ROZDZIAŁ IV
Program zajęć korekcyjno-kompensacyjnych „Z ortografią i gramatyką za pan brat”
We współczesnej szkole masowej nauczyciele coraz częściej spotykają się z problemem dysleksji rozwojowej lub ryzykiem dysleksji. Wielu z nich nie potrafi odszyfrować zapisu opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej czy też orzeczeń
o upośledzeniu umysłowym w stopniu lekkim ucznia, którego kształcą i nie widzą efektów swojej pracy. Zatem trudno jest umiejętnie dostosować wymagania edukacyjne do możliwości ucznia dyslektycznego tak, by przynosiły oczekiwane efekty dla ucznia i nauczyciela. Niemniej jednak każdy, świadomy swoich braków szkoleniowych i edukacyjnych nauczyciel, winien sięgać po specjalistyczną lekturę, by jak najlepiej pomagać swoim uczniom z dysleksją rozwojową, którym i tak jest już zdecydowanie trudniej, niż dzieciom bez tychże zaburzeń.
Po wnikliwej analizie zagadnienia dysleksji rozwojowej, należy skonkretyzować cele programu zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla uczniów z tego typu problemem. Trudności w uczeniu się sprawiają, że uczeń nie potrafi przyswoić niezbędnych informacji i umiejętności, przewidzianych w programie nauczania dla danego etapu kształcenia (w tym przypadku dla III etapu - szkoły gimnazjalnej). Z tym negatywnym doświadczeniem, poczuciem krzywdy, niezrozumienia, osamotnienia, brakiem osiągania sukcesów edukacyjnych, często rodzi się w dziecku poczucie buntu lub swego rodzaju zaniedbanie obowiązków szkolnych, niechęć do nauki, brak perspektyw. Nie dość, że uczeń dyslektyczny dostrzega swoją odrębność od grupy, to na dodatek nie widzi efektów swojej wzmożonej pracy, zniechęca się. Stąd też inicjatywa opracowania własnego programu opartego na dobrej znajomości uczniów I klasy gimnazjum oraz ich potrzeb w zakresie edukacji oraz rozwoju psychofizycznego.
Owy program zajęć korekcyjno-kompensacyjnych ma za zadanie usprawnić percepcję wzrokową, słuchową, ruchową oraz orientację przestrzenną i grafomotorykę dzieci dyslektycznych. Ponadto ów program będzie zawierał element samooceny, mobilizacji uczniów, podbudowywaniu ich myślenia
o samym sobie, wzbogacania słownictwa, udoskonalaniu ich pamięci, rozbudzaniu chęci do nauki.
Cele ogólne:
stymulowanie ogólnego rozwoju ucznia;
usprawnianie zaburzonych i opóźnionych funkcji percepcyjnych
i motorycznych będących przyczyną trudności w uczeniu się i ich koordynacji;
przezwyciężanie trudności w opanowaniu podstawowych umiejętności czytania i pisania;
wyrównywanie szans edukacyjnych dziecka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi;
zaspokojenie potrzeb rozwojowych dziecka poprzez uwzględnienie specyfiki jego trudności w nauce oraz dostrzeganie mocnych stron;
wzmacnianie w uczniach wiary we własne siły
i możliwości zgodnie z hasłem: „Kto stawia sobie za cel doskonałość, osiąga więcej niż przeciętność,
a kto stawia sobie za cel przeciętność, nie osiąga nawet tyle”.
Cele szczegółowe:
Usprawnienie percepcji słuchowej:
zapoznanie i utrwalenie wiedzy na temat podstawowej terminologii z fonetyki (głoska, litera, spółgłoska, samogłoska, ich cechy, akcent wyrazowy i zdaniowy, uproszczenia spółgłoskowe, udźwięcznienia
i ubezdźwięcznienia, funkcje samogłoski „i”, narządy mowy);
kształcenie słuchu fonematycznego przez różnicowanie słów podobnie brzmiących, powtarzanie par słów opozycyjnych, segregowanie obrazków ze względu na właściwości głoskowe w ich nazwach; zabawa w słowa-słuchowe, wyszukiwanie krótkich wyrazów ukrytych
w dłuższych wyrazach;
kształcenie analizy i syntezy słuchowej przez podawanie liczby głosek w wyrazie, podawanie głoski ze względu na jej lokalizację, podawanie liczby sylab w wyrazie, podawanie sylaby ze względu na jej lokalizację, tworzenie wyrazów przez dodanie lub odjęcie sylaby, podział lub synteza wyrazu: sylabowa, głoskowa; domino sylabowe;
Usprawnienie percepcji wzrokowej:
ćwiczenie pamięci wzrokowej, koncentracji wzrokowej: dobieranie par jednakowych obrazków (dobieranki, gra „Memory”), układanie obrazków w kolejności, w jakiej były pokazywane, rozpoznawanie zmian ilościowych
i jakościowych w układach elementów - zabawa „Co tu się zmieniło?”, segregowanie obrazków w grupy tematyczne, wyszukiwanie różnić i podobieństw między obrazkami;
różnicowanie liter, sylab i wyrazów, poszerzanie pola czytania: tworzenie wyrazów z sylab, uzupełnianie brakujących liter i sylab w wyrazach, uzupełnianie zdań
z lukami przez wyszukiwanie wyrazów z rozsypanki wyrazowej lub tworzenie własnych;
Usprawnienie koordynacji słuchowo-wzrokowo-motorycznych:
ćwiczenia oddechowe,
ćwiczenia usprawniające aparat mowy,
ćwiczenia mięśni twarzy,
ćwiczenia w zakresie integrowania funkcji słuchowych, wzrokowych i ruchowych;
ćwiczenia rytmiczne: odtwarzanie struktur rytmicznych, odtwarzanie przestrzenne układów rytmicznych, odtwarzanie rytmiczne układów przestrzennych;
usprawnianie czynności manualnych: czynności wykonywane palcami dłoni np. lepienie, malowanie, modelowanie, rozdzieranie, wycinanie;
usprawnianie czynności grafomotorycznych: kreślenie
w powietrzu dużych, płynnych, swobodnych ruchów, zamalowywanie określonej przestrzeni, kopiowanie rysunków, pogrubianie konturu czyli wodzenie po wzorze, zamalowywanie małych pól wg oznakowania, obrysowywanie szablonów, rysowanie szlaczków, kalkowanie;
Usprawnienie językowe:
swobodne wypowiedzi na różne tematy, luźne rozmowy;
dzielenie się wrażeniami z przeżytych sytuacji;
opowiadanie treści obrazków, historyjek obrazkowych;
układanie zdań z podanymi wyrazami, kończenie zdań;
rozwiązywanie zagadek, wymyślanie zakończenia dla konkretnej historyjki, układanie życzeń okolicznościowych;
Usprawnienie techniki czytania:
czytanie całościowe sylab i wyrazów;
czytanie wyrazów, zdań i tekstów sylabami;
czytanie selektywne głośne i ciche;
czytanie chóralne;
ćwiczenia w rozumieniu czytanych treści;
Usprawnienie pisania:
przepisywanie (wyrazów, zdań, podkreślanie liter, sylab, lub wyrazów zawierających określoną trudność, wypisywanie sylab lub wyrazów z trudną literą;
pisanie z pamięci;
pisanie ze słuchu;
uzupełnianie tekstów z lukami (ćwiczenia ortograficzne);
praca ze słownikami: ortograficznym, synonimów, frazeologicznym, poprawnej polszczyzny;
wpisywanie sylab lub wyrazów z trudną literą (trudności dotyczące głosek i specyficznych liter): dwuznaki („sz”, „cz”, „ch”, „dz”, „dż”), zmiękczenia „przez kreskę″ - „ś”, „ć”, „ń”, „ź”, „dź”, zmiękczenia przez „i”, różnicowanie „i”, „j”, mylenie samogłosek nosowych „ą” i „ę”
z „on”, „om”, „en”, „em”, pisownia „ó”, „rz”, „h”.
Formy pracy:
praca w grupie,
praca indywidualna.
Metody pracy:
„burza mózgów”,
„kula śniegowa”,
działań praktycznych,
heureza,
techniki dramowe,
tworzenie rysunku na podstawie wybranego wiersza/prozy,
mapa mentalna,
diamentowe uszeregowanie.
Treści:
zgodne z podstawą programową z języka polskiego dla
I klasy gimnazjum (literatura, gramatyka i ortografia),
wzbogacone o elementy arteterapii (głównie plastykoterapii, muzykoterapii),
Ewaluacja:
uczniowie dokonują oceny swojej pracy samodzielnie poprzez wypełnienie wcześniej przygotowanych arkuszy samooceny (załącznik 9),
nauczyciel analizuje większość prac razem z uczniami, wskazuje dobre strony, naprowadza na właściwe rozwiązanie, mobilizuje uczniów poprzez naklejki
z pozytywnymi hasłami (zachętki i motywce -
zał. 8).
Oczekiwane efekty:
usprawnianie zaburzonych funkcji (lepsze funkcjonowanie uczniów na zajęciach edukacyjnych),
przyrost umiejętności ortograficznych i gramatycznych (lepsze oceny z języka polskiego),
wzmocnienie motywacji do pracy własnej (wzrost efektów dydaktycznych),
opanowanie umiejętności radzenia sobie z napięciem emocjonalnym (lepsze radzenie sobie w sytuacji odpowiedzi ustnej, publicznego wystąpienia, np. w trakcie prezentacji mulitedialnej),
wzmocnienie wizerunku własnej osoby, (lepsze postrzeganie siebie na tle grupy/klasy).
Organizacja zajęć korekcyjno-kompensacyjnych:
zajęcia będą odbywać się przez dziesięć miesięcy raz
w tygodniu po 60 min. (lub 90 min. w zależności od zaplanowanego materiału do realizacji);
zajęcia będą oparte na szczegółowo opracowanych scenariuszach zajęć, których bazą będą wybrane techniki arteterapii;
przykładowe scenariusze zajęć są odzwierciedleniem idei programu „Z ortografią i gramatyką za pan brat”; przykładowy scenariusz nr 1 odwołuje się do muzykoterapii, pozostałe dwa scenariusze do plastykoterapii i biblioterapii;
podczas spotkań wykorzystywane będą różnego rodzaju pomoce naukowe: podręcznik do języka polskiego dla
I klasy gimnazjum - W. Bobiński, Świat w słowach
i obrazach, Warszawa 2009. (wybrane zagadnienia nierealizowane na lekcjach); domino sylabowe; A. Tońska-Szyfelbein, Chodzą słuchy, czyli ćwiczenia usprawniające percepcję słuchową dla uczniów klas IV-VI szkoły podstawowej oraz uczniów gimnazjum, Gdańsk 2009.) oraz podręczniki z ćwiczeniami ortograficznymi (m.in. zestaw zeszytów ćwiczeń Ortograffiti wydawnictwa OPERON).
38