieniądza są w wyższym stopniu niż inne działy ekonomii dziedziną, której złożoność jest wykorzystywana w celu zaciemnienia lub minięcia prawdy a nie w celu jej ujawnienia.

EWOLUCJA POGLĄDÓW NA TEMAT PIENIĄDZA:

Historia przypisuje wprowadzenie pierwszych monet bitych ze złota i srebra w VIII w pne przez królów Libii. W VII w pne upowszechniły się bite monety w Grecji. Wtedy też pojawił się zwyczaj pożyczania pieniędzy na procent - lichwa (zazwyczaj wysoki %)

Wg Arystotelesa (IV w pne) pieniądz został wprowadzony w ramach umowy społecznej w celu wymiany rzeczy. Uważał, że dobro które ma pełnić funkcją pieniądza powinno mieć swoją własną wartość zanim zostanie uznane przez ludzi za pieniądz. O wartości pieniądza wg Arystotelesa decyduje wartość materiału z którego jest wykonany → koncepcja metalistyczna pieniądza.

TEORIA NOMINALISTYCZNA (nominał - nazwa) - przeciwieństwo koncepcji metalistycznej.

Arystoteles sprzeciwiał się braniu procentu za pożyczanie pieniądza. Uważał to za niegodny sposób zarabiania na życie.

Smith: (1776 „Bogactwo narodów”)

„ Ze wszystkich zajęć z jakimi się człowiek oddaje, a więc wojna, polityka, religia, hulaszcze rozrywki, bezinteresowny sadyzm - robienie pieniędzy jest najmniej szkodliwy społecznie”

Starożytny Rzym - prawo pozwalało pożyczyć pieniądze na % ale była ograniczona wysokość odsetek przez prawo <- powstała instytucja niewoli za długi.

Prawo rzymskie opierało się na zasadzie dobrowolności umów i akceptowało pobieranie procentów w wysokości 12% od pożyczki pieniężnej, ale 50% od pożyczki w naturze (ziemia).

W IV w pne w Rzymie zabroniono pożyczek na procent

Średniowiecze(V - XVw) - wchodzi prawo kanoniczne, Sobór Luterański II (XII w) zabronił wszelkich pożyczek na procent, zarówno duchownym, instytucjom kościelnym oraz państwu.

Tomasz z Akwinu (XIII w) wprowadza rozróżnienie między dobrami konsumpcyjnymi i niekonsumpcyjnymi oraz między pożyczką a dzierżawą.

Dobra konsumpcyjne zużywają się w związku z tym można domagać się jedynie ich zwrotu bez dodatkowych korzyści

Dzierżawa (domu, ziemi) oznacza wyzbycie się pożytków w związku z tym uzasadniony jest zwrot tych rzeczy wraz z nadwyżką za użytkowanie.

Żądanie zwrotu pożyczonej sumy i zapłata za użytkowanie pieniądza wg kanonistyki jest niesprawiedliwe, bo pieniądz jest jałowy (nic nie produkuje) a za jedną i tą samą rzecz nie można płacić dwukrotnie.

Uzasadnione jest pobieranie procentu w przypadku:

→ gdy następuje opóźnienie zwrotu pożyczki (jako kara)

→ gdy powstała spółka, w której jedna strona wnosi pracę a druga pieniądz. Procent traktowany jako opłata za ryzyko.

Kanonistyka uznawała nominalistyczną teorię pieniądza, czyli wg niej pieniądz to wyraz umowy społecznej a wartość która wynika z samej tej umowy i podpisane przez nadwładcę(?).

Wg Alberta Wielkiego „nawet kawałek skóry trzeba uznać za pieniądz jeśli znajdzie się na nim odciśnięta pieczęć władcy”

Wartość pieniądza można zmieniać decyzją władcy.

U schyłku średniowiecza rozpowszechniła się operacja kredytowania kupna - sprzedaży renty (dochód z dzierżawy nieruchomości, ziemi). Właściciel nieruchomości zaciągał pożyczkę pod jej zastaw i zobowiązywał się oddać wierzycielowi płynące z tej nieruchomości dochody, spłacając dług ratami rocznymi

RATY ROCZNE => ANNUŻTY

Pieniądz w ten sposób stał się nie tylko pośrednikiem wymiany, ale powszechnie kapitałem (czymś co przynosi dochód)

W średniowieczu na szeroką skalę rozpowszechniło się zjawisko oszust polegających na psuciu pieniądza (podlenie, fałszowanie). Najczęściej robiła to władza. Wydatki na wojny wymuszały sięganie po daniny, pożyczki i podatki, a w ostateczności skłaniały do fałszowania kruszcu w monetach. Wybijano dowolną ilość monet, nadawano różne nazwy. Pojawiły się problemy z rozróżnieniem wartości zewnętrznej pieniądza czyli nominału od wartości pieniądza wewnętrznej.

Kanonistyka nie pochwalała praktyki psucia pieniądza uważając to za niemoralne, grzech i naruszenie prawa.

IV w → Buridan - filozof, jako pierwszy poruszył kwestię własności pieniądza. Twierdził, że dobro państwa wymaga by zarządzaniem bicia monet zajmowała się władza państwowa. W pewnych przypadkach dobrze zorganizowana lichwa powinna być dozwolona jako przynosząca państwu korzyści. Uważał, ze fałszowanie pieniędzy jest dopuszczalne w interesie kraju wtedy, gdy kruszec nadmiernie się rozpowszechnił.

„kryterium korzyści nie władcy, ale społeczeństwa powinno leżeć u podstaw polityki pieniężnej”

Mikołaj z Oresme w traktacie o powstaniu, istocie, prawie i zmianach monet stwierdził, że tylko użyteczność monety jako środka wymiany powinna być podstawą pieniądza. Nadmiar lub niedostatek szlachetnego kruszcu może źle wpłynąć na rolę pieniądza jako środka wartości. Zachodzi wtedy potrzeba zmiany próby wagi, nominału. Niedopuszczalne jest to wtedy gdy za pomocą podszacowania monety finansowane są wydatki władcy. (podszacować - obniżanie wartości)

Właścicielem pieniądza wg Oeresiksza jest całe społeczeństwo i poszczególne jednostki. Psując monetę władca naraża całe społeczeństwo na wielkie straty → poza etycznymi i prawnymi skutkami psucia pmonety sa również skutki ekonomiczne - utrudnianie wymiany, ponieważ społeczeństwo traci zaufanie do monety znajdującej się w obiegu.

Prawdziwy kruszec ucieka z kraju, albo do prywatnych skarbców. Zmiana wartości monety lub jej psucie jest podatkiem, ale też świadczeniem gorszym normalnie od lichwy.

Odrodzenie - Mikołaj Kopernik (XV/XVI w) „O sposobie bicia monety” - Uważał, że podlenie monety może spowodować sytuację, gdy opłaca się przetapiać monety na kruszec → Prawo wypierania lepszych monet przez gorsze , w wyniku czego w obiegu pozostaje pieniądz gorszy.

W warunkach obiegu obu rodzajów monet następuje tezauryzacja (gromadzenie skarbca - lepszych monet)

Tomasz Gresham - sformułował zaobserwowane przez Kopernika prawo.

Monetaryzm (XVII w) wczesny merkantylizm - bulionizm pojawia się ilościowa teoria pieniądza - teoria łączy ilość pieniądza w obiegu z ilością towarów w obiegu.

Monetaryzm był postulatem maksymalnego zwiększania zasobów szlachetnych w kraju. Bogactwo kraju mierzy się ilością posiadanych przez kraj kruszców.

Polityka Ekonomiczna 6

Instytucjonalizm amerykański (XIX / XX w) (instytucjonalizm - od instytucji np. klasa próżniacza, pracująca)

T. Veblen - zwraca uwagę na wykształcenie się szczególnej kultury pieniężnej, w której pieniądz wyznacza pozycję w hierarchii społecznej nie sprzyjając jednocześnie instynktowi. Pieniądz zaczyna być wyznacznikiem bogactwa.

Monetaryzm współczesny: M. Friedman (XX w) „Studia nad ilościową teorią pieniądza”

→ każda dramatyczna zmiana poziomu cen poprzedzona jest wcześniejszą dramatyczną zmianą podaży pieniądza.

Zmiany w zasobie pieniądza są powiązane ściśle ze zmianami w produkcji, działalności gospodarczej, zmianami nominalnymi, ze zmianami cen.

→ zmiany monetarne na przestrzeni dziejów miały często pochodzenie niezależne od zmian gospodarczych lub nie były wyłącznie ich prostym odbiciem (zależały też od innych czynników)

→ zjawiska monetarne są często mylące a istotne związki okazują się jako odwrotności.

II Wartość pieniądza

1. teoria wartości substancjonalnej

TOWAROWA TEORIA PIENIĄDZA - pieniądz utożsamiany jest z pewnym twarem - najczęściej złotem lub srebrem, a jednostka pieniężna stanowi ekwiwalent określonej jednostki wagowej tych towarów. 1zł = 0,01 grama złota

TEORIA KOSZTÓW PRODUKCJI - wartość towarów w tym złota lub srebra towarowego jest określona przez koszty produkcji:

• przez nakłady pracy niezbędnej do produkcji (Petti)

• przez społecznie niezbędny czas pracy (Marks)

• przez koszt krańcowy produkcji (Senior)

SUBIEKTYWNA TEORIA WARTOŚCI - wartość pieniądza wyraża subiektywną użytkowność krańcową, użyteczności jaką przynosi przeciętnemu podmiotowi gospodarczemu ostatnia jednostka pieniężna przy uwzględnieniu jego dochodu, majątku i struktury potrzeb.

2. teorie ilościowe

1. koncepcja Kopernika - najczęstszą przyczyną obniżenia wartości pieniądza jest zwiększenie jego ilości w obiegu

2. stwierdzenie Bodina - zwyżka cen jest nieuniknioną konsekwencją zwiększania podaży metali szlachetnych

3. stwierdzenie Locke'a - wzrost prędkości obiegu pieniądza działa tak samo jak wzrost ilości pieniądza w obiegu

4. Hume -oddzialywanie pieniądza na poziom ceny i w rezultacie na wartość pieniądza zależy nie od łącznej ilości pieniądza w obiegu lecz od zmiany w tej ilości

5. Równanie ilościowe Fishera

GU + G'U' = HP (high power money)

G - ilość pieniądza

U - prędkośc obiegu pieniądza (dotyczy gotówki)

G' - ilość pieniądza żyrowego (bankowego)

U' - prędkość obiegu pieniądza żyrowego

H - rozmiar handlu

P - poziom cen

Jednym z normalnych skutków zwiększenia ilości pieniądza jest dokładnie proporcjonalny wzrost przeciętnego poziomu cen <= NEUTRALNOŚĆ PIENIĄDZA

6. Teoria neoilościowa (monetarystyczna) - wywodzi się z równania ilościowego Marshalla

MV = P x Yr = Yn

M - ilość pieniądza

V - dochodowa prędkość obiegu pieniądza

P - poziom cen (średni)

Yr - dochód narodowy (realny), jako popyt końcowy w gospodarce narodowej

Yn - dochód nominalny

Zmiana wartości pieniądza = 1/P

P = nV / Yr

1/P = Yr / nV jest wynikiem zmiany

Wobec nieeilastyczności w dół poziomu cen (P↓) istotne jako czynniki inflacyjne są jedynie zmiany M i/lub V, które przy stanie pełnego zatrudnienia przekraczają wzrost Yr

∆ MV / MV > ∆ Yr / Yn

3. teoria płynności Keynes'a → teoria dotycząca pieniądza wyłącznie gotówkowego

Ilość pieniądza na którą zostaje zgłoszony popyt określone jest przez wielkość rezerw gotówkowych, czyli przez preferencje płynności, którą wyznaczają utzrymanie przez podmioty aktywne i pasywne rezerwy gotówkowe.

Rezerwy aktywne pieniądza składają się z rezerw gotówkowych:

1. utrzymane z motywów transakcyjnych (pieniądz jako środek płatniczy), których wysokość zależy od bieżących obrotów gospodarstwa domowego, przedsiębiorstwa: Gotówka ma zaspokajać potrzeby transakcyjne, czyli związane z obsługiwanymi transakcjami.

2. Utrzymywane z powodów przezorności na wypadek nieprzewidzianych wypadków w gospodarswie domowym lub przedsiębiorstwie

Rezerwy aktywne utrzymywane są jako określane części dochodu, dlatego popyt na gotówkę zależy od wysokości tych dochodów, w rezultacie od wysokości dochodu narodowego, a pośrednio od poziomu cen.

Rezerwy pasywne, które tworzą:

1. zasoby portfelowe

2. zasoby na cele spekulacyjne

ad 1

Pieniądz utrzymywany jest jako najbardziej płynna lokata majątkowa, nie przynosząca jednak odsetek

Jeśli rynkowa stopa oprocentowania określonych lokat pieniężnych (pozbawionych ryzyka i przynoszących stałe odsetki) wynosi 0 to podmioty gospodarcze będą cały wolny zasób pieniądza utrzymywały w formie rezerw gotówkowych.

Przy wzroście stopy oprocentowania będą zmniejszały swoje rezerwy gotówkowe na rzecz lokat.

Popyt na pieniądz podyktowany motywem portfelowym zależy od poziomu stóp % i jest tym mniejszy im stopy % są wyższe.

ad 2

Trzyma się pieniądz z myślą o uzyskaniu zysków spekulacyjnych z lokaty środków lub ich wycofania.

Spekulacja → kupując w jednym czasie, by sprzedać w innym czasie

Podmioty gospodarcze dokonują zmian w zasobie pieniądza spekulacyjnego w zależności od rynkowej stopy procentowej oraz oczekiwanych zmian stóp procentowych

Jeśli rynkowa stopa % jest większa niż przeciętna stopa oczekiwana, to występuje ujemny spekulacyjny popyt na pieniądz.

15% > 7%

r rynk. > r oczek. Upłynnia się wtedy zasób portfelowy

Spekulacyjne zasoby = 0 jeśli rynkowa stopa procentowa równa się oczekiwanej stopie procentowej

r. rynk. = r. oczek.

Jeśli rynkowe stopy % < stóp oczekiwanych to popyt na zasoby spekulacyjne rosną (popyt dodatni)

r. rynk. < r. oczek.

Keynes traktuje procent jako wynagrodzenie za rezygnację z płynności. Wzrost ilości pieniądza (przy niepełnym zatrudnieniu w gospodarce) nie wpływa na ceny a na topy procentowe i zatrudnienie.

Wzrost ilości pieniądza powoduje spadek stopy % przez to wzrost inwestycji - popytu i zatrudnienia.

4. teorie dochodowe

Popyt globalny oraz zależna od niego aktywność gospodarcza oraz stopa inflacji nie zależą od ilości pieniądza w obiegu, ani też od jego płynności, lecz od łącznej wartości dochodów pieniężnych w całej gospodarce oraz od ich przeznaczenia na:

• oszczędności (odłożenie konsumpcji w czasie)

• tezauryzację (pieniądz jako skala)

• na popyt inwestycyjny

• na popyt konsumpcyjny

Spadek wartości pieniądza ma miejsce zawsze wtedy, gdy spowodowany wzrostem dochodów wzrost wydatków nie jest zaspokojony odpowiednią podażą.

Współcześnie w praktyce przy funkcjonowaniu pieniądza papierowego (symbolicznego), który jako pewny środek płatniczy na zasadzie przymusu uwalnia od zobowiązań wobec wierzycieli. Wartość realną liczy się siłą nabywczą, czyli odwrotnością cen.




DENOMINACJA, ekon. ekwiwalentna wymiana pieniądza w państwie na banknoty o niższych nominałach (najczęściej o wielokrotność 10), mająca na celu usunięcie techn. trudności w posługiwaniu się banknotami o dużych nominałach; dla zmniejszenia kosztów denominacji w okresie przejściowym do obiegu mogą być dopuszczone równocześnie stare i nowe banknoty.

SLUMPFLACJA, ekon. zbitka pojęciowa powstała z połączenia 2 terminów: slump (ang., `kryzys, krach') oraz inflacja: oznacza jednoczesne występowanie recesji i rosnącej inflacji.

STAGFLACJA, ekon. zbitka pojęciowa powstała z połączenia 2 terminów: stagnacji i  inflacji; oznacza jednoczesne występowanie stagnacji i rosnącej inflacji; stagflacja miała miejsce w wielu krajach rozwiniętych po tzw. kryzysie energ. 1973; jej wystąpienie, sprzeczne z przyjmowaną ówcześnie przez keynesistów krzywą Phillipsa, wyrażającą wymienność inflacji i bezrobocia (w latach 50. i 60. wzrost inflacji powodował zmniejszenie bezrobocia i odwrotnie), przyczyniło się do zrewidowania keynesowskich poglądów na obydwa zjawiska oraz do umocnienia monetaryzmu; ponieważ w latach 50. i 60. polityka gosp. krajów rozwiniętych opierała się na krzywej Phillipsa, wystąpienie s. przysporzyło politykom gosp. wielu trudności.




Polityka Ekonomiczna 7 - Polityka pieniężna - cele, zasady, instrumenty

„Pieniądz, którymi operujemy są wspaniałym instrumentem , spełniają one zadanie, dla którego je emitujemy. Opłacają i ubierają wojsko oraz zaopatrują je w żywność i amunicję. A kiedy jesteśmy zmuszeni do emitowania nadmiernej ich ilości, spłacają się same przez deprecjację”

Polityka pieniężna (monetarna) - regulowanie przez Narodowy Bank Centralny pieniądza krajowego, wpływanie na jego ilość, a w konsekwencji na jego wartość:

→twarda (restrykcyjna) zmierza do ograniczenia wielkości podaży pieniądza na rynku

→miękka (ekspansywna) ma na celu zwiększenie wielkości podaży pieniądza

Zmiana podaży pieniądza → (wpływa na)→ stopę procentową → (wpływa na)→ inwestycje → (wpływa na)→ produkt i dochód

↓

niższe stopy % prowadzą do

wzrostu inwestycji

Wzrost podaży pieniądza → wzrost popytu na pieniądz → spadek stopy % → możliwość wzrostu konsumpcji i inwestycji prywatnych → możliwość wzrostu cen

Rodzaje i zasady polityki pieniężnej:

POLITYKA DYSKRECJONALNA → przystosowanie działań BC do konkretnej sytuacji gospodarczej, decyzje podejmowane są odrębnie dla każdego przypadku. Bank może np. reagować gdy w gospodarce występują procesy deflacyjne i niepożądany wzrost bezrobocia, może starać się zapobiegać spadkowi kursu walut. Jest to polityka elastycznej reakcji, polityka swobody decyzji.

Polityka związana regułami → działanie wg określonych reguł postępowania oznajmianych publicznie:

• polityka stałych reguł (polityka otwartej pętli) - BC po wybraniu określonej reguły (np. reguły nominalnego PKB, reguły związanej z poziomem ceny ) nie uwzględnia przy podejmowaniu decyzji żadnych informacji o aktualnym stanie gospodarki, nie reaguje także swoimi instrumentami na nieprzewidziane, mające charakter szoków zaburzenia procesów gospodarczych

• polityka elastycznych reguł - realizuje regułę, która uwzględnia nowo pojawiające się informacje o stanie gospodarki jakich nie można było przewidzieć w momencie formułowania reguły, nieprzewidziane, szokowe zakłócenia procesów gospodarczych są uwzględnione przy decyzjach.

• Polityka stałej zasady - zasada realizowania stałego, z góry przyjętego celu polityki pieniężnej, neutralny stosunek BC do tego, co dzieje się w gospodarce. Obserwuje się nadmierną ekspansję produkcji, czy jeje spadek, czy stopa bezrobocia rośnie czy maleje. Raz wyznaczony cel banku realizowany jest konsekwentnie.

• Siła oddziaływania BC na procesy monetarne opiera się na zasadzie monopolu kreacji pieniądza BC (rezerwowego) monopol ten umożliwia bankowi utrzymanie kontroli nad czasem ilości kredytów i ilości pieniądza.

We współczesnych systemach monetarnych funkcje środka płatniczego pełnią dwa rodzaje pieniądza:

• kreowany przez BC pieniądz rezerwowy

• kreowany przez instytucje kredytowe pieniądz żyrowy (bankowy)

Pieniądz rezerwowy BC są to banknoty, monety (pieniądz w obiegu) oraz wpłaty na rachunkach bieżących w BC. Stanowi on jedyny i ostateczny (wyposażony w prawo przymusowej akceptacji) środek płatniczy.

Pieniądz żyrowy jest wynikiem aktywnych i pasywnych funkcji banku.

POLITYKA PIENIĘŻNA W POLSCE

NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Ustawa o NBP określa, że podstawowym działaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to realizacji podstawowego celu NBP.

Celem polityki pieniężnej jest obniżenie inflacji, a w dalszej perspektywie stabilizacja cen, niezbędna do stworzenia trwałych fundamentów długofalowego wzrostu gospodarczego.

Podstawową zasadą polityki pieniężnej jest realizacja celu inflacyjnego w sposób bezpośredni.

Podstawową zasadą polityki pieniężnej jest strategia bezpośredniego celu inflacyjnego, która wiąże się z systemem płynnego kursu walutowego.

Kryterium pieniężne konwergencji 1,5 pkt % + ( i₁ + i₂ + i₃ ) / 3

NBP nie dąży do osiągnięcia określonego poziomu kursu walut, w stosunku do innych walut i nie ma formalnego obowiązku do interweniowania na rynku walutowym, ale bank zastrzega sobie interwencję jeśli uzna to za niezbędne do realizacji celu inflacyjnego.

Polityka walutowa jest prowadzona przez BC w porozumieniu z rządem

Cele polityki pieniężnej:

→ cele operacyjne - pewne pożądane wartości instrumentów polityki pieniężnej lub inne wielkości, na które bezpośrednio i skutecznie można wpływać za pomocą tych instrumentów np. stopy procentowe, O/N, wolne rezerwy banków, limity kredytowe dla banków.

→ cele pośrednie - wielkości poddające się kontroli w ograniczonym stopniu, związane z celami finalnymi np. podaż pieniądza, kurs walutowy

→ cele finalne - inflacja , realny PKB

Instrumenty pieniężno - kredytowe BC

• stopa obowiązkowej rezerwy - część ogółu depozytów, którą bank komercyjny ma obowiązek trzymać jako rezerwę - bądź w postaci gotówki, bądź jako depozyt

• stopa dyskontowa - stopa % stosowana przez BC przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym

• operacje otwartego rynku - kupno lub sprzedaż papierów wartościowych (bony skarbowe, obligacje) przez BC od / dla banków komercyjnych

• techniczne i operacyjne zasady naliczania i odprowadzania rezerw obowiązkowych, zasady refinansowania banków komercyjnych, ograniczania pozycji walutowych, normy ograniczające swobodę działania kredytowego

• polityka informacyjna BC

STOPY PROCENTOWE - podstawowym instrumentem BC jest stopa procentowa

Stopami NBP są :

→ stopa referencyjna - stopa określająca minimalne oprocentowanie absorbujących płynność krótkookresowych operacji otwartego rynku, informująca o bieżącym kierunku polityki pieniężnej, określają rentowność .... bonów pieniężnych

→ stopa lombardowa - stosowane od kredytu lombardowego, udzielanego przez BC bankom komercyjnym na krótki okres pod zastaw skarbowych papierów wartościowych, stopa max określająca krańcowy koszt pozyskiwania pieniądza na rynku międzybankowym, a zarazem wyznaczająca ogólny kierunek zmian polityki pieniężnej, stanowi instrument refinansowania banków

→ stopa redyskontowa weksli - od kredytów redyskontowych, polegających na skupie przez NBP weksli banków komercyjnych, wcześniej przez nie zdyskontowanych - instrument refinansowania banków

→ stopa depozytowa




STOPA REDYSKONTOWA, ekon. stopa procentowa, po jakiej bank centr. udziela kredytów bankom komercyjnym; narzędzie kontroli podaży pieniądza stosowane przez bank centr.; podwyższenie s.r. ogranicza kreację pieniądza przez system bankowy oraz podaż pieniądza

STOPA DYSKONTOWA, ekon. stopa procentowa pobierana przez bank centr. (emisyjny) od kredytów udzielanych bankom komercyjnym; stopa dyskontowa jest narzędziem kontroli podaży pieniądza (obok stopy rezerw obowiązkowych i operacji otwartego rynku) przez bank centr.; jej wzrost ogranicza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a tym samym ogranicza kreację pieniądza i jego podaż.




Polityka Ekonomiczna 8 - Formy operacji otwartego rynku

• operacje bezwarunkowe, w trakcie których NBP kupuje od banków lub sprzedaje bankom papiery wartościowe, najczęściej papiery skarbowe

• operacje warunkowego zakupu/sprzedaży papierów wartościowych

1. operacje warunkowego zakupu (w skrócie repo) - są to operacje zasilające

2. operacje warunkowej sprzedaży (w skrócie reverse repo) - operacje absorbujące

ad.1

NBP kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych, zobowiązując je do ich odkupienia po określonej cenie i w określonym czasie. Są one odpowiednikiem kredytów, których zabezpieczeniem jest czasowe przewłaszczenie określonych papierów wartościowych. Ich oprocentowanie wynika z różnicy pomiędzy cenami zakupu i późniejszej odsprzedaży papierów wartościowych stanowiących przedmiot transakcji. Okres na jaki NBP zwiększa płynność banków jest równy okresowi, na jaki dokonywana jest operacja repo.

ad.2

NBP sprzedaje papiery wartościowe bankom komercyjnym, zobowiązując je do ich odsprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie. Są one odpowiednikiem oprocentowanych lokat przyjmowanych przez NBP, a przewłaszczenie papierów wartościowych stanowi gwarancję zwrotu pozyskanych od banków środków. Ich oprocentowanie wynika z różnicy cen sprzedaży i późniejszego odkupu papierów wartościowych stanowiących przedmiot transakcji, natomiast okres na jaki dokonywana operacja reverse repo jest równy okresowi zaabsorbowania środków z systemu bankowego.

Emisja papierów wartościowych przez NBP

Nabywający je banki redukują środki na rachunkach w NBP do pożądanej wielkości. Rentowność transakcji wyznacza minimalny poziom stóp procentowych rynku międzybankowego o terminie zbliżonym do terminu zapadalności oferowanych przez NBP papierów wartościowych. Nadwyżki płynności absorbuje emisja 28-dniowych bonów pieniężnych NBP, których rentowność oddziaływuje bezpośrednio na jednomiesięczne stopy procentowe rynku międzybankowego.

Bony skarbowe pieniężne

Cechy	Bon skarbowy	Bon pieniężny
Eminent	Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów	NBP
Nabywcy	r.pierwotny - uczestnicy przetargu (0,2% bonów sprzedawanych na przetargach w ciągu kwartału) r.wtórny - wszystkie zagraniczne i krajowe osoby prawne i fizyczne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej	r.pierwotny - banki krajowe i oddziały banków zagranicznych, zwane dealerami r.pieniężnego r.wtórny - pozostałe banki krajowe i oddziały banków zagranicznych z Polski
Agent emisji	NBP	-
Nominał	10 000 zł	10 000 zł
Termin wykupu	Od 1 do 52 tygodni	1,7,14,28,91,192,273 i 364 dni
Rodzaj papieru	na okaziciela dyskontowane	na okaziciela dyskontowane
Sposób sprzedaży	Przetarg ( w Polsce zawsze w poniedziałki)
Rynek wtórny	kwotowanie prowadzone przez banki komercyjne PGF - Polska Giełda Finansowa odkup organizowany przez NBP sprzedaż akcyjna	kwotowanie prowadzone przez banki komercyjne operacje otwartego rynku
Funkcje	Instrument finansowania i regulacji deficytu budżetowego Regulowanie podaży pieniądza	regulacja płynności finansowej banków instrument regulacji podaży pieniądza w gospodarce

Kalkulacja stopy repo wartości papierów wartościowych będących przedmiotem zastawu oraz wartość odkupu tych papierów

1 Stopa repo - dotyczy operacji repo i reverse repo

R = ((Co - Cs) / Cs ) x (360 / t) x 100

R - stopa repo

Co - cena odkupu

Cs - cena sprzedaży

t - czas trwania operacji (w dniach)

Jest ona wkalkulowana w cenę odkupu papierów będących przedmiotem zastawu.

Np. 7 dni, 9999.4 zł - cena sprzedaży

R = ((10000-999.4) / 9999.4) x (360/7) x 100% = 0,31% w skali roku

Np. R = 7,25%, cena sprzedaży ?

((10000/c) - 1) x (360/7) = 0,0725 => c= 9860 zł

Cena sprzedaży - jest z reguły ceną rynkową drugiego instrumentu. Stopa dyskontowa przyjmowana do kalkulacji wartości weksli skarbowych i innych inwestycji będących przedmiotem zastawu odpowiada stopie dyskonta przy cenie rynkowej

N = (Ws /(1-((d x t)/360 x 100)))

Ws - wartość zastawu po cenie sprzedaży

D - stopa dyskonta

Dyskonto - różnica między ceną nominalną a ceną sprzedaży

Cena odkupu - zastawienie instrumentów oblicza się na podstawie ustalonej ceny sprzedaży oraz przyjętej stopy repo, przy zastosowaniu wzoru na wartość przyszłą inwestycji:

Co = Cs x (1 + (R x t)/(360 x 100))

Rezerwy obowiązkowe - stanowią środki pieniężne, które banki są zobowiązane utrzymać na rachunku w NBP (lub też w postaci innych ściśle określonych aktywów, jak np. gotówka w kasach bankowych) w wysokości nie niższej niż określony odsetek (stopa rezerwy) bilansowych zwrotnych zobowiązań (bieżących i terminowych) banków wobec sektora nie finansowego.

Stopa rezerwy = 4,5%

Większe rezerwy = mniejsze kredyty

Rezerwy nie są oprocentowane!!!

87 % zysku operacyjnego NBP trafia do budżetu

Ma administracyjny charakter, ale uznawana jest za rodzaj instrumentu rynkowego, gdyż stopy rezerwy są najczęściej jednolite dla wszystkich banków, a nakładane zobowiązanie nie dotyczy bezpośrednio sfery stosunków między bankami a klientami

Stopa rezerwy obowiązkowej w Polsce - od momentu jej wprowadzenia w marcu 1989r do 1999r zmieniała się 14 razy. W 1999r została obniżona do 5% w zamian dotychczasowych 20% od depozytów złotowych płatnych na każde żądanie, 11% od terminowych depozytów i 5%....

Inflacja = 1,1%

MSBC - ???

Kryteria monetarne:

1. inflacja

2. stopa procentowa

3. kurs walutowy (+ - 15%) - kurs stały przez 2 lata

Polityka Ekonomiczna 9 - Polityka budżetowa (fiskalna)

Polityka fiskalna - zarządzanie finansami publicznymi w taki sposób, by zapewnić środki finansowe umożliwiające władzom publicznym przede wszystkim centralnym wywiązanie się z ich konstytucyjnych i ustawowych obowiązków

Polityka fiskalna - wykorzystanie budżetu państwa (dochodów i wydatków publicznych) do osiągania celów makroekonomicznych, takich jak pełne zatrudnienie, zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen.

Finanse publiczne związane sa z organami władzy publicznej, zarówno obejmującymi swymi uprawnieniami cały kraj (prezydent, parlament, sądy, rząd, ministerstwa) jak i działającymi w poszczególnych jego częściach (samorząd terytorialny).

Wszystkie te organizacje tworzą państwo w sensie instytucjonalnym. Finanse publiczne są więc finansami państwa. Obejmują one całość wydatków, które są finansowane głównie lub wyłącznie z przymusowych danin, czyli szeroko pojmowanych podatków.

• Ekspansywna (łagodna) - polityka fiskalna charakteryzuje się wzrostem wydatków budżetowych

• Restrykcyjna (twarda) - ograniczanie wydatków budżetowych.




Narzędziami polityki fiskalnej są:

1. instrumenty podatkowe

2. zasiłki dla bezrobotnych

3. wydatki na restrukturyzację gospodarki

4. wydatki na roboty publiczne

5. zarządzanie deficytem budżetowym

6. dług publiczny

7. aparat skarbowy (zbieranie podatków)

8. procedury legislacyjne (prawo budżetowe, podatkowe)

9. instytucje publiczne (zajmują się wydatkami publicznymi ARR, ARiMR itp.)

Polityka budżetowa odbywa się przez budżet państwa.

Budżet państwa - roczny plan przyszłych przychodów i wydatków państwa

Budżet państwa - fundusz scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo, w związku z realizacją przyjętych zadań. Środki na ten fundusz są gromadzone na zasadzie przymusowej i bezzwrotnej wg reguł określonych przez obowiązujące prawo budżetowe.

Budżet państwa jest podstawowym elementem, systemem finansów publicznych- budżetem sektora który określa się jako sektor instytucji rządowych i samorządowych. Oprócz budżetu państwa w ich skład wchodzą:

• budżety samorządów lokalnych

• fundusze celowe

Budżety samorządowych władz lokalnych są uchwalane przez władze samorządowe odpowiednich szczebli terenowych, odpowiadających strukturze administracyjnej kraju.

Fundusze celowe są to fundusze ustawowe, których przychody pochodzą z dochodów publicznych, a wydatki ....

Budżet państwa → budżet organów władzy państwowej, kontroli (NIK) i ochrony prawa (władza: prezydent, premier).

Budżet konstruuje się dla 1 roku, określa się go jako rok budżetowy (w Polsce od I do XII)

Budżet państwa → to plan finansowy obejmujący wszystkie dochody i wydatki państwa w danym roku.

Dochodami budżetowymi państwa są:

1. daniny (podatki i inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia wynika z ustawy na rzecz państwa)

2. pozostałe dochody:

• opłaty (znaczek skarbowy)

• dochody z mienia Skarbu Państwa (np. dochody z najmu, z działalności gospodarczej, z dzierżawy)

• darowizny, które przekazywane są na rzecz Skarbu Państwa

• część zysku banków polskich (zysk operacyjny 87%)

Wydatki budżetowe państwa przeznacza się na:

1. dobra i usługi publiczne (np. budowa dróg publicznych)

2. wydatki na transfery publiczne (idą w jedną stronę np. dotacje, subwencje, zasiłki dla bezrobotnych)

3. wydatki na obsługę długu publicznego (czyli odsetki)

Inny podział wydatków:

- bieżące (niezbędne)

- majątkowe ( inwestycje)

Idą na :

1) - na realizowanie zadań wykorzystywanych przez organy władzy państwowej i ochrony prawa

- na administrację

2) - na subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

- na subwencje dla partii politycznych

3) - na dotacje celowe, na zadania z zakresu rządowej oraz inne zadania zlecone innym jednostkom terytorialnym

4) - na dofinansowanie zadań własnych jednostek samorządowych

5) - na współfinansowanie programów finansowych ze środków bezzwrotnych pomocy zagranicznej

Deficyt budżetowy państwa - to nadwyżka „wydatków budżetu państwa nad jego dochodami → „nad kreską”

Utrzymywanie się z deficytu budżetowego państwa powoduje narastanie długu publicznego.

Dług publiczny → suma zobowiązań sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz zagranicy.

DEFICYT EKONOMICZNY SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH - na definicję ekonomiczną sektora finansów publicznych składa się suma deficytów budżetu państwa, samorządów, jednostek ochrony zdrowia, funduszy celowych i innych jednostek powiększona o wypłaty rekompensat dla emerytów i pracowników sfery budżetowej, a następnie pomniejszona o transfery do drugiego filaru ubezpieczeń społecznych.

Większy deficyt sektora finansów publicznych powoduje zmniejszenie się krajowych oszczędności, powiększenie → deficytu obrotów bieżących a także zwiększa pasę inflacyjną.

Deficyt finansują - przychody i rozchody „ pod kreskę”;

Środki, które wpływają do budżetu z tytułu prywatyzacji i sprzedaży skarbowych papierów wartościowych (przychody), przeznaczone na finansowanie deficytu, wykup papierów wartościowych, spłatę kredytów i finansowanie innych zobowiązań Skarbu Państwa.

PRZYCHODY obejmują wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych operacji finansowych. W prywatyzacji majątku Skarbu Państwa za spłat, pożyczek udzielonych ze środków publicznych, z otrzymywanych pożyczek, z odsetek.

ROZCHODY spłaty otrzymywanych pożyczek i kredytów, wykup papierów wartościowych, inne operacje finansowe, udzielane pożyczki.

I WYDATKI ZDETERMINOWANE (SZTYWNE) - które budżet państwa musi ponieść ze względu na obowiązujące prawo, rząd natomiast nie może dowolnie regulować ich wysokości i obsługi długu publicznego czyli spłaty odsetek.

II WYDATKI ELASTYCZNE , których wysokość może być regulowana przez rząd np. wydatki na administrację.

Wydatki budżetowe w latach 97 - 2003 (mld zł)

97 - 125,7

02 - 185,1

03 - 193,5

Rośnie udział wydatków sztywnych (muszą on być poniesione)

Rezerwa ogólna - środki przewidziane w budżecie, które mogą zostać wykorzystane na pokrycei nieprzewidzianych wydatków.

Główne źródło dochodowe państwa to podatki pośrednie (63%)

• podatki dochodowe od osób prawnych (19,5%)

• podatki dochodowe od osób fizycznych (18,3%)

• dochody państwowych jednostek budżetowych (6,8%)

• pozostały podatek dochodowy (2,5%)

Wydatki (100%) to:

• obsługa długu krajowego (11,4%)

• obsługa zadłużenia zagranicznego (2,2%)

• dotacje do funduszu pracy (2,0%)

• dotacje do funduszu emerytowo - rentowego (8,3%)

• dotacje do funduszu ubezpieczeń społecznych (14,7%)

• subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego (16,2%)

Popyt na pieniądz

transakcyjny spekulacyjny

P*Q np. na r.spekulacyjnym

Podaż pieniądza

Odpowiada wyłącznie BC

---