Groźba buntu mas. Teoria Jose Ortega y Gasseta.

- Żyjemy w świecie brutalnej i bezwzględnej władzy mas.

- Kultura nowoczesna utożsam z kult. masową "danina dawana pospolitości z biletem w ręku"

- Kultura masowa jest pewną nową propozycją daną masom, odbiorcom przeciętnym.

- Pojawiła się ogromna ilość uczestników kultury.

Pospolitość. Najgroźniejszym faktem jest osiągniecie przez masy pełni władzy społecznej. Jest to świadectwo ogromnego kryzysu społeczeństwa, kultury. Kryzys ten Ortega nazywa buntem mas. Przeciętny człowiek żąda swego udziału we wszystkich przyjemnościach, dba tylko o swój interes i swój wolny czas. Poziom przeciętnego człowieka zajmuje teraz miejsce dawnej arystokracji. Wyrosła wiec nowa wielka i znacząca siła społeczna. Świat się unifikuje i ludzie się unifikują. Panowanie mas jest zatem czymś pozytywnym, tempo nowoczesności staje się czymś co napawa lęku człowiekowi dawniejszemu. Występuje także sytość i samozadowolenie kultury, co jest świadectwem swoistego umierania kultury ponieważ do niczego już się nie dąży.

Brak szacunku do przeszłości. Nowoczesność jest to epoka pełna sił, ale niepewna swego przeznaczenia. Europa przeżywa największy kryzys kulturowy - bunt mas

Zjawisko aglomeracji, czyli pełności - problemem stało się przepełnienie, naoczny znak społeczeństwa masowego, które nagle wtargnęło na arenę kulturalną. Jest to zjawisko ilości i siły. Masy domagają się swojego, nie hamując się autorytetami. Następuje rozrost życia, życie stało się światowe. Każdy żyje życiem całego świata. Czynnikiem powodującym te zjawiska są ogólnodostępne media. Świat rozrósł się w czasie. Pojawiło się więcej rzeczy, które człowiek masowy kupuje. Rzeczy stały się dostępne dla wszystkich.

Istota procesu kupowania. Kupowanie jest ważną częścią życia człowieka masowego. Człowiek żyje w otoczeniu przedmiotów i należy do nich. Świat jest zbiorem, przedstawia sobą to czym możemy żyć.

Wstęp do anatomii człowieka masowego:

Człowiek tłumny= człowiek przeciętny, rozwiązywanie problemów ekonomicznych w porównaniu do przeszłości jest o wiele łatwiejsze, każdy człowiek jest równy wobec prawa, charakteryzuje się potrzebami i wysuwaniem żądań, brak poczucia wdzięczności, psychika podobna do rozpaczonego dziecka.

Człowiek masowy jest prymitywny, nie dba o zasady, na których cywilizacja jest zbudowana, to człowiek pozbawiony dawnej duchowości.

Prototypem człowieka masowego jest człowiek nauki. Praca naukowa staje się coraz bardziej specjalistyczna .Współczesny naukowiec to specjalista mający wąski kawałek wiedzy, nie jest człowiekiem mądrym, ale ignorantem we wszystkich innych dziedzinach jest identyczny jak człowiek masowy .

Państwo jako największe niebezpieczeństwo bezwolne masy nagle dochodzą do głosu i starają narzucić swoją wolę innym. Państwo zapewnia bezpieczne życie człowiekowi masowemu, jest anonimowe tak samo jak człowiek masowy, państwo rodzi ludzi masowych. Państwo zaczyna dominować nad ludźmi.

Nowy kryminogenny typ człowieka (wytwór człowieka), masowość wiąże się z cechami psychicznymi, tonie jest kwestia podziału na klasy społeczne. Masa jest nijaka, byle jaka, przeciętna. Za nią stoi ilość a tym samym siła.

Kto rządzi światem? Cywilizacja europejska spowodowała automatycznie bunt mas

* Rozwój cywilizacji = zjawisko pozytywne.

* Bunt mas = demoralizacja ludzkości, demoralizacja Europy (wizja grożąca Europie) * Miasto - źródło rozrostu ludzkiego życia (nowoczesnego człowieka masowego) a też państwa i policji.

• Normą stało się negowanie jakiejkolwiek moralności.

• Podsumowanie

Europejczyk = człowiek masowy - pozbawiony jakiejkolwiek cechy szczególnej, nowoczesny prymitywny pozbawiony duchowości i moralności, żyjący dłużej, bezpieczniej i w rozszerzonym świecie. Masy są sterowalne.

Polityka jako zawód i powołanie ( Max Weber)

1.Co rozumiemy przez politykę?

-kierowanie lub wywieranie 'wpływu na kierowanie zw. politycznym! państwem; dążenia do udziału wc władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy

2.Czym jest państwo?

-wspólnota ludzka, która zamieszkuje określone terytorium i w której panowanie ludzi nad ludźmi jest możliwe za sprawą specyficznego źródła, a mianowicie prawomocnej (tzn. uznawanej za prawomocną) przemocy fizycznej; aby mogło istnieć ludzie poddani panowaniu muszą podporządkowywać się autorytetowi jaki przypisują sobie ci, którzy obecnie sprawują władzę.

3.Trzy podstawy panowania, uprawomocnienia władzy

-tradycyjne

-charyzmatyczne

-legalne ( racjonalne) [jedną ze struktur panowania legalnego była biurokracja, której skutki przerażały Webera, ale pomimo to widział on nadzieję na jej zwalczenie poprzez profesjonalistów, pozostających poza zasięgiem sys. biurokratycznych, do których m.in. należeli zawodowi politycy]

4.Dwa sposoby traktowania polityki jako zawodu:

1. życie "z" polityki (utrzymywanie się z polityki- deklasacja, zawód niższej rangi "płatny pismak", "płatny mówca")

2. życie "dla" polityki

5.Polityka a etyka

3. są 3 cechy, które określają jakim trzeba być człowiekiem, by zajmować się polityką:

4. namiętność ( w sensie rzeczowości, tzn. namiętne oddanie się sprawie, Bogu czy demonowi który jest jej panem)

5. poczucie odpowiedzialności ( namiętność nie stworzy polityka, jeżeli nie uczyni odpowiedzialności decydującym czynnikiem wobec tej właśnie sprawy)

6. wyczucie w ocenie ( tzn. umiejętność zachowania dystansu wobec rzeczy i ludzi)

6. Działanie etyczne może opierać się na 2 maksymach:

7. etyce przekonań (skupianie się na dobrych środkach mogących przynieść odwrotny efekt)

8. etyce odpowiedzialności ( vice versa)

"Etyka: przekonań i odpowiedzialności nie są absolutnym przeciwieństwem, lecz uzupełniają się, razem dopiero tworząc prawdziwego człowieka, który może mieć powołanie do polityki"

7. Kto ma powołanie do polityki:

"Tylko ten kto jest pewien że nie złamie się w sytuacji gdy świat widziany jego oczami okaże się zbyt głupi lub zbyt podły żeby przyjąć to co on chce światu ofiarować i jest pewien że wbrew wszystkiemu potrafi powiedzieć „mimo wszystko"- tylko ktoś taki ma powołanie do polityki"

8.Korzyści z zawodu polityka: poczucie władzy

9. Największym wrogiem polityka jest próżność -brak dystansu do samego siebie

-polityk ma działać w służbie sprawy a nie dla osobistego samoupojenia

-dla próżnego polityka ważniejsze jest zrobienie wrażenia niż rzeczowość i odpowiedzialność

-największe grzechy w polityce: nierzeczowość i brak odpowiedzialności rodzą się z próżności

U Webera akcent położony jest na etykę odpowiedzialności:

- to co powinno wziąć górę w polityce to etyka odpowiedzialności, ale to nie znaczy , że człowiek jest cyniczny ( lecz ciężkie jest dla polityka wyśrodkowanie etyki odp. i przekonaI1)

- z punktu widzenia etyki przekonaI1 duża część działaI1 wojennych jest niedopuszczalna. W tym nurcie pojęcie mniejszego zła nie występuje. a człowiek jest intuicyjnie przekonany na dobro

- realia życia politycznego zmuszają polityka do etyki odpowiedzialności istnieje konflikt między dwiema wizjami

- etyka odpowiedzialności sama w sobie posiada cele kategoria celu jest charakterystyczna dla obu

- cele są w jakiś sposób dane, trudno powiedzieć czy dany cel jest moralnie dobry lub zły

- współcześnie kierowanie się etyką przekonaJ1 jest nierealne

Grupy interesu

1. Interes polityczny- stan w którym potrzeby są ujawniane i w jakiś sposób -łączone

2. Grupy interesu- te grupy które w różny sposób zmierzają do realizacji określonego interesu

3. Należy rozróżnić grupę interesu a partię. Grupa interesu nie dąży do przejęcia władzy. Grupy interesu mogą być natomiast zinstytucjonalizowane, "związki zawodowe" np Kościół którego celem jest zbawienie dusz, może działać i wpływać na politykę

4. Grupy interesu sensu largo- manifestacje, zamieszki

Człowiek jako uczestnik życia politycznego

Czym jest polityka? Czym powinna być polityka?

definicja etatystyczna (aparat państwowy)- nie oddaje istoty polityki definicja krato logiczna- władza polityczna

Większość definicji jakie poznajemy jest niedoskonała, definicje są tylko szczytami góry lodowej. Definicje są tylko narzędziem, same w sobie nie mają wartości, nie są naszym celem. Chodzi nie o definicje ale o argumentację ujęcia problemu z pewnego pkt widzenia.

Polityka klasyczna ( do Machiavellego)- polityka jest realizacją dobra wspólnego

Polityka nowożytna - realizacja celów, pojęcie racjonalności proceduralnej, gra- konflikt grup interesu

Grupa interesu chce oddziaływać na władzę. Partie polityczne chcą władzy.

Charaktery grup interesu:

- anomiczny np. marsz równości w Poznaniu - działanie wbrew porządkowi prawnemu, wpływ na władzę, zorganizowana na chwilę, działa szybko

- stowarzyszenia np. radio maryja, kampania przeciw homofobii

- zinstytucjonalizowane (instytucjonalne) np. służby specjalne

- grupy interesu nie mające charakteru stowarzyszeń / niesformalizowane, są związane np. etnicznie

Legitymizacja władzy politycznej

1. Legitymacja - prawomocność; stan

2. Legitymizacja - uprawomocnienie; proces wiodący do tego stanu

3. Delegitymizacja - proces odwrotny; erozja prawomocności

4. Legitymizacja- odnośnie podmiotu sprawującego władzę oraz sposobu jej sprawowania :

1. legitymizacja podmiotu władzy- rządząca w sys. politycznym grupa osób osiągnęła swoje stanowiska zgodnie z obowiązującymi normami, przede wszystkim zaś normami prawnymi

2. legitymizacja sposobu sprawowania władzy- wszystkie instytucje wchodzące w skład systemu władzy powołane zostały zgodnie z obowiązującymi normami oraz funkcjonują one zgodnie ze swoimi kompetencjami oraz na podst. obowiązujących norm prawnych

5. Legitymacja (władzy politycznej) - wytworzenie u poddanych albo obywateli przekonania że ci co rządzą są do tego uprawnieni a sposoby sprawowania władzy są prawowite

6. Nie należy mylić legitymacji z legitymizmem (doktryną polityczną, pocz. XX w. Europa)

7. Cztery koncepcje prawomocności

1. tradycyjne

2. teoria zgody

3. rodzaj przekonania społecznego o tym że określony obiekt systemu jest słuszny i władczy w sferze politycznej

4. behawioralna - stanowi logiczną konsekwencję 3 koncepcji- przemoc, manipulacja to instrumenty osiągania prawomocności. Akceptacja władzy z samego faktu jej istnienia.

8. Teoria prawomocności Maxa Webera

- analiza zależności między władzą ( aspekt polityczny) a jej legitymacją ( aspekt wartościujący)

- każde panowanie może być legitymowane przez czynniki:

1. afektywne

2. racjonalno-aksjologiczne

3. interesy

- Trzy "czyste typy" panowania:

1. tradycyjne

2. charyzmatyczne

3. legalne

9. Koncepcja Davida Beatona

Legitymizacja odbywa się na 3 poziomach:

-poziom prawomocności reguł politycznych

-poziom zgodności władzy politycznej z tymi zasadami

-poziom konkretnych zachowań

10. D. Easton - 3 wymiary legitymacji:

1. prawomocność ideologiczna- opieranie się władzy na określonych wartościach i pryncypiach, zdobycie akceptacji dla zasad wg których władza jest zorganizowana w sys. politycznym. Źródłem legitymacji ideologia lub działania władzy korzystne dla społeczeństwa i tak przez nie oceniane

2. legitymacja strukturalna- opiera się na przekonaniu o praworządnych char. norm regulujących stosunki władza-społeczeństwo ( prawo do wpływu na decyzje władzy i na sam wybór tejże poprzez odpowiednie normy i instytucje)

3. legitymacja personalna- opiera się na osobistym stosunku otoczenia do rządzących - autorytety.

Państwo- C. Schmitt, "Teologia polityczna i inne pisma"

Definicja suwerenności

1. "Ten kto decyduje o stanie wyjątkowym jest suwerenny" - pojęcie suwerenności jako pojęcie graniczne, odnosi się do przypadków krańcowych

2. Abstrakcyjna def. suwerenności: suweren to ten kto posiada najwyższą, niezależną od nikogo władzę.

3. Stan wyjątkowy stawia nas wobec pytania o podmiot suwerenności, o samą istotę bycia suwerenem

4. Tezy Hugo Krabbego i Hansa Kelsena :

- wyjątkowa sytuacja może kiedyś zniknąć z ludzkiego życia i typ suwerena posiadającego władzę ponad prawem w tych sytuacjach może zostać zlikwidowany

5. J. Bodin

- pojęcie suwerenności ściśle związane z możliwością pojawienia się syt. wyjątkowej

- "prawdziwe znamiona suwerenności": "suwerenność jest absolutną i nieustającą władzą Rzeczypospolitej"

- jak daleko suweren związany jest regułami prawa i do jakiego stopnia musi liczyć się z wolą stanów?

a) książę powinien dotrzymywać zobowiązań wobec stanów i ludu, o ile leży to w interesie poddanych

b) zobowiązania przestają być wiążące w momencie wystąpienia nagłej konieczności

-suwerenność: niepodzielna jedność i ostateczne rozwiązanie kwestii władzy w państwie

-decyzja podstawą pojęcia suwerenności

-wyznacznik suwerenności: władza uchylania obowiązujących reguł

-atrybuty suwerenności:

1. wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju

2. powoływanie urzędników

3. sprawowanie ostatniej instancji

4. prawo łaski i in.

6. Thomas Hobbes- bellum omnium contra omnes- wojna wszystkich przeciw wszystkim; sytuacja konfliktu w państwie, gdzie każda partia pragnie oczywiście dobra powszechnego/ w tej sytuacji suwerelU10ŚĆ ( i państwo) polegają na rozstrzygnięciu tego konfliktu i określeniu czym jest porządek publiczny i bezpieczeństwo

7. Każda forma porządku zrodzona jest przez decyzję" (rządzących, m.in. porządek publiczny i prawny)

8. Wg niektórych teorii suwerenności suwerenem może być tylko Bóg, ściślej- ten kto w świecie doczesnym uważany jest za jego reprezentanta

9. Inna teoria suwerenności: suweren- ten / ci którzy mogą identyfikować się z wolą ludu

10. I.Kant: prawo wyższej konieczności w ogóle nie jest prawem- sprzeciw wobec władzy w sytuacji wyjątkowej

starcie 2 stanowisk:

1. racjonalizm ( Hans Kelsen): ignorowanie możliwości występowania wyjątków

2. idee przeciwne( Erich Kaufmann) : przywiązują wiele uwagi do sytuacji wyjątkowych

11. Problem paradoksu: "Jak to się dzieje, że porządek prawny może zakładać sytuację wyjątkową, a więc sytuację unieważnienia jego własnych zasad'?"

12. Sytuacja wyjątkowa najlepiej oddaje istotę władzy w państwie: władza nie potrzebuje prawa, by ustanowić porządek prawny.

13. Hegel: "Konieczność uświadamia nam zarówno skończoność jak i przypadkowość prawa" - uświadamia nam jeszcze znaczenie państwa i jego prawny charakter

14. Racjonaliści odrzucając syt. wyjątkowe argumentowali, iż wyjątek potwierdza regułę

15. Władza suwerena to stwierdzenie czy panująca sytuacja jest rzeczywiście normalna

16. Suweren tworzy sytuację jako całość i zapewnia jej trwały charakter, posiada monopol na podejmowanie ostatecznych decyzji( a nie monopol na stosowanie przymusu czy na panowanie)

Państwo w systemie politycznym

l. Definicja państwa w naukach polityczno-prawnych:

1. okolony granicami obszar, w obrębie którego ludzie są poddani jednej władzy politycznej (kraj)

2. ogół ludzi żyjących w granicach danego kraju (społeczeństwo)

3. organizacja ludzi rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej (grupa, organizacja)

4. część organizacji państwowej, która sprawuje władzę nad innymi lub realizuje wszelkie związane z tą władzą czynności (aparat państwowy)

5. podmiot własności państwowej ( fiskus, skarb państwa)

2.Pięć typów definicji państwa

1. funkcjonalna: opisuje paI1stwo poprzez funkcje jakie musi ono spełniać w danym układzie społecznym

2. elementarne: Georg Jelinek- teoria 3 elementów ( ludność, terytorium, władza naj wyższa); paI1stwo: trwały związek ludzi stale osiadłych na pewnym terytorium. podlegających jednej, wyłącznej władzy zwierzchniej; do trzech elementów można dodać suwerenność, ale nie jest to zbyt trafne np. Polska Ludowa

3. psychologiczne: Leon Petrażycki : dot. władczych stosunków międzyludzkich relacja rządzący-rządzeni

4. socjologiczne: państwo- społeczność polityczna

W. Wesołowski: państwo: zespół ludzi występujących jako członkowie lub funkcjonariusze określonych instytucji i posiadające z tej racji określone prerogatywy

Arystoteles: państwo to zdolna do samowystarczalności wspólnota równych. o char. uniwersalnym, obejmująca całokształt stosunków społecznych pewnej zbiorowości ludzi, a mająca za cel doskonałe życie

5. definicje klasowe: państwo: instrument klasowego panowania, a zarazem organizacja posiadająca swoje instytucje, które z kolei pozostają w określonym stosunku względem siebie, ale zależą przede wszystkim od wyjściowej sytuacji klasowej, z niej zaś rodzą się główne cechy organizacji jako całość

3.Główna definicja państwa: trwały związek ludzi stale zamieszkujących określone terytorium, podlegających władzy zwierzchniej

4. Geneza państwa

1. Doktryny średniowieczne

1. teologiczna

2. patriarchalna ( Robert Filmer, 1680 r. - król posiada władzę jako patriarcha narodu/ doktryna do chrzanu)

3. patrymonialna ( u źródeł powstania władzy państwowej leży własność ziemi- dziedziczna własność dynastii panującej/ ta też bee)

2. Doktryny nowożytne

1. umowa społeczna

2. podbój (przemoc)

3. proces rozwarstwienia klasowego

4. teoria psychologiczna

5. teoria socjologiczna

5. Typy państwa

Tradycyjne:

1. niewolnicze

2. feudalne

3. kapitalistyczne

4. socjalistyczne

6. Formy państwa

Forma państwa to struktura organizacyjna oraz całokształt sposobów i metod sprawowania władzy państwowej.

*Forma rządu

a) monarchia

-ograniczona - nieograniczona

b) republika

-demokratyczna -arystokratyczna

*Reżim polityczny:

a) demokratyczny

- liberalny - ludowo- demokratyczny

b) autokratyczny

- policyjny - wojskowy - faszystowski

*Struktura terytorialna państwa:

1. państwo unitarne b) federacja

7. Funkcje państwa - zasadnicze kierunki działalności państwa, wynikające z celów i zadań jakie winno ono spełniać

a) funkcje wewnętrzne państwa

- ochronna

- regulacyjna

- kulturalno-wychowawcza

- adaptacyjna

- innowacyjna

- socjalna

- ekonomiczna

b) funkcje zewnętrzne państwa

- defensywna ( obrony) - ofensywna ( ataku) - utrzymywania istniejącego stanu rzeczy

8. Jak określić czym jest państwo? Jakie ma cechy? Czym jest suwerenność?

- państwo od zbójeckiej bandy wyróżnia sprawiedliwość ( św. Tomasz)

- płaszczyzna l: Rozwój definicji państwa, cech - od etyki do neutralnych aksjologicznie;

czym jest państwo i jaką politykę powinno prowadzić

Obecnie proces ten odwraca się, powrót do etycznej kategorii państwa- od 1948 r.;

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka-etyczna rola polityki państw

- płaszczyzna 2: suwerenność nie jest już wyróżnikiem państwa, zanika ze względu m.in. na globalizację, organizacje międzynarodowe, UE.

- suwerenność: koncepcja ogólna- tworzenie norm, praw itp- norma

- suwerenność: C. Schmitt - teoria decyzjonizmu- łamanie, stawanie ponad prawem- decyzja

9. Na czym polega suwerenność: normie czy decyzji?

- odpowiedź daje przypadek stanu wyjątkowego i ważniejsza jest decyzja

10. Suweren- ten kto ma możność określenia kto jest przyjacielem a kto wrogiem- czyli określenia, ustanowienia porządku z chaosu ( sytuacja egzystencjalna), wyznacza granice wspólnoty

11. Prawdziwy suweren objawia się jako prawdziwy przywódca i osoba podejmująca decyzje w celu ustanowienia (instauracja) nowego ładu czy przywracająca ( restauracja) zachwiany ład

12. Prawo służy ochronie ładu, ale go nie tworzy, nie konstytuuje. Suweren ma prawo złamać prawo, aby je ratować ( w sytuacji wyjątkowej)

13. ŁAD --- ( suweren) -----PRAWO

14. Tekst Schmitta usprawiedliwia dyktatury/ koncepcja Schmitta jest/była raczej niepopularna ze względu na panującą demokrację/ Schmitt nazywany naczelnym prawnikiem III Rzeszy

Współczesna filozofia polityki

Steven Lukes "Władza: Pogląd radykalny"

1. Trzy poglądy na władzę:

9. jednowymiarowy ( pluralistyczny)

10. dwuwymiarowy (przeciwników pluralistów)

11. trójwymiarowy ( najlepszy w/g autora)

2. Pogląd jednowymiarowy

-Dahl,, Intuicyjne ujęcie władzy

1- A ma władzę nad B w takim stopniu, w jakim jest w stanie spowodować by B zrobił coś, czego inaczej by nie uczynił (intuicyjny pogląd na stosunek władzy)

2- zakłada skuteczną próbę podjętą przez A, by skłonić B do uczynienia czegoś czego ten ostatni inaczej by nie uczynił

1 stwierdzenie - możliwość A/ potencjalne posiadanie władzy

2 stwierdzenie - skuteczna próba/ faktyczne egzekwowanie władzy

- Ten ma władzę, kto w procesie decyzyjnym ma najwięcej sukcesów (w akceptowaniu propozycji).

- Polsby - empiryczne badania zachowań, wyników w celu określenia, kto rzeczywiście przeważa w podejmowaniu decyzji w danej społeczności- charakterystyczne dla podejścia pluralistycznego

- Centralne zadanie pluralistów: badanie podejmowania decyzji (konflikt jest nieodzowny w tych badaniach, konflikt preferencji = konflikt interesów)

3. Pogląd dwuwymiarowy

- władza ma dwa oblicza ( Bachrach, Baratz)

- władza jest całkowicie zwarta i w pełni przejawia się w konkretnych decyzjach lub w działalności bezpośrednio z nimi związanej

- władza jest egzekwowana gdy A uczestniczy w podejmowaniu decyzji dot. B

- oraz gdy: A przeznacza swoją energię na tworzenie czy wzmacnianie społecznych i politycznych wartości oraz praktyk instytucjonalnych, które ograniczają zakres procesu politycznego do publicznego rozpatrywania tylko tych kwestii, które są dla A względnie nieszkodliwe

Władza:

- podejmowanie decyzji (wybór pomiędzy alternatywnymi sposobami działania)

- podejmowanie bez-decyzji ( decyzja której rezultatem jest stłumienie bądź udaremnienie utajonej lub jawnej opozycji przeciwko wartościom lub interesom podejmującego decyzje)

4. Pogląd trójwymiarowy (najlepszy)

- Decyzje i kontrola (niekoniecznie przez decyzje)

- Roszczenia i potencjalne roszczenia

- Obserwowalny (jawny lub ukryty) i głęboki konflikt

- Subiektywne i rzeczywiste interesy

-trójwymiarowy pogląd na władzę obejmuje krytykę tego by przedmiotem teorii władzy czynić tylko zachowania i nie pozwala rozważyć wielu metod przy pomocy których kwestie potencjalne utrzymywane są poza areną publiczną

- O wyższości poglądu trójwymiarowego

Powody krytyki ujęć jedno i dwuwymiarowych:

17. Indywidualizm metodologiczny.

18. Obserwowalny konflikt, z czego wcale nie wynika:

• Manipulacja i legitymacja jako środki władzy

• Efektem władzy są nie tylko zmiany zachowań, ale i preferencji

Henry David Thoreau "Obywatelskie nieposłuszeństwo"

- H. D. Thoreau uważał, że na specyficzną formę obywatelskiego nieposłuszeństwa, składają się dwa elementy: łamanie prawa oraz oczekiwanie kary.

- Twórca eseju "Obywatelskie nieposłuszeństwo" Henry David Thoreau (1817-1862) był amerykańskim pisarzem, filozofem, romantykiem, indywidualistą, naturalistą, transcendentalistą i ekscentrykiem, by tylko pobieżnie opisać jego bogatą osobowość. Jako transcendentalista uważał państwo, naród, społeczeństwo za zorganizowaną grupę jednostek, które żyją ze sobą na zasadzie umowy. Wierzył, że na podstawie tej samej umowy obywatel ma prawo do nieposłuszeństwa, jeżeli rząd podejmuje działania niezgodne z poczuciem sprawiedliwości tegoż obywatela.

- Właśnie wtedy w Ameryce, która miała być ostoją wolności i schronieniem dla uciśnionych, jedną szóstą ludności stanowili niewolnicy, a rząd wdał się w wojnę z Meksykiem (1846-1948). Thoreau postanowił zaprotestować. W ramach obywatelskiego nieposłuszeństwa odmówił płacenia podatków na działania niezgodne z jego poczuciem moralności, w efekcie czego w 1846 roku został osadzony w więzieniu. Ledwie 24­godzinny pobyt w celi doprowadził Thoreau do wniosków zawartych w eseju, który wywarł ogromny wpływ na kawał historii XX wieku.

- Filozof postawił sobie pytanie, czy osadzenie go w celi jest jedynym sposobem, w jaki państwo jest w stanie go wykorzystać jako obywatela, i doszedł do błyskotliwej konkluzji:

Zrozumiałem, że państwo to głupkowata instytucja, bojaźliwa niczym samotna kobieta ze swoimi srebrnymi łyżkami, i że nie potrafi odróżnić przyjaciół od wrogów.

- Dalej zastanawiał się, czy obywatel powinien podporządkowywać swoje sumienie prawodawcy. Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie, najpierw musimy zdecydować, czy przede wszystkim jesteśmy ludźmi, czy obywatelami. Thoreau nie ma wątpliwości: Nade wszystko powinniśmy być ludźmi, dopiero potem zaś obywatelami.

- Czas na nieuchronny wniosek: Skoro prawo ma taką naturę, że wymaga od człowieka, aby się stał narzędziem niesprawiedliwości wobec drugiego człowieka, to, powiadam, należy prawo naruszać. Niech życie nasze będzie jak hamulec zatrzymujący machinę. W każdym razie obowiązkiem naszym jest się upewnić, czy nie spełniamy roli narzędzia niesprawiedliwości, którą potępiamy.

- Thoreau, pisząc "Obywatelskie nieposłuszeństwo", stał się prekursorem walki z polityką rządów na zasadach biernego oporu.

- Co uzasadnia bierny opór obywatela?- "jeśli człowiek zdaje sobie w głębi serca sprawę z tego, że jakaś społeczna instytucja postępuje niewłaściwie, musi z nią walczyć- nie przy pomocy karabinu i noża, ale przy pomocy obywatelskiego nieposłuszeństwa.

1) Poglądy na rząd:

- zgadzał się z zasadą, że najlepszy rząd to taki, który najmniej rządzi i pragnął zasady: najlepszy rząd to taki, który w ogóle nie rządzi

- rząd to niewygodny kompromis, to organ wybrany przez naród, lecz nim wypełni cele narodu zdąży dokonać nadużyć i ulec deprawacji

- rząd chce, aby ludzie służyli mu jako maszyny, narzędzia wypełniające jego wolę(np. żołnierze) nie kierujące się ani rozumem ani rozsądkiem, inni służą państwu swoimi głowami, lecz rzadko kierują się pobudkami moralnymi, więc mogliby służyć każdemu panuj są w państwie również ludzie służący sumieniem, lecz właśnie z powodu ich sumienia są wrogami państwa

- Thoreau przedstawia totalną krytykę amerykańskiego rządu- powiązania z nim są hańbiące

- każdy uznaje prawo do rewolucji, ale nie uważa żeby było potrzebne w obecnych (autorowi) czasach

- Thoreau popiera rewolucję/ odmowę posłuszeństwa/ występowanie przeciwko władzy gdy rząd jest tyrański lub nieudolny

- nieposłuszeństwo obywatelskie jest jedynym wykroczeniem nad którym rząd się nie zastanawiał i nie wyznaczył za nie odpowiedniej kary

- więzienie nie jest karą ponieważ na celu ma wyeliminowanie człowieka z życia państwowego i jego spraw/ ale przecież dzięki swoim zasadom człowiek sam się odgradza od państwa, rządu/ więzienie = wolność= godność

- odwołanie się do Konfucjusza- „jeżeli państwem rządzi zasada rozsądku, bieda i niedostatek są hańbiące; jeśli państwem nie rządzi zasada rozsądku, hańbą są bogactwa i honory"

- prześladowanie ze strony państwa nie pozwala żyć uczciwie/ wg swoich zasad- kwestia odebrania majątku jako kary za obywatelskie nieposłuszeństwo

- Thoreau w więzieniu czuje się bardziej wolny niż pozostali; do państwa czuje tylko litość zamiast szacunku

-państwo ma władzę tylko nad ciałem/ ale nie nad sumieniem/ rozumem/ naturą

- Thoreau mógłby dać się zniewolić tylko komuś o lepszych poglądach od niego, tak samo chętnie byłby posłuszny rządowi o ile rządzący będą wiedzieć i postępować lepiej od niego (lub nawet gorzej od niego, ale na razie rząd jest zbyt niedoskonały)

2) H.D. Thoreau poświęcał dużo miejsca kwestii sprawiedliwości:

- decyzje opierające się na większości nie są sprawiedliwe, decyzja powinna zależeć od sumienia, a nie od większości

- powinien być szacunek dla sprawiedliwości, a nie dla prawa (uzasadnienie łamania prawa w imię nieposłuszeństwa obywatelskiego)

- należy postępować sprawiedliwie bez względu na koszty jakie możemy ponieść

- ludzie są tylko „orędownikami" sprawiedliwości, a nie prawdziwymi sprawiedliwymi ludźmi, mogą coś głosić, ale nie chcą zobowiązywać się do działania, są obojętni

- postępowanie wg zasad, uświadomienie sobie, że może istnieć sprawiedliwość ma charakter rewolucyjny

- jeśli prawo wymaga od człowieka aby był niesprawiedliwy wobec drugiego/ wtedy należy prawo naruszać

- nasze życie ma być hamulcem zatrzymującym machinę niesprawiedliwości

- ten kto doświadczył niesprawiedliwości może z nią skuteczniej walczyć

- aby władza była sprawiedliwa musi ją usankcjonować ten kto jej podlega

3) O postępowaniu i postawach ludzi:

- człowiek nie ma obowiązku poświęcać się wykorzenianiu zła, ale przynajmniej powinien umywać od zła ręce

- ludzie dużo mówią, a mało robią, są sprzeczni np. sprzeciwiają się wojnie, ale wspierają rząd, który tę wojnę prowadzi

- ludziom brakuje konsekwencji i zdecydowania w swoich decyzjach, postępowaniu i relacjach z rządem

- człowiek nie przyszedł na świat aby go zmieniać na lepsze, ale aby na nim żyć- nie może on zająć się wszystkim, może przynajmniej unikać zła. Państwo też nie jest w stanie naprawiać zła- środki, zmiany trwają zbyt długo aby człowiek mógł je dostrzec podczas swojego krótkiego życia

- ludzie tylko rozprawiają na temat reform, ale żaden człowiek im nie służy

- samo oddanie głosu za sprawę nie wystarczy/ trzeba się jej oddać całym sobą

Podsumowanie- co powinno być zrobione, jakie państwo wyobraża sobie Thoreau:

- powinny zostać ustanowione prawa człowieka

- państwo powinno uznać jednostkę za silniejszą od siebie i ją szanować ponieważ to od

tej jednostki pochodzi władza i siła rządu

• państwo powinno być sprawiedliwe wobec wszystkich

Edward Shils "Co to jest społeczeństwo obywatelskie?"

Kategorię społeczeństwa obywatelskiego cechują następujące elementy:

*duży stopień podzielania zbiorowej świadomości

*struktura więzi

*powiązanie elementów mające miejsce dzięki zbiorowej samoświadomości wspólnego uczestnictwa w społeczeństwie

*obywatelskość

1) Społeczeństwo obywatelskie:

- społeczeństwo cechujące się w dużym stopniu podzielaną, zbiorową samoświadomością- poznawczą i normatywną

- społeczeństwo , w którym jest znaczna rola obywatelskiej samoświadomości zbiorowej

-s tanowi publiczną sferę i jest wytworem prywatnych i rządowych instytucji- sfera ta i wytwór są obywatelskie gdy sprawują normatywną, regulacyjną funkcję wobec ekonomii, państwa i tych prywatnych instytucji ( również pierwotnych)

-s ą też społeczeństwa gdzie instytucje nie wkraczają na scenę publiczną, nie ma (lub ma mały zasięg)sfery publicznej , regulowanej normami obywatelskiej samoświadomości, instytucje te jednak przestrzegają swoich norm, nie ma opinii publicznej wyrażającej tę świadomość. Mimo to społeczeństwa te są nadal powiązane wewnętrznymi więzami, społeczeństwem czyni je władza państwowa i poszczególnych jednostek oraz ekonomia.

- na społeczeństwo składają się: zasób opinii, oraz struktura działań i więzi; elementy społ.obyw. są powiązane poprzez zbiorową samoświadomość wspólnego uczestnictwa w społeczeństwie

**Społeczeństwo jest zbiorem instytucji: są one ze sobą powiązane poprzez:

4. interakcje ( wymiana, wzajemna wiedza, konflikty, rywalizacja)

5. nasze w nich uczestnictwo ( w jednej lub wielu)

6. sprawowanie władzy za pośrednictwem prawa

7. świadomość wspólnych Ideałów, interesów, przeszłości

8. udział w ekonomii i podziale pracy ( wymiana)

Instytucje: władza wykonawcza, ustawodawcza, sądownicza, organy wyrażające opinię publiczną, środki masowego przekazu, stowarzyszenia itp

**Zbiorowa samoświadomość: wspólne uczestnictwo w tym samym "my", solidarność i zobowiązania względem zbiorowości, odnosi się do konkretnego terytorium pod wpływem pewnego centrum

**Obywatelskość:

5. światopogląd i dyspozycja społ. obywatelskiego

6. wywodzi się z uczestnictwa jednostek w zbiorowej samoświadomości

7. przywiązanie do całości społeczeństwa poprzez działanie i decyzje dla dobra wspólnego

8. poznawcza i normatywna postawa przyzwalająca na uczestnictwo w osobowości zbiorowej, w tym na ograniczanie i kształtowanie jednostki przez tę osobowość

9. w sytuacjach konfliktu interesów lub ideałów kierowanie się dobrem wspólnym w decyzjach i rozważenie wszelkich ich konsekwencji

10. pozwala zachować równowagę między różnymi elementami społeczeństwa

Ze względu na pluralizm i konflikty interesów, konieczne dla społeczeństwa obywatelskiego jest samoograniczenie i uznanie prawa przeciwnika do posiadania swoich racji. Do samoograniczenia przyczyniają się również posiadane przez rząd środki przymusu oraz liczenie się z konsekwencjami ( odwetem przeciwnika, karą).

2) Pluralizm oraz społeczeństwo obywatelskie

Głównym znamieniem pluralistycznej liberalnej demokracji jest prawo publicznego wyrażania różnorodnych, odmiennych od siebie jednostkowych i zbiorowych interesów oraz idei a także umożliwienie dążenia do ich urzeczywistnienia.

W pluralistycznym systemie łatwo jest o konflikty, jakie mogą wykazywać tendencje do pogłębiania i rozprzestrzeniania się na całość tkanki społecznej. Utrzymywanie ładu pomiędzy rozwijającymi się, rosnącymi oraz dochodzącymi swych praw sektorami społeczeństwa pluralistycznego uwarunkowane jest obywatelską samoświadomością, bez której grozi społeczeństwu upadek. Koniecznym warunkiem istnienia społeczeństwa pluralistycznego, które cechowałoby się stabilnością, jest zaistnienie społeczeństwa obywatelskiego.

---