Komórka nerwowa:

neuron- 1 bilion w organiźmie człowieka

Podstawowa jednostka strukturalna i czynnościowa OUN

Stosunkowo niewielka ich liczba występuje poza tym układem- z zwojach nerwowych (zwoje nerwów czaszkowych i rdzeniowych oraz zwoje układu autonomicznego).

Funkcja neuronu- przekazywanie informacji zakodowanych w postaci impulsów nerwowych (procesy elektrochemiczne przebiegające w ich błonie komórkowej).

Dendryty- do 90% pow. Neuronów, niektóre pokryte palczastymi tworami- kolcami dendrytycznymi- tworzą synapsy.

Ciała neuronów- miejsce metabolizmu i syntezy składnikó komórkowych.

Zsyntetyzowana cytoplazma (wraz z niektórymi organellami) przepływa przez aksony.

Przepływ Przepływ

ORTODROMOWY ANTYDROMOWY

aksoplazmy (od ciała neuronu do zakończeń aksonu

szybki (400mm/dobę) wolny (0.5- 10mm/dobę)

Typy neuronów: w zależności od liczby wypustek odchodzących od ciała komórki

W zależności od długości wypustek (aksonów):

Golgi I- długie wypustki osiowe, służą do przewodzenia między odległymi okolicami układu nerwowego (1.2 m długości)

Golgi II- krótkie wypustki, przewodzą impulsy pomiędzy sąsidnimi lub blisko położonymi ośrodkami

Aksony- przewodzą impulsy nerwowe w jednym kierunku- od ciała neuronu do zakończeń aksonu.

Włókna rdzenne- otoczone osłonką mielinową

Włókna bezrdzenne- brak osłonki mielinowej

Osłonka mielinowa:

W OUN (CUN) utworzona jest przez oligodendrocyty, w obwodowym układzie nerwowym przez neurolemocyty (komórki Schwanna(, które owijając się kilkakrotnie wokół aksonów tworzą tę osłonkę ze swojej błony komórkowej ułożonej w kilka warstw.

Przewężenia Ranviera (cieśnie węzłów)- występują w odstępach 0.5-1.5mm i stanowią miejsce , gdzie akson jest odsłonięty (styka się z płynem tkankowym i wykazuje liczne kanały jonowe dla

Na+ i K+).

Funkcja osłonki mielinowej:

• ochrona mechaniczna,

• izolator elektryczny aksonu- wytwarza duży opór dla przepływu prądów jonowych, zwiększa szybkość przewodzenia przy małej średnicy włókna

Zanikanie osłonki mielinowej- stwardnienie rozsiane.

Dendryty:

• zazwyczaj liczne, rozgałęzione i krótsze od aksonów,

• przewodzą impulsy nerwowe w kierunku do ciała komórkowego

Impuls nerwowy- przesuwanie się fali depolaryzacji od miejsca zadziałania bodźca na błonę komórkową, aż do zakończenia nueronu. Impulsy nerwowe przekazywane są z jednej komórki nerwowej na drugą za pośrednictwem zakończeń aksonów.

Synapsa- miejsce stykania się ze sobą błony komórkowej zakończenia aksonu z błoną komórkową drugiej komórki.

Synapsy ze względu na rodzaj przekazywania:

-elektryczne (koneksony)

-chemiczne (nueroprzekaźniki)

Synapsy ze względu na swoje umiejscowienie i rodzaj stykających się elementów:

• nerwowo- nerwowe (zespalające ze sob neurony)

• nerwowo- mięśniowe (pomiędzy neuronami ruchowymi a komórkami mięśniowymi)

Grupy włókien nerwowych:

Pod względem czynnościowym i morfologicznym:

Włókna Grupy A- mają osłonkę mielinową (aferentne eferentne), dzielą się na: alfa, beta, gamma, delta

Włókna Grupy B- mają osłonkę mielinową, należą do układu autonomicznego (na zakończeniac uwalnia się Ach)- prędkość przewodzenia 3-15m/s

Włókna Cs ( sympathic C fibres)- nie mają osłonki mielinowej, na ich zakończeniach uwalnia się noradrenalina (NA), są to włókna współczulne zazwojowe.

Włókna C d.r. (dorsal root C fibres)- nie mająosłnki mielinowej, są to włókna aferentne wstępujące do rdzenia kręgowego.

Tkanka glejowa:

komórki tkanki łącznej w obrębie układu nerwowego zapewniające neuronom podstawowe funkcje życiowe (gliocyty).

Podział:

-makroglej,

-oligodendrocyty,

-mikroglej

Gliocyty obwodowe (tworzą nuerolemę- osłonki Schwanna).

Tkanka glejowa:

Makroglej- najliczniej reprezentowany przez astrocyty, dostarczanie skłądników odżywczych, usuwanie produktów przemiany wewnątrzkomórkowej, zdolność mnożenia się wypełnianie ubytków pourazowych.

Oligodendrocyty- wytwarzają osłonki wokół włókien nerwowych, odżywianie neuronó.

Mikroglej- zdolność pochłaniania produktów rozpadu neuronów (neurofagi), zdolność poruszania się.

Układ endokrynny (wydzielanie wewnętrzne).

Układ działa za pomocą przekaźnikó chemicznych- hormonów, które są przenoszone przez ciesze ciała.

Układ ten reguluje podsawowe procesy życiowe organizmu- wpływa na prędkość reakcji biochemicznych i w następstwie tego wywołuje morfologiczne, biologiczne, czynnościowe zmiany w tkankach.

Rodzaje hormonów:

1. Wydzielaie gruczołów dokrewnych

2. Neurohormony i sbustancje nuerohormonalne

3. Tkankowe.

4. Parahormony.

5. Feromony- wytwarzane przez gruczoły ezokrynne na zewnątrz organizmu.

Mechanizmy działania hormonów:

• wpływ na strukturę błony komórkowej,

• wpływ na aktywność enzymów

• wpływ na syntezę enzymów (RNA, DNA)

Funkcje fizjologiczne kontrolowane przez hormony:

1. Wzrost i zmiany morfologiczne- hormon wzrostu, hormon melanotropowy, androgeny, tyroksyna.

2. Trawienie i pokrewne funkcje metaboliczne: sekretyna, gastryna, insulina, glukagon, adrenalina, tyroksyna, korykoidy.

3. Osmoregulacja i wydalanie, gospodarka wodno-mineralna: wazopresyna, prolaktyna, aldosteron.

4. Gospodarka wapniowa: parathormon, kalcytonina.

5. Funkcje rozrodcze: hormon dojrzewania pęcherzyków FSH, hormon luteizujący LH, estrogen, progesteron, testosteron, prolaktyna

Charakterystyka hormonów:

• wydzielanie przez komórki wydzielnicze rozsiane po całym organiźmie, czasem zebrane w gruczoły,

• wywierają swoiste działanie na komórki i narządy, w częściach ciała nieraz znacznie odległych od miejsc ich wytwarzania

• działają wybiórczo tylko na komórki docelowe, wyposażone w receptory,

• pod względem chemicznym: pochodne aminokwasów, polipeptydy, glikoproteidy, sterydy.

Cechy specyficzne hormonów:

• hormony wymagają dłuższego niż impulsy nerwowe czasu dla rozwinięcia swojego działania na komórki docelowe.

• Skutki tego działania trwają dłużej, niekiedy nawet wiele dni lub tygodni już po zniknięciu bodźca hormonalnego,

układ hormonalny nie rozpoczyna nowych czynności komórek, jedynie modyfikujące już istniejące

Docelowe działanie hormonów:

• hormony mogą wpływać na jeden lub wiele typów komórek,

• każda z komórek na które działa hormon ma swoiste receptory o dużym powinowactwie względem danego hormonu,

• jedynie hormony związane z swoistym receptorem, są zdolne do wykazywania swojej aktywności,

Receptory mogą być umiejscowione:

• w jądrze komórkowym (hormony tarczycy i steroidowe),

• na błonie komórkowej (adrenalina hormony peptydowe).

Tranport hormonów przez krew:

• poziom hormonów we krwii jest baredzo niski: _ > 10^-12g < 10^-6

w ml

związane z białkami osocza, głównie nośnikami są: albuminy oraz alfa i beta globuliny (99%)

Rytmiuczne zmiany w poziomie hormonów we krwii:

• Rytmu pulsacyjne- krótkotrwałe zmiany (do 100%) np. Kortyzol

• rytmy dobowe i okołodobowe- np. Hormon tarczycy

• rytmy sezonowe lub roczne, np. Hormon płciowy

Gruczoły wydzielania wewnętrznego ssaków:

• przysadka

• szyszynka,- melatonina

• tarczyca,- tyroksyna

• przytarczyce,- wydzielanie wapniowe

• trzustka-

• nadnercza

• jajniki

• jądra

Hormony wydzielane przez przysadkę związane z rozrodem:

FSH- hormon dojrzewania pęcherzyków:

• stymulacja rozwpou pęcherzyka jajnikowego i kanalików nasiennych,

• stymulacja syntezy i wydzielanie estrogenów

LSH- hormon luteinizujący:

• stymulacja przemiany pęcherzyka w ciało żółte,

• stymulacja wytworzenia progesteronu i testosteronu.

Tarczyca:

Rola tyroksyny:

• regulacja tempa procesów metabolicznych

• wpływ na wzrost i metamorfciepła

• wpływ na wytwarzanie

• wpływ na przemianę białkową

• wpływ na przemainę węglowodanową

• wpływ na przemianę tłuszczową

• wpływ na przemianę wodno-mineralną

• wpływ na działanie witamin

• wpływ na układ sercowo- naczyniowy (Zwiększa stopień i siłę skurczu)

• wpływ na OUN

• wpływ na układ krwiotwórczy

• wpływ na skórę

• wpływ na przewód pokarmowy i wątrobę

• wpływ na czynności gruczołów płciowych

• wpływ na czynności gruczołów mlecznych

Przytarczyce:

U większości zwierząt są wyodrębnione w postaci czterech drobnych gruczołów, położonych obok tarczycy lub w jej strukturze.

Przytarczyce wytwarzają parathormon który zwiększa koncentrację wapnia we krwi- przez wzrost wchłaniania wapnia w jelitach i nerkach oraz wzrost uwalniania wapnia z kości.

Parathormon razem z kalcytoniną zapewniają właściwą koncentrację wapnia i fosforu we krwi na zasadzie przeciwstawnego działania:

• parathormon zwiększa

• kalcytonina z tarczycy zaś obniża koncentrację wapnia i fosforu we krwi.

Nadnercza:

Rdzeń nadnercza:

Wytwarza dwa hormony- ad renalina i noradrenalina.

Adrenalina jest hormonem uczestniczącym w mobilizacji organizmu.

Kora nadnerczy:

Mineralokortykoidy (aldosteron) regulują koncentrację sodu i potasu w płynach ustrojowych.

Glikokortykoidy (kortyzol, kortykosteron)- uczestniczą, w mobilizacji organizmu pobudzonego czynnikami stresowymi. Rozkład białek i nagromadzonych tłuszczów powoduje wzrost we krwi stężenia składników energiotwórczych, to jest glukozy i kwasów tłuszczowych. Regulują odporność organizmu działają przeciwzapalne.

Trzustka:

Spełnia dwie funkcje: zewnąrzwydzielniczą (trawienną) oraz wewnątrzwydzielniczą.

Czynność wewnątrzwydzielniczą pełnią komórki skupione w licznych wyspach trzustkowych.

Komórki A (ok. 25% komorek wysp) wytwarzają glukagon.

Komórki B (60% komórek wysp) wytwarzają insulinę.

Komórki D (10% komórek wysp) wytwarzaj somatostatynę.

Hormony tkankowe syntetyzowane przez różne komóki (do krwi lub jako neurohormony)

Hormony przewodu pokarmowego: cholecystokinina, gastryny

Aminy biogenne- neurotransmitery- adrenalina, noradrenalina, dopamina, serotonina, bistamina

kininy- wytwarzane we krwi i płynach tkankowych- ciśnienie krwi- agniotensyna- działa na nerki zmniejsza sekrecje wody i soli (rola reniny wydzielanej przez nerkę).

Erytropoetyna- niezbędna do eytropoezy,

Prostaglandyny- działanie różnorodne.

Nerki wydzielają do krwii reninę i erytropoetynę:

Renina- enzym proteolityczny działający na angiotensynogen (alpha- globulina osocza) powstaje aktywna angiotensyna.

Angiotensyna- hormon działa na błonę mięśniową naczyń krwionośnych i podwyższa ciśnienie krwi skurczowe i rozkurczowe.

Erytropoeyna- pobudza erytropoezę w szpiku kostnym.

Gruczoł	Hormony	Działąnie	Niedoczynnośc	Nadczynność
Podwzgórze	Wazopresyna	Zmniejsza ilość wody w moczu	Moczówka prosta
	Oksytocyna	Pobudzanie skurczów mięsnie gładkich i wydzielanie mleka
	Działanie: hamujące pobudzające na przysadkę
Przysadka mózgowa	Hormon wzrostu	Pobudzanie wzrostu, regulacje metabolimu	U dzieci: karłowatość	U dzieci: gigantyzm, dorosłych- akromegalia
	Hormony tropowe	Pobudzanie czynności różnych gruczołów
Szysynka	Melatonina	Regulacja dorzewania biologicznego- sen	Zaburzenia snu i dojrzewania
Tarczyca	Tyroksyna (zawiera jod)	Wzrost tempa metabolizmu	U dorosłych- wole i obrzęki	Uczucie gorąca i pocenie się, corhoba Gravesa- Basedova,
	Kalcytonina	Gospodarka wapniowa		Osteoporoza
Przytarczycye	Parathormon	Gospodarka wapniowa Ca2+
Trzustka	glukagon	Podwyższenie poziomu glukozy we krwii
	Insulina	Obniżenie poziomu glukozy we krwi	Cukrzyca typu I (insulinozależna)	Niedocukrzenie
Nadnercza-kora	Kortykoidy	Regulacja gospoda wpadnia, potasu, gosp. Wodnej, reg. Metabolizmu, zw. Org.	Obniżenie odporności
Nadnercza- rdzeń	Katecholaminy- adrenalina i noradrenalina	Podwyższeenie ciśnienia krwi, wzrost temp. ciała
Jądra	Androgeny (tesosteron)	Rozwój II-rzędnych cech płciowych, popęd płciowy	Wysoki głos, brak twarrzy, niemęska budowa, zaburzenia płodności
Jajniki	Estrogeny	Rozwój II-rzędnych cech płciowych, popęd płciowy, regulacja cykli menstruacyjnych	Męska budowa ciała, zaburzenia płodności i popędu
	Progesteron	Podtrzymywanie ciąży	Poronienie, nadmierne skurcze macicy

---