Sciaga, SZKOŁA, belki


MIĘŚNIE:

MIĘSIEŃ ŻWACZ (musculus masseter)

początek: kość jarzmowa i łuk jarzmowy

koniec: okolica kąta żuchwy po stronie zewnętrznej

Jest to silny, prostokątny mięsień dzielący się na dwie warstwy: (inaczej działające; odpowiadają za inny ruch żuchwy)

- powierzchowna: początek na dolnym brzegu łuku i kości jarzmowej

- głęboka: początek na tylnej części łuku jarzmowego

W okolicy kąta żuchwy jego przyczep zaznacza się na kości żuchwy wyraźną guzowatością żwaczową.

Czynność:

- unosi żuchwę( powierzchowna warstwa wywiera nacisk prostopadły do powierzchni zgryzowej)

- jednostronny skurcz obraca żuchwę nieco na zewnątrz (w swoją stronę)

- warstwa głęboka cofa wysuniętą żuchwę

Unerwienie: nerw żwaczowy - od trzeciej gałęzi nerwu V

Żwacz → skurcz prawego → żuchwa w lewo; skrócenie warstwy głębokiej → cofa żuchwę do tyłu z pozycji wysunięcia

MIĘSIEŃ SKRONIOWY (musculus temporalis)

początek: na płaszczyźnie skroniowej ograniczonej od przodu, góry i tyłu przez kresę skroniową dolną

koniec: wyrostek dziobiasty żuchwy

Czynność:

- unosi żuchwę zaciskając zęby

- włókna tylne cofają wysuniętą żuchwę

Unerwienie: nerwy skroniowe głębokie nerwu V3

MIĘSIEŃ SKRZYDŁOWY BOCZNY (musculus pterygoideus lateralis)

początek:

- głowa górna: grzebień podskroniowy i powierzchnia skroniowa skrzydła większego kości klinowej

- głowa dolna: zewnętrzna powierzchnia blaszki bocznej wyrostka skrzydłowego kości klinowej i powierzchnia podskroniowa szczęki

koniec: dwie głowy przyczepiają się do torebki stawowej stawu skroniowo-żuchwowego oraz do dołka skrzydłowego poniżej głowy żuchwy

Mięsień ten jest bezpośrednio połączony ze stawem skroniowo-żuchwowym

Czynność:

- skurcz jednostronny wykonuje ruch żuchwy w stronę przeciwną

- równoczesny skurcz obu mięśni wysuwa żuchwę

Unerwienie: nerw skrzydłowy boczny (V3)

MIĘSIEŃ SKRZYDŁOWY PRZYŚRODKOWY (musculus pterygoideus medialis)

początek: dół skrzydłowy utworzony przez obydwie blaszki wyrostka skrzydłowatego, dolna powierzchnia wyrostka piramidowego kości podniebiennej i mały odcinek szczęki

koniec: wewnętrzna powierzchnia gałęzi żuchwy w okolicy kąta na guzowatości skrzydłowej

Czynność: unosi żuchwę i obraca nieco na zewnątrz (tak samo jak żwacz)

Unerwienie: nerw skrzydłowy przyśrodkowy (V3)

MIĘŚNIE NADGNYKOWE - należą do mięśni szyi, przyczepiają się do kości gnykowej i żuchwy, powstają:

z pierwszego łuku skrzelowego: mięśnie dna jamy ustnej (mięsień żuchwowo-gnykowy, przedni brzusiec mięśnia dwubrzuścowego) unerwione przez nerw V3

z drugiego łuku skrzelowego: mięsień rylcowo-gnykowy i tylny brzusiec mięśnia dwubrzuścowego, unerwione przez nerw VII

z wyrostków brzusznych miotomów: mięsień bródkowo-gnykowy unerwiony przez splot szyjny

MIĘSIEŃ DWUBRZUŚCOWY (musculus digastricus)

brzusiec tylny:

początek: wcięcie sutkowe kości skroniowej

koniec: ścięgno pośrednie przyczepia się w miejscu połączenia rogów większych kości gnykowej z jej trzonem

brzusiec przedni:

początek: ścięgno przednie w miejscu połączenia rogów większych kości gnykowej z trzonem

koniec: dół dwubrzuścowy żuchwy

Czynność:

unieruchomiona żuchwa - unosi kość gnykową oraz krtań (połykanie)

unieruchomiona kość gnykowa - obniża żuchwę

Unerwienie:

brzusiec przedni: nerw żuchwowo-gnykowy (V3)

brzusiec tylny: nerw VII

Za unieruchomienie kości gnykowej odpowiadają mięśnie:

·tarczowo-gnykowy

·łopatkowo-gnykowy

·rylcowo-gnykowy

Mięśnie te stabilizują kość gnykową dzięki czemu dochodzi do ruchów żuchwy

MIĘSIEŃ RYLCOWO-GNYKOWY (musculus stylohyoideus)

początek: wyrostek rylcowaty kości skroniowej biegnie po przyśrodkowej, potem górnej krawędzi mięśnia dwubrzuścowego, rozdzielając się na dwa pęczki obejmując ścięgno pośrednie mięśnia dwubrzuścowego

koniec: połączenie rogów większych z trzonem kości gnykowej

Czynność: pociąga kość gnykową ku górze i tyłowi

Unerwienie: gałąź nerwu VII

MIĘSIEŃ ŻUCHWOWO-GNYKOWY (musculus mylohyoideus)

początek: kresa żuchwowo-gnykowa biegnie do tyłu i dochodzi do linii pośrodkowej tworząc szew żuchwowo-gnykowy; jest to przepona jamy ustnej

koniec: najbardziej tylne włókna dochodzą do przedniej powierzchni trzonu kości gnykowej

Czynność:

- unieruchomiona żuchwa - unosi kość gnykową do góry, a z nią krtań (połykanie); napina dno jamy ustnej i unosi język podczas połykania

- unieruchomiona kość gnykowa - obniża żuchwę

Unerwienie: nerw żuchwowo-gnykowy, gałąź V3­

MIĘSIEŃ BRÓDKOWO-GNYKOWY (musculus geniohyoideus)

początek: wewnętrzna powierzchnia żuchwy - kolec bródkowy

koniec: przednia powierzchnia trzonu i rogów większych kości gnykowej

Czynność:

unieruchomiona żuchwa - pociąga kość gnykową do przodu i góry

unieruchomiona kość gnykowa - obniża żuchwę

Unerwienie: włókna pochodzące ze splotu szyjnego(od C1­ i C2) dochodzące drogą nerwu podjęzykowego oraz nerwu językowego

MIĘŚNIE JĘZYKA:

zewnętrzne:

- bródkowo-językowy

- gnykowo-językowy

- rylcowo-językowy

wewnętrzne:

1. podłużny języka (górny i dolny)

2. poprzeczny języka

3. pionowy języka

Tworzą główna masę języka (artykulacja, połykanie, wspomagają żucie przez przerzucanie pokarmu z jednej na drugą stronę ). Ruchy wykonywane przez żuchwę podczas jej czynności to ruchy:

- odwodzenia i przywodzenia

- wysuwania i cofania

- ruchy boczne

ODWODZENIE ŻUCHWY zachodzi przy równoczesnym skurczu mięśni skrzydłowych bocznych, które ruch ten zapoczątkowują wraz z zespołem synergistycznie działających mięśni nadgnykowych (przedni brzusiec mięśnia dwubrzuścowego oraz mięsień żuchwowo-gnykowy i bródkowo-gnykowy przy unieruchomionej kości gnykowej przez mięsnie tarczowo-gnykowy, łopatkowo-gnykowy i rylcowo-gnykowy)

PRZYWODZENIE ŻUCHWY biorą udział obustronnie działające mięśnie:

skroniowy / żwacz / skrzydłowy przyśrodkowy

WYSUWANIE ŻUCHWY jest zależne od obustronnego, synergistycznego skurczu mięśni skrzydłowych bocznych oraz od współdziałających z nimi mięśni odwodzących żuchwy

COFANIE ŻUCHWY z pozycji wysunięcia odbywa się przez skurcz tylnych (poziomych) włókien mięśni skroniowych oraz warstwy głębokiej mięśni żwaczy, a także mięśni dna jamy ustnej (gdy ruch ma być wykonany z większą siłą to współdziała mięsień żuchwowo-gnykowy tej samej strony) oraz synergistycznego działania pozostałych mięśni żucia.

RUCHY BOCZNE ŻUCHWY powstają w wyniku jednostronnego działania mięśni skrzydłowych bocznych (gdy ruch ma być wykonany z większą siłą to współdziała mięsień żuchwowy tej samej strony)

CECHY ZWARCIA (CENTRYCZNE I EKSCENTRYCZNE)

ZWARCIE CENTRYCZNE - kontakty zębów w dotylnym poł. zwarc., w maks. zaguzkowaniu, oraz na drodze między tymi 2 położeniami.

ZW. EKSCENTRYCZNE - wszystkie inne poł. żuchwy, które charakteryzują się różnym zasięgiem kontaktów zębów obydwu łuków zębowych.

CECHY ZW.CENTRYCZNEGO

  1. Umiejscow. maks. zaguzkowania w płaszczyźnie środkowej odpowiadającej centralnemu poł. żuchwy

  2. W prawidłowym zw.centrycznym może wystąpić zgodność pomiędzy dotylnym poł. zw. żuchwy, a maks. zaguzkowaniem zębów lub fizjologiczny poślizg pomiędzy tymi poł. zwarciowymi żuchwy-co jest wart. Indywidualną.

  3. poślizg pomiędzy dotylnym poł.zwarc, żuchwy a maks. zaguzk. zębów odbywa się w płaszcz. środkowej z równoczesnym obustr.kontakem wszystkich z.bocznych

  4. Maks. kontakt zębów bocznych wyst. zarówno zarówno maks. zaguzk. jak też w dotylnym poł. zwarc. żuchwy.

  5. W poł. zwarc.żuchwy oraz w czasie poślizgu środkowego nie ma kontaltu zębów przednich.

  6. W maks.zaguzk. kontakt.maks.zębów przednich występuje podczas zaciskania szczęk.

CECHY ZW. EKSENTRYCZNEGO

  1. Po stronie pracującej ruchy zwarc. żuchwy (graniczne) odbywają się w prowadzeniu kłowym, natomiast po stronie balansującej-dyskluzja.

  2. W końcowej fazie granicznych ruchów bocznych - po przekroczeni linii środkowej między siekaczami górnymi i dolnymi kontakt występuje wyłącznie w obrębie sikaczy przyśrodkowych.

  3. ruchy przednio-boczne odbywające się z kontaktem z. Bocznych i kłów natychmiastową dyskluzją pozostałych zębów

  4. Przy poprzednich ruchach zwarc. utrzymuje się grupowy kontakt na siekaczach górnych przyśrodkowych przy dyskluzji pozostałych zębów

  5. W końcowej fazie ruchu poprzedniego przy brakach kontaktu siekaczy występuje wyłącznie kontakt na z. trzonowych.

*Warunki zwarcia centrycznego i eksc. odnoszą się do uzębienia natur. i mają zastosowanie przy projektowaniu uzupełnień protetycznych.

WYJĄTEK - protezy całkowite - koncepcja okluzji wybalansowanej tj. zgryzu zrównoważonego - musimy zapewnić obustronne kontakty zębów, także po stronie balansującej i w zębach trzonowych i przy doprzednich ruchach żuchwy

ZW. CENTRALNE - dotyczy z. nat. i szt. i oznacza nieruchomy kontakt zębów przeciwstawnych w czasie centralnego położenia zwarciowego żuchwy. To najczęściej występujący sposób zwierania zębów przeciwstawnych w ich max. zaguzkowaniu. Taka pozycja żuchwy jest wynikiem obustronnego równomiernego skurczu mięśni unoszących żuchwę. U osób uzębionych prawidłowo występuje wówczas zetknięcie luków zębowych w przedniej i bocznej strefie podparcia. Obie głowy stawowe spoczywają u podstawy guzków stawowych, a żuchwa zajmuje pozycję swobodnego cofnięcia, którą może przyjąć bez przymusu. Jest to nawykowy sposób zwierania zębów przeciwstawnych. Ocenę zw. centr. odnosi się do pełnych luków zębowych, na podstawie zaś istniejących kontaktów między zębami przeciwstawnymi rozróżniamy zw. prawidłowe i nie prawidłowe.

ZW. PRAWIDŁOWE - kontakty między zębami przeciwstawnymi w zwarciu centralnym:

  1. każdy ząb Górny i dolny zwiera się z 2oma przeciwstawnymi (wyj. Siekacze dolne i trzecie górne trzonowce)

  2. linia środkowa ciała łączy pow. styczne siekaczy górnych i dolnych.

  3. siekacze górne zachodzą na pow. Wargową siekaczy dolnych i przykrywają ją do 1/3 wys. , co wynosi ok. 1,5- 3,0mm (zw. nożycowe) lub zęby sieczne górne i dolne kontaktują się brzegami siecznymi (zw. proste)

ZW. NIEPRAWIDŁOWE - oznacza wszystkie rodzaje zwarcia, które charakteryzują odmienny kontakt wzajemny kontakt między z. przeciwstawnymi niż w prawidłowym zw. centralnym.

ZW. WYBALANSOWANE - oznacza typ zwarcia, w którym występuje wielopunktowy, jednoczesny kontakt zębów podczas wszystkich zębów podczas wszystkich ruchów żuchwy na stronę laterotruzji i mediotruzji.

STAW SKRONIOWO-ŻUCHWOWY

GŁOWA STAWOWA (caput mandibule) stanowi przedłużenie szyjki żuchwy. Oba te elementy wchodzą w skład wyrostka kłykciowego żuchwy. Powierzchnia stawowa głowy znajduje się w części przednio-górnej i pokryta jest chrząstka włóknistą, tylna część natomiast nie tworzy powierzchni stawowej i jest pokryta tkanka łączną. Wielkość i kształt głowy żuchwy wykazują duże różnice indywidualne

KRĄŻEK STAWOWY (discus articularis) zwany chrząstką śródstawową lub dyskiem, jest położony między dołkiem stawowym a głową żuchwy i wyrównuje różnice w ukształtowaniu ich powierzchni. Dzieli on staw skroniowo-żuchwowy na 2piętra:

- górne, w którym odbywają się ruchy poślizgowe

- dolne, w którym zachodzą ruchy obrotowe

Krążek jest zbudowany ze zbitej tkanki łącznej, o kształcie spłaszczonej krwinki czerwonej. Środkowa jego część nie ma nieomal zakończeń nerwowych i naczyń krwionośnych (może dojść do perforacji i piętra mogą się łączyć (warunki niefizjologiczne)

TOREBKA STAWOWA (capsula articularis) jest przytwierdzona do kości wzdłuż brzegu powierzchni stawowych dołka i guzka stawowego. Przyczepia się ona do dolnej części głowy żuchwy oraz do górnej części je szyjki. Zaokrąglony brzeg krążka jest tak połączony z torebką, że oba piętra stawu są całkowicie od siebie oddzielone.

Zarówno przednia jak i tylna część torebki stawowej zawiera głównie luźna tkankę łączną, która umożliwia zwichnięcie głowy bez przerwania torebki (znacznie grubsza torebka jest z tyłu).

Włókna mięśnia skrzydłowego bocznego przenikają przez przednio-przyśrodkową cześć i przyczepiają się do dysku (górny brzusiec) i do głowy żuchwy (dolny brzusiec). Czynność obydwu głów przyczepu końcowego mięśnia skrzydłowego bocznego jest ściśle skorelowana, a zaburzenia tej korelacji są uważane za jedna z głównych przyczyn powstania patologicznych objawów akustycznych w stawach.

Układ więzadeł torebki pozwala na małe poprzeczne i boczne ruchy żuchwy. Najbogatsze unerwienie wykazuje tylna i boczna cześć torebki. Unerwiona ona jest przez gałązki n. uszno-skroniowego, n. skroniowo-żuchwowego i n. skroniowego.

PŁYN MAZIOWY - wygładza powierzchnie stawowe, uczestniczy w odżywianiu części stawów pozbawionych naczyń krwionośnych.

Maź stawowa ( maziówka)- zawartość stawu s-ż

Błona maziowa znajduje się tylko na pow. stawowych ( nie ma błony na dysku śródstawowym

Zbudowana jest z 1-4 warstw kom. maziowych. połączonych z warstwą tkanki łącznej luźnej (zawiera w swojej bud. kom tłuszczowe, fibroblasty, kom. tuczne, makrofagi; łączy się z tkanką zbitą i razem przechodzą w torebkę stawową)

Zawiera także kom płaskie, wrzecionowate, sześcienne

Łączy się z tkanką zbitą i razem przechodzą w torebkę stawową

W błonie maziowej identyfikacją 2 typy komórek:

  1. fagocytarne - zaw. lizosomy

  2. posiadające bogatą siateczkę śródplazmatyczną

Błona maziowa zawiera naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy ( dysk nie ma tych elementów funkcjonalnych)

Maź stawowa- dializat osocza z domieszką kw. hialuronowego, glikoprotein, licznych komórek ( te same które są na zewn. pow. maziówki) - płaskie, wrzecionowate, sześcienne, niezróżnicowane, makrofagi, monocyty, krw. białe

-ilość komórek jest różna- od kilkudziesięciu do kilku tysięcy/mm3

Rola kw. hialuronowego

Do mazi stawowej przenikają również:

Usuwanie elementów białkowych ( za czynnościowo sprawnego stawu)

Kolagen

i poza kolagenem na powierzchni jest fibronektyna ( może być obecna też w samej mazi)

CECHY RÓŻNICUJĄCE STAW S-Ż OD INNYCH STAWÓW CZŁOWIEKA:

1. Sprzężone działanie obu symetrycznych stawów.

2. Przyczep m. (skrzydłowy boczny) wnikający wprost do jamy stawu.

3. Łącznotkankowa budowa krążków stawowych.

4. Łącznotkankowe pokrycie powierzchni stawowych.

Adaptacje i kompensacje w stawie skroniowo-żuchwowych:

- współdziałanie proprioceptorów stawu, mięśni i przyzębia w odbieraniu bodźców pozafizjologicznych

- proces ten przebiega stale

- może mieć charakter czynnościowy - kompensacja mięśniowa

- może dochodzić do zmian strukturalnych

- żaden proces adaptacyjny nie występuje w sposób izolowany.

Starzenie się stawu skroniowo-żuchwowego:

- Są to zmiany anatomopatologiczne, podobne do zmian w innych stawach.

- Występują cechy osteoporozy.

- Powierzchnie stawu ulegają spłaszczeniu.

- Pojawiają się ośrodki wapnienia w krążku stawowym.

- Zmiany zależą od stanu ogólnego (układu krążenia, hormonalnego) jak również stanu narządu żucia.

BIOMECHANIKA STAWU S-Ż

RUCHY ŻUCHWY:

inny podział:

Głowa żuchwy przesuwa się ze szczytu na podstawę guzka. Równoczesny poślizg głowy żuchwy ku tyłowi i RUCH ZAWIASOWY.

WYSUWANIE ŻUCHWY: m. skrzydłowy boczny, zewnętrzne włókna m. żwacza, przednie włókna m. skroniowego. Głowy żuchwy poruszane są ku dołowi i przodowi oraz ruch obrotowy w osi pionowej.

COFANIE ŻUCHWY: tylne (poziome) włókna mm. skroniowych, warstwa głęboka mm. żwaczy, mm. dna jamy ustnej (dwubrzuścowy, bródkowo-gnykowy, żuchwowo-gnykowy)

RUCHY - 6 FAZ TWORZĄCYCH ZAMKNIĘCIE I OTWARCIE

FAZA 1 - OKLUDALNA:

  1. - tylna strefa krążka zblokowana jest w najgłębszej części dołu stawowego

  2. - głowa wyrostka (grzbiet) znajduje się za jego dolną powierzchnią

  3. - tylna strefa stawu (dwuwarstwowa) i więzadła skroniowe są luźne, a włókna części żuchwowej połączone z krążkiem (wewnątrzstawowe) są napięte

  4. - w tej fazie - z tego położenia - może się odbywać niewielkie przemieszczenie ku tyłowi - wyrostki kłykciowe pociągają za sobą krążek stawowy

FAZA 2 - OTWIERANIE - Z POZYCJI DOTYLNEJ ŻUCHWY:

FAZA 3 - OTWIERANIE W POZYCJI DOPRZEDNIEJ

FAZA 4 - RUCH OTWARCIE - DOPRZEDNI

FAZA 5 - ZAMYKANIE

FAZA 6 - DOTYLNE ZAMYKANIE

    1. RUCHY ZAWIASOWE - otwierania i zamykania:

    1. RUCHY POŚLIZGOWE (ślizgowe) - wysuwania i cofania

    1. RUCHY BOCZNE - artykulacyjne

- powstaje podczas bocznych ruchów żuchwy po stronie balansującej pomiędzy powierzchnią strzałkową a drogą pracy żuchwy. Opisywany jest w rzucie na płaszczyznę poziomą.

- powstaje podczas bocznych i dotylnych granicznych ruchów żuchwy. Opisany jest także w rzucie na płaszczyznę poziomą - zgryzową.

W prawidłowym zwarciu ekscentrycznym prowadzenie doprzednie, doprzedni ruch zwarciowy występuje z kontaktem obydwu siekaczy centralnych lub siekaczy centralnych i bocznych szczęki z zębami żuchwy.

W czasie takiego zwarcia ekscentrycznego może być brak kontaktów w obrębie zębów trzonowych i przedtrzonowych w przypadku prowadzenia doprzedniego i bocznego - kłowego - brak kontaktów w obrębie zębów trzonowych oraz guzków podniebiennych w zębach przedtrzonowych górnych i guzków policzkowych w zębach przedtrzonowych dolnych.

STATYKA I DYNAMIKA ŻUCHWY A UKŁAD ŻUCHWY.

RUCHY W STAWIE ODBYWAJĄ SIĘ W 3 KIERUNKACH:

- ruchy zawiasowe - opuszczanie i unoszenie

- ruchy ślizgowe - wysuwanie i cofanie

- ruchy żucia - ruchy boczne

ROZWIERANIE SZCZĘK:

- głowa żuchwy przesuwa się pod szczyt guzka stawowego

- krążek ślizga się ku przodowi

- ruch zawiasowy odbywa się pomiędzy nim a głową żuchwy

- głowa żuchwy przesuwa się wraz z krążkiem stawowym, który jest ciągnięty przez część włókien m. skrzydłowego bocznego.

UNOSZENIE ŻUCHWY:

- głowa żuchwy przesuwa się ze szczytu na podstawę guzka stawowego - zmniejsza to szerokość rozwarcia j. ustnej o 1/3

- dalej następuje poślizg głowy żuchwy ku tyłowi i ruch zawiasowy.

WYSUNIĘCIE ŻUCHWY DO PRZODU: przy zachowanym uzębieniu jest możliwe dopiero przy uprzednim opuszczeniu żuchwy.

RUCH ŻUCHWY DO TYŁU: zaczyna się od ustawienia siekaczy w pozycji tete a tete i głowa żuchwy wchodzi głębiej w panewkę stawową.

RUCHY BOCZNE:

- po stronie pracującej głowa obraca się w miejscu koło swojej osi pionowej

- po stronie balansującej - głowa wchodzi na guzek stawowy.

Zgryz jest to kontakt zębów szczęki i żuchwy w różnych pozycjach i ruchach czynnościowych żuchwy. Zgryz idealny występuje gdy warunki zgryzowe nie wymagają adaptacji nerwowo-mięśniowej. Obserwuje się wtedy harmonijne zwarcie łuków zębowych, łatwość ruchów żuchwy do przodu i na boki oraz korzystny kierunek działania sił zgryzowych na zęby (przewaga sił pionowych).

ZGRYZ NORMALNY (PRAWIDŁOWY) - drobne nieprawidłowości są wyrównywane mechanizmami nerwowo-mięśniowymi lub fizjologicznym starciem zębów. Najczęściej ścierają się kły -są największe i najczęściej przeszkadzają w żuciu. Aby stwierdzić czy zgryz jest prawidłowy należy sprawdzić jak zachowują się względem siebie łuki zębowe w:

- zwarciu centralnym (największa ilość kontaktów międzyzębowych)

- w pozycji i ruchu bocznym

- w pozycji i ruchu protruzyjnym

FIZJOLOGIA ZGRYZU

Cechy zwarcia centralnego przy pełnym uzębieniu:

1. Zęby przednie są wychylone do przodu w stosunku do szczęki - siekacze górne od 5­° do 15° a dolne od 0° do 5°.

2. Górne siekacze pokrywają ok. 1/3 wysokości koron dolnych siekaczy a zęby boczne górne pokrywają policzkowe guzki zębów dolnych.

3. Brzegi sieczne dolnych siekaczy kontaktują się z powierzchniami podniebiennymi górnych siekaczy w obrębie zagłębienia poniżej guzka zębowego.

4. Guzek policzkowy przedni pierwszego zęba trzonowego górnego wklinowuje się w przestrzeń między guzkami policzkowymi pierwszego dolnego trzonowca.

5. Każdy ząb styka się z dwoma zębami antagonistycznymi z wyjątkiem siekaczy dolnych przyśrodkowych i zębów mądrości.

6. W zwarciu centralnym powstaje maksymalna liczba punktów zetknięcia się zębów obu szczęk; głowa żuchwy znajduje się w centralnej części dołu stawowego.

PARAFUNKCJE, czyli nawyki ruchowe narządu żucia można podzielić na 2 podstawowe rodzaje:

parafunkcje zwarciowe, czyli nawykowe zaciskanie zębów i zgrzytanie zębami, czyli zawsze z kontaktem zębów przeciwstawnych.

parafunkcje niezwarciowe - to takie nawyki ruchowe, w których nie dochodzi do kontaktów zębów.

W obydwu przypadkach działa zarówno czynnik miejscowy jak i psychogenny. Rozpoznanie następuje na podstawie wywiadu oraz charakterystycznych patologicznych starć zębów oraz ubytków klinowych.

Badanie czynnościowe narządu żucia:

1. Dokładny wywiad 2. Zbadanie objawów dysfunkcji 3. Analiza patologicznego starcia zębów. 4. Badanie palpacyjne mięśni żucia i mięśni okolicznych 5. Obserwacja swobodnych ruchów żuchwy 6. Badanie stawów skroniowo-żuchwowych 7. Analiza czynnościowa zgryzu 8. Badanie szpary spoczynkowej 9. Ustalenie miejscowych przyczyn parafunkcji niezwarciowych (i zwarciowych) 10. Badania dodatkowe

Ad. 2: Objawy kliniczne dysfunkcji mogą być zlokalizowane w poszczególnych "stawach" narządu żucia, a także w mięśniach okolicznych.

W stawie zębowo-zębowym: patologiczne starcie zębów; dodatnie testy zwarciowe zaciskania i zgrzytania.

W stawie zębowo-zębodołowym: rozchwianie pojedynczych zębów; rozchwianie grupy zębów; przemieszczenie zębów.

Ad. 10: I. Badania radiologiczne stawów skroniowo-żuchwowych: 1. zdjęcia przeglądowe (sumacyjne) 2. warstwowe (tomograficzne) 3. kinematograficznie, które stosunkowo rzadko uzupełniane są artrografią. II. Badania elektromiograficzne EMG.

METODY BADAŃ stawu skroniowo-żuchwowego:

  1. Kliniczne metody badań

  2. Badania dodatkowe:

    1. Nieinwazyjne:

      • Rtg:

      • zdjęcia panoramiczne

      • zdjęcia przezczaszkowe

      • TK (tomokomputerowe)

      • RM (rezonans magnetyczny)

  3. Inwazyjne:

OCENA FUNKCJI I DIAGNOZA DYSFUNKCJI

  1. Kliniczna ocena czynnościowa

  2. Instrumentalna ocena czynnościowa

I. Kliniczna analiza czynnościowa:

  1. Wywiad (poprzedza kliniczną analizę czynnościową)

    1. 4 czynniki etiopatogenne wyzwalające dysfunkcje:

      • ostra, skrystalizowana sytuacja , wydarzenie (np. od przeziębienia) czy uraz

      • długotrwałe czynniki etiopatogenne (np. choroby ogólne, parafunkcje, pod[parcia, oparcia, zgrzytania)

      • czynnik powstający w następstwie innych czynności, nie działających negatywnie na organizm lecz dających negatywne skutki (np. po długotrwałym leczeniu ortodontycznym → leczenie tak długo aż będzie pełna adaptacja)

      • wady nieleczone

  1. Badanie zewnątrzustne i wewnątrzustne:

* na pierwszej wizycie diagnostycznej → pierwsze wstępne badanie

* możemy to prowadzić selektywnie (dla jednej wybranej grupy zębów przeciwstawnych) lub całościowo

II. Instrumentalna analiza czynnościowa - diagnoza dysf. układu stomatogn.

Objawy czynnościowe stanowiące wskazania do zastosowania analizy instrumentalnej:

  1. zapisy graficzne ruchów żuchwy

    1. w płaszczyźnie strzałkowej - Posselta (rzadziej lepsze zobrazowanie)

    2. wewnątrzustny - łuk gotycki (często)

  2. analiza zwarcia na modelach - po rejestracji w łuku twarzowym i przeniesieniu do artykulatora → wieloetapowo:

    1. analiza w artykulatorze

    2. korekcja u pacjenta

    3. analiza w artykulatorze

    4. korekcja u pacjenta

  3. ocena drogi stawowej - pantografem (rysunek zewnątrzustnie)

  4. rejestracja warunków zwarcia (i siły zwarcia) - T-scan (selektywnie)

  5. analiza funkcji -ruchów żuchwy i stawów skroniowo-żuchwowych Arcus-Digma (na zasadzie ultradźwięków)

  6. badanie rentgenologiczne:

    1. rtg - panoramiczne stawów skroniowo-żuchwowych (w zwarciu o rozwarciu)

    2. zdjęcia przezczaszkowe *

    3. zdjęcia warstwowe*

    4. artrografia * → koniecznie interdyscyplinarnie

* - te możemy zastąpić rezonansem

    1. TK, TK spiralne:

      • nie mamy dokładnego odwzorowania tkanek miękkich

      • ważna pozycja pacjenta

  • tomografia magnetyczno-rezonansowa (daje pełen obraz struktur stawowych, pozwala na ocenę położenia dysku stawowego

  • ultrasonografia - interpretacja bardzo trudna (doświadczenie)

  • artroskopia - - inwazyjne zabiegi, śródstawowe, chirurgiczne

  • badanie akustyczne

    • KLASYFIKACJA EICHNERA

    Obecność lub brak stref podparcia stanowi kryterium podziału na trzy klasy A, B, C z określonymi grupami

    Jedna z form diagnostyki instrumentalnej → analiza ruchów żuchwy i analiza toru ruchów żuchwy za pomocą badań ultradźwiękowych Arcus-Digma

    Zapis T-scanu → dotyczy siły mięśniowej (siły zgryzowej)

    SPOCZYNKOWE POŁOŻENIE ŻUCHWY:

    1. Żuchwa nie bierze udziału w żadnej czynności.

    2. W położeniu tym nie występuje zwarcie łuków zębowych.

    3. Jest to pozycja, którą żuchwa przyjmuje mimowolnie.

    4. Mięśnie przywodzące i odwodzące znajdują się w równowadze.

    5. Żuchwa jest nieznacznie przesunięta ku przodowi w porównaniu z położeniem w zwarciu centralnym.

    Klinicznym wyrazem spoczynkowego położenia żuchwy jest tzw. SZPARA SPOCZYNKOWA. Przeciętną jej wielkość określa się na 2-3 mm (nie ma kontaktu między zębami). Szpara spoczynkowa pozwala na odciążenie struktur narządu żucia: 1. Kości szczęk 2. Mięśni i więzadeł 3. Ozębnej 4. Stawu skroniowo-żuchwowego.

    Wielkość szpary spoczynkowej ulega zmianom pod wpływem czynników:

    - Zmniejszających napięcie mięśni (różne pozycje głowy, zmęczenie, sen)

    - W schorzeniach układu stomatognatycznego.

    - Przy zaburzeniach zgryzu, dysfunkcjach, parafunkcjach.

    - Zmienia się również z wiekiem.

    W ZWARCIU CENTRALNYM żuchwa znajduje się w określonym położeniu pionowym i poziomym, które charakteryzuje się przede wszystkim typowym kontaktem łuków zębowych. W tym położeniu:

    1. Zęby stykają się w maksymalnej liczbie punktów.

    2. Żuchwa jest najbardziej zbliżona do szczęki.

    3. Głowa żuchwy znajduje się w dole stawowym w najwyższym położeniu.

    4. Mięśnie przywodzące są w stanie skurczu.

    Centralne zwarcie i związane z nim położenie żuchwy jest u danej osoby powtarzalne. Jest to możliwe głównie dzięki anatomicznemu kształtowi powierzchni żujących zębów przedtrzonowych i trzonowych i ich ustawieniu w łuku. Położenie żuchwy w zwarciu centralnym określone jest również jako zwarcie nawykowe. Niektórzy autorzy określają nawykowe położenie żuchwy jako nieco doprzednie w stosunku do zwarcia centralnego w granicach 1 mm. Często jest ono nazywane położeniem mięśniowym. W warunkach idealnej okluzji zwarcie centralne oraz położenie mięśniowe są jednakowe.

    WIĘZADŁOWE POŁOŻENIE ŻUCHWY:

    Jest to położenie żuchwy, przy którym głowy żuchwy znajdują się w pozycji najbardziej dotylnej w dole żuchwowym. Więzadłowe położenie żuchwy nie jest fizjologiczne. Położenie więzadłowe żuchwy ma znaczenie w diagnostyce stosunków żuchwy do szczęki.

    HELKIMO

    ANAMNESTIC INDEX wg HELKIMO (Ai)

    Ai-0 - Brak dolegliwości subiektywnych dysfunkcji stawów skroniwo-żuchwowych.

    Ai-I - Niewielkie obj. Subiekt., takie jak: szmery, trzaski, uczucie sztywn. lub zmęczenia mm. Żucia.

    Ai-II - Znaczne obj. Subiektywne, tkie jak: trudności szerokiego otwierania ust, szczękościsk, ból w czasie ruchów, ból w okolicy twarzy i szczęk, zwichnięcie stawów.

    DISFUNKTION INDEX wg HELKIMO (Di)

    *Amplituda ruchów żuchwy: Normalna - 0; Nieznacznie zaburzona - 1; Znacznie zaburz. - 5;

    *Czynność stawów s-ż: Brak obj. akustycznych, dewiacja < 2mm; Obj. Akusz i/lub dewiacja < 2mm - 1; Szczękościsk i/lub luksacja stawów - 5

    *Ból mięśni podczas badania palpacyjnego: Brak dolegliwości bólowych - 0; Tkliwość mm w 1 do 2 mscach - 1; Tkliwość mm w 2 do 4 mscach - 5

    *Ból ss-ż podczas b. palp.: Brak dol. Bólowych - 0; Tkliwość okolicy bocznej - 1; Tkliwość okolicy tylnej - 5

    *Ból podczas ruchów żuchwy: Brak bólu - 0; Ból podczas 1 kier. Ruchu - 1; Ból podczas 2 lub > kier ruchu.

    SKALA: Di - 0-25

    Di-0 - Brak objawów klinicznych - 0

    Di-I - Niewielka dysfunkcja - 1-4

    Di-II - Średnia dysfunkcja - 5-9

    Di-III - Cieżka dysfunkcja - 10-25

    KLASYFIKACJA ZABURZEŃ ZWARCIA CENTRYCZNEGO.

    KLASA I - Zaburzenie zwarcia centrycznego bez bocznego przemieszczenia max zagustowania zz i dotylnego położenia zwarciowego żuchwy (charakterystyczne jest obustronnie jednakowe przemieszczenie głów żuchwy)

    - doprzednie przemieszczenie max zaguzkowania zz na skutek patologicznego wydłużania się poślizgu środkowego ku przodowi.

    - przemieszczenie dotylnego położenia zwarciowego żuchwy ku tyłowi na skutek patolog wydłużenia poślizgu środkowego ku tyłowi. - równoczesne patologiczne wydłużenie poślizgu środkowego do przodu i do tyłu

    - przeszkody na drodze poślizgu środkowego bez bocznego przemieszczenia max zaguzkowania zz i dotylnego położenia zwarciowego żuchwy

    - dotylne przemieszczenie maksymalnego zaguzkowania zębów połączone ze zgodnością tego położenia z dotylnym położeniem zwarciowym żuchwy

    KLASA II - Zaburzenia zwarcia centrycznego z bocznym przemieszczeniem max zag zz z prawidł lub przemieszcz dotylnym poł zwarc żuchwy (dymetr ułożenie głów zuchwy w max zag zębów)

    - boczne przemieszczenie max zag zz połączone z poślizgiem poprzednio-bocznym żuchwy z prawidłowego lub z przemieszczonego dotylnego jej położenia zwarciowego

    - boczne przemieszczenie max zag zz połączone z wewn zgodnością tego położenia z dotylnym położeniem zwarciowym żuchwy.

    Rokowanie w przypadkach z zaburzeniami zwarcia centrycznego Klasy I jest lepsze a leczenie łatwiejsze niż w zaburzeniach Klasy II.

    OBJAWY ZABURZEŃ CZYNNOŚCIOWYCH US (WG IHS):

    1. bolesność podczas ruchów żuchwy

    2. ograniczony zakres ruchów żuchwy

    3. szmery, trzaski i / lub bolesność w stawie skroniowo-żuchwowym

    4. zablokowanie ruchów w stawie skroniowo-żuchwowym

    5. obecność parafunkcji

      1. zgrzytanie zębami - bruksizm

      2. nagryzanie warg, języka, policzków

      3. nagryzanie przedmiotów obcych

    * !! rozpoznanie potwierdza obecność co najmniej 2 objawów !!

    PODSTAWOWE OBJAWY DYSFUNKCJI US [9] (wg. Kleinrok)

    1. zaburzenia ruchów żuchwy

    2. objawy akustyczne w SSŻ

    3. ból podczas ruchów żuchwy

    4. ból twarzy

    5. ból głowy

    6. objawy oczne i/lub uszne

    7. inne objawy miejscowe i/lub odległe

      1. zab. czucia mrowienie

      2. ból pieczenie

      3. drętwienie inne

    DODATKOWE OBJAWY DYSFUNKCJI [9]

    1. patologiczne starcie zębów

    2. drętwienie i mrowienie zębów i/lub WZ

    3. trudności w połykaniu i/lub ból podczas połykania

    4. pieczenie języka, gardła, krtani

    5. bój języka

    6. obj. typowe dla neuralgii n. V

    7. odontalgia

    8. uczucie ucisku i/lub rozpierania w SSŻ w kierunku przeciwnym do przemieszczenia

    9. wygórowanie na policzku lub podniebieniu

    INNE RZADKIE OBJAWY [5]

    1. rytmiczne ruchy podniebienia w zwarciu

    2. osteoliza trzonu, sztywnośc karku

    3. parestezje skóry twarzy, uszu, ramion, konczyny górnej

    4. jedno/obustronne napiecie i ból konczyn górnych

    5. i kręgosłupa

    Badanie:

    Protetyczne metody leczenia I etapu (początkowego) zaburzeń czynnościowych US:

    Płytki - szyny odciążające z wałem nagryzowym do kontaktu z zębami przednimi

    Szyny nagryzowo-nakładkowe - prowadzące zęby:

    Szyny odciążające - repozycyjne - pokrywają całą powierzchnię zwarciową

    ZASADY MIEJSC. LECZ. PRZYCZYNOWEGO DYSF. NARZĄDU ŻUCIA.

    Celem miejscowego leczenia dysfunkcji układu ruchowego narządu żucia jest przywrócenie harmonijnej czynności (stawu zębowo- zębowego, stawów s-ż i „zębowo-zębodołowego) oraz mięśni obsługujących te stawy z uwzględnieniem istniejącej pomiędzy tymi stawami korelacji czynnościowej. Dla osiągnięcia tego celu jest uwzględnienie koniecznych zasad:

    1. Przywrócenie normalnego lub zaadoptowanego zwarcia oraz jego utrwalenie przez odtworzenie ciągłości łuków zębowych:

    - korekta zwarcia (szlifowanie lub rekonstrukcja zz

    - leczenie protetyczne i/lub lecz. ortodontyczne z wzgl.. wstępnego leczenia szyną zgryzową.

    2. Odtworzenie prawidłowych stosunków wewnątrzstawowych w SSŻ tj. przywrócenie prawidłowego ułożenia głów żuchwy i krążków stawowych w max zaguzkowaniu zz.

    - zastosowanie szyn zgryzowych

    - leczenie ortodontyczne

    - leczenie protetyczne

    3. Przywrócenie prawidłowej czynności mięśni narządu żucia.

    - odciążające szyny zgryzowe

    - fizjoterapia

    - środki farmakologiczne rozluźniające mięśnie

    ŁUK TWARZOWY

    Urządzenie za pomocą którego przenoszone są do artykulatorów dane o przestrzennym usytuowaniu powierzchni okluzyjnej łuku górnego względem osi zawiasowej ssż.

    ŁUK ARBITRALNY wykorzystuje umowną oś zawiasową ssż, zlokalizowaną w otworach słuchowych zewn.. Na widelcu odwzorowuje się punkty górnego łuku zębowego, służące do montowania modelu szczęki w art.półindywidualnym. Łuk zbudowany jest z ramienia poziomego, zakończonego `oliwkami', z zamkami umożliwiającymi ich rozsuwanie, oraz ze wspornika nosowego połączonego blokowanym przegubem. Te 3 punkty stanowią oparcie dla łuku twarzowego. Do tej konstrukcji dołączony jest wspornik przegubowy, który wraz z unieruchomionym widelcem, na którym odwzorowane są wierzchołki guzków zębów łuku górnego, stanowi główny element rejestrujący łuku twarzowego.

    ŁUK TWARZOWY KINEMATYCZNY składa się z 2 ramion, z których górne opiera się na czaszce pacjenta i posiada elementy umożliwiające rejestrację ruchów w stawach, a dolne łączy się z żuchwą i jest wyposażony w końcówkę przenoszącą informację o przemieszczaniu się żuchwy względem szczęki. Jego główną cechą jest indywidualne wyznaczanie osi obrotu ssż, połączone z graficznym odwzorowaniem kształtu przebiegu drogi stawowej.

    ARTYKULATORY

    Urządzenia służ do analiz zwarcia:

    Okludatory

    1. zwarcie

    2. tylko ruch góra-dół

    3. bez korekty nastawiania osi ss-ż.

    4. brak zastosowania biomechaniki ss-ż

    5. w zakresie szpary spoczynkowej.

    Artykulatory

    Rodzaje artykulatorów:

    1. nastawiane indywidualnie

      1. przenoszenie rejestracji od pacjenta

      2. wszystkie parametry dostosowane indywidualnie, pomiary wewnątrzustnie (rejestracja zwarcia centralnego) i zewnątrzustne (ruch głowy stawowej - praca, krążek, stopień nachylenia)

      3. zapisujemy pantomografem