Modele pracy kuratora zawodowego
(„Profilaktyka i resocjalizacja młodzieży” pod red. Bronisława Urban, Franciszek Koziaczuk)
Podstawowe modele kurateli sądowej (str.213-215)
Wyróżnia się 4 modele systemu kurateli sądowej dla nieletnich: kontrolną, casework, kontroli i opieki aktywizującej i wychowawczej.
W ramach kurateli kontrolnej, oddziaływania kuratora sądowego koncentrują się na określonych oczekiwaniach zmiana w zachowaniu nieletniego, wskazaniu sposobów dróg, jakimi te zmiany można osiągnąć. W ostateczności kurator osobiście zabezpiecza nieletniemu środki niezbędne dla osiągnięcia postulowanego stanu.
Rola kuratora: określenie zadań, sporządzenie planu przebiegu procesu resocjalizacji, egzekwowanie i kontrola nieletniego pod kątem wypełniania wszystkich wskazań kuratora lub sędziego. Gdy nieletni nie wypełnia wskazań zapowiedź zastosowania przez sąd środków surowszych, najczęściej gdy kara umieszczenia nieletniego w zakładzie poprawczym została zawieszona. Z reguły to mobilizuje nieletniego do systematycznego realizowania wskazówek kuratora. Współpraca kuratora z rodzicami, szkołą, zakładem pracy tworzy system kontroli i nacisku na nieletniego. Mankamentem takiego systemu jest sformalizowanie roli kuratora, ograniczenie jej do „dozorowania”.
Kuratela zakłada aktywną postawę kuratora, jako organizatora całokształtu procesu, zmierzająca do przygotowania podopiecznego do pracy i do udziału w życiu publicznym, do korzystania z dóbr kultury, umiejętnego spędzania czasu wolnego od nauki, bądź pracy.
W modelu systemu kurateli opierającej się na kontroli, brak miejsca na pełne poznanie nieletniego, na zdobycie jego zaufania oraz na nadanie kontaktom kurator - nieletni charakteru psychoterapeutycznego.
Model kurateli oparty na metodzie indywidualnych przypadków - casework - zmierza do pełniejszej realizacji postulatów pod adresem resocjalizacji nieletnich w warunkach środowiska otwartego. Cechy charakterystyczne systemu: tworzenie wokół nieletniego odpowiedniej sytuacji zachęcającej do podejmowania określonego typu aktywności oraz tworzenie zależności o charakterze wewnętrznym. (Ukształtowana w USA) Opiera się ona na zasadach:
Traktowania każdego przypadku indywidualnie, kurator jest w tym systemie jedynie osobą wspierającą, podsuwającą właściwe rozwiązanie, uwzględnia fakt samostanowienie przez podopiecznego o swym losie i nieosądzania jego osoby. Głównym zadaniem kuratora jest opracowanie studium osobowości podopiecznego i odpowiedniego dla niego systemu zabiegów wychowawczych i kontrolnych. ( W Polsce, w okresie międzywojennym, Helena Radlińska - metody i techniki). Metoda ta znalazła wielu zwolenników, jednak pojawiło się wiele krytycznych uwag. Wobec negatywnej postawy podopiecznego kurator musi odwoływać się do działań preparacyjnych, przeciwstawiać im postawy aprobowane społecznie i dążyć do ich asymilacji przez nieletniego, co jest sprzeczne z głównymi założeniami caseworku.
Model nazwany systemem kontroli i opieki aktywizującej (Czesłąw Czapów, Stanisław Jedlewski). Tutaj kurator jest organizatorem oddziaływań wychowawczych, będąc jednocześnie przedstawicielem i wyrazicielem woli sądu. Taki model funkcjonowania kuratora pozwala na ukształtowanie w oddziaływaniach wychowawczych zależności o charakterze wewnętrznym, która w procesie trwania nadzoru jest czynnikiem często decydującym o efektywności. Cechą tego systemu jest szeroka współpraca ze środowiskiem. Kurator sądowy staje się organizatorem życia nieletniego, zachowaniem pełnego i aktywnego uczestnictwa w tym procesie samego nieletniego. Kurator = inspirator, koordynator oddziaływań psychologicznych, pedagogicznych, socjologicznych, usług lekarskich, animator życia zawodowego, społecznego i kulturalnego, autorytet dysponujący sankcjami.
Model kurateli wychowującej (Stanisław Górski) nawiązuje do koncepcji modelu kurateli opartej na kontroli i opiece aktywizującej. Eksponuje psychoterapeutyczne funkcje caseworku. Polega na stwarzaniu i wdrażaniu podopiecznego w coraz to nowe sytuacje, uczące go i powodujące zmiany w jego sferze wartości, motywacji, postaw wobec innych ludzi i grup społecznych. Opiera się na procedurze indywidualnych przypadków dostosowanych w zależności od diagnozy. W naszym kraju nie istnieją warunki umożliwiające i stymulujące jego twórczą realizację przez kuratorów sądowych dla nieletnich.
Normatywny model kurateli sądowej dla nieletnich (str.215-217)
Na początku tego punktu przytoczone są zadania kuratorów z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 1986 roku, nie widziałem sensu by to streszczać bo obecnie obowiązuje bodajże RMS z 2003 roku z którym i tak mieliśmy się zapoznać.
W dalszej części natomiast pisze, że:
Kuratela sądowa dla nieletnich w Polsce ma mieszany zawodowo-społeczny charakter. Rozdział ról kuratorów zawodowych i społecznych nie jest ostry. Na tle normatywnego modelu systemu kurateli sądowej dla nieletnich można stwierdzić, że pozycję dominującą zajmuje kurator zawodowy. Rozporządzenie ministra sprawiedliwości (te z `86r) nie precyzuje jednoznacznie sposobu funkcjonowania kuratora sądowego w trakcie realizacji swej roli. Kuratela nad nieletnimi powinna być oparta na działaniach kontrolno-opiekuńczych. Kurator obejmuje swym działaniem rodzinę, środowisko podopiecznego, jest organizatorem i koordynatorem oddziaływań resocjalizujących. Zapewnienie podopiecznego optymalnych warunków rozwoju, jednocześnie kontroluje wszelkie poczynania podopiecznego podejmując odpowiednie oddziaływania wychowawcze. Podstawowe cechy modelu normatywnego kurateli sądowej nad nieletnimi: jest zawodowo-społeczna, oparta na indywidualno-środowiskowych oddziaływaniach kuratora, przebiegająca wg założeń systemu kontrolno opiekuńczego.