Pedagogika kultury wywodzi się z prądu pedagogiki humanistycznej bywa określana jako „pedagogika ludzkiej duchowości. Ogólny jej kierunek wyznaczył Wilhelm Dilthey (skonstruował tzw. filozofię życia) a pośrednio także Hegl, Humboldt. Pedagogika kultury postrzega człowieka jako istotę kulturotwórczą, złożoną i wielowarstwową uczestniczącą w procesie przyswajania sobie, rozumienia i używania gotowych dóbr kultury oraz wytwarzania
nowych. Pedagogika kultury opiera się na przekonaniu, że kultura zaspokaja odpowiednie potrzeby człowieka. Kontakt człowieka z kulturą odbywa się poprzez przeżywanie i rozumienie. Przeżywanie dostarcza wszelkiej wiedzy o rzeczywistości, a świat staje się dostępny dopiero wtedy, gdy człowiek pojmuje swoje przeżycia, ich sens i cel. Osiągnąć to można przez wychowanie. Wychowanie polega na kształceniu, które zmierza do udoskonalenia procesów przeżywania i rozumienia oraz ich związków z życiem psychicznym, czyli do ukształtowania osobowości. Twórcy pedagogiki kultury uważali, że dobra kultury materialnej, dobra duchowe są głównym materiałem i stanowią źródło dla celów wychowania. Celem wychowania jest przygotowanie młodych pokoleń w oparciu o istniejącą kulturę, do czynnego i twórczego udziału w budowaniu nowych wartości. Temu celowi wychowawczemu służy kształcenie. Pedagogika kultury akcentuje jedność osobowości ze światem wartości ponad indywidualnych i od tego uzależnia duchowy rozwój osobowości. W ich rozwijaniu upatruje istotny sens życia ludzkiego. Życia duchowego człowieka nie można wyjaśnić można je tylko próbować zrozumieć. Istnieją wartości absolutne(dobro, prawda, piękno) Współczesnymi przejawami pedagogiki kultury są koncepcje hermeneutyczne3 i krytyczno- konstruktywistyczne Warstwicowa koncepcja wychowania - przechodzenie od anomii (człowiek jako istota biologiczna wymagająca opieki) przez heteronomię (człowiek jako istota społeczna, wymagającą urobienia, przejmująca poszczególne wartości) do autonomii (człowiek jako istota wykształcona, której osobowość staje się moralnie dojrzała) pedagogika kultury ma w dużej mierze charakter filozoficzny, przedmiotem analiz jest praktyka edukacji postrzegana całościowo. Człowieka, kultury i teorii nie można interpretować bez uwzględniania konkretnego kontekstu historycznego. Teoria powinna uczynić praktykę bardziej świadomą.
Pedagogika personalistyczna formułuje tezę, że uczeń jest wolny na mocy godności osoby, jaką się staje, ale jest to wolność „do”, a nie wolność „od”. Obowiązki, wobec których staje dziecko w szkole, nie ograniczają jego wolności, a przeciwnie - formują ją na czas przyszłego, dorosłego życia. Szkoła wychowując dziecko w duchu obowiązków, sprawia, że w wieku dojrzałym wychowanek będzie wolnym podmiotem. Natomiast wolność ucznia „od” spowoduje, że jako dorosły będzie zniewolony egoizmem i hedonizmem Wyróżniającą cechą pedagogiki personalistycznej jest też przekonanie, że wychowanek może rozwijać się w dojrzały sposób jedynie poprzez kontakt z ludźmi dojrzałymi i odpowiedzialnymi. O procesie wychowania nie decydują zatem struktury, fundusze, techniki, metody, strategie czy pomoce dydaktyczne. W procesie wychowania absolutnie najważniejsza jest osoba wychowawcy. Myśl personalistyczna w praktyce wychowawczej zaczęła istnieć pod koniec XIX wieku. "Belferski" sposób wychowania i przekazu wiedzy, oparty o niepodważalny autorytet nauczyciela-mistrza, począł być zastępowany coraz uważniejszym spojrzeniem na osobę wychowanka (personę) czyniąc z niej nie przedmiot lecz podmiot wszelkich działań. Nauczyciel schodził w cień: miejsce przed nauczycielem brał chłopiec. Jego dobro stawało się celem nadrzędnym. Wychowanie w swym działaniu nie może pomijać tego, kim jest człowiek. Człowiek jest istotą potencjalną czyli zawsze może być kimś więcej niż jest. Gdyby tak nie było, wychowanie nie miałoby sensu. Człowiek w wychowaniu personalistycznym, od narodzin do śmierci, jest więc wędrowcem w poszukiwaniu - samego siebie. W młodości pomaga mu w tych poszukiwaniach wychowawca, z wiekiem zostaje z tym problemem sam. Wychowanie w personalizmie jest zawsze propozycją, nie czymś narzuconym, jest możliwością a nie koniecznością, jest zatem także ryzykiem, ponieważ intencja wychowawcy nie wystarcza i projekt nie zawsze ma sposobność zrealizowania się. Wolność wyboru stanowi naturalne wyposażenie osoby i w żadnym wypadku nie powinien być narzucony przez wychowawcę. Wychowawca dzięki swemu doświadczeniu odczytuje pierwszy to, co dla wychowanka jest dobre, ku czemu powinien zmierzać. To, co sam odkryje, ukazuje wychowankowi w propozycji. Stwarza między sobą a wychowankiem przestrzeń wolności, tzw. "przestrzeń wychowawczą", w której młody człowiek ma możliwość udzielenia odpowiedzi. Przez przestrzeń tą przerzucane są słowa dialogu w szacunku i uznaniu godności osobowej. Człowieka wychowują osoby - nigdy idee i cele: mogą one być jedynie motywem wiązania się z osobami. Najbardziej owocne znaczenie wychowawcze posiada bezpośredni kontakt z konkretnym światem wartości. Przy przekazywaniu wartości moralnych ujawnia się konieczność odbicia ich w sposobie życia i postawie wychowawcy. Postawa ta nie wystarcza jednak sama w sobie. Pożądana jest również wiedza aksjologiczna, która pozwala porządkować wszelkie wartości według ich naturalnej hierarchii: Od wartości rzędu niższego (np. materialnych, przyjemnościowych) do wartości najwyższych (moralnych, duchowych) oraz umiejętność praktycznego przekazania wychowankowi tego porządku. Celem wychowania personalistycznego jest OSOBA. Wychowanie zmierza do jej rozwoju, kształtowania, pogłębiania i poszerzania jej osobowości. Osobowość ta jest wprawdzie człowiekowi dana, lecz dana niczym nasiona. Najczęściej spotykamy się z personalizmem chrześcijańskim, w którym najwyższym dobrem człowieka jest Bóg. Wartości najwyższe: prawda, dobro, piękno, istnienie, są tym samym atrybutami Boga. Wychowanie powinno być harmonijne. musi obejmować całego człowieka: jego życie fizyczne, zdolności spostrzegania i kojarzenia, aktywność intelektualną, życie uczuciowo-emocjonalne, wreszcie zdolność wyboru dobra i realizacji zamierzonych celów.