Zestaw zagadnień do egzaminu kursowego z historii literatury po 1864 roku
I. POJĘCIA I TERMINY
Obowiązuje umiejętność posługiwania się następującymi pojęciami i kategoriami:
organicyzm, scjentyzm, utylitaryzm, powieść tendencyjna, modernizm, Młoda Polska, nowoczesność, neoromantyzm, dekadentyzm, schopenhaueryzm, nietzscheanizm, bergsonizm, franciszkanizm, młodopolski oniryzm, aktywizm, symbolizm, impresjonizm, ekspresjonizm, parnasizm, melancholia.
II. POEZJA
Sytuacja poezji w drugiej połowie XIX wieku.
Liryka Marii Konopnickiej- źródła tematów i form wypowiedzi poetyckiej.
Adam Asnyk wobec tradycji romantycznej.
Poezja Adama Asnyka - motywy, inspiracje filozoficzne, język.
Liryka pejzażowa Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Wczesna poezja Kazimierza Przerwy-Tetmajera jako wyraz nastrojów schyłku wieku.
Młodopolska twórczość Leopolda Staffa - wybory estetyczne i konteksty filozoficzne.
Sad rozstajny Bolesława Leśmiana - „przemiany rzeczywistości” a poszukiwanie języka poetyckiego.
Sposoby obrazowania w poezji Tadeusza Micińskiego.
Ewolucja poetycka Jana Kasprowicza
Katastrofizm w Hymnach Jana Kasprowicza.
Młodopolskie debiuty poetyckie drugiej generacji - po 1900.
Bronisława Ostrowska i Maria Komornicka - strategie artystyczne poetek młodopolskich.
Przezwyciężenie dekadentyzmu w poezji Młodej Polski.
Franciszkanizm i poetyka codzienności w poezji młodopolskiej.
Tatry w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Jana Kasprowicza.
Modernistyczny preekspresjonizm w poezji (Miciński, Komornicka, Kasprowicz).
III. PROZA
Przemiany powieści w drugiej połowie XIX wieku.
Strategie powieści tendencyjnej.
Inspiracje naturalistyczne w krytyce i twórczości Antoniego Sygietyńskiego.
Twórczość Adolfa Dygasińskiego - od światopoglądu naturalistycznego do mitycznego.
Paralelizm świata ludzkiego i zwierzęcego na przykładzie wybranego utworu Adolfa Dygasińskiego.
Góralszczyzna w Na przełęczy Stanisława Witkiewicza.
Nowele Aleksandra Świętochowskiego - ironia jako język społecznej diagnozy.
Tradycja powstania styczniowego w wybranych tekstach literackich (np. Dziecię Starego Miasta, Omyłka, Nad Niemnem, Gloria victis, Wierna rzeka).
Kryzys tendencyjności w twórczości Elizy Orzeszkowej.
Sposoby kreowania przestrzeni w prozie Elizy Orzeszkowej.
Nad Niemnem - powieść tendencyjna czy powieść dojrzałego realizmu.
Nad Niemnem - między melancholią a żałobą.
Obraz społeczności żydowskiej w Meirze Ezofowiczu Elizy Orzeszkowej.
„Powieści chłopskie” Elizy Orzeszkowej.
Cham Elizy Orzeszkowej - natura, ciało, środowisko.
Eliza Orzeszkowa wobec naturalizmu.
Zainteresowanie doświadczeniem dziecięcym w twórczości Bolesława Prusa.
Krótkie formy narracyjne w twórczości Bolesława Prusa.
Prus w szkole naturalizmu (np. Placówka, Lalka).
Lalka Bolesława Prusa - summa XIX wieku (historia, nowoczesność, polityka).
Narracja i kompozycja Lalki Bolesława Prusa.
Lalka jako powieść o lęku.
Plotka i zaburzenia komunikacyjne w utworach Prusa.
Kryzys kobiecości i męskości w twórczości Bolesława Prusa (Lalka i Emancypantki).
Faraon Bolesława Prusa - nowy model powieści historycznej.
Faraon Bolesława Prusa - historia i współczesność (władza, tłum, jednostka).
Historiozoficzna refleksja Bolesława Prusa (Faraon lub Z legend dawnego Egiptu).
„Mistyk realizmu” (tak nazwał Prusa Tadeusz Miciński) - jak można rozumieć to określenie (np. Emancypantki).
Emancypantki jako powieść o śmierci.
Bohaterowie Emancypantek w poszukiwaniu sensu życia.
Bóg, wiara, religia w twórczości Bolesława Prusa (Emancypantki, Faraon, Lalka).
„Transcendencja realizmu” - przykład Emancypantek.
Krótkie formy narracyjne w twórczości Henryka Sienkiewicza.
Henryk Sienkiewicz wobec naturalizmu.
Dwa plany akcji - historyczny i fikcyjny - w Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Trylogia Henryka Sienkiewicza jako przykład synkretyzmu gatunkowego.
Obraz świata pogańskiego i chrześcijańskiego w Quo vadis Henryka Sienkiewicza.
Faraon i Quo vadis/Trylogia - dwa modele powieści historycznej.
Henryk Sienkiewicz między „arcydziełem” a „czytadłem”.
Kryzys tożsamości w Bez dogmatu Henryka Sienkiewicza.
Płoszowski i Petroniusz - dwa portrety dekadenta.
Powieści współczesne Henryka Sienkiewicza(etyka, estetyka, erotyka).
Nowelistyka Marii Konopnickiej (naturalizm, impresjonizm, reportażowość).
Późna nowelistyka pozytywistów (parabolizacja, poetyzacja, symbol a zmiana „porządku wiedzy” o rzeczywistości).
Dwór ziemiański w prozie postyczniowej.
Rodzina w twórczości pozytywistów (Sienkiewicz, Orzeszkowa, Prus, Świętochowski).
Odmiany powieści historycznej (Kraszewski, Sienkiewicz, Prus, Żeromski).
„Bezdogmatowcy” i „melancholicy” Sienkiewicza, Orzeszkowej, Prusa.
Miasto w powieści postyczniowej.
Proza „tatrzańska” Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
Modyfikowanie wzorca dojrzałego realizmu w Chłopach Władysława S. Reymonta.
Miasto jako bohater Ziemi obiecanej Władysława S. Reymonta.
Zagrożenia i szanse nowoczesności w Ziemi obiecanej Władysława S. Reymonta.
Portrety kobiet w twórczości Władysława S. Reymonta.
Nowelistyka Władysława S. Reymonta - tematy, strategie narracyjne.
Bohaterowie Próchna wobec wyzwań nowoczesności.
Horyzont mityczny twórczości Wacława Berenta.
Salon i ulica w Oziminie Wacława Berenta.
Polifoniczność w twórczości Wacława Berenta.
Ozimina Wacława Berenta wobec Wesela Stanisława Wyspiańskiego.
Opowiadania Stefana Żeromskiego - tematyka, formy, bohaterowie.
Bohater tragiczny w twórczości Stefana Żeromskiego.
Popioły - nowy sposób mówienia o historii.
Powstanie styczniowe w twórczości Stefana Żeromskiego.
Relacje kobiet i mężczyzn w twórczości Stefana Żeromskiego.
Obraz wydarzeń 1905 roku w Dziejach jednego pocisku Andrzeja Struga.
Kryzys światopoglądowy w Śmierci Ignacego Dąbrowskiego.
Gabrieli Zapolskiej „spotkania z naturalizmem”.
Kobiecość w opresji - Kaśka Kariatyda Gabrieli Zapolskiej.
Źródła i sposoby zapisu doświadczenia dezintegracji w Requiem aeternam Stanisława Przybyszewskiego.
Pałuba Karola Irzykowskiego - problem prawdy i kłamstwa (ludzkiego i literackiego).
Pałuba Karola Irzykowskiego jako wyraz sprzeciwu wobec zastanych poetyk powieściowych.
Groteska w prozie Młodej Polski na przykładzie Historii maniaków Romana Jaworskiego.
„Bohater miejski” powieściopisarzy młodopolskich.
Powieści o „wieku nerwowym”.
Żywotność baśni w literaturze Młodej Polski.
Przeobrażenia poetyki powieści w Młodej Polsce (bohater prowadzący, powieść jako zespół scen, powieść w pierwszej osobie).
Nietota jako powieściowy eksperyment.
IV. DRAMAT
Komedia mieszczańska na przykładzie Domu otwartego Michała Bałuckiego.
Główne nurty w dramaturgii Młodej Polski.
Stanisław Wyspiański jako „człowiek teatru”.
Wesele jako dramat „syntezy sztuk”.
Wesele - imaginarium polskości. Wyspiański wobec mitów i fantazmatów narodowych.
Plan historyczny i mitologiczny w Nocy listopadowej Stanisława Wyspiańskiego.
Różne formy obecności antyku w dramatach Stanisława Wyspiańskiego.
„Teatr w teatrze” - Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego.
Warszawianka Stanisława Wyspiańskiego jako dramat nastroju.
Wyspiański wobec tradycji romantycznej.
Funkcje didaskaliów w dramacie młodopolskim (np. Kisielewski, Wyspiański, Zapolska).
Funkcje didaskaliów w dramacie młodopolskim (np. Kisielewski, Wyspiański, Zapolska).
Opozycja „artysta - filister” w dramacie Jana Augusta Kisielewskiego W sieci.
Twórczość dramatopisarska Gabrieli Zapolskiej - tematy, bohaterowie.
Kłamstwo w dramaturgii Gabrieli Zapolskiej.
Stanisława Przybyszewskiego zainteresowanie dramatem - Złote runo i O dramacie i scenie.
Młodopolski dramat preekspresjonistyczny na przykładzie Kniazia Patiomkina Tadeusza Micińskiego.
V. ŚWIADOMOŚĆ LITERACKA
Europejskie i polskie rozumienie terminu „pozytywizm”.
Programy literackie okresu pozytywizmu.
Krytyka literacka w dobie pozytywizmu.
Pozytywistyczna teoria powieści.
Jak pozytywiści rozumieli społeczną użyteczność literatury?
Aleksander Świętochowski jako publicysta i filozof.
Dumania pesymisty - kryzys czy dojrzewanie pozytywizmu?
W kręgu „Wędrowca” (Sygietyński i Witkiewicz).
Stanisław Witkiewicz jako estetyk i krytyk.
Doświadczenie cywilizacji w światopoglądzie pozytywistów.
Recepcja Lalki Bolesława Prusa.
Spór o powieść historyczną w okresie pozytywizmu.
Pozytywistyczne spory o Trylogię Henryka Sienkiewicza (i oceny późniejsze).
Henryk Sienkiewicz i moderniści.
Pozytywiści - między optymizmem a pesymizmem.
Projekty kultury w refleksji twórców drugiej połowy XIX wieku (np. Witkiewicz, Miriam, Brzozowski).
Młodopolskie programy literackie.
Maria Komornicka - poszukiwanie tożsamości.
Obraz kultury polskiej w Legendzie Młodej Polski Stanisława Brzozowskiego.
Czyn i słowo Karola Irzykowskiego - koncepcja sztuki, koncepcja krytyki.
Działalność Zenona Miriama-Przesmyckiego.
Recepcja tradycji romantycznej w Młodej Polsce.
Spór o służebność i autonomię literatury w dyskusjach młodopolskich.
Fantastyka młodopolska.
Satyra młodopolska.
Płeć w świadomości literackiej końca wieku XIX - uwolnienie czy uwięzienie?
Koncepcje osobowości/podmiotowości w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski.
Świadome-nieświadome w literaturze modernizmu.
Artysta jako bohater utworów młodopolskich.
Inspiracje filozofią Wschodu w literaturze Młodej Polski.
Mitologizacja Tatr w literaturze drugiej połowy XIX i początku XX wieku.
Wpływ rewolucji 1905 roku na literaturę polską.
VI. KULTURA I GEOGRAFIA LITERACKA
Granice czasowe twórczości pokolenia pozytywistów.
Co to jest „stara i młoda prasa” w warszawskim pozytywizmie.
Kronika - pozytywistyczny „prasowy” gatunek literacki.
Gatunki „prasowe” w literaturze pozytywizmu.
Czasopisma literackie Młodej Polski.
Charakterystyczne zjawiska kultury artystycznej Młodej Polski.
Cyganeria artystyczna Młodej Polski.
Geografia literacka pozytywizmu.
Warszawa - ośrodek kultury pozytywistycznej.
Trójzaborowa geografia literacka Młodej Polski.
Kraków - stolica Młodej Polski.
Zakopane - „międzyzaborowa stolica” Młodej Polski.
Biografia jako element twórczości w drugiej połowie XIX wieku.
VII. KONTEKST LITERATURY POWSZECHNEJ
Obowiązuje orientacja w następujących zagadnieniach (na wybranych przykładach):
europejska powieść realistyczna; naturalizm - teoria i praktyka; obrazy nowoczesności (np. Balzac, Baudelaire); symbolizm w poezji, dramacie i prozie; nowe drogi powieści europejskiej u progu XX wieku; doświadczenie cywilizacji w literaturze europejskiej.