Co to są emocje?

• Emocje: stan pobudzenia, zaburzenia równowagi, intensywna, przypadkowa i niezorganizowana reakcja na bodziec.

• Emocja jest subiektywnym stanem psychicznym, uruchamiającym priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania (Frijda).

• Emocje to złożony zespół zmian cielesnych i psychicznych obejmujących pobudzenie fizjologiczne, procesy poznawcze i reakcje behawioralne wykonywane w odpowiedzi na sytuację, spostrzegana jako ważna dla danej osoby.

Składniki emocji

• Zmiany fizyczne - szczególnie pobudzenie lub zahamowanie autonomicznego układu nerwowego.

• Doznania subiektywne - uczucie lub „afekt” mają różne nasilenie i są albo przyjemne, albo przykre.

• Aspekty poznawcze - świadomość lub ocena sytuacji jako korzystnej lub niekorzystnej.

• Ekspresja emocji w zachowaniu - zmiany postawy, gesty i mimika.

• Konsekwencje w zewnętrznym działaniu - reakcja na źródło emocji.

Funkcje emocji

Psychologiczne:

• Emocje prowadzą do zmian w procesach uwagi,przesunięć w hierarchii reakcji, aktywizacji sieci skojarzeniowych w pamięci.

• „Skróty” w procesie przetwarzania informacji: dostęp do prostszych, jednolitych sposobów przystosowania. Analizowanie możliwych opcji może nie prowadzić do jednoznacznych wniosków, a wahanie może mieć fatalne skutki.

Fizjologiczne:

• Emocje prowadzą do szybkiego i optymalnego zorganizowania reakcji różnych systemów biologicznych (wyraz mimiczny, napięcie mięśniowe, głos, AUN, układ hormonalny) - w celu skutecznego zachowania.

• Różne zachowania (np. wycofanie się, ucieczka, atak, walka, opieka) stawiają przed organizmem różne wymagania fizjologiczne i energetyczne. Przygotowanie ciała do fizycznej odpowiedzi (reakcji dążenia-unikania, ucieczki-ataku).

Społeczne:

• Emocje służą do określenia relacji ze środowiskiem, popychając jednostkę do pewnych obiektów (osób, działań, idei), a odpychając od innych.

• Mimika, ton głosu, gesty itd. komunikują innym nasze stany emocjonalne. Pozwala to zorientować się im w tym co czujemy, wpływa też na ich zachowanie.

• Emocje przechowują wrodzone i wyuczone wpływy środowiska oraz decydują zarówno o podobieństwie, jak i o zróżnicowaniu jednostek, grup i kultur.

Teorie emocji:

• Teoria Jamesa & Langego - pierwotnośc zmian fizjologicznych wobec doświadczeń emocjonalnych: spostrzegamy zagrożenie, wtedy system nerwowy i hormonalny reagują natychmiast; potem uświadamiamy sobie, że jesteśmy przestraszeni, źli lub przeżywamy inne emocje.

• Dwuczynnikowa teoria emocji Schachtera i Singera - ludzkie doświadczenia emocjonalne częściowo zależą od stanów fizjologicznych, po części zaś od identyfikacji własnych przeżyć, która dokonuje się na podstawie dostępnych i pochodzących z otoczenia informacji.

• Teoria emocji wg Cannona - Barda - dotyczy stanów emocjonalnych; w ich występowanie zaangażowane jest zarówno wzgórze jak i podwzgórze - podwzgórze kontroluje zmiany fizjologiczne, wzgórze związane jest z doświadczaniem emocji, obydwie struktury nerwowe działają niezależnie. Należy jednak wspomnieć, że uszkodzenia wzgórza lub podwzgórza nie pozbawiają człowieka możliwości emocjonalnej ekspresjii przeżyć.

• Teoria procesów przeciwstawnych Soloma - oparta na koncepcji homeostazy jako fizjologicznej równowagi organizmu. Doświadczanie jakiejś silnej emocji, np. strachu, prowadzi do emocji przeciwstawnej, np. ulgi. Na początku emocja ta jest słaba, lecz z czasem jej nasilenie dorównuje emocji początkowej. Za jej pomocą wyjaśniane jest także uzależnienie od narkotyków.

W jaki sposób doświadczamy emocji?

Gdy doświadczamy emocji w naszym organizmie zachodzą zmiany fizjologiczne wywołane przez AUN, który nie jest przez nas kontrolowany. Dzielimy go na układ sympatyczny - współczulny oraz parasympatyczny - przywspółczulny, które wzajemnie sie uzupełniają w celu sterowania funkcjami naszego organizmu takimi jak oddychanie, trawienie czy praca serca, których przebieg jest nieświadomy. Układy te głównie działają w stosunku do siebie w sposób antagonistyczny. W sytuacjach stresowych sympatyczny układ nerwowy pobudza nas do działania, przyspieszając nas oddech, bicie serca, zwiększając ciśnienie krwi, ale także hamuje takie procesy jak trawienie lub perystaltyka jelit. Procesy te przygotowują nas do walki bądź ucieczki. Część parasympatyczna powoduje zmniejszenie nasilenia tych zmian, wtedy nasz organizm wraca do normalnego funkcjonowania. Należy zauważyć, że emocje takie jak lęk czy złość pobudzają działanie układu sympatycznego, w smutku lub głębokim żalu przeważa działanie układu parasympatycznego.

Model Plutchika - emocje podstawowe i pochodne

• Emocje podstawowe - 4 pary emocji przeciwstawnych: radość - smutek, akceptacja - wstręt, strach - gniew, oczekiwanie - zdziwienie

• Emocje pochodne (złożone) są wynikiem połączenia dwóch sąsiednich emocji podstawowych

• Emocje są najwyraźniej zróżnicowane, gdy ich intensywność jest duża

Czy wykrywacz kłamstw mówi prawdę?

Przed wiekami Beduini kazali podejrzanemu polizać rozpalone żelazo.

Starożytni Chińczycy zmuszali obwinionych do żucia płatków ryżowych i wypluwania ich; badano je pod względem wilgotności.

Nowoczesne metody podejmują próby mierzenia wewnętrznego pobudzenia człowieka. Do tego celu używa się poligrafu - przyrządu zwanego powszechnie „wykrywaczem kłastw”.

Udawanie emocji:

W kulturze japońskiej maskowanie pewnych emocji stanowi formę grzeczności.

Dyktatorzy doskonale wiedzą jak udawać przed ludźmi nieprawdziwe emocje, by osiągnąć swoje cele.

Większość ludzi nie potrafi całkowicie ukryć swoich emocji, zdradzają się oni pewnymi zachowaniami i gestami, co udowodnili w swoim eksperymencie Paul Ekman i Wallace Friesen w roku 1974.

Emocje w kontaktach społecznych

1. Darwin uważał, że powszechne wyrażanie i rozpoznawanie pewnych wyrazów mimicznych ma wartość przystosowawczą, np. jeśli nie można wyrazić słownie swych swych wrogich lub przyjacielskich zamiarów, można to zasygnalizować wyrazem twarzy.

2. Pewne emocje oznaczają to samo we wszystkich kulturach.

3. W życiu codziennym wyrażane są emocje, które widocznie podlegają wpływowi uczenia się – każda kultura wytworzyła pewne zasady, które w decydującej mierze określają, kiedy i jak ludzie mają wyrażać swoje emocje w kontaktach społecznych.

Emocje a podejmowanie decyzji

Trzy dylematy moralne

• Czy należy przełączyć przekładnię by zabiła jedną osobę zamiast pięciu?

• Czy powinno się zrzucić grubego mężczyznę z kładki aby uratować pięć osób w stronę których on zmierza?

• Czy należy wypchnąć jedną osobę z tonącej tratwy aby pozostali się uratowali?

Zdrowie a emocje - dobre emocje wzmacniają odporność

Zły nastrój jest zaraźliwy jak grypa! Lepiej poszukać powodów do RADOŚCI - śmiech skutecznie pobudza mechanizm odporności. Uśmierza też ból, bo pod jego wpływem organizm produkuje więcej endorfin, działających podobnie jak morfina. Po ataku śmiechu organizm łatwiej oczyszcza się i regeneruje. Kurację śmiechem stosuje się nie tylko amatorsko, ale i bardzo profesjonalnie w wielu klinikach na świecie. W Polsce i na świecie można spotkać w szpitalach dziecięcych klaunów którzy bawią się z małymi pacjentami i opowiadają im śmieszne historyjki.

Jest wiele osób, które uważają, że emocje i ogólne nastawienie do świata, siebie i innych ludzi wpływa na nasze zdrowie, ale nie tylko na nie - także na wiele innych aspektów naszego życia. Fragment filmu „The Secret” - cały film opowiada o wpływie pozytywnych emocji na wszystkie aspekty naszego życia, począwszy od , stosunków rodzinnych, własnej samooceny, życia w społeczeństwie, po wpływ jaki wywiera na stan naszego zdrowia nie tylko psychicznego ale także fizycznego.

Czy zmiana wyrazu twarzy wpływa na nasze doznania emocjonalne?

Karol Darwin uważał, że im bardziej ktoś oczekujący na bolesne zdarzenie dąży do wyrażenia bólu i lęku przez mimikę, tym trudniej je zniesie i tym bardziej wzrośnie jego fizjologiczne pobudzenie. Twierdził też, że dotkliwe bodźce łatwiej znosić z obojętnym wyrazem twarzy.

Warto tu wpomnieć o eksperymencie przeprowadzonym przez Ekmana, polegającym na badaniu osób, którym zlecono w odpowiedni sposób poruszać mięśniami twarzy. Zmiany te miały ukazywać takie emocje jak lęk, wściekłość, zaskoczenie, odrazę, smutek lub też radość. Pominięto nazywanie odpowiednich emocji. Podczas gdy osoby spełniały polecenia, dokonywano pomiarów fizjologicznych. Okazało się, że niektórym wyrazom twarzy towarzyszyły określone wartości pomiarowe: odraza - serce biło wolniej, obniżała sie temperatura ciała; smutek, lęk lub wściekłośc - biło szybciej, a temperatura ciała wzrastała.

Dziennik uczuć alkoholika

Alkoholicy chętnie koncentrują uwagę na własnym myśleniu, ograniczając tym samym możliwość rozpoznawania przeżywanych uczuć. Może być to spowodowane dążeniem do odwrócenia uwagi od wyrażania uczuć. Taka postawa często bywa efektem błędnych oddziaływań wychowawczych rodziców, ciotek, babć itp., którzy utrudniali spontaniczne wyrażanie uczuć. Np. mówili do swych pociech: "chłopiec nie płacze, ... nie wypada głośno krzyczeć, ... tylko baby się przytulają" itp. Również wymierzanie kar za przeżywanie niektórych uczuć jest często powodem coraz większych trudności w ich przeżywaniu, a w końcu nawet do wycofywania się z ich przeżywania. Trudności wyrażania uczuć "negatywnych" mogą być spowodowane brakiem bezpiecznego miejsca do wyrażania tych uczuć.
Alkoholicy pod wpływem psychologicznych mechanizmów uzależnienia często nie czują uczuć - początkowo tych o charakterze negatywnym dla nich, a później innych. Czasem muszą się upić, aby takich uczuć nie doświadczyć. Postawa taka może doprowadzić do sytuacji, w której pojawią się trudności w rozpoznawaniu niepokoju, narastającej złości. Dopiero wysoki poziom napięcia emocjonalnego wywołuje często niekontrolowaną reakcję w postaci wybuchu złości, połączonej niejednokrotnie z agresją, a to staje się czasem źródłem poczucia winy.
Aby uniknąć braku dostępu do samego siebie - do swoich uczuć, trzeba skorzystać z Dziennika uczuć !
Sposób prowadzenia dziennika:
Każdy dzień należy pisać na nowej stronie, rejestrując datę i dzień tygodnia. Zapisywanie każdego dnia na nowej stronie gwarantuje, że nie będzie się "przypadkowo" wracać do wcześniejszych notatek. Nie należy zapisywać notatek z poprzedniego dnia. Pisz dzienniczek wieczorem, przed pójściem spać, lub w ciągu dnia, kończąc go wieczorem. Dziennik jest zapisem wszystkich ważniejszych wydarzeń z codziennego życia i towarzyszących temu uczuć.
Zapisując uczucia należy posługiwać się schematem:
UCZUCIE GDY OKOLICZNOŚĆ - SYTUACJA
na przykład:
poczułem zdenerwowanie gdy spóźniłem się na zajęcia
poczułem radość gdy dostałem list od rodziny
można też prowadzić dziennik zmieniając kolejność zapisu:
GDY OKOLICZNOŚĆ - SYTUACJA UCZUCIE
na przykład:
Gdy spóźniłem się na zajęcia poczułem zdenerwowanie
Gdy dostałem list od rodziny poczułem radość
Rejestrować można tylko uczucia i sytuacje wywołujące te uczucia. W zapisie nie wolno używać słów PONIEWAŻ, BO, DLATEGO, ŻE. Tłumaczenie tego co się stało jest spotykane w pamiętniku - dziennik uczuć nie jest pamiętnikiem - jest miejscem do rejestrowania twoich stanów emocjonalnych, uczuć, które towarzyszą w ciągu dnia przy różnego rodzaju zdarzeniach.
Dziennik uczuć służy do wyłapywania takich stanów emocjonalnych, które są dla ciebie niebezpieczne, z którymi sobie nie radzisz. Dlatego też co jakiś czas, najlepiej co tydzień, przeglądaj dziennik i kolorowymi mazakami podkreślaj te uczucia, które są dla ciebie przyjemne, dobre oraz takie, których nie chciałbyś przeżywać często lub w ogóle nie chciałbyś mieć z nimi do czynienia (np. czerwonym podkreślaj te ostatnie a zielonym te "dobre").
Dziennik uczuć jest lusterkiem w którym można przyglądać się swojemu wnętrzu. Nie pisz dziennika uczuć "pod terapeutę" - tym robisz sobie krzywdę.
Twoje uczucia są widoczne na zewnątrz, nawet gdy ty ich nie dostrzegasz - nazywa się to MOWĄ CIAŁA (mowę ciała znają dobrze zwierzęta - zazwyczaj znają ją również terapeuci).

Inteligencja emocjonalna

Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ [ang.] Emotional Quotient - kompetencje osobiste człowieka w rozumieniu zdolności rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób.

Jakie jest pięć składników decydujących o jakości Twojej inteligencji emocjonalnej?

1. „Potrafię”
Samoświadomość to w największym skrócie umiejętność rozpoznawania i rozumienia własnych nastrojów (także ich źródła), impulsów i emocji oraz ich wpływu na inne osoby (co za tym idzie relacje międzyosobowe i efektywność pracy). Cechy charakterystyczne tej cechy to przede wszystkim wiara w siebie (silne poczucie własnej wartości), realistyczna samoocena oraz autoironiczne poczucie humoru.

2. „Jestem panem swoich emocji”
Samokontrola to zdolność panowania nad emocjami, popędami, nastrojami i ich niszczącym efektem czego rezultatem jest np. umiejętność wstrzymywania się od pochopnych, zainspirowanych emocjami ocen. Dobrze rozwinięta ta cecha przejawia się prawością i szlachetnością, otwartością na zmiany czy swobodą w sytuacji niejasności.

3. „Zróbmy to lepiej”
Motywacja, zamiłowanie do pracy nie tylko ze względu na pieniądze czy pozycję, entuzjazm i wytrwałość w dążeniu do realizacji wyznaczonych celów. Przejawia się ambicją, optymizmem nawet w obliczu porażki, oddaniem firmie czy organizacji.

4. „Nie jestem pępkiem świata”
Empatia to z kolei zdolność rozumienia emocji innych ludzi oraz umiejętność ich traktowania zgodnie z ich emocjonalnymi reakcjami. Przejawia się ona np. gotowością promowania w organizacji talentów, wrażliwością na różnice kulturowe, życzliwością wobec klientów i odbiorców.

5. „Chodźcie za mną”

Umiejętności społeczne to celowa życzliwość, łatwość nawiązywania kontaktów, biegłość w zarządzaniu relacjami, znajdywanie płaszczyzny porozumienia i budowanie dobrych stosunków. Przejawia się ona skutecznością kierowaniu zmianą, darem przekonywania, umiejętnością tworzenia i kierowania zespołem po to aby skłonić ludzi do podążania w obranym przez nas kierunku.

---