Starożytność i średniowiecze - nic istotnego, tak jak odrodzenie
1. Merkantylizm
Dominacja kapitalizmu kupieckiego - poł XV - poł XVIII
1776 - Bogactwo Narodów - Smith
Termin merkantylizm - rozróżnienie różnych sposobów pomnażania wartości - niejednolity system, bardziej grupa poglądów - instrument polityki gospodarczej
Przedstawiciele: Thomas Mun, A. De Montchretien, później John Law, Jacob Vanderlint, Bishop Berkeley
Założenia:
- intensywikacja wymiany handlowej - gromadzenie zasobów kruszcowych jako nadwyżyki handlowej
- dominacja protekcjonizmu
- polityka dodatniego salda wymiany z zagranicą i nadwyżki finansowej
- także inne działania państwa - wspomaganie przedsiębiorców - interwencjonizm
- dążenie do autarkii gospodarczej
- akumulacja kruszców ułątwiała późniejszy rozwój w okresie wolnego handlu
Krytyka - David Hume, Adam Smith
Obrońcy - Roscher, Schmoller, Cunningham, Ashley, Niemiecka Szkoła Historyczna, Keynes
Obniżanie wzrostu gospodarczego przez protekcjonizm
Kopernik - sposób bicia monety - te same nurty
2. Fizjokratyzm
Francja, początek XVIII w.
Franciszek Quesnay - Tableau Economique
Apologia rolnictwa które przynosi czysty dochód zarówno w sensie produkcyjnym jak i etycznym
Inni przedstawiciele: Anne Robert Jacques Turgot, Pierre du Pont de Nemours
Poglądy wywodzone z religii i praw natury
System gospodarczy opierał się na własności indywidualnej i wolności postępowania
Użyteczność rzeczowa rolnictwa, nie zaś wartościowa jak w merkantylizmie
laissez-faire, laissez passer
Pochwały A. Smitha - Francuski i unijny system rolny ma wiele wspólnego z fizjokratyzmem
Postulat "podatku jedynego"
Mercier de La Riviere - nikt nie jest kupującym, nie będąc jednocześnie sprzedającym - podstawa dla prawa rynków Saya - podaż tworzy swój własny popyt
Nawiązanie Wassily Leontieffa w analizach nakładów i wyników - 1973 - Nobel
3. Nowe stosunki produkcji w Europie Zachodniej
Rewolucja przemysłowa - oparcie na najemnej sile roboczej. Techniczne wynalazki - wzrost popytu na surowce energetyczne
Ukształtowanie specjalizacji z konsekwencjami rozwoju regionalnego i monokultury technicznej (do dziś)
Specjalizacja wymusiła także wzrost wydajności pracy - zmiany organizacji produkcji
egoizm ekonomiczny - Smith
Niewidzialna ręka rynku - zaczęła się kształtować świadomość, że własne boacenie się jest związane z interesem społecznym
Problemy z płacą jako ceną siły roboczej (rozwiązane dopiero przez marginalistów) - Smith - wartość mierzona jest ilością pracy i to ona decyduje o proporcjach wymiany - cenie, którą określił jako "rynkową"
Smith - krytyka merkantylizmy, żądania wolnego rynku - nie zasoby kruszcu ale roczna praca narodu - musiała jednak być pewna dzialalność państwa - przeciwnik zmów cenowych, monopoli. Zwolennik proporcjonalnego systemu podatkowego (właściwie)
4. Rozwój przemysłu i handlu w USA
eksport amerykański znalazł w europie w trakcie wojny duży rynek zbytu
A. Hamilton - cła protekcyjne chroniące wytwórczość amerykańską
Problemy - brak kapitału i siły roboczej - rozwiązanie - emigracja z Europy do USA - wzrost produkcji - popyt u farmerów - sprzężenie zwrotne w rozwoju gospodarczym
Ochrona celna
System fabryczny - majątki w branży włókienniczej początkiem amerykańskiego kapitalizmu - intensywny rozwój finansowy, szybszy niż rozwój przemysłu (w Europie odwrotnie)
Zrzeszenie finansowe i spółki prawa publicznego - Pierwsza giełda - Filadelfia 1791, Boston, NY, rozwój systemu bankowego
5. Rewolucja przemysłowa w Europie Środkowo-Wschodniej
Znaczne opóźnienie, rzadkie manufaktury, punktem zwrotnym uwłaszczenie chłopów. Ulgi dla przedsiębiorców, interwencjonizm
Opóźnienie - 40-100 lat
6. Rozwój gospodarczy w krajach azjatyckich - Wykorzystanie Chin - kompania wschodnioindyjska, wojny opiumowe
Długa niezależność gospodarcza innych państw.
Szybka recepcja europejskich metod wytwórczych w Japonii - duże grupy przemysłowe
Pierwszy etap rozwoju - kapitał zagraniczny
System feudalny w rolnictwie do 1872
Ekspancja na sąsiadów z powodu braku sąsiadów
7. Szkoła klasyczna w ekonomii
Smith, David Ricardo, Thomas Robert Malthus. J.B. Say
Teoria wartości - Ricardo podobnie do Smitha - ilość pracy jako wskaźnik wymiany (i rzadkość dobra)
dochód krańcowy wyznaczany przez warunki glebowe. Renta - nadwyżka w stosunku do kosztów - Ricardo
Żelazne prawo płac - płace niezbędną ceną utrzymania równowagi na rynku - Zasady ekonommi politycznej - Ricardo
Prawo to miało dostosowywać poprzez wysokość płac wahania popytowo-podażwe na rynku pracy - korekty niedopuszczalne
Malthus - Essay On Population:
Prawo ludnościowe - rządzące przyrostem ludności i kształtujące poziom wynagrodzeń - liczba ludności ograniczona jest przez środki utrzymania i rośnie w tempie geometrycznym a przyrost żywności - w tempie arytmentycznym
Kwestionował prawa rynków, dostosowywanie się popytu do podaży. Uzasadniał możliwość zarówno nadprodukcji jak i niedostatecznego popytu - wyprzedził Keynesa
Say: Traite deconomie politique
Prawo Rynków
J.S. Mill - Zasady Ekonomii Politycznej
Podział praw - prawa produkcji określone przez warunki techniczne i prawa podziału okreslane przez ludzkie instytucje, prawa i obyczaje społeczne
Chciał pewnej demokratyzacji ustroju kapitalistycznego
Niemiecka szkoła historyczna:
Adam Muller, Geogr Friedrich List - obrońcy feudalizmu i ziemiaństwa - strefy wolnego handlu (List) - związek z polityką pod względem rozwoju gospodarczego państw
Upominanie się o zmianę warunków:
J. Ch. Sismondi, utopijni socjaliści - Owen, Proudhon
dla szkoły klasycznej pieniądz był dobrem neutralnym
8. Szkoła Neoklasyczna
Keynes i Alfred Marshall - teoria cyklu koniunkturalnego, konkurencji i nierównowagi rynkowej
Marshall - optował za szkołą klasyczną, choćby przez teorię wartości opartej na koszcie realnym
Ukształtował rynkowe krzywe popytu w sensie punktu (ceny) równowagi
W Polsce przedstawicielem tego nurtu był A. Krzyżanowski (założyciel krakowskiej szkoły) - E. Taylor i E. Lipiński
9. Szkoła Historyczna
G. Schmoller, Adam Muller - kwestionowanie prawidłowości i praw - prym wydarzeń indywidualnych. Do czynników produkcji dołączył czynnik ludzki
Veblen kwestionował jakikolwiek ich wpływ na ekonomię.
10. Szkoła subiektywistyczno-marginalna
Wiliam S. Jevons, Karl Menger, Leon Walras
koncentracja na subiektywiźmie, indywidualnej ocenie użyteczności
I prawo Gossena - Użyteczność każdego dobra czy usługi, zakładając niezmienność innych czynników zmniejsza się wraz ze wzrostem wolumenu - użyteczność krańcowa każdej następnej jednostki dobra spada
II prawo Gossena - Użyteczność całkowita rośnie aż do osiągnięcia stanu zaspokojenia czyli konsument maksymalizuje użyteczność.
Gotowość zapłacenia za ostatni egzemplarz danej ceny ustala jej obowiązujący poziom
Eksperymentowanie bardziej popytu niż podaży, użyteczność konsumencka niż koszty produkcji
11. Keynesizm
Kreowanie popytu m.in. przez deficyt budżetowy i inflację w zamian za niską stopę bezrobocia. Podważenie wyższości polityki pieniężnej nad fiskalną
Kwestionował dotychczasowe rozumienie teorii ilościowej pieniądza - ceny stałe, wielkość produkcji elastyczna
Ważne inwestycje - mechanizm mnożnikowy, kwestionowanie praw rynków Saya
W Polsce - M. Kalecki
12. Ekonomiczne teorie dobrobuty Pareto
Fundamentalne znaczenie dla ekonomii prawa (Posner)
Koncepcja racjonalnego zachowania konsumenta
Optimum Pareta - Podwyższenie dobrobytu kogokolwiek jest niemożliwe bez naruszenia dobrobytu kogoś innego - Uzupełnione przez Enrico Barone - koncepcja wypłat kompensacyjnych - np/ odprawy
Warunki optimum - subiektywne i obiektywne krańcowe stopy substytucji między każdą parą dóbr muszą być równe dla wszystkich podmiotów gospodarczych
Optimum może wystąpić w warunkach konkurencji doskonałej
dla O. Langego - socjalizm rynkowy - można osiągnąć optimum w gospodarcze centralnie planowanej
Problem z "dobrami publicznymi" - Wichsell
Pigou krytykował rynek
uzupełnienie koncepcji optimum - teoria przyjęcia rozwiązań "Gorszych od najlepszych" (Lipsey i Lancaster) - o ile warunki optymalności nie są spełnione na co najmniej 2 rynkach to jeden z nich podatny będzie na polityczne preferencje co wyeliminuje go.
Problem "ekonomii dobrobytu" - między efektywnością a sprawiedliwością
13. Instytucjonalizm
Koncentracja na czynnikach instytucjonalnych, społecznych
T. Veblen - Teoria klasy próżniaczej - 1899
Koncepcje zbliżone do interwencjonizmu, krytyka nadmiernej konsumpcji
Commons - ekonomia opisowa bliższa socjologii ekonomicznej
K. Galbraith
14. Trzecia droga w doktrynach ekonomicznych
Zasady solidaryzmu
Encykliki społeczne
Agraryzm - Miłkowski
Idea ustroju pośredniego - kapitalizm ludowy (kolektywny) - Adolf A. Berle'a - po 1929
Neotomizm
Liberalizm Katolicki - Francja
Korporacjonizm chrześcijański - Włochy
Dystrybucjonizm - Anglia
Solidaryzm Społeczny - Potem Ordoliberalizm - Niemcy
"szkoła sztokholmska" - K. Wicksel, K.G. Myrdal
"państwo dobrobytu", opiekuńcze - nawiązanie do Pigou
Tatcheryzzm, Reganomika - monetaryzm, odejście od Pigou
Inne koncepcje - leseferyści czy lewicowcy
problemy państw postkomunistycznych
15. Monetaryzm
A.W. Philips - krzywa Philipsa - keynesizm leży
"monetaryzm" - K.Brunner
M. Friedman - Rola polityki monetarnej - monetarna "kuracja szokowa" - bezrobocie dla wstrzymania inflacji
Realny wpływ pieniądza na poziom cen i dochodów
16. Teoria racjonalnych oczekiwań
J.F. Muth - rynki towarowe i kapitałowe - ciężko przewidzieć ruchy cen na tych rynkach
R.E. Lucas
realny wpływ makroekonomiczny miałyby jedynie informacje nieprzewidywalne przez nikogo. Podobnie zwolennicy "nowej ekonomii"
17. Teoria wyboru publicznego
J.M. Buchanan - badanie procesu kształtowania się instytucji w sferze polityki
3 szkoły:
Szkoła Virginii - Buchanan, Tullock - procesy tworzenia grup interesu oraz efektywności władzy i systemu prawnego - teoria kontraktu konstytucyjnego - 2 rodzaje decyzji: bieżące - zwykła większość, destabilizujące dla najszybszego zwiększenia użyteczności indywidualnej. Decyzje z zakresu polityki konstytucyjnej - zakreślają granice dla decyzji bieżących, potrzebny jest konsensus
Szkoła Chicago - Becker, Peltzman, Posner, Landes - ekonomiczna analiza prawa - decyzje polityczne podejmowane na tej zasadzie co ekonomiczne - dysydent pozbawiony jest ideologii
Szkoła Rochester - Ricker, Aronson, Ordeshook - teoria wyboru wzbogacona o elementy konfliktu i sposoby jego rozwiązywania