Wykład 06.01.2007.

Proces kształcenia.

Proces nauczania=kształcenia:

• Składa się z mniej lub bardziej obszernych zbiorów czynności nauczania;

• Uczenie się jest silnie sprzężone z nauczaniem, co powoduje, że czynności uczenia się inspirowane i oceniane przez nauczyciela równocześnie same modyfikują jego postępowanie;

• W przeciwieństwie do jednorazowych aktów proces nauczania - uczenia się jest systematyczny, zamierzony i długotrwały;

• Zmierza do osiągnięcia wcześniej zaplanowanych rezultatów postulowanych przez program nauczania.

Nauczanie - kształcenie (nauczyciel - uczeń) proces obustronny. Czynności nauczyciela i ucznia są powiązane. Uczenie jest sprzężone z nauczaniem. Uczenie- wymiana informacji między uczniem i nauczycielem. Uczeń przyswaja wiedzę a nauczyciel go ocenia, sprawdza czy uczeń zrozumiał, czy nadąża. Nauczyciel musi dostosować do potrzeb ucznia tempo pracy, wziąć pod uwagę jego zdolności, możliwości, zainteresowania.

Kształcenie dorosłego człowieka

Konieczność indywidualizacji. Istnieją dwa typy motywacji dorosłego:

1. Zdobycie wiedzy dla siebie (realizacja zainteresowań).

2. Konieczność podnoszenia kwalifikacji by znaleźć pracę lub aby utrzymać pracę.

Dorosły ma inne wymagania niż dziecko związane z możliwościami czasowymi oraz finansowymi. Ponadto dorosły posiada doświadczenie.

Trzy typy kształcenia:

1. Formalne:

1. System kształcenia podlegający Ministerstwu Oświaty. Kształcenie ujednolicone pod względem treści, form kształcenia (minimum programowe, dobór książek).

2. Warunkiem przejścia na kolejny etap kształcenia jest uzyskanie dyplomu, świadectwa ukończenia niższego etapu.

3. System kształcenia, który daje przez dokument normalną, konkretną wiedzę i możliwość przejścia na wyższy etap kształcenia.

2. Nieformalne:

1. W ramach kursów, seminariów, odczytów itp. Wielość organizatorów, brak organizacji nadrzędnej, różnorodność form - każda instytucja sama decyduje jaka będzie forma.

2. Wielopoziomowość - propozycja kształcenia na różnych poziomach.

3. Wielowariantowość - możliwość wyboru interesującej nas problematyki, miejsca, ceny i intensywności kształcenia.

4. Otwartość - każdy chętny może skorzystać. Instytucje organizujące k. nieformalne proszą o dofinansowanie ze strony państwa, wtedy państwo w zamian narzuca minimum programowe i k. nieformalne może się przekształcić w formalne.

3. Incydentalne.

1. Kształcenie przypadkowe - człowiek uczy się poprzez informacje docierające do niego mimochodem (nie jest nastawiony na naukę).

2. Odbywa się przez całe życie, człowiek zdobywa doświadczenie, ale nie jest to samokształcenie.

Samokształcenie świadome i dobrowolne dokonywanie zmian w zakresie własnej wiedzy, umiejętności, nawyków, sposobu działania. Sposób osiągania określonego wykształcenia poprzez działalność, której cele, treści, warunki, środki ustala sam podmiot - każdy wie sam co mu się przyda i jakie warunki przyswojenia wiedzy są najlepsze dla niego.

Cechy nauczyciela. Powinien: mieć charyzmę, zarażać tym co mówi, zainteresować uczniów, poznać sytuację ucznia, umieć słuchać, posiadać umiejętności selekcji treści, określić swoje oczekiwania co do uczniów i być konsekwentnym, cały czas się dokształcać, posiadać wiedzę.

Typologia nauczyciela wg stopnia dyrektywności (stopnia dominacji nad uczniem):

1. Nauczyciel ekspert - wie wszystko a uczeń przy nim jest ,,maleńki'', kontakt ograniczony, małe porozumienie.

2. N. informator.

3. N. konsultant - doradca.

4. N. spolegliwy opiekun.

5. N. leseferysta - nie ingeruje w to co robi uczeń, nie narzuca mu sposobu prowadzenia zajęć, treści, Wierzy, że uczeń sam zdobędzie treści, ustali sam kiedy zaliczy materiał.

Def. procesu kształcenia wg Wincentego Okonia - uporządkowany w czasie ciąg zdarzeń obejmujący czynności nauczyciela i uczniów ukierunkowane przez odpowiedni dobór celów i treści oraz uwzględniający takie warunki i środki, które służą wywołaniu pożądanych zmian w uczniach.

Zasady nauczania wg Kupisiewicza.

1. Z. poglądowości.

2. Z. przystępności w nauczaniu.

3. Z. świadomego i aktywnego udziału uczniów.

4. Z. systematyczności.

5. Z. trwałości wiedzy.

6. Z. operatywności wiedzy uczniów.

7. Z. wiązania treści z praktyką.

Zasady procesu kształcenia ludzi dorosłych wg Kupisiewicza:

1. Z. wykorzystania doświadczeń.

2. Z. indywidualizacji i zespołowości.

3. Z. kształtowania umiejętności.

4. Z. ustawiczności kształcenia.

Elementy procesu kształcenia.

Zasady nauczania, metody

i formy kształcenia

cele

NAUCZYCIEL TREŚCI UCZEŃ kształcenia

Środowisko materialne procesu

Środki dydaktyczne

Następuje wymiana informacji. Nauczyciel po przekazaniu wiedzy uzyskuje informację zwrotną (czy zajęcia się podobały, czy wszystko jest zrozumiałe itp.).

Ogniwa nowoczesnego modelu kształcenia:

1. Uświadomienie uczniom celów i zadań dydaktycznych, stawianie przez nauczyciela problemów, które mają za zadanie motywować uczniów do uczenia się (zainteresowanie uczniów tym co będzie w czasie lekcji).

2. Zapoznanie uczniów z nowym materiałem poprzez użycie odpowiednich środków dydaktycznych, ze strony uczniów - gromadzenie materiału, przyswajanie wiadomości (możliwość lepszego zrozumienia, przyswojenia wiedzy).

3. Kierowanie procesami uogólniania, ze strony uczniów - opanowanie pojęć i sądów ogólnych (uczenie dokonywania selekcji).

4. Utrwalanie wiadomości uczniów (stwarzamy możliwość wykorzystania wiedzy w różnych dziedzinach, w praktyce i wtedy następuje lepsze przyswajanie wiedzy).

5. Kształtowanie umiejętności, nawyków i przyzwyczajeń.

6. Wiązanie teorii z praktyką.

7. Kontrola i ocena wyników nauczania (uczeń wiedząc, że nie będzie oceniony ma małą motywację a nauczyciel nie wie czy dobrze prowadzi zajęcia, czy trafia do ucznia).

Cechy nowoczesnego modelu kształcenia:

• Jedność uczenia i nauczania (poprzez kształcenie wychowujemy i odwrotnie, związane jest to z indywidualizacją);

• Jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych;

• Wszechstronność;

• Możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno - wychowawczą dzieci i młodzieży o zbliżonym wieku życia, ale o różnym zasobie wiedzy wyjściowej;

• Elastyczność metodyczna i organizacyjna (cechy nauczyciela).

Ogniwa procesu nauczania - uczenia się w podającym toku pracy dydaktycznej:

1. Przygotowanie do pracy.

2. Podanie uczniom nowego materiału.

3. Synteza przekazanego uczniom materiału.

4. Kontrola stopnia opanowania przez uczniów przekazanych im wiadomości.

Ogniwa procesu nauczania - uczenia się w poszukującym toku pracy dydaktycznej:

1. Uświadomienie sobie przez uczniów, pod kierunkiem nauczyciela, określonej trudności o charakterze teoretycznym lub praktycznym (siła oddziaływań przenosi się na to co uczeń ma zrobić).

2. Słowne określenie napotkanej trudności - sformułowanie problemu (co jest niejasne, wyjaśnienie przedmiotu badań).

3. Formułowanie hipotez prowadzących do rozwiązania problemu (ustalenie jakie są rozwiązania).

4. Weryfikacja empiryczna (na podstawie określonych badań możemy zweryfikować daną hipotezę).

5. Włączenie nowych wiadomości i umiejętności do systemu posiadanej przez uczniów wiedzy, ich utrwalenie i zastosowanie w działalności teoretycznej i praktycznej.

Cele wychowania:

1. Przygotowanie dzieci młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym, do bezinteresownej służby narodowi, do respektowania praw człowieka, do partnerskiej współpracy międzynarodowej.

2. Przysposobienie młodego pokolenia do pracy zawodowej.

3. Przygotowanie uczniów do czynnego uczestnictwa w życiu kulturalnym.

4. Zapewnienie każdemu dziecku możliwie pełnego, wszechstronnego rozwoju intelektualnego, moralnego, fizycznego i estetycznego.

Cele kształcenia ogólnego:

• Zaznajomienie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk, wydarzeń i procesów oraz operatywne posługiwanie się tą wiedzą przy przekształcaniu fragmentów rzeczywistości dostosowanym do możliwości dzieci i młodzieży.

• Rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów - ich krytycznego myślenia, uwagi, wyobraźni, pamięci, fantazji i różnych umiejętności praktycznych.

• Kształtowanie u dzieci i młodzieży akceptowanego społecznie systemu wartości, tzn. systemu spójnych merytorycznie i logicznie poglądów i przekonań wyznaczających stosunek do świata oraz ukierunkowujących ich postępowanie.

• Wdrażanie uczniów do samokształcenia, wyrabianie u nich potrzeby stałego, a zarazem systematycznego uzupełniania posiadanej wiedzy i umiejętności w drodze świadomego uczenia się pozaszkolnego (wyrobienie konieczności kształcenia ustawicznego - ciągłego przez całe życie u uczniów).

• Zaznajomienie uczniów z ogólnymi podstawami produkcji i organizacji pracy w zakresie najważniejszych dziedzin wytwórczości oraz wyposażenie ich w umiejętności posługiwania się najprostszymi narzędziami i maszynami.

KSZTAŁCENIE
OSOBA DOROSŁA	DZIECKO
Zapamiętuje logicznie bądź też nielogicznie na zasadzie skojarzeń	Zapamiętuje nielogicznie	PAMIĘĆ
Potrafi dłużej skupić uwagę	Uwagę dziecka trzeba przykuć, np. kolorowa książką	UWAGA
Postrzega zjawiska takimi jakie są, w całości, w kontekście	Postrzega wybiórczo	POSTRZEGANIE
Potrafi myśleć abstrakcyjnie	Opiera się na konkretach, musi widzieć dany przedmiot, nie da się pokazać mu miłości, uczuć - to dla niego pojęcia abstrakcyjne	MYŚLENIE
Konkretna, związana z rzeczywistością, realiami np. wyobrażanie sobie konsekwencji czegoś, jakiegoś zagrożenia	Bujna, rozwinięta, nie odróżnia rzeczywistości prawdziwej od tej w bajce czy grze	WYOBRAŻNIA

3 zakresy celów wg B.S. Blooma:

1. Poznawczy obejmuje:

1. Wiedzę, na którą powinny się składać: znajomość określonych faktów, umiejętności i ich dostrzegania i interpretacji, sprawność w zakresie operowania uogólnieniami;

2. Zrozumienie czyli umiejętność interpretacji i transferu posiadanych wiadomości (samo poznanie to mało, uczeń musi dokonać interpretacji, wyciągnąć wnioski).

3. Zastosowanie wiadomości (wiązanie z praktyką, użyteczność).

4. Analizę - umiejętność dokonywania podziału danej całości na elementy składowe w celu określenia liczby i cech jakościowych tych elementów, wskazania między nimi zachodzących zależności, ustalania kryteriów podziału.

5. Syntezę - zdolność tworzenia całości z danych elementów.

6. Ocenianie faktów ze względu na wyznaczone cele.

2. Afektywny.

3. Psychomotoryczny.

Związek celów kształcenia z celami wychowania za C. Kupisiewiczem

CELE WYCHOWANIA

CELE KSZTAŁCENIA

Przygotowanie dzieci i młodzieży do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym; Przygotowanie uczniów do pracy zawodowej; Przygotowanie młodego pokolenia do czynnego udziału w życiu kulturalnym; Zapewnienie dzieciom młodzieży wszechstronnego rozwoju intelektualnego, moralnego, fizycznego i estetycznego

Zaznajomienie dzieci i młodzieży z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze; Rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów; Kształtowanie u młodego pokolenia podstaw akceptowanego społecznie systemu wartości i związanych z nim postaw; Wdrożenie dzieci i młodzieży do systematycznego samokształcenia; Zaznajomienie uczniów z naukowymi podstawami produkcji oraz wyrobienie umiejętności posługiwania się najprostszymi narzędziami pracy.

---