Program adaptacyjny "Będę przedszkolakiem" dla dzieci 3-, 4-letnich rozpoczynających edukację przedszkolną

Każde dziecko ma prawo do szczęścia, które polega na aktywności, bawieniu się i poznawaniu świata. W dążeniu do stworzenia dzieciom w przedszkolu okazji do wielozmysłowego poznawania rzeczywistości i trenowania zachowań społecznych doskonałe efekty daje ścisła współpraca z rodzicami i wspólne spotkania. Wiemy, że pierwsze dni w przedszkolu są dla dzieci wielkim przeżyciem, równie ciężko przeżywają te dni i rodzice.

Stosunek dziecka do przedszkola zależy w dużej mierze od atmosfery panującej podczas pierwszych dni pobytu. Trzylatek jest na ogół pogodny i ufny, ale nowe otoczenie - wywołuje u niego strach. Dziecko trzyletnie nie może obejść się bez wsparcia i pomocy ze strony dorosłych: miłości, życzliwości, serdeczności, pełnej akceptacji dziecka takim, jakie ono jest. Rozstania się dziecka z rodzicami nie da się uniknąć, lecz można skrócić czas jego smutku dzięki możliwości otoczenia dziecka indywidualną opieką i zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb. Każde dziecko charakteryzuje radość życia, a jego zmartwienia szybko przemijają. Unikajmy, zatem długich, wzruszających pożegnań. Nie zabierajmy dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu; jeśli zrobi się to, choć raz, będzie wiedziało, że łzami można wszystko wymusić.

Małe dziecko eksploruje nowe otoczenie i odbiera bodźce z korzyścią dla swojego rozwoju tylko w poczuciu bezpieczeństwa. Poczucie bezpieczeństwa dziecka można kształtować poprzez poznanie i stopniowe oswajanie z nowym otoczeniem. Analiza sytuacji dziecka na progu przedszkola wskazuje na najtrudniejsze dla niego problemy, do których należy zaliczyć:

• nawiązanie kontaktu z nieznanymi dorosłymi i bardzo wielu rówieśnikami w krótkim czasie,

• poznanie otoczenia materialnego i opanowanie przestrzeni,

• poznanie funkcji pomieszczeń i sposobów korzystania z zwartych w nich urządzeń,

• pozyskanie informacji o organizacji dnia w przedszkolu i związanej z tym orientacji czasowej oraz wymagań dotyczących uczestnictwa w życiu grupy.

Zakres zadań i trudności, jakie ma do pokonania małe dziecko podczas adaptacji, uświadamia, że do ich realizacji należy włączyć aktywnie osoby dorosłe ze środowiska rodzinnego i przedszkola. Poprzez wcześniejsze spotkania w miesiącach wakacyjnych dzieci mogą oswoić się z nową sytuacją, jaka spotka je już we wrześniu. Aby zmniejszyć strach i obawy dziecka są organizowane spotkania dzieci i rodziców w przedszkolu.

Aby rozwiązać trudności wynikające z pobytu w nowym środowisku, należy:

• wspomagać dziecko w procesie przystosowania do życia w nowym otoczeniu w poczuciu bezpieczeństwa,

• wyrabiać orientację czasową w rozkładzie dnia w przedszkolu,

• przyswajać wiedzę o przeznaczeniu i sposobie korzystania z różnych pomieszczeń,

• kształtować poczucie przynależności do grupy przedszkolnej,

• przygotować rodziców do udzielania dziecku wsparcia psychicznego, pomocy w procesie przystosowania,

• ograniczać w środowisku przedszkolnym liczby bodźców utrudniających dziecku adaptację,

• nawiązywać współpracę przez przedszkole z rodziną w celu włączenia jej w przygotowanie dziecka do roli przedszkolaka,

• zorganizować specjalne zajęcia i spotkania organizowane przez nauczycielki dla rodziców i dzieci na terenie przedszkola.

U dorosłych, zarówno rodziców, jak i personelu przedszkola, wiedza, doświadczenia zdobywane w trakcie realizacji planu wstępnej adaptacji sprzyjają modyfikacji ich zachowań, głębszego rozumienia problemów adaptacyjnych dzieci. Tworzy się wokół dziecka klimat życzliwości, zrozumienia i akceptacji dla jego zachowań. Rodzice od momentu decyzji o posłaniu dziecka do przedszkola powinni rozmawiać o tym z dzieckiem, przyzwyczajać je do tej sytuacji, opowiadać o przedszkolu, innych dzieciach, zabawach itp. Powinni wzbudzać zaciekawienie i zainteresowanie oraz chęć przebywania z innymi dziećmi. Jednocześnie rodzice nie powinni wyrażać swoich obaw związanych z pójściem dzieci do przedszkola, aby nie wzbudzać w dziecku niepokoju i lęku przed nowym wydarzeniem. Nie wolno straszyć dzieci przedszkolem mówiąc: „Zobaczysz, jak pójdziesz do przedszkola....” - ponieważ takie stwierdzenie budzą u dzieci lęk i obawy.

Współdziałanie nauczycieli i rodziców przebiega w atmosferze zaufania, częściej występuje koordynowanie oddziaływań wychowawczych.

Plan wstępnej adaptacji jest takim działaniem pedagogicznym, który sprzyja rozładowaniu negatywnych doznań dziecka wywołanych gwałtownym rozstaniem z rodziną i brakiem wiedzy o nowym środowisku. Stara się zapewnić dzieciom poczucie psychologicznego bezpieczeństwa, akceptację dla ich aktywności poznawczej i działania za pomocą prób i błędów. Obecność matki czy innych bliskich dorosłych w przedszkolu w okresie wstępnej adaptacji jest również wspomaganiem efektów działania dzieci. Osoba dorosła dostarcza dziecku motywacji do działania i wpływa na kształtowanie stosunku emocjonalnego do przedszkola. Matka może pomagać w zdobywaniu orientacji, nawiązywaniu kontaktów z innymi w nowym środowisku.

Rozpoczęcie przez dziecko edukacji przedszkolnej to moment przełomowy w jego życiu. Dla wielu dzieci jest to pierwszy kontakt z grupą rówieśniczą i znaczna zmiana dotychczasowego trybu życia. Przychodząc do przedszkola, dzieci różnią się „poziomem zdolności przystosowawczych”.

Aby zapewnić dziecku lepszy start przedszkolny, konieczne jest wzajemne oddziaływanie przedszkola, rodziców i nauczycieli. Powodzenie w szybkim zaadoptowaniu dziecka do warunków i sytuacji panujących w przedszkolu zależy w ogromnej mierze od kondycji psychofizycznej dziecka i postawy rodziców. Wszelkie próby ułatwienia dziecku przystosowania się do nowego środowiska, pokonania lęków, obaw, frustracji, niepokoju to działania w pełni uzasadnione i jak najbardziej pożądane.

Program adaptacyjny „Będę przedszkolakiem” został oparty na Podstawie programowej wychowania przedszkolnego i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych. W szczególności jest rozwinięciem następujących zagadnień:

• Przedszkola zapewniają pełną opiekę, wychowanie i uczenie się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa.

• Wobec rodziców przedszkola pełnią funkcję doradczą i wspierają działania wychowawcze: pomagają w rozpoznawaniu możliwości rozwojowych dziecka i podjęciu wczesnej interwencji specjalistycznej.

• Uczenie nawiązywania bliskiego, serdecznego kontaktu z innymi osobami.

• Pomoc w budowaniu pozytywnego obrazu własnego „ja” i zaspokajaniu poczucia bezpieczeństwa.

Cele działań:

• Poprzez wcześniejszy kontakt nauczycieli z nowo przyjętymi dziećmi następuje oswojenie ich z nową sytuacją oraz miejscem pobytu dziecka.

• Ułatwienie dzieciom startu w przedszkolu, przezwyciężenie lęków i obaw dziecięcych wynikających ze znalezienia się w nowej sytuacji życiowej.

• Uświadamianie rodzicom, że współdziałanie z pracownikami przedszkola to warunek udanej adaptacji dziecka.

• Uświadamianie rodzicom, że pozytywne nastawienie dziecka do nowego środowiska pomoże w lepszej adaptacji dziecka.

• Ukazanie rodzicom możliwości dziecka.

• Uświadomienie dzieciom i rodzicom, że pobyt w przedszkolu jest ciekawą formą działania - zabawy połączonej z nauką i pracą.

• Ukazanie możliwości, zdolności pedagogicznych nauczycieli.

Efekty wdrażania programu adaptacyjnego:

• Ograniczenie lęku i zachęcanie dzieci do przebywania w grupie przedszkolnej,

• Złagodzenie trudności w przystosowaniu się dzieci do przedszkola,

• Przystosowanie dzieci do warunków nowego otoczenia w sposób łagodny i bezstresowy,

• Przyzwyczajenie dzieci do nowego trybu życia,

• Przyzwyczajenie dzieci do przebywania w licznej grupie rówieśników,

• Włączenie rodziców w udzielanie dziecku wsparcia psychicznego i pomocy w procesie przystosowania do nowych warunków życia przedszkolnego,

• Wzbogacenie pozytywnych doświadczeń dzieci w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami.

Program adaptacyjny pomoże dzieciom:

• Zmniejszyć negatywne uczucia związane z nową sytuacją,

• Szybciej przystosować się do nowego środowiska,

• Przezwyciężyć strach przed nowym otoczeniem,

• Poznać nauczycieli oraz pomieszczenia przedszkola,

• Nawiązywać bliski, serdeczny kontakt z innymi dziećmi,

• Akceptować kolegów i współdziałać w grupie rówieśniczej,

• Pokonać nieśmiałość, poczucie niepewności i lęku,

• Uświadomić sobie, że pobyt w przedszkolu może być dla nich ciekawą i wesołą zabawą.

Program adaptacyjny pozwoli rodzicom:

• Zapoznać się z rozkładem dnia w przedszkolu,

• Poznać warunki, w jakich będzie przebywało ich dziecko (wygląd pomieszczeń, wyposażenie placówki),

• Poznać nauczycieli i pracowników,

• Zaznajomić się z wymaganiami dotyczącymi uczestnictwa w życiu przedszkola,

• Obserwować zachowania dziecka na tle rówieśników,

• Nawiązać współpracę z przedszkolem,

• Przezwyciężyć obawy przed zostawieniem dziecka w środowisku przedszkolnym,

• Uzmysłowić sobie, że pobyt dziecka w przedszkolu jest ciekawą formą działania - zabawy połączonej z nauką i pracą,

• Włączyć się do wspólnych zabaw z dzieckiem.

Program adaptacyjny pomoże nauczycielowi:

• Nawiązać bliski kontakt z dziećmi i rodzicami,

• Obserwować ich zachowania, co wpłynie na lepsze planowanie pracy we wrześniu,

• Poznać relacje rodziców dotyczących sposobu zachowania się dziecka w domu, nawyków żywieniowych, upodobań,

• Poznać opinie dotyczące przedszkola,

• Poznać oczekiwania rodziców w stosunku do przedszkola.

Formy działania	Termin	Osoby odpowiedzialne
Zapisy dzieci do przedszkola, Rozmowy z rodzicami i dziećmi. Pokazanie sali zabaw i ogrodu przedszkolnego.	od 1 do 30 marca	dyrektor, nauczycielki
Spotkanie z rodzicami i dziećmi przyjętymi do przedszkola, Nawiązanie kontaktu z dziećmi, Oswojenie dzieci z nowym dla nich miejscem i zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, Prelekcja dotycząca adaptacji dzieci i wymagań dotyczących uczestnictwa w życiu przedszkola, Umożliwienie rodzicom przebywania razem z dziećmi w sali, Udział rodziców we wspólnej zabawie.	Maj, lipiec	nauczycielki
Zapoznanie dzieci z nauczycielami, pomieszczeniami - salą, łazienką, szatnią, Samodzielne zabawy dzieci w obecności rodziców, Indywidualne rozmowy z rodzicami - udzielenie informacji o dziecku, przedstawienie swoich propozycji, oczekiwań, Zabawy integracyjne z dziećmi i rodzicami przy współudziale starszych kolegów.	II tydzień czerwca	nauczycielki
Uzyskanie od rodziców informacji zwrotnej dotyczącej problemu adaptacji dziecka na podstawie ankiety i rozmów.	IV tydzień września	nauczycielki

Drogi Rodzicu!

Gdy dziecko staje się przedszkolakiem, warto pamiętać...

• Przygotuj dziecko do rozstania z mamą;

• Nie przeciągaj pożegnania w szatni, pomóż mu dziecku rozebrać się, pocałuj je i wyjdź;

• Nie zabieraj dziecka do domu, kiedy płacze przy rozstaniu - jeśli zrobisz to choć raz, będzie wiedziało, że łzami może wszystko wymusić;

• Nie obiecuj: jeśli pójdziesz do przedszkola, to coś dostaniesz - kiedy będziesz odbierać dziecko, możesz mu dać maleńki prezencik, ale nie może to być forma przekupywania;

• Kontroluj to, co mówisz. Zamiast: już możemy wracać do domu, powiedz: teraz możemy iść do domu. To niby niewielka różnica, a jednak pierwsze zdanie ma negatywny wydźwięk;

• Nie wymuszaj na dziecku, aby zaraz po przyjściu do domu opowiedziało, co wydarzyło się w przedszkolu, to powoduje niepotrzebny stres;

• Jeśli dziecko przy pożegnaniu płacze, postaraj się, żeby przez kilka dni odprowadzał je do przedszkola tata, rozstania z tatą są mniej bolesne;

• Czas pobytu małych dzieci w przedszkolu nie powinien być długi. Jeśli to możliwe, w pierwszych dniach odbieraj dziecko po obiedzie. Potem stopniowo zwiększaj czas pobytu dziecka w przedszkolu;

• Uwaga! Nie spóźniaj się z odbieraniem dziecka - jeśli obiecałeś, że przyjdziesz wcześniej, dotrzymaj słowa;

• Pamiętaj: żegnaj i witaj swoje dziecko zawsze z uśmiechem.

---