Społeczeństwo w ujęciach różnych socjologów
Określa się społeczeństwo jako wszelkie formy życia zbiorowego w ramach jednego narodu czy państwa,utrzymujące swój byt przez dłuższy okres.W każdym społeczeństwie są struktury.Przykłady ujęc społe.
F. Znaniecki- społeczeństwo to zjawisko dominacji jednej grupy społecznej.
Alvin Gouldner- społecz. wywiera duży wpływ na jednostkę jest to siła która zmusza do postepowania w dany sposób
Edward Shils- wiedze socjologiczną uzyska się w drodze badań środowiska
T.Parsons-społecz.to typ systemu społecznego charakteryzujący się najwyższym poziomem samowystarczalności
Główne perspektywy teoretyczne socjologów
TEORIA KRYTYCZNA-społeczenstwo jest zbiorem form wymyslonej świadomości stworzonej przez instytucje społeczeństwa masowego ETNOMATEODOLOGIA- społeczeństwo jest kruchym porządkiem który pojawia się w metodach używanych przez jego członków w praktycznym rozumowaniu. FUNKCJONALIZM- społecz. jest systemem społecznym którego części są funkcjonalnie zintegrowane. INTERAKCJONIZM-,społeczeństwo to chwiejny porządek społeczny negocjowany i renegocjonowany miedzy aktorami MARKSIZM-społ. jest układem stosunków miedzy bazą ekonomiczną społeczeństwa a ideologicznymi i politycznymi nadbudowami WEBERYZM- społ. to zbiór stosunków miedzy porządkami społecznymi
Teoretyczny model społeczeństwa- założenia
Niewolnictwo jako system społeczny
Niewolnictwo istniało od najstarszych czasów.Jego podstawowy podział to właściciele niewolników i niewolnicy. Niewolnicy nie posiadali osobowości prawnej byli traktowani jak rzecz należąca do majątku pana, którego wykorzystywano nie posiadał on żadnych praw ani niczego nie posiadał. Trwało ono w wielu obszarach geograficznych, w USA niewolnictwo było traktowane jako forma własności.1833 w Angli zniesiono niewolnictwo a USA w 1863. Ostatecznie niewolnictwo zniesiono na świecie w 1926 prze Ligę Ochrony Narodów. W dzisiejszych czasach niewolnictwo nadal jest np.;handel kobietami i dziecmi którzy sa zatrudniani do ciężkiej pracy.
System kastowy i jego założenia
System kastowy jest „zamkniętym" systemem , w którym pozycja zależy od rodziny, w jakiej urodziła się dana jednostka. Zmiana pozycji zazwyczaj nie jest możliwa.Istnieje tylko w Indiach.Kasta- oznacza rasa albo gatunek. Członkowie jednej kasty mogą być szewcami, innej rzeźnikami. Zawody te są wpisane w kastę i przekazywane w rodzinie z pokolenia na pokolenie. Z powodu pokoleniowego przekazywania statusu ludzie zawierają związki małżeńskie na tym samym poziomie społecznym. W niektórych społeczeństwach religijna doprowadziła do przekonania, że kontakt między członkami różnych kast może spowodować skażenie rytualne, czyli sprawić, że członek wyższej kasty stanie się „nieczysty" na skutek zetknięcia się z członkiem kasty niższej. System społeczny opierający się na podziale na 4 kategorie które są uporządkowane hierarchicznie na górze „najdoskonalsi”w wymiarze duchowym-WARNA.w jej podział wchodzili:*Bramini- najważniejsi uważani za bóstwa *Kszatrii- klasa arystokracji *Siutrzy-słudzy innych ludzi *NIEDOTYKALNI- osoby które wykonują zawody zajmujące się nieczystościami,sa poza kastą *Dżati- grupa społeczna określona w ramach określonej warny, kryterium podziału był zawód
Społeczeństwo stanowe i jego instytucje
System stanowy istniał w wielu cywilizacjach w róznych okresach historycznych. Cech tego systemu można było dostrzec na dalekim wschodzie( Chiny,Japonia) oraz w czasie feudalizmu w Europie. Cecha szczególną było istnienie kilku podstawowych kategorii społecznych uporządkowanych hierarchicznie,oznacza to że struktura miała wymiar pionowy( najlepsza kategoria znajdowała się na górze). Regóły określające działanie systemu maja charakter prawny. Na szczycie hierarchi była: czyli król szanowane rody oraz szlachta, duchowieństwo miało więcej przywilejów niż arystokracja ,ludzie wolni zajmowali się różnymi zawodami.W tym społeczeństwie była większa szansa na przemieszczanie się w hierarchi np.przez małżeństwo. Opierał się on na instytucjach WASALA i LENNA.Wasal- zawierany kontrakt miedzy dwoma osobami panem feudalnym a jego poddanym,poddany zapewniał ochronę panu a pan nadawał mu ziemię. Lenno- ziemie nadawana wraz ze śmiercią jednego z członków kontraktu umowa ta obowiązywała do śmierci.
Społeczeństwo kapitalistyczne
Elementem funkcjonowania kapitalizmu jest wolny rynek(społeczeństwo rynkowe) dotyczy on transakcji dokonujących się w obrębie rynku- kupno i sprzedaż.Tranzakcje te dotyczyły towarów obecnie dotyczą one usług różnego rodzaju. Kapitalizm oznacza formalnie wolna prace od niewolnictwa -chłopstwa-robotników, do wykonywania pracy nikogo się nie zmusza jest ono atrybutem rynku pracy. Praca jest traktowana jako towar czyli ona znajduje bądź nie nabywcę na nią.Odznacza się uzyskiwaniem dochodów przez przedsiębiorców którzy w zamian za pracę wynajmują siłę roboczą do produkcji wyrobów. W feudalizmie umowa zawierana zostawała na długi czas często aż do śmierci w kapitalizmie umowa o prace zawierana jest na czas określony. Zawierana umowa określa zakres obowiązków które powinien wykonywac pracownik. Zarówno pracodawca jak i pracownik są równi wobec prawa.Relacje między ludzmi dot. sfery zawodowej.Zatrudniony pracownik nie ma żadnych praw do środków produkcji które obsługuje.
Klasy a inne grupy społeczne. Hierarchia klas
Klasa - każda grupa ludzi znajdująca się w jednakowym położeniu klasowym (Położenie klasowe - miejsce w strukturze społecznej która umożliwia skorzystanie z pewnych dóbr przynależnych do danej klasy). Przynależność klasowa nie może być dziedziczna, posiada brak zależności od norm prawnych. Systemy klasowe cechuje płynność czyli mobilnośc jednostekGłównym wyznacznikiem klasy jest status osiągany a nie status przypisany.Róznice między klasami: ekonomiczne- podstawa jest posiadanie: k. wyzsza( posiadacze fabryk, akcji giełdowych), k. średnia(ludzie mający własne firmy,gabinety), k.niska( ludzie pracujący np. kasjerzy). Dawniej relacje między klasami miały charakter osobowy odnosiły się do poszczególnych osób. Grupa społeczna- to co najmniej trzy osoby połączone względnie trwałymi więziami społecznymi powstałymi na podłożu odczuwanych wspólnych potrzeb, wartości i interesów, których treści wyznaczają i odrębność danej grupy od innych. Grupa społeczna to zbiorowość, która wykształciła pewien zakres wspólnego myślenia. Jest to zbiór osób, które wyznaczają więź społeczną. W socjologii stosowane są różne klasyfikacje grup społecznych:grupy pierwotne,duże,formalne i nieformalne
Schematy struktury klasowej w Polsce po 1989 a) właściciele-pracodawcy,b) menedżerowie c) fachowcy d) ludzie pracujący w biurach e) kierownicy-brygadziści f) właściciele indywidualnych firm g) robotnicy wykwalifikowani i dobrze przygotowani h) robotnicy niewykwalifikowani i) chłopi. Inny podział: 1 dysponeci mienia państwowego 2 specjalisci 3 prywatna inicjatywa 4 bezpośredni kontrolerzy pracy 5 kontrolerzy biurowi 6 robotnicy fabryczni 7 pracownicy fizyczni 8 rolnicy
Stratyfikacja społeczna, warstwy społeczne, położenie społeczne
Stratyfikacja społ.- uwarstwienie społeczne, koncepcja podziału społ. polegająca na jego rozpatrywaniu pod kątem istnienia warstw różniących się między sobą pod względem np. dochodu.Ogólna pozycja straty. zakłada że każda jednostka może być opisana za pomocą tej koncepcji wtedy przyjmuje 3 cechy: wykształcenie, status zawodowy, dochód. Warstwa społeczna- to pewna grupa w obrębie klasy, mniej lub bardziej wyraźnie oddzielona kryteriami wyższości lub niższości społecznej od innych grup, przy czym podstawą tego oddzielenia jest dystans oparty na kryteriach posiadania,urodzenia, przywilejów. Położenie społeczne- pozycja jednostki jest okreslona przez cechy każda z cech wystepuje jako zmienna złozona czyli zawiera dodatkowe wskaźniki. Jest to konstrukcja wyższego rzędu
Koncepcja ogólnej pozycji stratyfikacyjnej
Stratyfikacja w szerszym znaczeniu: Ogólna nazwa dla określenia wszystkich możliwych rodzajów nierówności społecznych; typem systemu stratyfikacji może być system rangowy w społeczeństwach plemiennych, system niewolniczy w społeczeństwach starożytnych, system stanowy, kastowy, klasowy. Stratyfikacja w węższym znaczeniu: stratyfikacja odnosi się do hierarchicznego aspektu struktury społecznej, odnosi się do takich form nierówności społecznych, które przybierają formę hierarchii, które powstają jako wynik nierównego podziału dóbr społecznie pożądanych, które mają charakter stopniowalny, czego efektem jest hierarchia warstw społecznych. Warstwy społeczne wytwarzają swoistą wspólnotę, środowisko społeczne na gruncie podobieństwa wytwarzają się także wspólne interesy.
Marksistowskie ujęcie klas
Marks nie stworzył koncepcji klas.Uważał że przynależność do klasy nie może jej charakteryzowac to środki produkcji o tym decydują. Rozumiał on klasę jako podstawowy element podziału społeczeństwa. Podział klasowy społeczeństwa wytworzył się już na początku istnienia społeczeństw, gdzie jedni ludzie zaczęli się bogacić kosztem innych. Stawali się z czasem coraz bogatsi wykorzystując ludzi od nich zależnych. Społeczeństwo dzieli się na dwie klasy: klasę posiadaczy (burżuazję) klasę kapitalistyczną, który mają w swoim ręku środki produkcji oraz proletariat , który jest wyzyskiwany przez posiadaczy. Między tymi dwoma klasami istnieje stały konflikt. W toku procesów klasowych polegających na uświadomieniu tragicznej sytuacji ekonomicznej proletariat zaczyna przejawiać świadomość klasową (czyli wspólnotę interesów z innymi przedstawicielami tej samej klasy). Taki proces nabywania świadomości własnej sytuacji Marks nazwał przemianą od "klasy w sobie" do "klasy dla siebie".
Weberowska koncepcja klas
Klasy są podstawą porządku społecznego w definicji klasy czynniki ekonomiczne odgrywają
podstawową rolę Ludzie należący do danej klasy muszą mieć wspolną sytuację rynkową czyli rynek własności i rynek pracy. Weber podzielił klasy na: 1 Klasa posiadania gdy położenie określają róznice posiadania (Pozytywnie uprzywilejowani- rentierzy - posiadacze ziemi, negatywnie uprzywilejowani: niewolnicy) 2 Klasa zarobkowa- położenie określają szanse rynkowego bytu. 3 Klasa społeczna - to wszystkie położenia klasowe między, którymi możliwa jest róchliwośc. Klasy społeczne nie są określane przez wzajemne relacje ale układaja się w hierarchię.W klasie średniej wyodrębnił jej dwa składniki: klasa drobnej burżuazji i inteligencji te klasy znajduja się dokładnie pomiedzy dwoma głównymi klasami. Dla webera klasy nie są realnymi bytami.
Teoria klas w socjologii brytyjskiej: pojęcia i klasyfikacje
Wyznacznikiem klas społecznych jest podział klasy. Szanse życiowe- przynależność klasowa jest wyznacznikiem szans życiowych, składnikiem szans sa zarobki.Strukturacja- proces przekształcenia klas społecznych jako kategorii ekonomicznych w grupy społeczne.Wyznacznik przynależności do klasy jest wykształcenie, zdrowie referencje wyborcze Klasyfikacja:kl. pracująca-osoby wykonujące pracę fizyczną, kl.pośrednia(średnia)-pracownicy wykonujący zajęcia umysłowe znajdujący się na najniższych szczeblach hierarchi tj. pracownicu urzedowi nie będący na stanowiskach kierowniczych, kl.wyzsza-róznego rodzaju kierownicy, prezesi na najwyższym szczeblu oraz kategoria ludzi mających w daneym zawodzie najwyższe kwalifikacje. Powszechny rejestr zawodów:* inteligencja,*kategoria pośrednia,*wykwalifikowani pracownicy nie fizyczni,*wykwalifikowani pracownicy fizyczni,*pracownicy o nie pełnych kwalifikacjach,*pracownicy nie wykwalifikowani