Harmonizacja podatków w Unii Europejskiej.
Referat zaliczeniowy kursu „Polityka Gospodarcza”.
Podatki należą do jednych z najistotniejszych instrumentów polityki gospodarczej państwa, są one najważniejszym źródłem dochodów a jednocześnie stanowią o jego sile, zdolności do aktywnego działania i niezależności.
Aby Unia mogła realizować założenia art. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską czyli utworzenia wspólnego rynku wewnętrznego uprzednio musi zrealizować ujednolicenie przepisów podatkowych, aby różnice w tym zakresie nie były podstawą do szeregu nieporozumień na płaszczyźnie gospodarczej, ale także politycznej.
W związku z powyższymi założeniami celem naszej pracy jest próba pokazania i przeanalizowania kroków jakie poczyniła Unia oby ujednolicić kwestie w zakresie podatków.
Pojęcie podatków w Unii Europejskiej:
Z uwagi na to, że pojęcie podatków jest niejednoznaczne i może być szeroko rozumiane; w Unii Europejskiej przyjmuje się definicję wynikającą z orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W orzecznictwie tym czytamy, iż podatki są to świadczenia finansowe, pobierane prze uprawnione do tego organy celem uzyskania dochodów, bez rekompensaty.
Pojęcie harmonizacji:
Współpraca państw europejskich w latach 60. i 70. XX wieku wymusiła na państwach konieczność harmonizacji podatków. Leokadia Oręziak definiuję harmonizację podatków jako: proces, w wyniku którego systemy podatkowe różnych krajów ulegają zbliżeniu w taki sposób, że kwestie podatkowe nie wpływają na przepływ towarów, usług oraz czynników produkcji między tymi krajami.
Zapis prawny harmonizacji podatków pośrednich:
Procesowi harmonizacji zgodnie z art. 93 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejska podlegają podatki pośrednie; Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim oraz Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwala przepisy dotyczące harmonizacji ustawodawstw odnoszących się do podatków obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich w zakresie, w jakim harmonizacja ta jest niezbędna do zapewnienia ustanowienia i funkcjonowania rynku wewnętrznego w terminie przewidzianym w artykule 14.
Zapis prawny harmonizacji podatków bezpośrednich:
W tym miejscu warto zaznaczyć, iż Unia Europejska nie zabrania harmonizacji podatków bezpośrednich. Podstawą prawną tego działania jest art. 94 Traktatu ustanawiającego Unię Europejską: Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, uchwala dyrektywy w celu zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich, które mają bezpośredni wpływ na ustanowienie lub funkcjonowanie wspólnego rynku.
Harmonizacja podatku VAT:
Początków ujednolicania podatku VAT odnajdujemy w Szóstej Dyrektywie Rady z dnia 17 maja 1977 roku.
Wynikiem wprowadzenia jednolitego rynku wewnętrznego z dniem 1 stycznia 1993 roku było zniesienie kontroli fiskalnej na wewnętrznych granicach Wspólnoty, ale towary nadal są obciążone podatkiem VAT w kraju przeznaczenia, a nabywca płaci podatek w swoim kraju, według obowiązujących w nim stawek. Od powyższych założeń istnieją jednak pewne odstępstwa, gdyż osoba fizyczna dokonując zakupów płaci podatek VAT w momencie nabycia towaru, natomiast dokonując zakupu nowego samochodu uiszcza podatek VAT w kraju zamieszkania. Jeśli chodzi o usługi, podlegają one opodatkowaniu w miejscu gdzie znajduje się siedziba instytucji świadczącej usługi, wyjątkiem od tej zasady są podatki za usługi doradcze, konsultingowe i inżynieryjne, które płaci się w kraju odbiorcy. W prawodawstwie Unii Europejskiej odnajdujemy także zapisy na temat zwolnień podatkowych obejmują one: przede wszystkim sprzedaż na eksport, a także dostawy towarów i usług na podstawie porozumień dyplomatycznych, z organizacjami międzynarodowymi. Zwolnieniu podlegają także działalności, które realizowane są w interesie publicznym należą do nich między innymi: usługi pocztowe, medyczne, socjalne, edukacyjne, kulturalne.
Dotychczas nie udało się wprowadzenie jednolitych stawek, ale określono jedynie wysokość minimalnej stawki podstawowej, która nie może być niższa niż 15% a stawka zredukowana nie może być niższa niż 5%. Lista towarów, na którą państwa członkowskie mogą stosować stawki obniżone zawiera aneks H i K do Szóstej Dyrektywy. Obejmuje ona m. in. artykuły spożywcze wyłączając alkohole, energie do ogrzewania i oświetlania, dostawy wody, lekarstwa, książki i czasopism oraz transport pasażerski. Od tych ogólnych zasad istnieją jednak wyjątki stałe tzw. derogacje, ale warto zwrócić także uwagę na to, iż niektóre kraje Unii Europejskie uzyskały pozwolenie na zastosowanie okresów przejściowych aby móc dostosować do wspólnych zasad.
Państwo |
Stawka podstawowa VAT |
Stawka zredukowana VAT |
Cypr |
15 |
5.8 |
Luksemburg |
15 |
6.12 |
Hiszpania |
16 |
7 |
Wielka Brytania |
17.5 |
5 |
Estonia |
18 |
5 |
Łotwa |
18 |
5 |
Litwa |
18 |
5.9 |
Malta |
18 |
5 |
Czechy |
19 |
5 |
Niemcy |
19 |
7 |
Grecja |
19 |
9 |
Holandia |
19 |
6 |
Rumunia |
19 |
9 |
Słowacja |
19 |
10 |
Francja |
19.6 |
5.5 |
Bułgaria |
20 |
7 |
Włochy |
20 |
10 |
Węgry |
20 |
5 |
Austria |
20 |
10 |
Słowenia |
20 |
8.5 |
Belgia |
21 |
6.12 |
Irlandia |
21 |
13.5 |
Portugalia |
21 |
5.12 |
Polska |
22 |
7 |
Finlandia |
22 |
8.17 |
Dania |
25 |
brak |
Szwecja |
25 |
6.12 |
Źródło: www.europa.ue
Harmonizacja podatku akcyzowego:
Podatki akcyzowe to kolejne, które zalicza się do podatków pośrednich, pobierane są one od konsumpcji niektórych towarów. Zostały on wprowadzone, aby móc ukształtować pożądany model konsumpcji, ale Unia Europejska i państwa członkowskie miały także na względzie ochronę zdrowia oraz względy fiskalne.
Podatkiem akcyzowym obciążone są trzy grupy towarów: olejów mineralnych, alkoholi oraz wyrobów tytoniowych które są w obrocie: wyprodukowane na terenie Unii Europejskiej, ale także te które pochodzą z importu z państwami trzeciego świata. Podatek ten pobierany jest w momencie przeznaczenie tych towarów do konsumpcji. Produkty, które będą przeznaczone na dostawy w ramach stosunków dyplomatycznych, konsularnych, dla organizacji międzynarodowych oraz dla sił zbrojnych NATO są zwolnione z tego podatku. Poszczególne kraje członkowskie mogą nałożyć podatek akcyzowy także na inne towary o ile nie będzie miało to charakteru dyskryminacyjnego.
Analogicznie jak w przypadku podatków VAT tak i w przypadku podatku akcyzowego nie udało się ujednolicić stawek, a jedynie wprowadzić stawkę minimalną. Jeśli weźmiemy pod uwagę alkohole to wysokość nałożonej na nie akcyzy uzależniona jest od zawartości alkoholu w napoju, wyjątkami są wina na których minimalna stawka akcyzowa jest na poziomie zerowym.
Podatkowi akcyzowemu podlega tytoń, ale także wyroby tytoniowe do, których należą papierosy, cygara i cygaretki, tytoń do palenia. Dla papierosów minimalna akcyza wynosi 57% ceny detalicznej , zawierającej wszystkie podatki od papierosów w tym VAT, założenia te odnoszą się do papierosów na które jest największy popyt.
W marcu 2001 roku Komisja Europejska podjęła prace nad zmianami podatku akcyzowego. W wypracowanej dyrektywie zawarto poziom akcyzy procentowo, który pozostał na poziomie 57%, ale obok tego określono także poziom akcyzy wartościowo: minimalnie 64 euro za 1000 sztuk papierosów, na które jest notowany największy popyt.
Odmiennie od papierosów podatkiem akcyzowym objęte są wyroby tytoniowe, w ich przypadku podatek może przyjmować różne formy: podatku od wartości, naliczanego od maksymalnej detalicznej ceny sprzedaży każdego produktu, ustalanej swobodnie przez producentów i importerów; podatku kwotowego, naliczanego według ilości lub: kombinacji obu podatków, pod warunkiem, że ogólny podatek akcyzowy, wyrażony w ujęciu procentowym, jako kwota od kilograma lub od danej liczby sztuk, stanowi co najmniej równowartość stawek lub kwot minimalnych w odniesieniu do: cygar i cygaretek: 5% detalicznej ceny sprzedaży wliczając wszystkie podatki lub 7 euro za tysiąc sztuk lub za kilogram; ciętego tytoniu służącego do zwijania papierosów: 30% ceny detalicznej wliczając wszystkie podatki lub 20 euro za kilogram; innego tytoniu do palenia : 20% ceny detalicznej wliczając wszystkie podatki lub 15 euro za kilogram.
Trzecia grupą towarów, które podlegają podatkowi akcyzowemu są oleje mineralne, wśród nich opodatkowaniu podlega benzyna ołowiowa i bezołowiowa, paliwo lotnicze, olej napędowy, i na ogrzewanie oleju ciężkiego, płynnego gazu naftowego oraz metanu używanego jako środek napędowy, a także do ogrzewania. Tak jak w przypadku innych towarów, tak i w przypadku olejów mineralnych Unia Europejska dopuszcza stosowanie niższych stawek podatku akcyzowego.
Unia Europejska w okresie swej wieloletniej egzystencji podejmowała w różnych aktach prawych próbę regulacji, zharmonizowania podatków pośrednich, w mniejszym stopniu bezpośrednich. Udało jej się określić stawki minimalne oraz standardy nakładania podatków oraz ewentualnych obniżeń oraz zwolnień podatkowych.
Bibliografia:
Dyrektywy Rady 92/82 i 92/80/EWG z 19.10.1992 (OJ L 316/92).
Orzeczenie C-197/94 z 13.0.1996, ECR 1996, s. I-00505.
Szósta Dyrektywa Rady 77/388/EWG z 10.05.1977 (OJ L 145/77). Została ona zmieniona Dyrektywa Rady 91/680/EWG 16.12.1991, uzupełniającą wspólny system podatkowy od wartości dodatniej i przewidującą zniesienie granic podatkowych (OJ L 376/91).
Brodecki Z., Drobysz M., Majkowska S., Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z komentarzem, Warszawa 2002.
Integracja europejska w perspektywie XXI wieku. Wyzwania dla Polski, red. E. Latoszek, Warszawa 2003.
Wach K., Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, Kraków 2005.
Orzeczenie C-197/94 z 13.02.1996, ECR 1996, s. I-00505.
L. Oręziak Finanse unii europejskiej, PWN Warszawa 2004, cyt. za : K. Wach, Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, s.29.
Art. 93 Traktatu ustanawiającego Unię Europejską z dnia 24 grudnia 2002, dz. cyt.
Art. 94, tamże.
Integracja europejska w perspektywie XXI wieku. Wyzwania dla Polski, red. E. Latoszek, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2003, s. 116.
Tamże, s.121.
Tamże, s. 122-123
Dyrektywy Rady 92/82 i 92/80/EWG z 19.10.1992 (OJ L 316/92).
7