Szczególne przypadki odpowiedzialności na zasadzie winy (wina w wyborze, wina w nadzorze)
Odpowiedzialność za niepoczytalnych
-dotyczy małoletnich, niedorozwiniętych, chorych psychicznie, wymagających pieczy ze względu na wiek, chorobę lub kalectwo - sprawują nad nimi nadzór odpowiedni opiekunowie
-nadzór faktyczny jest traktowany na równi z ustawowym i umownym
-hipoteza Art. 427 KC obejmuje osoby pod nadzorem , którym nie można przypisać winy
-odpowiedzialność za szkody popełnione przez niepoczytalnego pod nadzorem ponosi jego opiekun
-odpowiedzialność osoby sprawującego nadzór za szkodę wyrządzoną przez podopiecznego opiera się na culpa in custodiendo (wina w nadzorze) i jest to z mocy prawa wina domniemana, która może być obalona przez:
a) udowodnienie, że nadzór sprawowany był prawidłowo
b) wskazanie, że szkoda i tak by nastąpiła i przy starannym wykonywaniu pieczy nad niepoczytalnym
-w wypadku gdy niepoczytalny nie ma opiekuna lub opiekun jest a nie jest możliwe uzyskanie od niego odszkodowania ustawa zezwala na obciążenie niepoczytalnego sprawcy obowiązkiem naprawienia szkody opierające się na zasadzie słuszności - kiedy z okoliczności lub porównania stanu majątkowego wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego
*Odpowiedzialność za czyny osób. którymi się posłużono
-ten kto powierza drugiemu wykonanie jakiejś czynności, odpowiada za szkodę wyrządzoną osobom postronnym - przy istnieniu pewnych przesłanek
-odpowiedzialność taka powstaje gdy nastąpiło uchybienie co do wyboru właściwej osoby - culpa in eligendo, a szkoda nastąpiła przy wykonywaniu czynności powierzonej - Art. 429 KC
-wina powierzającego jest domniemana - uwolnienie się od niej następuje przez:
a) ekskulpacja
b) wykazanie, że czynność została powierzona osobie lub przedsiębiorstwu lub zakładowi które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności
-szkoda musi być wyrządzona przy wykonywaniu czynności powierzonej a nie przy okazji
-nie jest ważne czy sprawca bezpośredni ponosi winę - wyj.:
a) w razie winy sprawcy będzie mógł poszukiwać naprawienia szkody również od niego - zachodzi solidarność
b)dla powierzającego gdyż będzie miał roszczenie regresowe
*odpowiedzialność za zwierzęta: oparta na zasadzie winy - uwolnienie od odpowiedzialności na drodze ekskulpacji - wyjątkowo możliwe zastosowanie zasady słuszności w oparciu o ZWS
-gdy zwierzę jest narzędziem w rękach człowieka - odpowiada za szkodę człowiek tak jakby wyrządził ją czynem własnym
-gdy zwierzę wyrządza szkodę z własnego popędu za szkodę odpowiada ten kto zwierzę chowa albo kto nim się posługuje niezależnie od faktu, że zwierzę uciekło lub zabłąkało się
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka i słuszności
-odpowiedzialność na zasadzie ryzyka jest uniezależniona od jakiejkolwiek nagannej czynności, zazwyczaj nie dotyczy działań własnych i można się od niej uchylić - nie jest absolutna (przesłanki egzoneracyjne - np. szkoda wyłącznie powstała z winy poszkodowanego)
Odpowiedzialność za podwładnego
-przyjęcie zasady odpowiedzialności zwierzchnika na zasadzie ryzyka - nie może się on uwolnić od odpowiedzialności przez ekskulpację a nie przez wykazanie trafności wyboru podwładnego (Art. 430 KC)
-powstaje gdy: czynność powierza zwierzchnik swemu podwładnemu, a sprawca wyrządził szkodę z własnej winy
-źródła zwierzchnictwa - ustawa, umowa, stan faktyczny
-konsekwencje wymogu winy podwładnego:
a)solidarna odpowiedzialność
b)możliwość podniesienia roszczeń regresowych przez zwierzchnika
-reguły z art. 430 nie odnoszą się do stosunków pracownik - pracodawca - zostaje wyłączony przez art. 120 KP i odpowiedzialność obciąża pracodawcę
*odpowiedzialność za wyrzucenie, wylanie lub spadniecie czegoś z pomieszczenia
-odpowiedzialność odszkodowawcza ciąży na tym kto mieszkanie zajmuje (Art. 433 KC) - zasada ryzyka
-zajmujący pomieszczenie zwolni się z odpowiedzialności przez wskazanie jednej z przyczyn szkody: siły wyższej (vis maior), szkoda nastąpiła z wyłącznej winy poszkodowanego lub osoby trzeciej , za którą odpowiedzialności nie ponosi i której działaniu nie mógł zapobiec
*odpowiedzialność za zawalenie się budowli lub oderwanie jej części - zasada ryzyka
-odpowiada samoistny posiadacz, chyba że wypadek nie wynikał ani z braku utrzymania budowli w należytym stanie, ani z wady budowli
-pojecie budowli obejmuje nie tylko budynki ale i wieże, mosty, tamy, kominy, mury itp.
*odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z ruchem przedsiębiorstw i użyciem elementarnych sił przyrody
-koncepcja odpowiedzialności - odpowiedzialność na zasadzie ryzyka zaostrzona przez KC dla zakładów i przedsiębiorstw wprawianych w ruch przez siły przyrody (para, gaz, elektryczność, paliwa płynne, itp.) - od wykorzystania tej siły musi zależeć istnienie i funkcjonowanie przedsiębiorstwa / zakładu Art. 435 KC
-za osobę odpowiedzialną uważa się osobę prowadzącą zakład na własny rachunek - kryterium materialne
-przyjmuje się, że konieczne jest iunctim między ruchem przedsiębiorstwa i szkodą
-odpowiedzialność znajduje zastosowanie do szkód na osobie lub mieniu wyrządzonych komukolwiek
- uwolnienie się od odpowiedzialności może nastąpić przez wykazanie:
a) działania siły wyższej
b) wyłącznej winy poszkodowanego
c) ze szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za która zakład nie ponosi odpowiedzialności
*podobne zasady do powyższych stosowane są w przypadku odpowiedzialności zakładów wytwarzających środki wybuchowe lub posługujące się nimi
*odpowiedzialność za szkody wyrządzone ruchem pojazdów mechanicznych środków komunikacji
- stosuje się zasady odpowiedzialności z Art. 435 KC (patrzy wyżej) - Art. 436 &1 KC - i dotyczy ona wszelkich pojazdów lądowych, statków powietrznych i morskich
-podmiotem ponoszącym odpowiedzialność jest samoistny posiadacz pojazdu mechanicznego - jeżeli odda pojazd w posiadanie zależne to odpowiedzialność ponosić będzie posiadacz zależny (decyduje faktyczny wpływ i ekonomiczne korzystanie)
-samoistny posiadacz odpowiada za wszelkie wadliwe działania kierowcy - kierowca nie może być traktowany jako osoba trzecia
-kradzież pozbawia władztwa i samoistnym posiadaczem jest złodziej
-oddanie pojazdu osobie towarzyszącej do chwilowego użytku nie zmienia posiadania samoistnego
-pojęcie ruchu pojazdu - obejmuje również otwarcie drzwi, klapy wybuch silnika gdy pojazd nie porusza się w przestrzeni
-odpowiedzialność rozciąga się na szkodę wyrządzoną komukolwiek
-okoliczności zwalniające od odpowiedzialności - siła wyższa, wina poszkodowanego, osoba trzecia
-często kierowca i samoistny posiadacz odpowiadają solidarnie przed poszkodowanym - lecz z innych tytułów (jeżeli kierowca zawinił)
-modyfikacje reguł podstawowych:
a) w razie zderzenia pojazdów stosuje się zasady ogólne a nie odp. na zasadzie ryzyka (oba pojazdy są w ruchu, jeżeli jest tylko jeden jest to najechanie)
b) zniesienie zasady ryzyka w stosunku do pasażera w przypadku grzecznościowego (nieodpłatnego) jego przewozu
Przyczynienie się poszkodowanego
*jeżeli zachowanie się poszkodowanego uznane zostanie za jedno z ogniw prowadzących do ostatecznego skutku w postaci szkody mamy do czynienia z przyczynieniem się poszkodowanego
-poszkodowanemu stawia się zarzut niedochowania należytej troski jaką osoba rozważna powinna wykazać w danej sytuacji
-następuje zmniejszenie należnego poszkodowanemu odszkodowania stosownie do okoliczności oraz stopnia winy obu stron (Art.362)